staat voor gelijke rechten iedereen is arbeidsgehandicapt, gewoon omdat we niet overal goed in zijn

iris staat voor gelijke rechten

‘iedereen is arbeidsgehandicapt, gewoon omdat we niet overal goed in zijn’

toegankelijkheid is geen keuze

Carin Wormsbecher, eigenaar drukkerij Wedding

Hoe leest een VIP* uw folder, brief of website? Vindt iemand die blind is het loket in uw bedrijfspand? Hoe kunt u uw winkel eenvoudig en effectief aanpassen voor mensen met een (visuele) beperking?

Bartiméus stelt: toegankelijkheid is geen keuze, dat dóe je gewoon.

Laat u adviseren door onze experts met jarenlange ervaring op het gebied van aanpassingen voor mensen met een (visuele) beperking.

* VIP: Visually Impaired Person, maar ook een Very Important Person oftewel: iedere klant of cliënt.

Bel de Bartiméus Infolijn 0900 – 77 888 99 (lokaal tarief) of kijk op www.bartimeus.nl

jaargang 5 – nummer 2 – zomer 2012

Bouw samen met ons mee aan een toegankelijke samenleving! Dat geldt niet alleen voor openbare-, zorgen overheidinstellingen maar zeker ook voor klantgerichte commerciële organisaties. De winst van toegankelijkheid is voor iedereen, door iedereen...

jaargang 5, nummer 2, zomer 2012

staat voor gelijke rechten VN-verdrag nog steeds niet geratificeerd Vijf jaar geleden ondertekende Nederland het VN-gehandicaptenverdrag dat gelijke rechten garandeert voor mensen met een beperking. Daarna werd het stil. Komt er met een nieuw kabinet weer vaart in? Strijd mee voor gelijke rechten voor iedereen!

De Normaalste Zaak In Nederland is de arbeidsparticipatie van mensen met een beperking is niet geweldig. En afdwingen of werken met quota is niet de manier, vindt Bert van Boggelen van De Normaalste Zaak. Maar hoe dan wel? ‘Ondernemers leren veel liever van elkaar dan van het UWV.’

gelijke rechten

iris staat voor iedereen Afgelopen voorjaarsvakantie stond ik op de latten in de dikke Franse sneeuw. Super, maar toch ook wel weer spannend zo’n donkerrode piste. Uiteraard waren we toen al in redactionele voorbereiding van deze Iris en spraken we met het jonge skitalent Bas over zijn werkplek. Of eigenlijk zijn ‘werkberg’. Bij de afdalingen heb ik mij regelmatig afgevraagd hoe ik de pistes zou afkomen wanneer ik circa 20% zicht zou hebben. Nou, niet zonder breukjes denk ik. Maar Bas doet het als een pro. Sterker nog, hij leert ziende mensen hoe zij heelhuids en met de goede techniek van een piste afkomen. In ‘De werkplek van...’ leest u het prachtige verhaal van Bas en zijn leerling.

8

14

Maar nu komt het erop aan. Heeft Nederland ook de visie om daadwerkelijk tot invoering van het VN-verdrag over te gaan? Vanwege de verwachte hoge kosten heeft de staat tot nu toe een ratificatie niet aangedurfd. Iris laat deskundigen hierover aan het woord en spreekt de politieke partijen aan in deze turbulente tijden. U kunt uw politieke partij ook bevragen op haar standpunt ten aanzien van dit VN-verdrag en haar wijzen op deze Iris. Dit is de vijfde jaargang van Iris in de huidige vormgeving. Ik doe zelf zelden vijf jaar met een jas en Iris is toe aan een nieuwe. Dit is de laatste Iris in de huidige vorm. In het najaar presenteren wij u Iris in haar nieuwe look. Henriëtte Eijkelenboom hoofdredacteur

Is ratificatie van het VN-verdrag wel de garantie dat de positie van mensen met een beperking ook echt verbetert? Iris neemt de ontwikkelingen in Duitsland, Engeland en Zweden onder de loep.

‘afdwingen werkt niet, inspireren wel’

In de afgelopen jaren heeft Iris iedere editie weer dit soort mensen aan u voorgesteld. Met ‘dit soort’ bedoel ik de doorzetters, de mensen die mogelijkheden zien om van alles wél te kunnen, ondanks de beperking. Iris beoogt hiermee het beeld bij te stellen dat mensen met een beperking altijd ‘zielig’ zijn. Ook hebben we altijd gepleit voor het recht op toegang. Toegang tot mobiliteit, onderwijs, ict-toepassingen et cetera. Dit alles wordt samengevat in het VN-verdrag voor rechten van mensen met een handicap. Iris doet al lang een beroep op de politiek om eindelijk dit verdrag te ratificeren. Nederland heeft het VN-verdrag al wel ondertekend maar daarmee bewijzen wij slechts lippendienst. Het is zoiets als ‘liken’ op Facebook.

Het VN-verdrag voor mensen met een handicap is nog altijd niet geratificeerd door Nederland. Met de val van het kabinet, zijn wij allemaal aan zet om werk te maken van ratificatie. Strijd mee voor gelijke rechten voor mensen met een beperking!

ratificatie, en dan?

20

Bert van Boggelen, kwartiermaker van De Normaalste Zaak, gelooft niet in quota of dwang om de arbeidsparticipatie van mensen met een beperking te vergroten. Wel dat het aannemen van mensen met een handicap de normaalste zaak van de wereld moet zijn. Van Boggelen: 'Laat ondernemers vooral vrij.'

iris staat verder voor 4 6 12 18 Coverfoto Károly Effenberger

Vijf jaar geleden ging de vlag uit toen Nederland het VN-verdrag voor gehandicapten ondertekende. Het verdrag regelt de positie van mensen met een beperking in internationaal verband en is vooral een opdracht aan overheden om te trachten het optimum te bereiken. Door het verdrag te ratificeren, gaat een land over tot aanpassing van de nationale wetgeving en het maken van beleid. Dat gaat niet in één keer en qua inspanning verschilt het per land. Nederland heeft het VN-verdrag nog altijd niet geratificeerd, in tegenstelling tot de meeste andere Europese landen. Het verdrag is in ons land steeds meer een uiting van een politiek probleem: mensen met een beperking brengen niet zoveel belang mee in de samenleving dat er serieus werk van wordt gemaakt. Iris vindt het een mooie opdracht voor het nieuwe kabinet: gelijke rechten voor iedereen!

24 26

interessant nieuws en onderzoek het nieuwe regeerakkoord volgens Tobias Witteveen de werkplek van Bas Merkens de ontmoeting met Carin Wormsbecher, directeur drukkerij Wedding felicitaties aan personen en organisaties de column van Vincent Bijlo

colofon Bartiméus ondersteunt en adviseert mensen met een visuele beperking en zet zich in voor een toegankelijke samenleving.

Iris is een uitgave van Stichting Bartiméus en verschijnt vier maal per jaar in een oplage van 7500 exemplaren. Het is een opiniërend blad voor bestuurders, beslissers en beleidsmakers in Nederland. Iris is financieel mede mogelijk gemaakt door de Vereniging Bartiméus Sonneheerdt. Iris is te lezen en te beluisteren via www.bartimeus.nl/iris ISSN 1877-5985

redactieadres Iris, afdeling Communicatie Postbus 340 3940 AH Doorn [email protected] @iris_staat_voor telefoon 0343 526 880 hoofdredacteur Henriëtte Eijkelenboom concept & realisatie Total Identity Sieds de Boer Jeannette Kaptein Gabriëlle Kuijer Anneloes Logjes Yvonne van de Wal Julius van der Woude met bijdragen van Vincent Bijlo Joost Bijlsma

Judith de Bock Frank van Geffen Yvette van der Meer Rutger Vahl Tobias Witteveen redactieadviesraad Henk van de Beld Birgitta Blokland Leo Dijk Jelly van Dijk Ria Fokke Petra de Jong Marjan Vermeulen Paulien Vreman Paula van Woudenberg fotografie en illustratie René ten Broeke Károly Effenberger Aatjan Renders Comic House: Kees de Boer

druk Drukkerij Aeroprint, Ouderkerk a/d Amstel advertenties en adreswijzigingen [email protected]

Aan de totstandkoming van deze uitgave is uiterste zorg besteed. Voor informatie die toch onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteurs, redactie en uitgever geen aansprakelijkheid. Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan. Graag ontvangen wij een bewijsexemplaar, onze contactgegevens vindt u onder ‘redactieadres’.

staat voor gelijke rechten

3

pluk een zonnebril

Foto: ANP

Een dag voor de officiële start van de lente plukten voorbijgangers in het Vondelpark in Amsterdam de lente uit de zonnebrillenboom. Deze actie van Pearle vestigt de aandacht op oogbescherming tegen UV-stralen. In opdracht van de brilaanbieder vroeg Direct Research duizend Nederlanders naar hun zonnebrilgebruik. 86 procent blijkt de zonnebril op zak te hebben zodra het lekker weer wordt; vooral als bescherming tegen het felle licht en UV-straling (84 procent), maar ook als fashion item (18 procent). Ogen en UV-stralen gaan niet goed samen. Waar de huid zich nog enigszins kan beschermen door pigment aan te maken, heeft het netvlies geen natuurlijke bescherming. UV-straling kan het ontstaan van staar bevorderen. Een goede zonnebril is voorzien van het CE-merk en heeft glazen met een UV-filter.

