StadshavensRotterdam
1600
ha
Gebiedsplan concept januari 2009 Rijnhaven-Maashaven
Showcase van de Rotterdamse Stadshavens
StadshavensRotterdam
1600
ha
Gebiedsplan Rijnhaven-Maashaven
5
Rijnhaven-Maashaven
9
Rijnhaven-Maashaven nu
12
Duurzame gebiedsontwikkeling
17
Stapsgewijze metamorfose
28
Uitvoeringsstrategie
Tussen de Beneluxtunnel en de Erasmusbrug liggen de Stadshavens van Rotterdam. Stoere havengebouwen, lange kades en fraaie vergezichten geven het gebied een bijzondere uitstraling. Als de Tweede Maasvlakte klaar is, trekt een deel van de havenactiviteiten weg uit deze havens. Dat schept ruimte voor nieuwe bestemmingen op en langs het water. Haven én stad profiteren daarvan.
Rijnhaven-Maashaven
De prachtige ligging van de Kop van Zuid, de Rijnhaven, Katendrecht en de Maashaven aan de Maas
Rijnhaven-Maashaven is één van de vier deelgebieden binnen Stadshavens. Deze twee havens liggen het dichtst bij het centrum van Rotterdam en gaan als showcase voor de andere stadshavens dienen: de kansen van energiezuinig en waterbestendig bouwen worden hier voor iedereen zichtbaar ‘geshowd’. Op en rond het water ontstaat een nieuw, grootstedelijk woon-werk-leisuremilieu.
Rijnhaven-Maashaven is onderdeel van het VIP-gebied Woonmilieu Kop van Zuid uit de Stadsvisie Rotterdam 2030. Tot 2030 verrijzen hier zo’n tienduizend nieuwe woningen. Ambitie voor Rijnhaven-Maashaven
Rijnhaven-Maashaven wordt de showcase van Stadshavens. Klimaatbestendige en energiezuinige bouwvormen vormen hier een attractie voor Rotterdammers en toeristen. Het succes van de Kop van Zuid en Katendrecht krijgt een vervolg met nieuwe hoogwaardige stedelijke milieus langs de kades en op het water. Rond de
Rijnhaven verrijzen compacte wooncomplexen en bedrijfsgebouwen die het grote waterbekken de uitstraling van een arena geven. Het water zelf wordt daarmee een podium voor grote Rotterdamse evenementen. In de Maashaven ontstaat stapsgewijs de Floating City, een drijvende woonwijk met bijzondere huizen die zelf energie opwekken uit de getijdenbeweging. Bedrijven worden zo ingepast of ingepakt dat ze geen overlast geven voor leefmilieus in de directe omgeving. In tegendeel: de restwarmte van de bedrijven voorziet de woningen en kantoren via een energiecascade van warmte. De
moderne levendigheid in Rijnhaven-Maashaven straalt af op de herstructuringswijken in de nabijheid. Fundament
Het gebiedsplan Rijnhaven-Maashaven borduurt voort op onderzoeken, verkenningen en visies die de afgelopen jaren tot stand zijn gekomen. Enkele belangrijke fundamenten zijn: • Stadsvisie 2030; • Creating on the Edge, koers voor Stadshavens; • Uitvoeringsprogramma Stadshavens 20072015; • Maatschappelijke kosten-batenanalyse Stadshavens • Duurzaam Stadhavens; • Masterplan Katendrecht; • Gebiedsconcept Kop van Zuid-de SpringZ.
Programma en uitvoeringsstrategie
Het gebiedsplan Rijnhaven-Maashaven geeft invulling aan de ambitie met strategieën voor de duurzaamheid, een stappenplan en een uitvoeringsstrategie. Het stappenplan bestaat uit projecten die op korte, middellange en lange termijn bijdragen aan een nieuwe, duurzame toekomst. De uitvoeringsstrategie gaat in op het proces, de fasering en de communicatie. De gemeente Rotterdam wil met dit gebiedsplan overheden, havenbedrijven, maritieme bedrijven, technologische instituten, opleidingsinstituten, ontwikkelaars en culturele instellingen verleiden om daadkrachtig aan de slag te gaan met de metamorfose van Rijnhaven-Maashaven. De gemeente Rotterdam doet dat in samenwerking met het Havenbedrijf Rotterdam N.V.
