Staat de VDAB in uitverkoop? Het personeel trekt aan de alarmbel

Staat de VDAB in uitverkoop? Het personeel trekt aan de alarmbel

Persdossier Vlaams ABVV & ACOD 10 december 2012

Dit is een uitgave van Vlaams ABVV Hoogstraat 42 1000 Brussel tel. 02 506 82 21 [email protected] www.vlaamsabvv.be Facebook: vakbondABVV Twitter: @vlaamsabvv © Vlaams ABVV December 2012 D/2012/7973/6 v.u. Caroline Copers, Hoogstraat 42, 1000 Brussel

2

Staat de VDAB in uitverkoop?

Inhoud Samenvatting………………………………………………………………..5 Onze belangrijkste vaststellingen ..................................................... 5 Onze eisen....................................................................................... 6

1. De impact van de besparingen.......................................................... 8 2. De impact van de uitbestedingen .................................................... 11 3. Meer dan een buikgevoel? .............................................................. 14 3.1. Wordt er te veel bespaard? ..................................................... 14 3.2. Wordt er te veel uitbesteed? ................................................... 17 3.3. Is uitbesteden efficiënter (goedkoper en/of beter)?.................. 20 Voorbeeld 1: de TIBB..................................................................... 21 Voorbeeld 2: de CIBO .................................................................... 22

Bijlage 24


3

4


Samenvatting “Soms denk ik dat de politiek eigenlijk uit is op de volledige ontmanteling van de VDAB op middellange termijn.” Zo verwoordt één van de VDAB-werknemers die deelnamen aan onze bevraging het. Vandaag gaat in Vlaanderen 1 euro op 3 voor opleiding en begeleiding van werkzoekenden naar de private markt. Tegelijk, in volle crisis en met drama’s als Ford Genk op de achtergrond, vraagt de Vlaamse regering aan de VDAB om bijna 300 voltijdse equivalenten (vte) personeel te schrappen. De vraag dringt zich op of de VDAB haar maatschappelijke opdracht in de toekomst nog zal kunnen vervullen. Het VDAB-personeel is meer dan bezorgd daarover, zo blijkt uit de enquête die we afnamen bij 211 werknemers van de VDAB en waarbij we ons expliciet richtten tot mensen die werken in de dienstverlening aan klanten: dus aan werkzoekenden en werkgevers. Maar ook als afgevaardigden in de raad van bestuur van de VDAB maken we ons zorgen. We stellen vast dat we op de grenzen stuiten van efficiëntieoefeningen, dat elk nieuw beleid dat Vlaanderen ontwikkelt uiteindelijk neerkomt op uitbesteding aan commerciële spelers, wat niet alleen duurder blijkt maar zelfs geen voldoende garantie biedt op kwaliteit of efficiëntie. Een uitgebreide wetenschappelijke bevraging was niet het opzet van dit dossier, wel een gericht peilen naar het buikgevoel van de werknemers. De resultaten zijn terug te vinden in deel 1 en 2 van dit dossier. In deel 3 voegen we een analyse toe die dit buikgevoel toetst aan een aantal objectieve vaststellingen en relevant cijfermateriaal.

Onze belangrijkste vaststellingen 1. Het personeel trekt aan de alarmbel: de VDAB zal haar basisopdrachten niet meer kunnen vervullen. •

76% van het bevraagde VDAB-personeel zegt dat de besparingen een directe, negatieve impact hebben op hun dagelijks werk.

•

Maar liefst 88% van hen geeft aan dat de corebusiness van VDAB – de dienstverlening aan werkzoekenden – in het gedrang komt.

•

62% zegt dat ook de dienstverlening aan werkgevers in de toekomst niet meer naar behoren zal kunnen verlopen.


5

•

Het personeel is niet gekant tegen uitbestedingen op zich, maar er leeft een sterke overtuiging dat de VDAB vandaag te veel zaken uitbesteedt en dat er een kritische grens is bereikt (86%). Maar liefst 76% heeft het gevoel dat de VDAB in uitverkoop staat.

•

Evenveel werknemers (86%) denken dat de VDAB de taken zelf goedkoper kan doen en 95% geeft aan dat de controle op de kwaliteit van wat er uitbesteed wordt ondermaats is. Bijna 98% denkt dat de verkeerde zaken worden uitbesteed.

2. Uit de historische vergelijking van de cijfers blijkt verder: •

De voorbije 7 jaar werd de VDAB systematisch en continu onderworpen aan de eis om “meer te doen met minder”. De grenzen van de efficiëntieoefeningen zijn bereikt.

•

Men vraagt evenveel vte personeel te besparen als men aan de andere kant reeds uitbesteed aan de vrije markt: een 300-tal. En dit zonder enige garantie op een betere of goedkopere dienstverlening.