natuurlijk, op de fiets!

schaaktoernooi IBIS verenigt Al meer dan drie decennia ontmoeten schakers uit Duitsland, België, Engeland en Nederland elkaar in Twente om deel te nemen aan het Internationaal Blinden Integratie Schaaktoernooi (IBIS). Zowel ziende, slechtziende als blinde schakers doen mee. Het is een evenement waarbij deelnemen belangrijker is dan winnen: ontmoeting, vriendschap en een sportieve strijd staan centraal. Ontmoeting krijgt een extra dimensie doordat de deelnemers overnachten bij gastgezinnen in Haaksbergen en omgeving. ƒ www.ibis-tournament.com

beweeg je hoofd en schiet! Een bobslee mentaal besturen, met één hoofdbeweging een kleiduif schieten of nieuwe teamsporten als Canonball, een nieuwe, snelle en hippe rolstoelsport. De sportwereld van mensen met een beperking zou er in de toekomst wel eens heel anders uit kunnen zien. Geïnspireerd door de Paralympics, ontwikkelden Engelse studenten elf innovatieve ideeën voor nieuwe sportuitrustingen of zelfs hele nieuwe sporten. Bekijk het zelf via deze link. ƒ bit.ly/I4UFfp Engelse studenten ontwikkelden teamsporten die in de toekomst bij de paralympics kunnen worden beoefend. Hier het ontwerp ‘Cannonball’, een balsport in een speciaal ontwikkelde stoel.

Foto: Gilde Rijders

Bronnen: De Telegraaf, KWF Kankerbestrijding

Google-auto bestuurt zichzelf De wind door je haren, de zon op je gezicht. Heerlijk. Daarom is Iris blij met alle initiatieven die mensen met een visuele beperking in staat stellen op de fiets te stappen en op ontdekkingstocht te gaan. Neem nou Gilde Zwolle. Deze organisatie biedt mensen van alle leeftijden de mogelijkheid om zich als vrijwilliger in te zetten. In april startte het project Gilde Rijders waarbij fietsenthousiastelingen met en zonder visuele beperking aan elkaar worden gekoppeld. Er zijn zeven tandems beschikbaar om de stad en haar omgeving vanaf de fiets te ervaren. Gilde Rijders biedt ziende voorrijders een training aan en zet recreatieve tochten uit. Fietskoppels kunnen ook hun eigen afspraken en tochten plannen. Fietsjoe Fietstaxi in Zwolle sponsort het project door de stalling en het onderhoud van de tandems te verzorgen.

ƒ bit.ly/HokVBX ‘Rijden zonder handen’ in het filmpje op You Tube.

4

iris

Voor ouderen is het vaak moeilijk om actief aan de samenleving te blijven deelnemen. Voor senioren die een visuele beperking hebben of ontwikkelen, geldt dat nog sterker. Eenzaamheid komt in deze groep voor bij 50% van de mensen, terwijl dit bij goedziende mensen 29% is. Bewegingswetenschapper Manna Alma promoveerde op 7 maart 2012 aan de Rijksuniversiteit Groningen op haar onderzoek naar de effecten van het groepsrevalidatieprogramma 'Actief meedoen' voor visueel beperkte ouderen. ‘Actief meedoen’ traint de deelnemers op praktische en probleemoplossende vaardigheden en lichamelijke fitheid. Uit een eerste evaluatie blijkt dat de deelnemers er baat bij hebben: ze zijn zelfstandiger, voelen zich minder beperkt en hun fitheid is toegenomen. Iris hoopt dat dergelijke initiatieven op (lokale) steun kunnen rekenen.

De Britse sporter Iain Dawson probeert de 'Ghost' uit, een hulpmiddel om atleten beter te laten trainen. Vibraties en geluid waarschuwen de drager als hij een bepaalde beweging heeft gemaakt. De studenten denken dat de 'Ghost' visueel beperkte sporters zoals Dawson kan helpen om bijvoorbeeld hun zwemslag te verbeteren.

Bron: Rijksuniversiteit Groningen

iris ziet

Google gooit al een tijdje hoge ogen met een self-driving auto. In de staat Nevada (USA) neemt de auto inmiddels legaal deel aan het verkeer. Zo’n zelfrijdende auto is natuurlijk de ultieme vervoersoplossing voor mensen met een visuele beperking. De auto is uitgerust met radar, GPS, laser, sensoren en een heleboel software. Op die manier kan de auto zich autonoom een beeld vormen van zijn omgeving, zich aan de verkeersregels houden, bewegende en stilstaande objecten (ook mensen en loslopende honden) vermijden, en zijn eindbestemming vinden. De zeer slechtziende Steve Mahan figureert in een filmpje dat Google eind maart op YouTube zette: hij haalt zijn lunch bij een drive-through restaurant, rijdt naar de stomerij om kleding op te halen en gaat voldaan weer naar huis.

visueel beperkte ouderen: minder eenzaam door actief mee te blijven doen

ƒ www.gildezwolle.nl


5

alstublieft: de passage over het gehandicaptenverdrag voor het nieuwe regeerakkoord

Nieuw bericht

Annuleer

Blok, Sybrand Buma, ef St r, ge Ja de es Ke n Ja , Aan: Mark Rutte > told, Arie Slob < anderen ch Pe r de an ex Al p, Sa de Jolan lang van stellen, juist ook in het be or vo n ille w ik u zo om ar Da ijdig sitie van ons land, vroegt po le na tio na er int e er ld he een van een kabinet in welke ing rm vo de or vo im ru g t – dus no s te bereiken over een teks su en ns co – k oo n da ing samenstell ord. in het nieuwe Regeerakko

erland ratificeert het ficatie gaat ti ra e D g. ra rd ve en pt ca Gehandi d, langee br n ee n va g lin el st op samen met de oogt ons land be t da a, m am gr ro sp id le jarig be t Verdrag toe he n va en rm no de ar na geleidelijk id wordt ontwikle be r aa W n. ie oe gr n te te la n hebben ka en lg vo ge ge ti ns gu on keld, dat n mensen va e ti si po ke lij pe ap ch ts voor de maa n dat beleid aa n de or w n, ge in rk pe met be sico zoveel ri t da om n de on rb ve en maatregel ’ mogelijk te verminderen.

‘Ned Deze tekst luidt als volgt:

Tobias Witteveen

Groet, Tobias Witteveen

Send

Als wij het samenhangende gehandicaptenbeleid, dat in de jaren tachtig tot ontwikkeling kwam, tot vandaag hadden doorgezet, dan hadden wij het internationale Verdrag inzake de rechten van gehandicapten allang geratificeerd. Het Verdrag schraagt immers precies de twee pijlers waarop dat beleid indertijd was gebaseerd: gedeelde normen inzake de positie van mensen met beperkingen in de samenleving en de notie dat deze normen geleidelijk planmatig gerealiseerd moeten worden. De laatste twintig jaar laten zien, dat de gedeelde normen verwaterden doordat solidariteit terrein moest prijsgeven aan efficiency. Dat gelijke behandeling op steeds meer beleidsterreinen als norm werd vastgelegd, had vooral symbolische betekenis en kon die verwatering geen werkelijke halt toeroepen. En ook de planmatigheid van het beleid verbrokkelde door gebrek aan richting en sturing bij de overheid. De maatschappelijke positie van mensen met een beperking werd daarmee steeds wankeler. De huidige kabinetsperiode vormde ontegenzeggelijk het voorlopige dieptepunt in deze ontwikkeling. Het Gehandicaptenverdrag introduceert dus weer twee factoren die in ons land in het verleden garant stonden voor een succesvol gehandicaptenbeleid: gedeelde normen en een planmatige aanpak. Geen wonder dat het kabinetRutte moeite had met de ratificatie van het verdrag. Het leek wel alsof men dacht: laten we eerst de uitgangspositie waarop ons land wordt beoordeeld fors neerwaarts bijstellen (dus eerst de maatregelen inzake PGB, mensen met afstand tot de arbeidsmarkt,