Nieuwe toekomst voor Stadshavens Haven en stad ontmoeten elkaar op innovatieve wijze in de Stadshavens van Rotterdam. Van west naar oost zullen logistieke havenactiviteiten geleidelijk overgaan in kennisintensieve bedrijvigheid, opleidingen, woon- en werkmilieus voor pioniers en luxe woonvormen. Iedere stadshaven behoudt een eigen identiteit. Samen vormen ze het economisch scharnierpunt van haven en stad. De gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam N.V. zetten een ambitieus programma in gang om deze metamorfose tot stand te brengen. Twee doelen staan voorop: de economische structuur van haven en stad versterken én aantrekkelijke en hoogwaardige woon- en werkmilieus creëren. Het programma krijgt concreet invulling in vier gebiedsplannen voor de deelgebieden Rijnhaven- Maashaven, Merwehavens-Vierhavens, Waalhaven-Eemhaven en het RDMterrein. Voor u ligt het gebiedsplan Rijnhaven-Maashaven.
Legenda ●
geurbronnen
n
49 meter (>=2 ge/m3 98P)
n
1.5 meter (>=2 ge/m3 98P)
Rijnhaven-Maashaven nu De Rijnhaven en de Maashaven zijn nu nog het domein van binnenschepen en zeeschepen die hier wachten tot ze hun vaarreis kunnen vervolgen. Rond de havens zijn nog steeds enkele havenbedrijven actief, die goed bereikbaar voor zeeschepen zijn. Tussen de Rijn- en de Maashaven zijn op Katendrecht de tekenen van een nieuwe toekomst al zichtbaar.
Contouren geurbelasting 2007
Legenda n
50-55 dB(A)
n
55-60 dB(A)
n
60-65 dB(A)
n
65-70 dB(A)
n >70 dB(A)
Geluidscontouren industrielawaai 2007
Aan de zuidkant van de Rijnhaven, op Katendrecht, staan beeldbepalende gebouwen van bestaande of voormalige havenbedrijven. Een aantal gebouwen heeft cultuurhistorische waarde. Voorbeelden zijn de Fenixloodsen en pakhuis Santos, die binnenkort een nieuwe bestemming krijgen. Aan de andere kant van de Rijnhaven liggen Hotel New York, pakhuis Meesteren en Las Palmas op de Wilhelminapier. Ook deze gebouwen zijn waardevol voor het beeld. Langs de Posthumalaan zijn grootschalige nieuwbouwblokken gebouwd en op de Wilhelminapier staan fraaie nieuwe woontorens. Binnenkort komt op Katendrecht aan de haven het European China Centre tot ontwikkeling, met daarnaast de creatieve bedrijvigheid in het Scharnier. Het aanzien van de Rijnhaven zal daarmee al op korte termijn sterk veranderen. In de Maashaven vinden nog volop havenactiviteiten plaats. Binnenvaartschepen en zeeschepen maken gebruik van de ligplaatsen in deze haven. Aan de zuidkant van de Maashaven, langs de Brielselaan, zijn grote bedrijven gevestigd die het water benutten voor de aanen afvoer van goederen. Ze zijn gehuisvest in beeldbepalende gebouwen die deels cultuurhistorische waarde hebben. Dat geldt ook voor de Maassilo die nu in gebruik is als creative
factory voor startende bedrijven in de creative sector. Deze bijzondere gebouwen vormen een sterke troef van de Maashaven. Aan de noordzijde van de Maashaven, op Katendrecht, is de transformatie van havengebied naar stedelijk woongebied al in volle gang. Bij de entree van de Maashaven is de S.S. Rotterdam afgemeerd, die een belangrijke publiekstrekker zal zijn. De grote bedrijven aan de beide havens geven het gebied uitstraling, maar veroorzaken in de huidige situatie ook geluid- en geuroverlast. Dat beperkt de mogelijkheden voor de inrichting van woon- en verblijfsplaatsen in de directe omgeving. Rijnhaven-Maashaven is uitstekend bereikbaar met de metro. Het gebied heeft maar liefst drie metrostations, op korte afstand van elkaar. De watertaxi heeft eveneens meerdere standplaatsen en de amfibiebus Splash gaat hier te water voor een toeristisch rondje. De woon-werkgebieden zijn ook goed bereikbaar over de weg. Voor de SS Rotterdam is een groot parkeerterrein aangelegd waar ongeveer zeshonderd auto’s kunnen staan. Aandachtspunt is dat het toenemende autoverkeer het woonmilieu van Katendrecht belast.
