De Klettersteigset in Y-vorm is een centraal onderdeel van de uitrusting, en bestaat uit de volgende onderdelen: een inbindlus (bandslinge), een schok absorptie systeem met remtouw of scheurband, twee armen van bandslinge of touw en twee klettersteigkarabiners. • Het belangrijkste onderdeel van een moderne klettersteigset die aan de normen voldoet, is het schok absorptie systeem. Dit wordt via de inbindlus aan de klimgordel bevestigd. Vanaf het schok absorptie systeem lopen 2 banden (de bovenkant van de Y), waaraan de 2 speciale klettersteigkarabiners zijn bevestigd. Sommige fabrikanten maken deze banden ook enigszins elastisch, waardoor ze bij het klimmen minder ver naar onderen hangen, maar nog genoeg speelruimte overlaten. • Bij klettersteigsets die met remtouw werken (de poot van de Y), dat bij een val door het schok absorptie systeem getrokken wordt, is het belangrijk dat deze zodanig wordt vastgemaakt aan de uitrusting dat hij niet in de weg hangt bij het klimmen en de werking van het schokabsorptie systeem niet verstoort. • Veel systemen beschikken over een derde korte lus waarin een extra karabiner kan worden gehangen. Daarmee kan de klimmer zich tijdens het rusten, bij een traverse (horizontaal gedeelte langs de rots) of tijdens het fotograferen, extra goed zekeren. Dit is een groot voordeel, vooral bij zeer moeilijke klettersteigroutes. • Ook zogenaamde ‘tollen,’ die verhinderen dat de zekeringbanden verdraaien, zijn bijzonder nuttig gebleken.
klettersteigkarabiners
schock absorptie systeem
remtouw
inbindlus
Standaard uitrusting Industrieel vervaardigde klettersteigsets als het Y-systeem die aan de normen voldoen © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
Op de klettersteig mogen alleen industrieel vervaardigde systemen met afgewerkte touweinden worden gebruikt. Y-systemen zijn de enig klettersteigsystemen die worden aanbevolen. Vsystemen voldoen weliswaar aan de CE-norm, maar worden afgeraden. • De Oostenrijkse Alpenvereniging beveelt het gebruik van een moderne, industrieel gefabriceerde Y-vorm klettersteigsets aan. De inbindlus en karabiners moeten er stevig aan vast gestikt zijn. Zelfgeknoopte sets zijn niet toegestaan! • Eerdergenoemde V-sets zijn niet aan te raden. Men is het grootste deel van de tocht slechts aan één karabiner gezekerd (indien beide karabiners vastgeklikt zijn, werkt de rem immers niet). V-systemen worden afgeraden wegens dit gebrek aan redundantie (ze voldoen dan ook niet aan de strengere UIAA-norm).
gevarenbron: knopen
V-systeem
remtouw
V-systemen worden niet meer aanbevolen! Zelfgeknoopte klettersteigsets zijn niet toegestaan! © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
Zonder schok absorptie systeem kunnen bij een val van 5 m hoogte krachten van rond de 40 kN (ca. 4 ton) ontstaan. Deze hoge krachten betekenen levensgevaar!