begeleiding, inkomenspositie, passend onderwijs, enzovoorts doorvoeren), daarna ratificeren we en dan zien we wel verder. Gelukkig werd er tijdig – al dan niet per ongeluk – op de reset-knop van het kabinet gedrukt en ontstond er een kans op een serieuze herstart van een gehandicaptenbeleid, dat wel in de geest van het Verdrag is. Eerst ratificeren we eindelijk het Verdrag. Bij die gelegenheid bepalen we de uitgangspositie van ons land ten aanzien van de Verdragsnormen en leggen we tevens de basis voor een langjarig, breed en planmatig beleid om de Verdragsnormen geleidelijk te gaan halen. Zo zou het moeten, maar ik ben er allerminst gerust op dat het ook zo zal gaan. De politieke agenda wordt immers nog altijd door economische thema´s gedomineerd, ook al lijken de scherpe kantjes van het antigehandicaptenbeleid van het kabinet-Rutte te worden afgeslepen. Politieke partijen zullen in hun programma´s gemakkelijk lippendienst kunnen bewijzen aan het belang van het Gehandicaptenverdrag, zonder zich de wetmatigheid van dit Verdrag werkelijk eigen te maken. Daarom zou ik willen voorstellen, juist ook in het belang van een heldere internationale positie van ons land, vroegtijdig – dus nog ruim voor de vorming van een kabinet in welke samenstelling dan ook- consensus te bereiken over een tekst in het nieuwe regeerakkoord. Deze tekst luidt als volgt. ‘Nederland ratificeert het Gehandicaptenverdrag. De ratificatie gaat samen met de opstelling van een breed, langjarig beleidsprogramma, dat beoogt ons land

geleidelijk naar de normen van het Verdrag toe te laten groeien. Waar beleid wordt ontwikkeld, dat ongunstige gevolgen kan hebben voor de maatschappelijke positie van mensen met beperkingen, worden aan dat beleid maatregelen verbonden om dat risico zoveel mogelijk te verminderen.’ De verkiezingsstrijd zal zich op veel thema´s concentreren, die de financiële en economische huishouding van ons land betreffen en die de voorwaarden voor een economisch herstel van ons land scheppen. Maar wij willen ook, dat Nederland zich als het om ons beschavingsniveau gaat kan meten met vergelijkbare landen. De daadwerkelijke toepassing van het Gehandicaptenverdrag is daarvoor een van de graadmeters. Als dit onderwerp bij de verkiezingen niet expliciet aan bod komt, dan hoop ik, dat dat is, omdat op dit punt over de tekst van het sluiten Regeerakkoord al overeenstemming tussen alle partijen is bereikt. Tobias Witteveen is voorzitter van de raad van bestuur van Bartiméus.


7

gehandicaptenverdrag nog steeds niet geratificeerd

hoe beschaafd is Nederland eigenlijk?

het VN-verdrag in de wereld Inmiddels hebben 112 van de 153 landen het VN-gehandicaptenverdrag ondertekend en geratificeerd. Nederland niet.

Al in 2007 ondertekende Nederland het VN-gehandicaptenverdrag dat gelijke rechten garandeert voor mensen met een beperking. Maar Nederland heeft het Verdrag nog steeds niet geratificeerd. Waarom niet? En wat betekent dit voor blinden en slechtzienden? Tekst Rutger Vahl | Illustratie Jeannette Kaptein

graag op de mensenrechten wijzen. Maar nu het gaat om de rechten van gehandicapten in eigen land, blijft het stil in Den Haag. Het ‘VN-verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap’ wacht al vijf jaar op ratificatie. Het betekent dat de richtlijnen nog altijd niet in wetten kunnen worden omgezet. Belangenorganisaties verliezen hun geduld. Het Verdrag werd eind 2006 aangenomen en kort daarop ondertekend door Nederland. De euforie bij mensen met een beperking was groot. Met dit Verdrag zou hun positie in de samenleving enorm verbeteren, zo was de verwachting. En wie de Verdragtekst leest, snapt de aanvankelijke jubelstemming. De richtlijnen liegen er niet om: ze verplichten regeringen alle maatregelen te nemen die nodig zijn om mensen met een beperking volwaardig te laten deelnemen aan de samenleving. De gelijke rechten die er in theorie al zijn, moeten nu in de praktijk worden waargemaakt. Bijvoorbeeld door gebouwen (scholen!) en voorzieningen toegankelijk te maken voor blinden, slechtzienden en rolstoelgebruikers. En door het recht op arbeid nu eindelijk concrete handen en voeten te geven.

Bang voor kosten Maar de hoop bij mensen met een beperking ebt weg. Het VN-verdrag is in ons land nog steeds niet ter goedkeuring aan het parlement gezonden. ‘De schoen wringt bij de wetgeving,’ zegt hoogleraar Gezondheidsrecht Aart Hendriks. ‘Het kabinet weet niet wat de gevolgen van dit Verdrag zijn. Daarmee is ook onduidelijk wat de kosten zullen zijn. Op welke aanpassingen hebben gehandicapten straks recht? Wat zijn harde rechten en wat zachte rechten die uit het Verdrag voortvloeien? Kun je mensen in instellingen opnemen of moeten woningen zo worden aangepast dat iedereen thuis kan blijven? En wat betekent het voor het onderwijs als ook visueel beperkte mensen en rolstoelgebruikers alle lessen moeten kunnen volgen?’ De – inmiddels gevallen – regering was bang dat ratificatie van het VN-verdrag de staat op kosten zou jagen. Daarom wilde staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten eerst weten wat de impact van het Verdrag zou zijn. Ze liet hiernaar studie doen en stuurde het onderzoeksrapport begin 2012 naar de diverse ministeries. Die zijn sindsdien aan het rekenen wat de financiële gevolgen van het VN-verdrag zijn voor de overheid. Zolang de uitkomsten ongewis zijn,

niet getekend getekend verdrag en protocol getekend geratificeerd verdrag en protocol geratificeerd

8

iris


9

hoofdpunten uit het VN-verdrag:

• • • • • • • • •

10

iris

Regeringen verplichten zich om in alles wat ze doen rekening te houden met mensen met een handicap. Alle gebouwen en voorzieningen dienen voor mensen met een handicap toegankelijk te zijn. Een gehandicapt persoon heeft het recht om zelfstandig te wonen als hij of zij dat kan en wil. Een gehandicapt persoon heeft het recht informatie tot zich te nemen in een voor hem of haar geschikte vorm (zoals braille of gebarentaal). Waar nodig moeten maatregelen genomen worden om het onderwijs voor kinderen met een handicap toegankelijk te maken.

wordt er in Nederland niets geratificeerd. De staatssecretaris hield overigens vol dat het kabinet het verdrag ter goedkeuring aan het parlement zou toesturen. Dus voor mei 2015. Stapje voor stapje Volgens oud-voorzitter van de CG-Raad, Jan Troost, regeerde de angst. ‘Het kabinet vreesde dat de rechter de staat zou dwingen snel dure aanpassingen te realiseren. Want financiën gingen voor dit kabinet boven gelijke rechten.’ Troost noemt deze angst onterecht. ‘Elders in de wereld zie je dat het aanpassingsproces geleidelijk verloopt. In Amerika doen ze er al tien jaar over, maar worden nu wel steeds meer gebouwen toegankelijk voor mensen met een beperking. In Engeland idem dito. Stapje voor stapje wordt de maatschappij ingericht op deelname van gehandicapten. Zo zal dat hier ook gaan. Slot Loevestein hoeft echt niet van de ene op de andere dag rolstoelvriendelijk te zijn.’ Hoogleraar Hendriks benadrukt dat Nederland nooit snel is met het raficeren van mensenrechtenverdragen. ‘Men wil alleen iets ratificeren als het

ook een concreet vervolg kan worden gegeven. Dat is op zich verstandig.’ Hendriks wijst naar de ervaringen in het buitenland. ‘Het Verdrag zorgt in de regel niet voor grote problemen. Maar het is bij mijn weten niet wetenschappelijk aangetoond dat dit VN-verdrag leidt tot een verbetering van de positie van gehandicapten.’ Ratificatie resulteert wel in een grotere bewustwording. ‘Er wordt meer nagedacht over de positie van gehandicapten in de samenleving. Dat is grote winst. Om die reden zou ook Nederland nu snel moeten ratificeren.’ Decentralisatie Inmiddels hebben 112 van de 153 landen die het Verdrag ondertekenden het geratificeerd (is 72%). De helft daarvan heeft ook het optionele ‘klachtenprotocol’ geratificeerd, waarmee burgers een claim tegen hun land kunnen indienen bij het Comité voor de Rechten van Personen met een Handicap. Dit Comité kan landen die in gebreke blijven tot de orde roepen, wat mensen met een beperking nog meer rechtsbescherming biedt. Nederland heeft dit optionele protocol niet ondertekend.

Als het Verdrag in Nederland in werking treedt, heeft dat ook grote gevolgen voor gemeenten. Zij krijgen immers steeds meer taken van de rijksoverheid op hun bord. Aart Hendriks denkt niet dat dit een erg grote belemmering is voor ratificatie. ‘Er zijn meer wetten gedecentraliseerd maar de centrale overheid blijft verantwoordelijk. En Nederland is in vergelijking met omringende landen nog tamelijk centraal geregeld. In Duitsland zijn de bondslanden bijvoorbeeld heel autonoom.’ Jan Troost verwacht geen snelle ratificatie maar hoopt nog altijd op een goede afloop. ‘De Wet gelijke behandeling heeft niet voorkomen dat gehandicapten buitengesloten worden. Je kunt nog steeds geweigerd worden voor een hypotheek. En ga maar eens solliciteren. Veel organisaties zijn voor visueel gehandicapten of mensen in een rolstoel nauwelijks toegankelijk. Met dit VN-verdrag kan die gelijke behandeling bij de rechter afgedwongen worden.’