10
11
Binnenkort geeft de nieuwe Rijnhavenbrug een directe verbinding tussen Katendrecht en de Wilhelminapier. Fietsers en voetgangers kunnen dan het Rondje Rijnhaven maken en Katendrecht wordt beter verbonden met het centrum van Rotterdam. Belanghebbenden en bewoners hebben bijgedragen aan de selectie van het ontwerp. Op Katendrecht rijdt ook een bus, zodat alle delen van het gebied met fijnmazig openbaar vervoer verbonden zijn. De Brielselaan, aan de zuidkant van de Maashaven, vormt een barrière tussen de deelgemeente Charlois en de haven. Over
deze weg rijden veel vrachtwagens en er zijn nauwelijks oversteekplaatsen voor fietsers. De weg ligt op de dijk die het achterliggende gebied tegen overstromingen moet beschermen, wat bijzondere eisen stelt aan de inrichting. Rond de Rijnhaven en de Maashaven liggen de woonwijken Tarwewijk, Oud-Charlois en Afrikaanderwijk. Dit zijn zogenoemde Vogelaarwijken, waar de bewonerstevredenheid ruim onder de maat is en een forse opgave voor herstructurering ligt.
Geschiedenis De Rijnhaven en de Maashaven zijn rond 1900 gegraven, toen de Rotterdamse haven bleef groeien en met ruimtegebrek kampte. Voor die tijd lag hier het lieflijke dorp Katendrecht te midden van vruchtbare polders, waar rijke Rotterdammers een buiten hadden. Het Buizenpark en de Veerhaven aan de overkant van de Nieuwe Maas herinneren nog aan die tijd. Vanwege de aanleg van de havens werd Katendrecht grotendeels afgebroken; de rest van het dorp kwam op een schiereiland te liggen. Rond de havens verrezen havenbedrijven en industrieën met pakhuizen en kranen. Katendrecht veranderde in een arbeiderswijk, ingeklemd tussen spoorlijnen en
Duurzame gebiedsontwikkeling In Rijnhaven-Maashaven komt een modern, klimaatbestendig en energiezuinig woon-werkgebied tot ontwikkeling. De sociale cohesie in de stad, het leefmilieu en de economie gaan erop vooruit. Kernwoorden zijn Show City, Floating City en energiecascade.
Vijf strategieën voor Stadshavens
Rijnhaven-Maashaven is onderdeel van de vier Stadshavens van Rotterdam. Met de metamorfose van de Stadshavens zetten de partijen evenwichtig in op de drie P’s die voor People, Planet en Profit staan. De ontwikkelingen komen ten goede aan de sociale cohesie, de leefkwaliteit en de economische groei. Bij de herinrichting van alle Stadshavens krijgen duurzaam bouwen, innovatieve energietechnologie, bereikbaarheid en draagvlak bijzondere aandacht.
ontsluitingswegen van de haven. Inmiddels zijn de meeste havenbedrijven weggetrokken. De renovatie van Katendrecht is van start gegaan als onderdeel van het ambitieuze plan voor de Kop van Zuid. Nieuwe markante torens geven het gebied een mondaine uitstraling. De eerste stappen naar een nieuwe, stedelijke toekomst zijn gezet.
De geplande ontwikkelingen in de afzonderlijke Stadshavens versterken elkaar en leveren samen meer op dan de som der delen. De Stadshavens als geheel gaan een duurzame toekomst tegemoet door inzet op vijf strategieën: • Re-inventing deltatechnology Stadshavens profileert zich wereldwijd als proeftuin voor duurzame water- en energietechnologie. • Volume & value Stadshavens zet in op meer en efficiëntere overslag en hoogwaardige, kennisintensieve bedrijvigheid. • Crossing borders In Stadshavens profiteren haven en stad van elkaars nabijheid, barrières worden geslecht.
•
•
Floating communities Drijvende woon- en werkmilieus in Stadshavens vormen een kwaliteitszone waar alle Rotterdammers van profiteren. Sustainable mobility De bedrijvigheid en de nieuwe woon- en werkmilieus komen tot bloei door efficiënt en schoon vervoer.
Bijdrage van Rijnhaven-Maashaven
Rijnhaven-Maashaven draagt bij aan alle vijf de strategieën. De veranderingen die zich nu al in de Kop van Zuid voltrekken, krijgen een logisch vervolg: het voormalige havengebied verandert in een stedelijk woon-werkgebied. RijnhavenMaashaven wordt van alle stadshavens het meest stedelijke gebied en vormt de show case voor de duurzame gebiedsontwikkeling die zich ook in de andere Stadshavens voltrekt. Re-inventing deltatechnology Rijnhaven-Maashaven wordt binnen Stadshavens het voorbeeldgebied voor energieneutrale gebiedsontwikkeling op het grensvlak van haven en stad. In dit compacte stadsdeel staan industrieën en woningen dicht bij elkaar. Dat geeft kansen om vraag en aanbod van warmte en energie op elkaar af te stemmen door een
12
13
gecombineerd met de bestaande binnenvaart. Een studie zal uitwijzen hoe deze combinatie tot stand kan komen.