1. Valenergie. E = m x g x h, of liever gezegd: F xh 80 x 10 x 5 = 4.000 joule E = valenergie [J – joule] m = massa van de klimmer (80 kg) g = zwaartekrachtversnelling [ca. 10 m /s2] h = valweg [5 m] F = kracht [kN] (massa x zwaartekrachtversnelling) 2. Impactwaarde (zonder schok absorptie systeem) F = E / h 4000 / 0,1 = 40 kN (ca. 4,000 kg) E = valenergie (4000 J) h = remweg (aangenomen: 10 cm) F = impactwaarde [kN – kilo Newton]
• Het risico dat de klimmer loopt op de klettersteig is over het algemeen gering. Toch is het erg belangrijk goed op de hoogte te zijn van de zekeringstechnische achtergrond. Vallen bij het klettersteigen kan kritiek zijn aangezien de valfactor zeer hoog kan zijn! • De valfactor is een maat waarmee we de ernst van een val meten, en daarmee de mate waarin de klimmer en zijn materiaal belast worden bij het vallen. De valfactor geeft dus aan hoe hard de klap uiteindelijk aankomt. De valfactor ligt altijd tussen 0 en 2 en kan worden uitgerekend door de hoogte van de val te delen door de lengte van het uitgegeven touw dat de val moet absorberen. • Als je bij het sportklimmen aan een wand na 20 m klimmen een val maakt van 5 m, is de valfactor 5/20 = 0,25. Wie bij het klettersteigen een val van 5 m maakt, moet rekenen op een valfactor van 5/1 = 5, omdat hem slechts 1 m touw ter beschikking staat dat mee kan rekken – te weinig om de val voldoende af te zwakken. Vandaar dat de belasting 20 keer groter is dan bij het sportklimmen. • Een vallende klimmer ontwikkelt snel een enorme kracht. Deze kracht komt vrij zodra de klimmer stopt met vallen. Deze kracht noemt men impactwaarde (of vangstoot). Het menselijk lichaam en het materiaal kunnen maar een beperkte impactwaarde verdragen zonder ernstige schade op te lopen! De impactwaarde kan worden berekend door de valenergie te delen door de remweg. Wanneer er geen schok absorptie systeem wordt gebruikt, is de remweg volledig afhankelijk van het meerekken van het materiaal. Bij een (prusik)touw of een bandslinge van 1 meter, bedraagt de rekbaarheid echter maar enkele centimeters!
• Iemand van 80 kg bereikt bij een val van 5 m hoogte een impactwaarde van 40 kN (ca. 4 ton!). • Ons lichaam en onze uitrusting kunnen deze belasting niet verdragen zonder schade op te lopen! Een moderne, goed functionerende klettersteigset is daarom absolute noodzaak.
Zekeringstechnische achtergrond Een impactwaarde van 4 ton betekent levensgevaar! © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
Alleen met behulp van een moderne klettersteigset kunnen de valkrachten via een verlengde remweg gereduceerd worden tot krachten die het lichaam en het materiaal kunnen verdragen.
Remweg, om bij een val van 5 meter de impactwaarde van 6 kN niet te overstijgen: h = E : F, 4000 : 6000 = 0,66 m. Dit betekent dat minimaal 66 cm remtouw ongehinderd door de klettersteigrem moet kunnen lopen, om de valkrachten die optreden te kunnen reduceren tot ‘lichaams- en materiaalvriendelijke’ krachten.
• Er bestaan geen karabiners en geen bandslinges die bestand zijn tegen een impactwaarde van 4 ton! Laat staan dat het menselijk lichaam dit is. Daarom moeten klettersteigsets met een schok absorptie stysteem uitgerust zijn. Let op: wie zich op weg begeeft zonder een klettersteigset die aan de normen voldoet, en zich slechts zekert met een prusiktouw of een bandslinge, riskeert dat zijn materiaal het begeeft – zelfs bij een kleine val! • Het belangrijkste onderdeel van de klettersteigset is het schok absorptie systeem. Deze systemen bestaan in verschillende uitvoeringen, afhankelijk van de producent. Wat al deze modellen gemeen hebben, is hun functie: ze zorgen ervoor dat ontstane valkrachten gedempt worden. Dit kan gebeuren via een remsysteem voor banden of touwen, of via een zogenaamde scheurband. Het basisprincipe van alle remsystemen is het verlengen van de remweg, zodat de belasting minder hoog is. Om aan de norm te voldoen, dat wil zeggen, om ervoor te zorgen dat de belasting op het lichaam en het materiaal acceptabel blijft, mag de impactwaarde niet groter zijn dan 6 kN (ca. 600 kg).
• Vanwege hoge valkrachten is het absoluut noodzakelijk een moderne klettersteigset te gebruiken die de impactwaarde reduceert!