Mensen met een handicap hebben recht op gratis of betaalbare gezondheidszorg. De regering moet alle mogelijke maatregelen nemen die ervoor kunnen zorgen dat mensen met een handicap een zo normaal mogelijk leven kunnen leiden. Er moeten passende maatregelen genomen worden die het mogelijk maken dat een gehandicapte in een baan kan functioneren. De regering verplicht zich om alle maatregelen die uit dit verdrag voortvloeien in de wetgeving van het eigen land op te nemen.

strijd mee voor gelijke rechten Het blijft in politiek Den Haag er erg stil rondom de ratificatie van het Verdrag drag inzake de rechten rechte van personen met een handicap. Nu het kabinet is gevallen, ziet ir iris kansen om politieke aandacht voor dit onderwerp te vragen. Iriss rroept u op om de eigen en andere partijen te vragen om een standpunt standpun in te nemen over het VN-verdrag. Ratificeren zal voor mense mensen met een beperking bijdragen aan meer erkenning. Het leidt tot een e gezondere confrontatie tussen zogeheten gezonde mensen ensen e en mensen met een handicap. Uw oproep aan uw politieke partij om werk te maken van ratificatie van het VN-verdrag zou heel wat kunnen opleveren: opname in het partijprogramma, stemmen en daarmee extra zetels voor uw politieke partij. En gelijke rechten voor mensen met een beperking, want daar is het uiteindelijk allemaal om te doen. U bent aan zet!


11

iris bezoekt de werkplek van Bas Merkens

Tom de Rooij (13) uit Tricht doet tweetalig gymnasium en krijgt wekelijks skiles van Bas.

Bas Merkens (16) zit in 5 vwo, geeft hockeytraining en skiles. Dat is al een behoorlijk cv voor een 16-jarige, maar extra indrukwekkend als je bedenkt dat Bas gemiddeld slechts 20% zicht heeft. Zelf ervaart hij dat niet als een belemmering. ‘Op mijn zevende ben ik fanatiek gaan skiën. Het was destijds net duidelijk geworden dat ik zo slecht zie; de artsen vermoedden een tumor. Mijn ouders waren in twijfel: mijn vader wilde afwachten wat het nou was, mijn moeder wilde dat ik zoveel mogelijk leuke dingen deed. Dus gingen we reizen, mocht ik op zeilkamp en leerde ik skiën. Later haalde ik mijn ski-instructeurdiploma en nu geef ik ook les. In februari heb ik een week lesgegeven in het Oostenrijkse Lofer, waar ik vroeger al met mijn ouders op wintersport ging. Ik kreeg meteen de verantwoordelijkheid over een groep van twaalf leerlingen: een ware vuurdoop! In Nederland houd ik mijn vaardigheden up-to-date door op vrijwillige basis les te geven op indoorskibanen. Ik heb een vorm van opticus atrofie. Mijn oogzenuwen zijn – waarschijnlijk door een stofwisselingsziekte – beschadigd waardoor ik maar 16 tot 22% zicht heb. Wat het precies is, weten artsen nog steeds niet. Ik schijn de enige op de wereld te zijn met deze specifieke vorm. Vanaf groep 7 had ik geen zin meer om elke week in een ziekenhuis door te brengen voor onderzoek. Het is toch niet te genezen en verder stabiel. Ik heb er weinig hinder van en pas me wanneer nodig aan. Op school kan ik het bord lastig lezen en films niet goed zien: dan mag ik voor de computer van de docent zitten. Bij een toets krijg ik een vergroting en iets meer tijd omdat ik langzamer lees. Ik fiets gewoon over straat – een auto herken ik nog wel en anders hoor ik ‘m – en ik heb geen stok. Ik wil zoveel mogelijk gewoon meedraaien en niet te koop lopen met mijn ‘handicap’. Als het gaat, dan gaat het. Pas ging het voor het eerst mis bij gym, toen viel ik lelijk. Ik sprong compleet langs een touw… Dat ik slechtziend ben, weet iedereen natuurlijk al leg ik er geen nadruk op. Lesgeven gaat prima. In een uur heb ik door hoe iedereen skiet en herken ik mensen aan hun maniertjes. Ik zorg dat het nooit gevaarlijk wordt. Alleen bij mist vind ik het niet verantwoord, dan piep ik een collega op met een walkietalkie zodat hij het over kan nemen. Ik geef skiles en wekelijks vijf uur hockeytraining aan een groep van zestien kinderen, ik zeil, doe aan waterskiën, wakeboarden... ik laat me echt niet remmen!’

‘Als je niet weet dat Bas slecht ziet, heb je dat ook totaal niet door. Ik merk in ieder geval geen verschil tussen hem en iemand die 100% zicht heeft. Sinds een paar maanden leert hij mij skiën. Elke zondag brengt mijn moeder me naar een indoorskipiste waar ik dan twee uur privéles krijg van Bas. Het eerste uur staat vooral in het teken van techniek; in het tweede uur gaan we skiën en de geleerde technieken toepassen. Ik ben nog nooit op wintersport geweest, mijn ouders skiën niet. Maar de basis heb ik nu wel onder de knie. Komt goed uit want in de meivakantie ga ik met school op mijn allereerste skivakantie naar Kaprun in Oostenrijk. Natuurlijk wist ik van tevoren wel van zijn oogaandoening – Bas is de broer van een oud-klasgenoot van mij – maar ik sta er niet bij stil. Het was voor mij en mijn ouders ook geen enkel bezwaar: het voelt allemaal veilig en we hebben alle vertrouwen in Bas. Ik besef dat het erg knap en bijzonder is dat hij zoveel kan en doet. Bas geeft heel goed en op een prettige, grappige manier les. Hij verzint allemaal creatieve ezelsbruggetjes en roept beeldende woorden waardoor ik dingen makkelijker kan onthouden. ‘Let op je knieën, ga in een banaan staan’ of ‘denkbeeldige stropdas boven je dalski’. Bas maakt er altijd iets leuks van en blijft intussen serieus lesgeven. Ik krijg steeds meer plezier in skiën – vooral omdat ik vorderingen maak. Het leukste vind ik dat vrije, zorgeloze gevoel als ik hard naar beneden suis!’.

Bas: ‘lesgeven gaat prima. In een uur heb ik door hoe iedereen skiet en herken ik mensen aan hun maniertjes’

Tekst Yvette van der Meer | Fotografie René ten Broeke 12

iris


13

situatie in het buitenland

ratificatie, en dan? Nederland heeft als een van de weinige EU-landen het VN-verdrag voor mensen met een beperking nog niet geratificeerd. Belangenorganisaties zijn hierover verbolgen. Maar geeft ratificatie wel een garantie dat de positie van gehandicapten ook echt verbetert? De situatie in Duitsland, Groot-Brittanië en Zweden laat een wisselend beeld zien. Tekst Rutger Vahl | Cartoon Cees de Boer

14

iris

Veel EU-landen hebben het ‘VN-verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap’ al jaren geleden geratificeerd. Om erachter te komen wat dit voor de positie van mensen met een beperking betekent, heeft de VN onderzoek gedaan (oktober 2010) naar de impact van ratificatie. Hieruit blijkt dat het Verdrag in sommige landen een verschil heeft gemaakt, waar het in andere landen weinig tot geen effect heeft gehad. Een wisselend beeld dus. Een andere conclusie uit het rapport is dat het niet genoeg is om wetgeving aan te passen. Voor de toegankelijkheid van openbaar vervoer en gebouwen moet bijvoorbeeld meer worden gedaan. Een selectiecriterium in aanbestedingstrajecten zou bijvoorbeeld het beste toegankelijkheidsvoorstel kunnen zijn. Deelnemers worden dan uitgedaagd om hier concreet over na te denken.