Re-inventing deltatechnology
energiecascade in te stellen. Hierbij wordt restwarmte opnieuw gebruikt, beginnend bij de grootste warmtevragers en eindigend bij de nieuwe, energiezuinige bebouwing die met weinig warmte toe kan. Energie uit duurzame bronnen, met name windenergie, kent grote fluctuaties in de productie. In perioden van grote productie is opslag wenselijk. Een waterkrater is daar een interessante optie voor. Dit is een waterbekken dat wordt leeggepompt bij energieoverschot en weer volloopt bij energietekort. De Rijnhaven biedt de mogelijkheid deze innovatieve techniek midden in de stad te laten zien. Combinatie met leisureactiviteiten, zoals een wildwaterbaan, versterkt het effect. Marktpartijen in Rijnhaven-Maashaven nemen de energieopgave serieus. Dat blijkt uit de bouw van ‘Baltimore’ op de Wilhelminapier, dat het meest duurzame kantoorgebouw van Nederland moet worden. Ook voor waterbestendig bouwen wordt Rijnhaven-Maashaven een showcase. Showcity in de Rijnhaven en Floating City in de Maashaven geven daar op spectaculaire wijze uitdrukking aan. Volume & value De Wilhelminapier en de Rijnhaven vormen het icoon van de internationale havenstad Rotterdam. Dit gebied is voor buitenlandse
Volume & value
investeerders het voorportaal van de haven. Het is dan ook niet toevallig dat het Havenbedrijf Rotterdam N.V. hier gevestigd is. De komst van het European China Center (ECC) naar de Rijnhaven versterkt die icoonfunctie. Het gebouw van de ECC wordt een landmark die de positie van Rotterdam als het Chinese centrum van Europa markeert. Het concept omvat kantoren, bedrijfsruimten en showrooms, woningen, winkels, horeca, een hotel en ruimte voor cultuur, recreatie en onderwijs; bij elkaar ontstaat hier bijna honderdduizend vierkante meter aan gemengde functies.
Crossing borders De herstructureringswijken rond RijnhavenMaashaven profiteren van de ontwikkelingen in Rijnhaven-Maashaven. De bewoners van deze wijken krijgen in de nabije omgeving onder andere betere voorzieningen, meer werkgelegenheid en stageplaatsen. Nationale en internationale bedrijven geven op die manier ook meerwaarde aan de directe omgeving. De SS Rotterdam zal bijvoorbeeld stageplaatsen bieden voor jongeren uit de buurt. Hoogwaardige industrie kan lokaal betekenis krijgen door werk- en stageplaatsen te creëren en te investeren in goede ruimtelijke inpassing. In Rijnhaven-Maashaven komen op en aan het water culturele voorzieningen en sportaccommodaties, die verschillende doelgroepen aantrekken. Fysieke verbindingen zijn van belang om de voorzieningen bereikbaar te maken voor de omgeving. Dat vereist nieuwe bruggen over de Rijnhaven en de Maashaven. Vooral voor bewoners van Charlois vormen die een voorwaarde om te kunnen profiteren van de voorzieningen en de werkgelegenheid in het deelgebied Rijnhaven-Maashaven.
Sustainable mobility Het gebied Rijnhaven-Maashaven heeft nu al drie metrohaltes. Door de nieuwe ontwikkelingen in het gebied zullen die meer passagiers trekken. In aanvulling hierop komen nieuwe verbindingen over het water, die de koppen van de pieren beter bereikbaar maken De bruggen over de Maashaven en de Rijnhaven maken het gebied goed toegankelijk voor fietsers en voetgangers. De Maashaven blijft voorlopig ruimte bieden aan de vloot binnenvaartschepen. Binnenvaart is een goed alternatief voor transport over de weg en zal een groter aandeel in de modal split voor z’n rekening gaan nemen.