Zekeringstechnische achtergrond Norm maximale impactwaarde: 6 kN – ca. 600 kg © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee systemen die de remweg verlengen en daardoor de impactwaarde verlagen: systemen met een scheurband en systemen met een touwrem. • Er bestaan twee fundamenteel verschillende schok absorptie systemen. Het ene werkt met een ‘scheurband’, die afhankelijk van de valenergie geopend wordt; het andere met een touwrem waar een remtouw doorheengetrokken wordt. Wie gebruik maakt van het laatste systeem, moet zich er eerst van verzekeren dat het remtouw ongehinderd door de rem getrokken kan worden, zodat de impactwaarde vermindert. • Voor beide systemen geldt dat het beter is ze na een val in te wisselen, omdat de remwaarde door de materiaalbelasting veranderd is. Toch kan de klettersteigroute met een ‘gebruikt’ systeem meestal wel worden afgemaakt, omdat waarschijnlijk niet de hele scheurband/al het remtouw verbruikt is.
touwrem
scheurband
Schok absorptie systemen – klettersteigremmen Men onderscheidt systemen met touwrem en systemen met scheurband © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
Klettersteigkarabiners (K) zijn groter en steviger vormgegeven dan conventionele karabiners en beschikken over een automatisch beveiligingsmechanisme. • Klettersteigkarabiners zijn bijzonder stabiel uitgevoerde karabiners met een extra grote opening en een automatisch beveiligingsmechanisme dat met één hand kan worden geopend. Klettersteigkarabiners zijn voorzien van het kenteken ‘K’ dat er garant voor staat dat de karabiner aan de extra strenge eisen voldoet. • Omdat een klettersteigkarabiner gedurende de route honderden keren geopend wordt, is het belangrijk dat hij zeer gebruiksvriendelijk is en dat de grootte van de karabiner, of beter gezegd het beveiligingsmechanisme, goed op de eigen hand afgestemd is (vergeet daarbij niet dat er handschoenen kunnen worden gebruikt). • Het is belangrijk dat de karabiner al fabrieksmatig aan het zekeringstouw is gestikt, omdat zelfgemaakte knopen na verloop van tijd vaak losraken. Bovendien voldoet een zelfgeknoopte klettersteigset niet meer aan de normen! • De beveiligingsmechanismen kunnen na verloop van tijd stroef worden, daarom is het belangrijk deze regelmatig met siliconenspray in te spuiten en ze zo weer soepel te maken.
touwrem
scheurband
Klettersteigkarabiners Extra stabiel uitgevoerd en voorzien van een automatisch beveiligingsmechanisme © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
Er zijn drie verschillende gordelsystemen: de heupgordel, de integraalgordel en de combinatiegordel (heup- en borstgordel). Ze verschillen van elkaar voor wat betreft het draagcomfort en de zekeringsreserves bij een val. De klettersteigset wordt altijd door middel van een ankersteek aan de gordel bevestigd. • Wie een gordel wil gaan gebruiken, kan kiezen tussen een heupgordel, een integraalgordel of een combinatiegordel (heupgordel en borstgordel). De heupgordel heeft als voordeel dat hij optimale bewegingsvrijheid biedt. Ook het draagcomfort is groot. Bij een ongecontroleerde val bestaat echter het risico dat men achterover kiept en rug- of hoofdletsel oploopt. Het gevaar van uitstekende beugels en pinnen moet dan niet worden onderschat. • Mensen die (bijvoorbeeld vanwege een zware rugzak of zwakke buikspieren) wat meer zekerheidsreserves nodig hebben, kunnen naast de heupgordel een borstgordel gebruiken. Deze wordt door middel van een bandslinge en twee zaksteken (aan de achterband) aan het harnas bevestigd. • Aan de klettersteigset zit een inbindlus waarmee de set met de gordel kan worden verbonden. Deze lus wordt middels een ankersteek direct met de belay lus (gordel) verbonden. Bij een combinatie van heupen borstgordel wordt de inbindlus aan de onderste zaksteek van de rugbanden vastgemaakt (zie afbeelding).
heupgordel
verbinding heupgordel - borstgordel
Verbinding gordel en klettersteigset De inbindlus van de klettersteigset wordt middels een ankersteek aan de van de gordel bevestigd © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
• Integraalgordels kunnen met behulp van de twee centrale belay lussen aan de klettersteigset worden bevestigd. • Integraalgordels zijn populair bij klettersteig liefhebbers. Ze worden vaak in combinatie met een klettersteigset aangeboden. Deze gordels bestaan uit een stevig met elkaar verbonden zit- en borstgedeelte. • Het draagcomfort en de flixibiliteit van integraalgordels zijn wat minder dan die van de eenvoudige heupgordel (denk hierbij aan het wisselen van kleding of bewegingvrijheid bij het klimmen). Het grote voordeel van deze gordel is echter dat, wanneer je valt, het hele lichaam gestabiliseerd wordt, waardoor je niet ondersteboven komt te hangen. • Kinderen moeten in ieder geval een integraalgordel gebruiken, omdat zij bij het vallen eventueel uit de gordel zouden kunnen glijden (hun heupen zijn nog niet ontwikkeld). • De integraalgordel kan met behulp van de twee centrale belay lussen aan de klettersteigset worden bevestigd.