Duitsland volop discussie Duitsland ratificeerde begin 2009 en startte meteen met de campagne ‘Alle inclusive! Die neue UN-Konvention’. Er werden regionale conferenties georganiseerd waar alle belanghebbende partijen discussieerden over onder meer gelijke rechten, toegankelijkheid, wonen en werk. Onder het motto ‘Deutschland werd inclusive’ zijn er momenteel 150 projecten in Duitsland die zich richten op de participatie van mensen met een beperking. Ook belangrijk is de rol die het Duitse mensenrechteninstituut heeft gekregen bij het uitdragen van de principes uit het VN-verdrag. Het instituut organiseert trainingprogramma’s voor zowel speciale groepen als het algemene publiek en rapporteert over de voortgang van de implementatie van het VN-verdrag in zijn jaarverslag. Daarmee wordt het nadenken over gelijke rechten bevorderd en krijgt het Verdrag meer algemene bekendheid in Duitsland. In Duitsland is een raad ingesteld (Der Inklusionsbeirat) die toeziet op het nationale inclusiebeleid. Die raad laat haar tanden zien als het nodig is, bijvoorbeeld in december 2011 toen men in een persverklaring stelde dat de toegang van gehandicapten tot het onderwijs niet goed is geregeld en dat Duitsland op dit punt een ‘ontwikkelingsland’ dreigt te worden. Volgens woordvoerder Christian Westhoff van het Bundesministerium für Arbeit und Soziales heeft dat laatste te

maken met het federale karakter van Duitsland. ‘De bondsregering geeft het kader aan, maar de deelstaten zijn redelijk autonoom in het uitvoeren van het beleid.’ Volgens Westhoff is er in Duitsland geen discussie over de kosten van implementatie van het VN-verdrag. ‘Wel wordt er gesproken over de principiële vraag of gehandicapten beter af zijn op een normale school of op een speciale school.’ Grootste winst van implementatie van het verdrag in Duitsland is volgens Westhoff dat er een stevige discussie op gang is gekomen over wat het betekent om gehandicapt te zijn in Duitsland. Particuliere initiatieven zijn er ook veel in Duitsland. Het platform ‘Dialoog in het Donker’ wil blinden en slechtzienden kracht geven door hun beperking niet als een handicap te zien. Initiatiefnemer is de Duitse arts Andreas Heinecke. Er worden wereldwijd tentoonstellingen georganiseerd waar bezoekers zich door een blinde kunnen laten rondleiden in totaal donkere ruimtes. Zo ervaren zij hoe de wereld is zonder gezichtsvermogen. In 2010 trok het initiatief ruim 500.000 bezoekers. ƒ www.dialogue-se.com ƒ www.behindertenbeauftragter.de ƒ www.institut-fuermenschenrechte.de


15

Groot-Brittannië: al veel geregeld In Groot-Brittannië wonen meer dan 9 miljoen mensen met een beperking, zo'n twintig procent van de bevolking. Nadat het Verdrag in 2007 door de Britse regering was ondertekend, werd de bestaande wetgeving vergeleken met de eisen uit het Verdrag. Daarna werd het geratificeerd. Er was al behoorlijk wat wetgeving in de UK, waar het uitgangspunt is: mensen met een beperking vormen een kwetsbare groep en hebben aparte regelingen en wetten nodig om hen een gelijkwaardig leven te kunnen geven. Als dat nodig is, kunnen zij een voorkeursbehandeling krijgen. Dit principe is ook de basis van de Equality Act uit 2010, een wet die mensen met een beperking belangrijke rechtsbescherming geeft in lijn met het VN-verdrag.

Sinds 2000 is het aantal gehandicapten met een baan met een half miljoen gestegen in GrootBrittannië en in 2010 en 2011 kwamen daar nog eens 35.000 banen bij. Persoonsgebonden budgetten helpen mensen met een beperking om zelfstandig te leven. Daarnaast zijn er investeringen gedaan in het openbaar vervoer. Het ‘Access for All’-programma moet treinstations beter toegankelijk maken d.m.v. liften en bruggen. Het aantal bussen dat geschikt is voor rolstoelgebruikers steeg van een kwart in 2001/02 naar ruim 60 procent in 2008. De afgelopen jaren zijn op het spoor duizenden nieuwe treinstellen in gebruik genomen die voldoen aan moderne standaarden. Belangrijk zijn ook de aanpassingen aan gebouwen en woningen, waar de komende jaren 6,5 miljard pond voor is uitgetrokken. Tot slot is gebarentaal in 2003 tot officiële

taal verheven in het Verenigd Koninkrijk. Naast de initiatieven van de Britse regering, zijn er ook tal van campagnes van hulporganisaties. Zo zette Leonard Chestire Disability, een van de grootste hulporganisaties in Groot-Brittannië, animaties in om het denken over gehandicapten te veranderen. Er werd acht animatiefilmpjes gemaakt die landelijk werden uitgezonden. De prijswinnende organisatie DisabledGo bezoekt bioscopen, hotels, restaurants en andere openbare gebouwen en geeft ze een beoordeling op hun website. Met pictogrammen kunnen bezoekers van de site zien of een bepaald gebouw toegankelijk is voor mensen met een beperking. Leuk is dat gebruikers ook zelf een beoordeling kunnen achterlaten. Hoofd Beleid en campagnes van Leonard Chestire Disability, Guy Parckar, zegt dat er sinds 1995 veel ten goede is veranderd voor mensen met een handicap in de UK, maar dat het Verdrag niet echt een positieve bijdrage daaraan heeft geleverd. ‘De regering zegt vrij makkelijk dat bestaande wetgeving voldoet aan de verdragseisen. De situatie voor mensen met een beperking verslechtert nu zelfs als gevolg van bezuinigingen.’ Parckar stelt dat gehandicapten in Engeland twee keer zo vaak als gemiddeld onder de armoedegrens leven en ook veel vaker werkloos zijn.

Zweden: zelfgenoegzaamheid Zweden ratificeerde het VN-verdrag in december 2008, nadat het eerst zijn wetgeving had onderzocht op mogelijke aanpassingen. Die bleken niet nodig te zijn, want in Zweden geldt al sinds 1946 het gelijkheidsprincipe. Dat houdt in dat ieder mens dezelfde rechten en verantwoordelijkheden heeft, dus ook mensen met een handicap. De maatschappij moet zo ingericht te zijn dat iedereen kan bijdragen aan de ontwikkeling van de maatschappij en zo zelfstandig mogelijk kan participeren in de samenleving. Gehandicaptenorganisaties juichen dit principe natuurlijk toe, maar zij zien ook hoe theorie en praktijk soms botsen. Door de financiële crisis staan budgetten waarmee gehandicapten zelfstandig kunnen leven onder druk. En omdat mannen en vrouwen vaak allebei (fulltime) werken, is er in Zweden een tekort aan vrijwilligers. Kerstin Sellin, woordvoerder van de hulporganisatie JAG (wat ‘ik’ betekent), zegt dat de Zweedse overheid de neiging tot zelfgenoegzaamheid heeft en dat dit een probleem is voor gehandicapten. ‘De regering denkt dat het allemaal al heel goed geregeld is. Hierdoor is er sinds de ratificatie van het Verdrag weinig voor mensen met een beperking gedaan.’

JAG is een coöperatie van mensen met een verstandelijke (en vaak ook lichamelijke) beperking. Via JAG kunnen zij persoonlijke assistentie krijgen om zelfstandig te kunnen wonen. Volgens Sellin buigen gehandicaptenorganisaties in Zweden zich over de vraag hoe ze het VN-verdrag meer handen en voeten kunnen geven. ‘Hoe kunnen we het Verdrag inzetten om de positie van mensen met een verstandelijke beperking te verbeteren? Een gang naar de rechter is een van de opties. ’Toch speelt het VN-verdrag in het debat wel een rol. Op dit moment worden er plannen gemaakt om een van de drukste (verkeers)knooppunten in Stockholm (‘Slussen’) te herbouwen. Gehandicaptenorganisaties hebben er met het VN-verdrag in de hand op gewezen dat de vele glaspanelen in het ontwerp niet goed zijn voor mensen met een visuele beperking, en dat de enorme trappen niet rolstoelvriendelijk zijn. Sellin: ‘In met name Stockholm staan veel eeuwenoude publieke gebouwen, die beschermd zijn als monument. Gelukkig staat in het VN-verdrag dat gebouwen toegankelijk moeten zijn voor mensen met een beperking. Dus daar zullen we de overheid zeker aan houden.’ ƒ www.jag.se

Meer weten: naast de in dit artikel genoemde websites is meer informatie te vinden over internationale best practices op de website www.zeroproject.org. Alles over het Verdrag zelf en de landen die hebben ondertekend en geratificeerd, staat op study.efc.be. Rapporten van de Verenigde Naties over de implementatie van het Verdrag zijn te vinden op www.un.org/disabilities. ƒ www.zeroproject.org ƒ study.efc.be ƒ www.un.org/disabilities

Aanbevelingen van de VN: 1.

2.

3.

4. 5.

6.

7.

Gebruik het ratificatieproces om bewustzijn te kweken over wat het betekent om gehandicapt te zijn. Vertaal de tekst van het Verdrag in heldere en begrijpelijke taal. Vermijd zoveel mogelijk om uitzonderingen op het Verdrag te maken omdat de nationale situatie dit zou vereisen. Uitzonderingen beperken de impact van het Verdrag. Vergelijk nationale en Europese wetten met het Verdrag en pas wetten aan om ze in lijn te brengen met het Verdrag. Betrek gehandicapten en hun organisaties bij het aanpassen van wetten. Beperk de scope van het Verdrag niet tot werk alleen, maar betrek het op alles wat het leven van gehandicapten bepaalt. Positieve discriminatie is onvermijdelijk om de achterstandspositie van gehandicapten weg te werken. Er moeten financiële voorzieningen zijn die gehandicapten de mogelijkheid geven zelfstandig te leven.