Crossing borders
Floating communities Rijnhaven en Maashaven hebben ieder een eigen karakter met bijpassende kansen voor drijvend bouwen. De Rijnhaven krijgt de uitstraling van een arena doordat rondom het grote waterbekken dichte bebouwing verrijst: dit is Show City. Het water vormt het decor van allerhande evenementen en drijvende stedelijke voorzieningen, zoals horeca, een drijvend park, een drijvend zwembad, drijvende sportaccommodaties of een drijvende opera. In de Maashaven kan een Floating City tot ontwikkeling komen, een complete drijvende woonwijk op een voor Nederland ongekende schaal. Op deze schaal bouwen op getijdenwater is alleen mogelijk met innovatieve bouwwijzen. De Floating City wordt zo lang mogelijk Floating communities
Sustainable mobility
14
15
Een compleet energiesysteem voor het pilot-gebied Maas- en Rijnhaven. Uit: CO2-slimme stedenbouw in de Maas- en Rijnhaven, Rotterdam Climate Initiative, augustus 2008 Afbeelding: VHP/Florian Boer en gemeente Rotterdam
Ontwikkelingsrichting Rijn- en Maashaven 2025
Legenda
Crossing borders Netwerk openbare ruimte
waaronder kades en bruggen Uitzichtpunten Publieke voorzieningen en horeca
Zichtlijnen
Reinventing deltatechnology
+
Groen stedelijk wonen Local spin off internationale bedrijven en stedelijke voorzieningen Buitendijks wonen & stedelijke economie Kans voor herontwikkeling
Showcity
Herontwikkeld cultureel erfgoed Rustig stedelijk wonen
Floating city
Studie (waterkrater) energieopslag
Floating communities
Werken en leren
Floating city
ss Rotterdam
Volume & Value Voorportaal van de haven
Sustainable mobility
Aquanet
16
17
Stapsgewijze metamorfose De metamorfose van Rijnhaven-Maashaven is al begonnen. In drie fasen komt het einddoel binnen bereik: show case van Rotterdam voor drijvend en energiezuinig leven. Op korte termijn genieten pioniers, Rotterdammers en toeristen al van een boeiende stadswijk in ontwikkeling.
Aansluiting Rijn- en Maashaven op het waterbusnetwerk en mogelijk toekomsitge brugverbindingen over de Maashaven.
Programma Rijnhaven/Maashaven
Tot 2015
2015-2040
Totaal
Commercieel vastgoed (m2 bvo)
69.000
30.000
99.000
Woningen (aantal)
2.050
2.700
4.750
Rijnhaven-Maashaven wordt de showcase voor stedelijk wonen en werken op en aan het water. Kernwoord is energieneutraal bouwen. Binnen het gebied ontstaat de volgende ordening: • Katendrecht: mix van nieuwe woonmilieus, stedelijke voorzieningen en kantoren; • Rijnhaven: moderne stedelijke voorzieningen op en rond het water; • Maashaven: drijvend wonen en werken. Periode tot 2015 1. Katendrecht hoogwaardig woonmilieu
In de periode tot 2015 gaat de metamorfose van Katendrecht op volle kracht verder. De SS Rotterdam is in bedrijf met een hotel, congresfaciliteiten, horeca en mogelijkheden
voor leer-werktrajecten. Op het schiereiland zijn gevarieerde hoogwaardige woonmilieus te vinden: grondgebonden gezinswoningen, gerenoveerde woningen in de oude kern van Katendrecht, bijzondere appartementen in de Fenixloodsen en luxe hoogbouw. De bebouwing op Katendrecht is intensief en hoog in de Pols en wordt in de richting van de punt van het schiereiland geleidelijk ruimere en lager. Scholen, winkels, restaurants en culturele voorzieningen maken de woonomgeving compleet. In de Pols zijn de eerste kantoren van het European China Centre gereed. Hier zijn ook Chinese voorzieningen, zoals een supermarkt, een foodcourt en winkels. Daarnaast bevinden zich in dit gebied horeca, een hotel en een middelbare school met daar boven woningen voor ouderen.
18
19
Ontwikkelingen tot 2015
1. Doorontwikkelen Katendrecht
2. Rondje Rijnhaven
2. Rondje Rijnhaven een feit
Een Rondje Rijnhaven is nu echt mogelijk doordat de Rijnhavenbrug de verbinding tussen Katendrecht en de Wilhelminapier legt. Het rondje is interessant doordat activiteiten langs de kades samenhang brengen rond de haven. Een bioscoop, theaters, musea en horeca maken het gebied levendig. Het havenbekken zelf vormt het podium voor grote Rotterdamse evenementen. In deze periode krijgt een paviljoen met een publieke functie een plaats in de Rijnhaven. Het water en de grote omvang van het havenbekken geven deze plaats een krachtige uitstraling.