Verbinding integraalgordel en klettersteigset De inbindlus van de klettersteigset wordt middels een ankersteek verbonden met de twee centrale belay lussen aan de gordel © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
Een helm behoort tot de standaarduitrusting en beschermt de klimmer tegen steenslag en hoofdletsel bij een val. • Vanwege het voor klettersteiggebieden typische gevaar voor steenslag, is een helm (die aan de normen voldoet) uiteraard onmisbaar. Ook bij een val kan een helm een cruciale rol spelen bij het voorkomen van (ernstig) hoofdletsel. Om die reden hoort de helm bij de standaarduitrusting. Omdat de helm soms urenlang wordt gedragen, is het erg belangrijk dat hij zorgvuldig wordt uitgekozen. Het is belangrijk dat hij goed past (en dus niet verschuift tijdens het klimmen), licht is en zo veel mogelijk bewegingsvrijheid biedt. Juist bij de helm heb je er profijt van wanneer hij van goede kwaliteit is, omdat een kwaliteitshelm aan hogere veiligheidseisen voldoet, maar ook prettiger is om te dragen. Let er in ieder geval op of een helm over een goed ventilatiesysteem beschikt. • Let op: In de bijgeleverde gebruiksaanwijzing moet worden vermeld wat de fabricagedatum is en tot wanneer de helm kan worden gebruikt. De helm moet in ieder geval beschikken over een CE-markering. Veel producten voldoen bovendien aan de strengere UIAA-normen. Andere helmen (bijvoorbeeld fietshelmen) zijn niet geschikt voor klettersteigen.
Een helm hoort bij de standaarduitrusting! © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
Het type klettersteig, de moeilijkheidsgraad en de begin- en eindsituatie van een klettersteigroute bepalen welke schoen het beste kan worden gebruikt. • Waar moet op worden gelet bij het kiezen van een geschikte schoen? Ten eerste moet de schoen niet te slap zijn, zodat hij voldoende ondersteuning en bescherming biedt en tegen de wrijving kan. Wel moet hij flexibel genoeg zijn om zo precies en ‘gevoelig’ mogelijk te kunnen klimmen. Let verder op het comfort: en goede schoen zit comfortabel en stevig om de voet. Bij extreme sportklettersteigroutes kan het zinvol zijn om een klimschoen te gebruiken. Als er een lange aanlooproute aan de klettersteig vooraf gaat, of als deze wordt afgesloten door een flinke afdaling, is het weer prettiger een lichte bergschoen te dragen met speciale klimgeschiktheid. Wie echter een route over sneeuwvelden of een gletscher volgt, heeft een schoen nodig waaronder een stijgijzer kan worden geplaatst. • Welke schoen je ook kiest – hij moet in ieder geval perfect passen, zodat de schoen niet langs de voet schuift tijdens het klimmen. Turnschoenen hebben overigens te slappe zolen om goed mee te kunnen klimmen.
Schoenen Afhankelijk van het type klettersteig, de moeilijkheidsgraat en de begin- en eindsituatie van een route © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
Handschoenen beschermen tegen blaren en letsel en verhogen de grip op de staalkabel. • Om letsel door uitstekende kabeldraden en blaarvorming te voorkomen, is het raadzaam handschoenen te gebruiken. Deze kunnen bij de bouwmarkt gehaald worden en worden aangepast door de vingertoppen eraf te knippen. Er zijn ook speciale, nauwsluitende klettersteigmodellen op de markt, waarmee je meer grip hebt op de staalkabel. Bovendien vergemakkelijken ze het bedienen van de karabiners. In ieder geval is het belangrijk dat de handschoenen perfect passen. • Fietshandschoenen lenen zich niet erg goed voor het kletersteigen, omdat de handvlakken vaak gewatteerd zijn, waardoor de staalkabel niet goed kan worden vastgepakt.