ƒ www.creaturediscomforts.org ƒ www.disabledgo.com

16

iris


17

iris maakt kennis met Carin Wormsbecher 18

iris

Door het overlijden n van haar man kwam Carin Wormsbecher (52) aan het hoofd te staan van drukkerij Wedding, het oudste bedrijf van Harderwijk, opgericht in 1844. Uit het lood geslage en begon ze aan haar taak. Onzeker. Want: ze was een vrouw van begin veertig, ze was niet technisch en ze had geen managerservaring. Ze legde haar vertrouwen in haar medewerkers. En tot haar grote verbazing groeide de zaak. Tekst Iris Stam | Fotografie Károlyy Effenberger

Elf jaar later stuurt Carin de onderneming nog steeds aan, op haar eigen, verfrissende wijze. Bewust kiest de eigenaar, gekleed in een krachtig blauw colbert, het woord ‘aansturen’: ‘Ik geef geen leiding. Drukkerij Wedding kent geen managers. Het bedrijf is volledig autonoom. Ons doel is: mooie producten maken, dat duurzaam doen en de klant ontzorgen. Ik laat mijn mensen vrij in de uitvoering daarvan. Ik ben ervan overtuigd dat medewerkers veel meer voor de zaak kunnen betekenen, als ze de taken op hun eigen karakteristieke manier mogen verrichten. In een veilige omgeving durven ze veel eerder hun verantwoordelijkheid te nemen. Ze weten en voelen dan dat fouten maken menselijk is. Op harmonieuze wijze met elkaar samenwerken, delen, transparantie, daar draait het om bij drukkerij Wedding. Investeringen, aanname van personeel, wel of niet verdergaan met een klant… veel van die belangrijke beslissingen neem ik met mijn mensen.’

‘in een bedrijf gaat het niet alleen om de geldstroom, er is ook die andere stroom: de geluksstroom’

Schreeuw om hulp Van haar beperking haar talent maken, dat is wat Carin de eerste jaren als eigenaar leerde. ‘Opeens zat ik op de stoel van mijn man Gerard. Sinds 1980 was hij directeur van Wedding. We hadden elkaar in het bedrijf kennen. Ik was zetster. In 1991 trouwden we. Tien jaar later overleed hij geheel onverwacht aan een hersenbloeding. Zorgen dat dit bedrijf met zijn rijke historie blijft bestaan, dat was mijn kompas. De mensen op de werkvloer waren mijn reddingsboei. Ze zagen mijn verdriet, mijn geworstel. Ik stelde me kwetsbaar op. Door na een week te zeggen: wat Gerard kon, dat kan ik niet. Ik ben niet technisch, ik heb geen verstand van financiën, ik weet niet hoe ik een bedrijf moet leiden, dus ik heb jullie hard nodig. Pak de taken op waarvoor je bent aangenomen en doe dat op de manier waarop jij denkt dat goed is.

Die schreeuw om hulp stond aan de basis van drukkerij Wedding nieuwe stijl. Gerard was een leidende, strikte directeur. Ik stuur het bedrijf aan met mijn hart. Me onzeker opstellen, wat ik vroeger als een beperking zag, hoort daarbij. Net als doorzetten. In het leven is weinig mij aan komen waaien. Op school kon ik moeilijk meekomen. Dat maakte me boos. Nu ben ik juist dankbaar. Want daardoor vormde zich in mij een enorme kracht die eruit kwam na de dood van Gerard.’ De geluksstroom De eerste jaren groeide het bedrijf. Daarna ging de recessie ook aan drukkerij Wedding niet voorbij. Haar unieke ‘filosofie’ laten varen, dat heeft Carin nooit overwogen. ‘Het is wie ik ben. En hoe we allemaal zijn. Iedereen is arbeidsgehandicapt. Simpelweg omdat we niet overal goed in zijn. Er werken nu twintig mensen bij Wedding, waarvan sommigen met een ‘zichtbare’ handicap, zoals een vergroeiing, een visuele beperking of een taalachterstand. En ja, dat kost tijd, geld en energie. Maar in een bedrijf gaat het niet alleen om de geldstroom. Er is ook die andere stroom: de geluksstroom. Allebei zijn ze even waardevol. Het gaat mij om het welbevinden van mensen. Om respect en loyaliteit. Toen de crisis toesloeg, heb ik eerst mijn eigen loon verlaagd. Pas daarna, toen het niet anders kon, ben ik medewerkers gaan loslaten. Door zelf als eigenaar offers te brengen, is het veel makkelijker om dat ook van anderen te vragen. Nu zit de onderneming weer in de zwarte cijfers. Mensen steken vaak meer tijd in hun werk dan ze optekenen. Wat je geeft, krijg je terug. Dat is mijn stellige overtuiging.’ ƒ www.drukkerijwedding.nl


19

Bert van Boggelen, kwartiermaker bij De Normaalste Zaak:

‘afdwingen werkt niet, inspireren wel’ De arbeidsparticipatie in Nederland van mensen met een beperking is niet geweldig. Dat moet en kan beter. Niet met quota of door dwang, maar vrijwillig, gelooft Bert van Boggelen. Met De Normaalste Zaak tracht hij arbeidsparticipatie te bevorderen door bedrijven bij elkaar te brengen. ‘Ondernemers leren veel liever van elkaar dan van het UWV of een re-integratiebedrijf.’ Tekst: Joost Bijlsma | Fotografie: René ten Broeke

Albert Heijn heeft 500 jonggehandicapten in dienst Sinds vijf jaar streeft Albert Heijn naar een ‘Wajongere’ in elke winkel. Ieder filiaal kan aan dit doel zijn eigen invulling geven. Dit werkt goed. Inmiddels heeft het bedrijf 500 jonggehandicapten in dienst, bij de ruim 600 winkels die hiervoor in aanmerking komen. Jongeren die voorheen een Wajonguitkering kregen, werken nu bijvoorbeeld als vakkenvuller. Albert Heijn is hiermee begonnen omdat het maatschappelijk verantwoord wil ondernemen. Het is overigens ook vanuit zakelijk oogpunt zinvol. Wajongeren zorgen voor meer sfeer op de werkvloer. En het winkelbedrijf is beter voorbereid op de periode van arbeidskrapte die eraan komt.

20

iris

Ons land heeft altijd een goede naam gehad in de zorg voor mensen met een beperking, maar in de arbeidsparticipatie van deze doelgroep zijn we zeker niet het beste jongetje van de klas. Veel landen doen dat een stuk beter dan wij. Dit geldt zelfs voor de Verenigde Staten, op sociaal terrein niet bepaald het land met de beste reputatie. ‘Toch schrijven Amerikaanse ondernemers ‘diversity’ met hoofdletters,’ weet Bert van Boggelen, kwartiermaker van ‘De Normaalste Zaak’. Deze organisatie is een initiatief van MVO Nederland, Start Foundation en werkgeversvereniging AWVN. De Normaalste Zaak wil ondernemers samenbrengen die werken aan inclusiviteit. Op die manier zorgen deze ondernemers voor meer werkkansen voor mensen met een beperking. Het kost Van Boggelen weinig moeite om te verklaren waarom ons land achterloopt in arbeidsparticipatie. Volgens de voormalige vakbondsdirecteur (CNV) zijn we Angelsaksische landen gevolgd in het winstdenken. De nadruk kwam te liggen op snel, productief en korte termijn. Er is steeds minder tijd en aandacht voor alles wat van het gemiddelde afwijkt. Tegelijkertijd bleven we vasthouden aan een ver doorgevoerde verzorgingsstaat. ‘Vanuit de beste bedoelingen dachten wij dat kwetsbare doelgroepen het beste af zijn als ze thuis zitten met een uitkering. Daar kijken we als samenleving nu anders tegenaan. Met te royale vangnetten ontmoedig je deelname aan het arbeidsproces. En dat willen we met zijn allen niet meer. Van burgers wordt in toenemende mate verwacht dat ze zoveel mogelijk hun eigen geld verdienen. Bovendien geloven we dat werk gelukkig maakt.’