3. Voorinvesteren Maashaven
Rondje Rijnhaven (met Scharnier, European China Center en Rijnhavenbrug) en Katendrecht
Hoogtepunt van Rondje Rijnhaven is het Scharnier, brandpunt van modern en creatief stadsleven. Designers uit Rotterdam Zuid hebben hier hun werkplaats en etalage ingericht. Daartussen verrijzen kantoren voor Chinese handelaren en hun relaties, als uitbreiding van het ECC. Boven deze voorzieningen torenen exclusieve wooncomplexen uit. Het Scharnier is de plaats waar bevolkingsgroepen uit de omliggende wijken elkaar ontmoeten en toeristen genieten van het ‘Rotterdam-gevoel’. De bedrijvigheid gaat ’s ochtends vroeg al van start als de kantoren open gaan en bewoners hun dag beginnen. Later op de dag komt het bezoek aan de Rijnhaven en de winkels op gang. Verschillende groepen voelen zich aangetrokken tot de vernieuwende vrijetijdsactiviteiten en de moderne horeca aan het waterfront van de Rijnhaven. Bovenregionale trekker is het House of Design met flagshipstores van bekende internationale designmerken, kleine winkeltjes van ontwerpers, tentoonstellingen en evenementen. Succesfactoren zijn het bijzondere aanbod, het spraakmakende gebouwencomplex, de unieke locatie en de collectieve marketing van het designaanbod. Met het Scharnier heeft Rotterdam er een nieuw visitekaartje bij.
Montage met winnende ontwerp van de Rijnhavenbrug
Doorontwikkelen Katendrecht tot aantrekkelijk rustig stedelijk woonmilieu. Afbeelding: Proper Stok
3. Maashaven klaar voor vernieuwing
De Maashaven is voorbereid op de komst van nieuwe leefmilieus, drijvend en op de kades. De geuroverlast van het Afvalverwerkingsbedrijf AVR en de geluidhinder van Meneba zijn teruggedrongen door de bedrijven ‘in te pakken’. In een wervende energiestrategie staat te lezen hoe de Maashaven de showcase wordt voor CO2-reductie en energiezuinig leven. Die is tot stand gekomen na een pilotstudie en experimenten met energieopwekkende drijvende woningen. Het Havenbedrijf Rotterdam en de gemeente Rotterdam hebben een strategie gereed voor het combineren van nieuwe drijvende functies met bestaande ligplaatsen voor de binnenvaart.
20
21
een aantrekkelijke route op van de omliggende wijken naar de werkgelegenheidszone aan de kade en de drijvende woningen en voorzieningen in de Maashaven. De Tarwewijk krijgt hiermee een duidelijk gezicht. De bewoners van deze wijk profiteren van een nieuwe groenzone langs de kade. 7. Show City
Impressie Scharnier. Afbeelding: VW vastgoed, Synchroon, TBI, gemeente Rotterdam
Show City bruist. Rondje Rijnhaven is een begrip in Rotterdam, het Scharnier is voltooid, de energiecascade functioneert, op en rond het water staat energiezuinige bebouwing die bestand is tegen klimaatveranderingen. Rotterdammers en toeristen flaneren langs de kade en genieten van de levendigheid op en rond het water. Periode 2025-2040 8. Maashaven Zuidzijde
4. Waterbus als verbinding van stedelijke programma’s
De Rijnhaven of de voet van de Erasmusbrug zijn geschikte locaties voor een waterbusterminal, op loopafstand van het metrostation Rijnhaven of Wilhelminaplein. Hier arriveren de waterbussen uit de hele regio. Ook bij de SS Rotterdam heeft de waterbus een halte, zodat een aanzienlijk deel van de bezoekers via het water aankomt. Dat beperkt het verkeer door Katendrecht. Periode 2015-2025 5. Start Floating City in de Maashaven
De eerste pioniers hebben zich gevestigd in de Maashaven. Ze zijn trots op hun drijvende, energiezuinige woning of atelier op het water, waarvan een deel zelfs energie opwekt uit de getijdenbeweging. Op de dag van de architectuur openen zij graag hun deuren om de rest van Rotterdam te laten zien hoe vrij en eigen een drijvende woning of werkplek in de Maashaven is. De binnenvaart heeft nog steeds een plek in het havenbekken. De
bewoners van beide floating communities zijn zeer verschillend maar delen hun voorliefde voor de weidsheid van het water en de nabijheid van de stad. Op een paar minuten lopen van hun rustige leefgemeenschap staan zij midden in het bruisende stadsleven van Katendrecht en de Rijnhaven. Vervoer vindt voornamelijk over water plaats; zelfs het afval gaat per boot naar het schone vuilverbrandingsbedrijf AVR. Geleidelijk komen er meer voorzieningen. Een nieuwe brug verbindt de Floating City met het centrum van Rotterdam en het creatieve hart van Oud-Charlois. De overheid investeert in nieuwe infrastructuur, aantrekkelijke openbare ruimte en het terugdringen van milieuoverlast door bedrijven. Zo ontstaan goede voorwaarden voor de verdere metamorfose na 2025. De zuidzijde van de Maashaven is hiermee bovendien voorbereid op de transformatie van het Maashavenkwartier. Uit onderzoek blijkt welke bedrijven willen blijven, waar ruimte voor verdichting is en hoe een interessante mix van functies kan ontstaan. De Brielselaan krijgt een nieuw profiel. Dit levert
Aan de zuidzijde van de Maashaven ontstaat buitendijks een nieuwe stedelijke zone, als onderdeel van het Maashavenkwartier.
