Stad en platteland GHB-problematiek in perspectief
TRIMBOS verboden AMERSFOORT 17 maart 2016 Dr. Ton Nabben Bonger Instituut voor Criminologie (UVA)
2
GHB: Gamma-Hydroxy-Butyraat Narcosemiddel (downer) Vloeistof (3-4 ml.= 2-3 gr. GHB) Zoutsmaak (oplossen sap) Effect (5-30 min.) Duur (2 uur) Ontspanning en stimulerend Zeer dosisgevoelig Negatief: misselijkheid, stuiptrekkingen, etc. • Kans op coma (out-gaan) • Reputatie als ‘rapedrug’ en ‘spieropbouw’ • • • • • • •
3
20 jaar GHB: van club naar dorp Op de markt sinds 1995 • GHB sinds 2012 op lijst I • GBL (o.a.webwinkels) Algemene bevolking (2014) • 170.000 ooit (15-64 jaar) • 50.000 recent (0,4%) • 10.000 actueel (0,1% Speciale groepen: • Scholieren: 0,5% ooit en 0,1% actueel (NPO,2011) • Probleemjongeren: hoger gebruik dan scholieren • Uitgaanders (online/locatie): 15-25% ooit 4
GHB cliënten in verslavingszorg LADIS:
2007
hulpvragers naar woonplaats per 100.000 inwoners
2014
Primair probleem ±800 (<1%) Eerste inschrijving 2007-2014
Met dank aan Ton Mol (SIVZ)
GHB cliënten verslavingszorg Randstad <> platteland Eerste inschrijving: periode 2007-2014 Randstad: Amsterdam, Rotterdam, Den Haag & Utrecht) ‘Brandhaarden’: Rucphen, Heerenveen, Twenterand, Langedijk/ Heerhugowaard
GHB-cliënten verslavingszorg Beide ca. 3/4 = man Platteland gemiddeld
7 jaar jonger
(24 vs.31 jaar)
Platteland: lager opgeleid en vaker bij ouders thuis Opleidingsniveau 100%
80%
100%
21% 4%
60%
40%
Woonsituatie
27%
80%
14% 9%
70%
43% 75%
20%
90%
60% 50%
41%
16% 19% 5%
40% 30%
30%
20% 10%
35%
59%
0%
0%
Brandhaard
Randstad
T/M MBO HOGER Onbekend
Brandhaard
Randstad
Eigen woning Bij ouders Overig Onbekend
MDI (2009 –2015) 3.200 GHB incidenten 19%
n=7043
n=3614
13%
11%
n=1612
n=10413
12%
Verdeling van drugs per dienst van incidenten (*2015 voorlopige data) 9
Mate intoxicatie – GHB op EHBO’s feesten
Matige en ernstige intoxicaties GHB van 34% in 2009 naar 73% in 2015
¾ = man ¾ =18-29 jaar 42% ook alcohol
n=163
n=141
n=165 n=129
n=154
n=222
n=232
10
(Rand)stad Kenmerken: • Innovatie: technologie, diensten- en • • • • •
kenniseconomie (banen groei) Gentrificatie >> tweedeling? Relatief veel hogeropgeleiden Kosmopolitisch en creatief Cultuur, media en amusement Toerisme (inter) nationaal
Feesteconomie: • • • • •
Vervaging dag + nacht vertier Gedifferentieerde culturen 1/3 jongeren woonachtig in Randstad Etnische blend 11 Focus op nieuwe drugstrends
Antenne (Bonger/Jellinek sinds 1994) Profiel: agendahedonisten • Top 3: XTC, cocaïne en amfetamine • GHB = Club- en afterdrug (andere motieven en scenes) • In 2013 actueel gebruik 10% (= verdubbeling sinds 2008) • Zerotolerance in clubs > GHB • Negatiever imago bij gebruikers • Meer 06-lijn/dealers • Verspreiding: stabilisering /daling 12
Amsterdam: ambulance/drugs (2011) overig of onbekend 15% combinaties 12%
(N=1798) cannabis 40%
ketamine/lsd 0% amfetamine 1% crack 1% paddo's 4%
opiaten 4%
ecstasy 4%
cocaïne 9%
ghb 12%
13
Drugs op ‘t platteland: ‘een blinde vlek’?