Klettersteighandschoenen Beschermen tegen blaarvorming en verwondingen © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
De rugzak en de kleding moeten hoogst functioneel en niet te zwaar zijn. • Bij het kiezen van een geschikte rugzak moet er worden gelet op het model en de omvang. Kies een smal, licht model (hierdoor is er nog voldoende bewegingsvrijheid) en een smalle heupgesp (deze kan over de klimgordel heen en zit het beenwerk niet in de weg). Verder is het een groot voordeel wanneer de rugzak zo goed mogelijk aansluit, met het zwaartepunt dicht bij het lichaam. Een volume van 30 liter is verder voldoende voor uitgebreide dagtochten. Wandelrugzakken hebben vaak een uitwendig draagsysteem dat de rug ontlast, maar het zwaartepunt verder van het lichaam plaatst, iets wat bij het klimmen niet voordelig is. • De kleding is wederom afhankelijk van de aard van de klettersteig. Voor een korte sportklettersteig in de buurt van het dal is het meestal voldoende een dunne broek en een lichte jas aan te trekken. Wie een lange klettersteigtour in het hooggebergte gaat maken, moet zich echter voorbereiden op lage temperaturen of weersveranderingen. In het algemeen geldt: hoge functionaliteit, goede bewegingsvrijheid, goede bescherming tegen weersomstandigheden en niet te zwaar.
Rugzak en kleding Rugzak: geschikt voor klettersteigen Kleding: aangepast aan het doel © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
De nooduitrusting voor klettersteigen: eerste hulp kit, mobiele telefoon, bivakzak en zaklamp (bij langere routes). • Om goed uitgerust te zijn voor een noodgeval, heeft de klimmer altijd een eerste hulp kit en een mobiele telefoon bij zich. In de telefoon zijn de volgende nummers voorgeprogrammeerd: 112 (Europees noodnummer) en evt. 140 (Alpinnotruf Österreich). • Bij langere klettersteig routes in de bergen horen ook een (2-persoons) bivakzak en een kleine zaklamp met extra batterijen in de rugzak. • Voor het geval je op de klettersteigroute niet meer verder komt, doordat de weersomstandigheden zijn omgeslagen of het donker is ingetreden (bijvoorbeeld door een te hoge moeilijkheidsgraad of een ‘file’), is het van belang altijd warme kleding mee te nemen als jassen, mutsen en handschoenen. Let op: Bedenk bij alle uitrustingsonderdelen die je meeneemt, dat ze ook gedragen moeten worden. Neem daarom alleen het noodzakelijke mee.
Nooduitrusting Eerste hulp kit, mobiele telefoon, bivakzak, evt. zaklamp © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
Aangezien ons leven van onze uitrusting afhangt, moet deze regelmatig op functioneren en betrouwbaarheid getest worden. • Gordel, klettersteigset en helm moeten regelmatig aan een optische controle onderworpen worden. Komt er een onderdeel niet door de controle, dan moet het worden vervangen. Tenslotte hangt ons leven ervan af! • Het materiaal moet vervangen worden: • Als de karabiners sporen van slijtage vertonen, of de sluiting niet meer soepel functioneert of beschadigd is • Als er contact is geweest met zuren (bijvoorbeeld van een accu) • Als de pasvorm, het gordelmateriaal of de klettersteigset er niet betrouwbaar meer uitziet (bijvoorbeeld sterk verbleekt), of beschadigd is • Na sterke thermische belasting (smeltsporen na een val of schroeiplekken) • Na een ernstige val • Als de helm beschadigd is (scheuren of butsen heeft), of de gebruiksdatum overschreden is die de fabrikant in de gebruiksaanwijzing heeft vermeld. • Een klimuitrusting kan met lauw water en een handborstel gereinigd worden. • Alle relevante informatie bij de afzonderlijke uitrustingsonderdelen staat in de gebruiksaanwijzing, die altijd moet worden gelezen voor gebruik.
Het controleren van de uitrusting Levensduur, functie, gebruik © Copyright 50NB / Klimwinkel.nl / Klettersteigshop.nl ism OeAV