Bestaande bedrijven hebben een metamorfose ondergaan en vormen nu een aantrekkelijk architectonisch beeld. Ze zijn zo ingepast en ingepakt dat geur en geluid geen beperkingen opleveren voor het leefmilieu langs de kade. Maashaven Zuidzijde vormt met de omliggende buurten van de Tarwewijk en Oud-Charlois het aantrekkelijke Maashavenkwartier, waar wonen en werken samenkomen. Nieuwe wooncomplexen en bedrijvigheid hebben de grote maat die past bij de uitstraling van de haven. De energie die bij de havengebonden bedrijvigheid vrijkomt, levert warmte en koude voor bedrijvigheid, ateliers en woningen. De Brielselaan, die gedeeltelijk over de dijk loopt en een heel nieuw karakter heeft gekregen, verbindt de verschillende buurtjes. Tussen de bebouwing door biedt de dijk zicht op het water en de nieuwe drijvende wijk in de Maashaven. Vanaf nieuwe openbare plaatsen langs de kade kunnen fietsers en voetgangers oversteken naar Katendrecht. De aangrenzende wijken zijn sterker op de havens georiënteerd. De bewoners profiteren van de nieuwe werkgelegenheid, de voorzieningen en de recreatieve attracties in Rijnhaven-Maashaven.
Verkenning naar drijvend paviljoen in de Rijnhaven: showcase deltatechnology. Afbeelding: Deltasync
22
23
Uitvoeringsstrategie Investeren in Rijnhaven-Maashaven is investeren in de lange termijn. De gewenste veranderingen in ruimtegebruik, bereikbaarheid en uitstraling kosten veel tijd en inspanning. Maar bovenal vraagt de metamorfose om een nieuwe vorm van sturing en vrijheid voor ondernemers.
Verkenning Floating city Maashaven. Afbeelding: BGSV
Proces 9. Floating City Maashaven als internationaal voorbeeld
Floating City Maashaven staat in de spotlights als internationaal voorbeeld voor innovatief ruimtegebruik van water in de stad. Chinezen, Japanners, Russen en andere buitenlanders komen er in groten getale op af om zich te laten informeren hoe de drijvende wijk is ontstaan.
Ze zijn geïnteresseerd in de geavanceerde technieken waarmee de drijvende woningen energie opwekken uit het getijdenwater, maar vooral ook in de manier waarop dit project een impuls aan de rest van Zuid heeft gegeven. Door Floating City is de revitalisatie van omliggende buurten in een stroomversnelling geraakt. Het concept van ‘de stad om de hoek’ is hier een doorslaand succes geworden.