• • • •
•
Verschillen met stad afgelopen decennia kleiner Onderbelicht thema in onderzoeksveld Focus: cocaïne in vissersdorpen + drankketen Vooral focus op (Rand)stad: > epicentrum uitgaansleven > voorlichting + Unity > nieuwe drugstrends Groter taboe en eerder morele paniek in dorpen 14
Platteland
(GHB-brandhaarden) Kenmerken: • Pluimvee- en veeteeltsector, constructie en bouwbedrijven • Zwakke banengroei • Lager opgeleid /inkomen • Hier geboren en getogen • Relatief lage SES • Veel natuur en recreatie Uitgaansleven: • Schuurfeesten en disco’s • Festivals/hardcore (Randstad) • Relatief witte groepen 15
Survey GHB gebruikers platteland (n=78)
(I.S.M. Mainline: inclusie tenminste 25 x en 10 x recent Drug
Laatste keer LJ
Ooit LM
Tabak Alcohol Cannabis Amfetamine XTC Cocaïne Crack Ketamine Heroïne
lachgas GBL Paddo’s Medicijnen
99% 100% 97% 97% 97% 97% 39% 86% 10% 76% 50% 68% 77%
94% 81% 58% 60% 45% 33% 8% 23% 5% 22% 13% 1% 50%
3% 17% 22% 30% 27% 34% 17% 30% 3% 32% 17% 12% 11%
Langer
3% 3% 18% 8% 26% 30% 22% 33% 3% 22% 21% 55% 16%
Startleeftijd Gemiddeld
14 14 15 18 17 18 20 21 20 21 22 19 20
16
Profiel ‘witte’ polydrug gebruikers •75% man; twintig- dertigers •Relatief lage opleiding; helft werkloos c.q. geen opleiding • Meerderheid polygebruik(uppers) > de helft 500 x GHB (ooit) > derde 10 x GHB (laatste maand •Variatie dosering per sessie (5-100 ml) 39 ml is gemiddelde •Vooral privégebruik/met vrienden •Negatieve effecten meer frequent bij dagelijks/poly gebruik 17
Vervolg survey •Overdosis (coma) komt veel voor in (privésfeer, openbaar en verkeer) •GHB/GBL markt: combinatie van maken, (ver)kopen en delen •Internet speelt rol bij verkrijgbaarheid GBL > sterke groei vanaf 2005 •Uit ½ liter GBL (€25) 1 liter GHB (€50) •Driekwart heeft politiecontacten (verkeer, vandalisme, diefstal etc. )
•Meeste arrestaties Opiumwet (lijst I)
18
Drugs (GHB) problematiek brandhaarden • • • • • • • •
Vererving armoede & geslotenheid Wars van gezag en autoriteit Brede leeftijdsrange straatcultuur en clustering van subgroepen Scene vorming in publieke domein Verveling, vlucht en kickgedrag Heroïsering drugsgebruik Toegankelijke lokale drugsmarkt (o.a. GBL/GHB, speed, ecstasy) Weinig formele controle en informele sancties 19
Risicofactoren
ontwikkeling problematisch drugsgebruik • • • • • • • • • • •
Impulsief en opstandig gedrag Psychisch: trauma’s, angst etc. Licht verstandelijk beperkt, autisme etc. Instabiele gezinnen Verslaafde ouders/familielid of broer/zus Drugsgebruik en/of handel in peergroep Armoede Contact (gehad) met de zorg Negatieve life-events Schoolproblemen Etc.
20
Handhaving en beleid •
Samenscholingsverbod in dorpen
• Integrale aanpak drugsproblematiek • Politie: GHB-gebruik en handel; GHB in verkeer; speciale cellen • Politieke lobby (GHB op lijst I) • Druk OM op GBL leveranciers 2013) • Meer samenwerking politie en verslavingszorg • Expertteam (olv. VWS): preventie, behandeling, nazorg en terugvalpreventie 21
Twentsche Courant Tubantia Deze 9 schokkende dingen staan in het GHB-dossier van politie Twenterand rand (12 jan.)
Politie Twenterand heeft handen vol aan Maaskantjes (12 jan.)
GHB verslaafden in Twenterand hebben moeite met afkicken door onvoldoende begeleiding (28 jan.)
Expertteam moet gebruik GHB in deze regio stoppen (28 jan.)
GHB is uit in Twenterand. Jongeren aan de speed (28 jan.)
Jody Bernal vluchtte in drank en drugs (1 feb.)
22
Aandachtspunten • Zelfde drugs (stad en platteland) maar heel andere set & setting • Problematische groepen in dorpen kwetsbaar voor alcohol/drugs • Weinig zicht op drugsmarkt, gebruik en risicogedrag • Straatgroepen c.q. scenes zijn moeilijk toegankelijk • Welke harm- reduction aanpak? • Vaak terugval na kliniek /afkicken 23