Bert van Boggelen, De Normaalste Zaak

‘laat ondernemers vooral vrij in hun aannamebeleid’

Werken naar vermogen Als de verklaring van Van Boggelen klopt, dan gaat er iets wezenlijk veranderen wat betreft arbeidsparticipatie. Want na een aantal crises staat zowel het winstdenken als de kostbare verzorgingsstaat onder druk. Daar komt nog bij dat op de arbeidsmarkt krapte dreigt door vergrijzing. Vroeg of laat leidt dit tot een toenemende vraag, waarbij werkgevers alle werkkrachten kunnen gebruiken. Met het oog daarop en om op uitkeringen te besparen, stimuleert de wetgever arbeidsparticipatie. Een van de middelen


21

Subway bedacht dat het repetitieve karakter het werk zeer geschikt maakt voor werknemers met behoefte aan structuur Broodjeszaken zoals de internationale keten Subway werken volgens een vast stramien. Die formule is nu ook weer niet zo bindend dat medewerkers met een beperking niet welkom zijn. Franchise-ondernemer Henny van Veen, zelf geïntegreerd na een periode in de WAO, bedacht dat het repetitieve karakter het werk juist zeer geschikt maakt voor bijvoorbeeld werknemers met behoefte aan structuur. In haar Subwayvestiging in Landgraaf biedt Van Veen arbeidsgehandicapte medewerkers een werkplek. Met succes. Hoewel het leerproces wat meer tijd en aandacht vergt, betaalt de aanpak zich terug in onder meer loyaliteit. Dit jaar heeft Van Veen een tweede vestiging in Valkenburg geopend, waarin Start Foundation 15.000 euro investeerde. In beide Subwayvestigingen werken nu zo’n vijftien personen, van wie bijna de helft met een beperking.

22

iris

waarmee hij dat wil bereiken, is de Wet werken naar vermogen. Die wet maakt het mogelijk om het loon van minder productieve werknemers aan te laten vullen door de overheid. Van Boggelen denkt dat dit werkgevers over de streep kan trekken om mensen met een beperking aan te nemen. Hetzelfde geldt volgens hem voor eisen die overheden nu al stellen bij aanbestedingen. ‘Denk aan een eis waarbij de toekomstige opdrachtnemer vijf procent mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in dienst moet nemen bij een bepaald werk. In de bouw, waar bedrijven vechten om iedere opdracht, werkt dit nu al stimulerend.’ Sommige mensen verwachten ook een stimulerende werking van het nieuwe VN-verdrag voor mensen met een beperking. Als Nederland dit ratificeert, kan het recht op werk namelijk afdwingbaar worden. Maar Van Boggelen ziet dit vooral als symboolwetgeving, niet als een prikkel voor meer participatie: ‘Arbeidsparticipatie afdwingen werkt niet. Als je ondernemers iets oplegt, is de natuurlijke neiging om er onderuit te willen komen. Bovendien plaats je met afdwingbare rechten of quota de doelgroep in een hokje. Terwijl wij vinden dat het aannemen van mensen met een beperking juist de normaalste zaak van de wereld moet zijn.’ De naam De Normaalste Zaak is afgeleid van een uitspraak van een onderneemster die Van Boggelen kent. ‘Meer dan eenderde van haar medewerkers heeft een beperking; dat personeelsbeleid voeren ze al zestig jaar. Zij hamert erop dat je geen stickertjes moet plakken. Haar bedrijf moet ook niet als een speciaal geval worden gezien. Iedere ondernemer moet dit de normaalste zaak ter wereld gaan vinden, zegt zij. En dat zijn wij roerend met haar eens.’ Sneeuwbaleffect Van Boggelen ziet incidentele stimuleringsmaatregelen slechts als een tijdelijk hulpmiddel om het hogere doel van meer participatie te bereiken. Het werkt volgens hem het beste als werkgevers zelf de meerwaarde inzien. ‘Zoals Albert Heijn, Autotaalglas of NS dat doen. Zij nemen medewerkers met een beperking aan omdat dit hun organisatie iets extra’s brengt. Bijvoorbeeld omdat er een tekort aan personeel dreigt, het goed is voor de werksfeer of omdat klanten het waarderen wanneer zij zich van hun sociale kant laten zien.’ Door deze grote voorbeeldbedrijven samen te brengen met kleinere mkb-bedrijven, probeert De Normaalste Zaak een sneeuwbaleffect te veroorzaken. In het netwerk kunnen bedrijven van elkaar leren hoe je deze doelgroep inpast in het arbeidsproces. En hoe je optimaal gebruik kunt maken van hun specifieke kennis en kunde. ‘Ze hebben, net als gewone medewerkers, vaak specifieke talenten die onbenut blijven,’ weet Van Boggelen. Daarnaast probeert De Normaalste Zaak met de bedrijven de businesscase rond te krijgen.

‘Want naast goede wil en aantoonbare resultaten moet de inzet van medewerkers met een beperking ook voor de ondernemer lonen. Anders creëer je geen duurzame werkgelegenheid.’ Waarom brengt hij ondernemers bij elkaar? ‘Zij nemen veel gemakkelijker iets van elkaar aan dan van het UWV of een re-integratiebedrijf. Want die hebben zo hun eigen belangen. Opnieuw geldt: laat ondernemers vooral vrij.’ Wie denkt dat De Normaalste Zaak van vrijblijvendheid aan elkaar hangt, zit ernaast. Van Boggelen benadrukt dat van deelnemers wordt gevraagd dat ze ambities formuleren en daar transparant over zijn. ‘Deelnemers moeten op een gegeven moment boter bij de vis doen. Dat is ook de reden waarom we sociaal werkgeverschap meetbaar willen maken. Met TNO hebben we een prestatieladder sociaal ondernemen gemaakt, waarmee bedrijven kunnen nagaan hoe ze presteren.’ Voor Van Boggelen blijft inspireren voor controleren gaan. ‘Een van oor tot oor stralende medewerker, zoals bij blindenrestaurant C-taste in Amsterdam, daar doe je het voor.’ ƒ www.denormaalstezaak.nl ƒ www.bartimeus.nl/nieuws_artikel/53998

Nedco Kunststoffen maakt gebruikt van jobcoaches voor extra begeleiding Nedco in Nieuwerkerk aan den IJssel kan gerust een oudgediende in arbeidspartici– patie worden genoemd. Dit kunststofbedrijf werkt al meer dan vijftien jaar met arbeidsgehandicapte medewerkers. Het bedrijf heeft veertien mensen met een beperking (onder meer syndroom van Down en autisme) in dienst. Bij aanname geldt als voorwaarde dat medewerkers zelfstandig moeten kunnen functioneren. Voor extra begeleiding van deze doelgroep maakt Nedco gebruik van jobcoaches. Daarvoor ontvangt het bedrijf een vergoeding van het UWV. Een prachtig voorbeeld van een bedrijf waar participatie van mensen met een beperking daadwerkelijk de normaalste zaak van de wereld is.


23

iris feliciteert Iris was blij te horen dat de burgemeester toezegde aan de slag te gaan met toegankelijkheidsverbeteringen. Foto: Paulien Vreman

Je moet het maar durven: een wandeling maken in je eigen stad om te ervaren hoe (on)toegankelijk die eigenlijk is. De Amsterdamse burgemeester Van der Laan nam de uitnodiging van Bartiméus aan. De wandeling en gesprekken met mobiliteitstrainers en slechtziende plaatsgenoten hebben hem bewust gemaakt van obstakels. Dat mensen met een visuele beperking in het dagelijkse verkeer nog veel obstakels tegenkomen, zien de meeste zienden over het hoofd. Tijdens de wandeling ontving Van der Laan de uitkomsten van de Quickscan Toegankelijkheid. De NVBS (Nederlandse Vereniging van Blinden en Slechtzienden) en Bartiméus stelden deze scan samen.

Toen zijn gezichtsvermogen achteruit ging, voelde George Flapper zich in de steek gelaten. Hij kreeg te horen dat hij er maar mee moest leren leven. Maar hoe dan? Hij besloot alle mogelijkheden en hulpmiddelen voor mensen met een minder of minder wordend gezichtsvermogen op een rij te zetten, nu gebundeld in zijn boek ‘Leven met minder zicht’. Op 29 maart overhandigde George het eerste exemplaar aan Dries van Agt. De CDA-prominent concludeerde dat de gezondheidszorg minder zwaar op de nationale begroting zou drukken als voorzieningen voor mensen met minder zicht gemeengoed zouden zijn.

… paralympiër Joleen Hakker met haar sponsorcontract

Foto: René ten Broeke

Bartiméus Sonneheerdt heeft deze oproep omgezet in een sponsorcontract. Joleen heeft een nieuwe tandem en wil meedoen aan de tijdrit en de wegrit op de Paralympische Spelen in London. Via de website van de Vereniging Bartiméus Sonneheerdt blijft u op de hoogte van Joleens vorderingen. ƒ www.steunbartimeus.nl

... het Oogziekenhuis met haar app Elk jaar bezoeken ruim 20.000 kinderen Het Oogziekenhuis in Rotterdam. Veel van hen zijn zenuwachtig of bang. Iris kan zich dat heel goed voorstellen en begrijpt ook dat dat het onderzoek niet vergemakkelijkt. Voor kinderen tussen 3 en 11 jaar is er nu de app ‘Naar het oogziekenhuis’: via spelletjes en opdrachten maken ze thuis al kennis met de onderzoeken die staan te gebeuren. De game-figuren Tommy en Tammy nemen ze overal mee naartoe. De app maakt het ziekenhuisbezoek voorspelbaar voor het kind en daardoor ervaart het minder angst bij het bezoek. ‘Naar Naar het oogziekenhuis oogziekenhuis’ is de app die kinderen kinderren op een speelse manier voorbereidt op hun ziekenhuis opname.