Rijnhaven-Maashaven behoort tot twee VIPgebieden uit de Stadsvisie 2030: Stadshavens (VIP 8) en Woonmilieu Kop van Zuid (VIP 11). Binnen het gebied zullen meerdere projecten gaan lopen met een verschillende dynamiek. De manager van Woonmilieu Kop van Zuid coördineert het geheel. De ambitie voor Rijnhaven-Maashaven vraagt inzet van zowel overheid als markt. De overheidsinzet is gericht op een gunstige basisinrichting: goede ontsluiting, parkeergelegenheid, aantrekkelijke openbare ruimte. Ook het sturen van het gebruik is een taak van de overheid. Zo is het de bedoeling dat de binnenvaart binnen twee jaar verhuist van de Rijnhaven naar de Maashaven. Marktpartijen staan voor de uitdaging de metamorfose verder in te vullen binnen de kaders van de gebiedsvisie. De verandering van de Rijnhaven is al van start gegaan met de eerste projecten van Woonmilieu Kop van Zuid. De centrumfunctie van de Wilhelminapier en het stedelijk wonen op Katendrecht zijn volop in ontwikkeling. Tot
2015 ligt het accent op het voltooien van deze ingezette koers. Het water in de Rijnhaven is het ‘goud’ van het gebied. De strategie is dit goud te behouden en enkele ‘parels’ toe te voegen die mensen aantrekken en in beweging brengen. Op het water komen daarom publiekstrekkers zoals een podium, een openluchtzwembad of een jachthaven. Het komt erop aan op het juiste moment een marktpartij te betrekken die een dergelijk initiatief wil ontplooien. Het is verleidelijk tot dat moment tijdelijke functies in de Rijnhaven toe te laten. Toch is dat niet aan te raden, want het beperkt de vrijheid van handelen. De metamorfose van Maashaven strekt zich over langere tijd uit. Hier ligt het accent in de eerste fase op het creëren van goede randvoorwaarden, door betere ontsluiting en milieukwaliteit: bestaande metrostations krijgen een kwaliteitsimpuls, de Brielselaan verandert in een stadsboulevard met aantrekkelijke verblijfskwaliteit, er ontstaan goede verbindingen tussen de Tarwewijk en de Afrikaanderwijk naar het water en bovenal
24
25
nemen de emissies van bestaande bedrijven langs de Maashaven fors af. Voor dit laatste punt zet de overheid een programma op met de bedrijven langs de Maashaven. Eerste inzet is om de emissie terug te dringen door handhaving van vergunningen. Daarnaast is het noodzakelijk afspraken te maken over het invoeren van schone technologieën in de bedrijfsprocessen, rekening houdend met de levenscycli. Het verplaatsen van bedrijven is het uiterste middel, dat echter ook aan de orde kan zijn als een bedrijf wil uitbreiden. De ambitie is dat overheden, bedrijven en stedelijke ontwikkelaars strategische allianties aangaan, waardoor werken en wonen een sterke combinatie gaan vormen en geen tegenstelling. Fasering
De herinrichting van Rijnhaven-Maashaven komt in drie fasen tot stand. In de eerste fase, tot 2015, zet de ontwikkeling van Rondje Rijnhaven de toon samen met de afronding van Katendrecht. De projecten die hiervoor geselecteerd zijn hebben een publieksaantrekkend karakter en dragen bij aan een positief imago van het gebied. De
stad krijgt hiermee een podium op het water. Het innovatieve karakter van Stadshavens staat al snel voor de schijnwerpers door eerste experimenten met drijvende voorzieningen en mogelijk een eerste drijvende woning. In de fasen tot 2025 en 2040 voltrekt de metamorfose zich in het hele gebied. Sturend voor de fasering zijn de milieucontouren rond de bestaande bedrijven, het vertrek van de binnenvaart uit de Maashaven en de ontwikkelingen in het VIPgebied Woonmilieu Kop van Zuid. Communicatie
De communicatie over de ontwikkelingen in Rijnhaven-Maashaven kan steunen op de lopende communicatieprocessen voor de Wilhelminapier en Katendrecht. Marktpartijen, bewoners en andere actoren zijn in die gebieden al allianties aangegaan die het uitgangspunt vormen voor de verder communicatie. De zichtbare verbeteringen die deze projecten teweeg hebben gebracht, bieden een goede basis voor het verdere communicatieproces en het vertrouwen in de voorgestelde plannen. Nieuwe bedrijven en bewoners zijn de beste ambassadeurs van de metamorfose en moeten zo ook benaderd worden.
26
27
Colofon De gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam N.V. werken in Stadshavens Rotterdam aan het versterken van de Mainport Rotterdam en het aantrekkelijker maken van Rotterdam als woon- en werkstad in de komende decennia. Trefwoorden zijn duurzame gebiedsontwikkeling en internationale allure. Voor meer informatie over dit gebiedsplan kunt u contact opnemen met : J.C. Blok, Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam mail:
[email protected] Telefoon: 010 489 58 86 Voor meer informatie over Stadshavens Rotterdam kunt u contact opnemen met : Projectbueau Stadshavens Rotterdam Heijplaatstraat 17 3089 JB Rotterdam Postbus 54503 3008 KA Rotterdam Telefoon 010 283 38 00 www.stadshavensrotterdam.nl www.stadshavensrotterdam.com Eindredactie tekst: Met Andere Woorden, Arnhem Vormgeving: Karelse & den Besten, Rotterdam Beelden (tenzij anders vermeld): Aeroview Rotterdam, Aerodate international survey, DCMR, Deltasync, dS+V gemeente Rotterdam, Projectbureau Stadshavens Rotterdam Druk: Efficiënta, Krimpen a/d IJssel Januari 2009