ƒ www.oogziekenhuis.nl

George Flapper, Leven met minder zicht, Uitgeverij Ulco Wind, ISBN 978907329943

... de gemeente Deventer De gemeente Deventer maakt serieus werk van optimale toegankelijkheid van de openbare ruimte. De gemeentelijke adviseur Beheer Openbare Ruimte, Giel Euverman, benaderde Bartiméus Inclusief Advies. Zijn vraag luidde: hoe komt toegankelijkheid voor blinden en slechtzienden naar voren in het programma van eisen voor de openbare ruimte? De screening en aanpassing van dit programma leidde tot een prima basisdocument waarmee toegankelijkheid voor blinden en slechtzienden niet meer aan de aandacht kan ontsnappen. ƒ bartimeus.nl/advies_toegankelijkheid/ deventer

... la douce France met het toegankelijkheidslabel De Franse Vereniging Toerisme en Handicap geeft een label aan toeristische bedrijven en organisaties die werk maken van toegankelijkheid. Via dit label kunnen bijvoorbeeld chambres d’hôtes, touroperators, chateaux en brasseries zich onderscheiden van hun concurrenten. Mensen met een beperking kunnen op basis van dit label makkelijker een vakantie plannen. Bedrijven en organisaties beoordelen op basis van een vragenlijst zelf of ze voldoende toegankelijk zijn voor mensen met een specifieke beperking. Een positieve zelfbeoordeling maakt de weg vrij naar de labelaanvraag. Dan volgt een beoordeling ter plekke en bepaalt de Vereniging Toerisme en Handicap of het label gerechtvaardigd is. Na maximaal vijf jaar volgt een nieuwe beoordeling. On y va!

In het musée du quai Branly (Parijs) is de plattegrond voelbaar.

service

Iris stelde paralympisch wielrenster Joleen Hakker aan u voor in de wintereditie van 2010. Als stoker (achterrijder) fietste ze dat jaar samen met piloot (voorrijder) Nynke Troelstra naar de wereldtitel. Die prestatie volbrachten de dames op een leenfiets. Joleen meldde toen op zoek te zijn naar een sponsor, onder andere om een eigen trainingsen wedstrijdfiets te kunnen aanschaffen.

… George Flapper met zijn boek

Credits: © ATOUT France/J.M / . Cras

… burgemeester Van der Laan

oproep van Iris: geef mij door! Iris ontmoet graag zo veel mogelijk mensen en vraagt u haar te introduceren bij uw collega’s en binnen uw netwerk. Alvast hartelijk dank.

reageren? Reacties op de artikelen zijn van harte welkom. Uw mail graag voorzien van naam en telefoonnummer. Stuur uw mail naar: [email protected].

gratis abonneren? Leest u Iris via een collega en wilt u het blad zelf ontvangen? Meldt u zich dan aan als abonnee via een e-mailbericht aan [email protected]. Graag uw bedrijfsnaam, naam, functie en adresgegevens vermelden.

ƒ bit.ly/JpHcA7

24

iris


25

column Vincent Bijlo

‘als partijen het VN-verdrag in hun verkiezingsprogramma opnemen, kan ze dat vijftien zetels opleveren’

29 maart 2011 is een datum die ik nooit zal vergeten. Er had zich van alles verzameld in de Jaarbeurs in Utrecht. Spasten, epileptici, gewone blinden, slechtzienden, lammen van allerlei gezindten, doven, stotteraars, nietsmankerenden, autisten, geamputeerden, Downers, ANWB’tjes, (absoluut niet wijs van boventjes), Gilles de la Touretjes, reumatici, kortom, alles wat er zoal aan menssoorten voorkomt was er verzameld. We hadden een belangrijk doel. Nederland heeft namelijk nog steeds niet het VN-verdrag dat de rechten van gehandicapten vastlegt, in werking gesteld. Ondertekend heeft Nederland het wel, dus de intentie is er. Dat lijkt me niet meer dan logisch. Een beschaafd land vindt dat gehandicapten dezelfde rechten moeten hebben als niet-gehandicapten. We keken dan ook met spanning uit naar de komst van staatssecretaris Veldhuijzen - Van Zanten, die over de gehandicapten gaat. Die is tenslotte verpleeghuisarts geweest, dachten wij, die weet waarover ze praat, die heeft oog voor blinden, oor voor doven, die zal ons, al kan ze misschien niets beloven, toch wel een hand willen komen geven en laten weten dat ze als bewindsvrouw haar uiterste best zal doen om het Verdrag in werking te laten treden? Dat dachten we, maar het was niet zo. Ze kwam niet, liet ze in een persbericht weten. Ze had niets te zeggen, er bestaat namelijk geen draagvlak in het kabinet voor gelijkberechtiging van gehandicapten. Je kunt ze kaalplukken dat wel, maar dan moet je ze beslist geen gelijke rechten geven, dat is niet wenselijk, dan gaan ze die claimen, dat moet je niet 26

iris

hebben. Ze durfde niet te komen, en dat is heel erg jammer. We hadden haar echt niet gelyncht, we hadden graag met haar gesproken, dat kan toch nooit kwaad, spreken? Ze veroorzaakte daarmee een vertrouwensbreuk en ze wekte daarmee nog meer woede dan er al was. Arrogant vond men het, en laf. Ik niet, ik begreep wel dat ze het kille onmenselijke beleid niet wilde en kon verdedigen. Er was één rolstoeler die zo kwaad werd omdat de staatssecretaris niet kwam, dat hij zomaar opstond uit zijn rolstoel en ziedend wegbeende. Dat had ze dan toch maar mooi bereikt. We zijn nu meer dan een jaar verder en er is nog steeds niets veranderd. Het Verdrag ligt nog steeds te wachten op ratificatie. Het is harder nodig dan ooit, maar het zal er voorlopig niet van komen, want Nederland schendt dat Verdrag op veel punten. Als het geratificeerd zou worden, kun je gehandicapten niet onder het minimumloon laten werken, en dat zou toch zonde zijn, want dat moet het voor werkgevers extra aantrekkelijk maken om gehandicapten in dienst te nemen. Maar wie weet, na de verkiezingen? Het zou mooi zijn als er partijen zijn die expliciet in hun verkiezingsprogramma opnemen dat het Verdrag geratificeerd moet worden. Dat zou ze een hoop stemmen kunnen opleveren, ongeveer een op de tien mensen is op de een of andere wijze gehandicapt. Dat zijn toch al gauw vijftien zetels. Maak er werk van, politiek, Nederland heeft recht op een inclusieve samenleving. Iedereen is hier gelijkwaardig!

EEN VIP* ALS MEDEWERKER? U TWIJFELT OF DAT OOK IN UW ORGANISATIE KAN? Ons expertisecentrum adviseert werkgevers over de vele mogelijkheden en regelt de benodigde (werkplek)voorzieningen.

Expertisecentrum Werken Samen sterk in werk! • OPLEIDING & TRAINING

• VERZUIMBEGELEIDING

• JOBCOACHING

• LOOPBAANADVIES

• DETACHERING

• DAGBESTEDING

• IT-ADVIES

• BEMIDDELING



iris staat voor gelijke rechten

‘iedereen is arbeidsgehandicapt, gewoon omdat we niet overal goed in zijn’

toegankelijkheid is geen keuze

Carin Wormsbecher, eigenaar drukkerij Wedding

Hoe leest een VIP* uw folder, brief of website? Vindt iemand die blind is het loket in uw bedrijfspand? Hoe kunt u uw winkel eenvoudig en effectief aanpassen voor mensen met een (visuele) beperking?

Bartiméus stelt: toegankelijkheid is geen keuze, dat dóe je gewoon.

Laat u adviseren door onze experts met jarenlange ervaring op het gebied van aanpassingen voor mensen met een (visuele) beperking.



jaargang 5 – nummer 2 – zomer 2012

Bouw samen met ons mee aan een toegankelijke samenleving! Dat geldt niet alleen voor openbare-, zorgen overheidinstellingen maar zeker ook voor klantgerichte commerciële organisaties. De winst van toegankelijkheid is voor iedereen, door iedereen...

jaargang 5, nummer 2, zomer 2012

staat voor gelijke rechten VN-verdrag nog steeds niet geratificeerd Vijf jaar geleden ondertekende Nederland het VN-gehandicaptenverdrag dat gelijke rechten garandeert voor mensen met een beperking. Daarna werd het stil. Komt er met een nieuw kabinet weer vaart in? Strijd mee voor gelijke rechten voor iedereen!

De Normaalste Zaak In Nederland is de arbeidsparticipatie van mensen met een beperking is niet geweldig. En afdwingen of werken met quota is niet de manier, vindt Bert van Boggelen van De Normaalste Zaak. Maar hoe dan wel? ‘Ondernemers leren veel liever van elkaar dan van het UWV.’

staat voor gelijke rechten iedereen is arbeidsgehandicapt, gewoon omdat we niet overal goed in zijn

Recommend Documents