•

Sinds 2005 is het budget voor uitbesteding bijna vervijfvoudigd. Vandaag gaat er van elke 3 euro die Vlaanderen uitgeeft aan begeleiding en opleiding van werkzoekenden 1 euro naar de private markt.

•

Er is een pervers mechanisme op gang gebracht waardoor elk nieuw beleid dat door de Vlaamse regering inzake arbeidsmarkt wordt uitgewerkt de facto neerkomt op meer middelen naar de private sector en naar het subsidiëren van de winstmarges van commerciële bedrijven.

Het is niet onze bedoeling om een aanval te openen op de VDAB. Integendeel: een sterke VDAB is volgens ons een absoluut onmisbaar instrument om in Vlaanderen de gevolgen van de crisis op te vangen. Net daarom willen we namens het personeel én namens de ABVV-delegatie in het bestuur van de VDAB onze gedeelde bezorgdheid uitdrukken over het beleid dat de Vlaamse regering vandaag ten aanzien van onze instelling voert.

Onze eisen Het Vlaams ABVV en ACOD willen dat de VDAB als slagkrachtige overheidsinstelling aan het roer van onze arbeidsmarkt blijft staan. Daartoe schuiven we twee eisen naar voor: 1. De besparingen moeten herbekeken worden op basis van de noden van onze arbeidsmarkt, zodat de werkzoekenden van vandaag en de slachtoffers van de crisis van morgen de garantie krijgen op een degelijke begeleiding en opleiding vanuit de overheid om snel terug aan de bak te geraken. Er moet een einde komen

6


aan de personeelsstop en het perverse mechanisme dat elke euro nieuw beleid de facto naar de vrije markt moet vloeien. 2. De VDAB moet gericht samenwerken met partners, en daar hoort ook uitbesteden bij, maar dan daar waar er een meerwaarde te vinden is, namelijk: •

meer in specifieke opdrachten waarvoor de expertise niet in huis aanwezig is of waarvoor er belangrijke efficiëntiewinsten gemaakt kunnen worden.

•

met inachtneming van een beheersbare omvang van de uitbestedingen, zowel naar voldoende controle op de kwaliteit als naar coördinatiekosten voor de VDAB zelf.

Caroline Copers algemeen secretaris Vlaams ABVV Chris Moortgat algemeen secretaris ACOD Overheidsdiensten


7

1. De impact van de besparingen Begrip voor de besparingen Een eerste vaststelling: Het personeel toont duidelijk begrip voor het feit dat er moet bespaard worden. De meerderheid (58%) geeft aan dat het normaal is dat er ook aan de VDAB een inspanning wordt gevraagd, maar men is het grondig oneens met de omvang van die besparingen en de manier waarop die gerealiseerd worden. Een belangrijke minderheid (26,5%) geeft aan dat de besparingen ook opportuniteiten bieden en hen dwingen om creatieve oplossingen te zoeken.

Maar niet voor de wijze waarop “Het is evident dat elke overheidsdienst wat moet besparen (het goede huisvaderprincipe), maar niet ten koste van de maatschappelijke opdrachten en niet ten koste van de werknemers en de werkzoekenden en werkgevers waarvoor we werken.” Over de impact en de concrete verdeling van de besparingen, is er een opvallende eensgezindheid. Een verpletterende 92% is het niet eens met de manier waarop de besparingen intern verdeeld zijn. 76% zegt dat de besparingen een directe, negatieve impact hebben op hun dagelijks werk. Zij geven aan dat zij door de besparingen hun werk minder goed kunnen doen. “Ik merk op de werkvloer dat veel collega's – zeker die halftijds werken – niet meer kunnen volgen. Zoveel minuten voor dat type gesprek... neem dit er ook maar bij... ach, een spontane klant, duw die er maar tussen,... Vele collega's maken zich zorgen over de kwaliteit die ze kunnen bieden.”

Dienstverlening in het gedrang De impact op de interne werking wordt door 33% als problematisch ervaren, maar het echte probleem situeert zich volgens de consulenten op het vlak van de dienstverlening. Maar liefst 88% van hen geeft aan dat de corebusiness, de dienstverlening aan werkzoekenden, in het gedrang komt. 62% zegt dat ook de dienstverlening aan werkgevers in de toekomst niet meer naar behoren zal kunnen verlopen.

8


“Door het niet-vervangen van personeel ben ik momenteel nog alleen op mijn dienst (vroeger 3 vte). Dit is een ware ontmanteling. Op den duur wordt de dienstverlening zo slecht dat men wel moet ophouden. De uitholling van onze diensten is een feit.” “De meest kwetsbare groepen (geen pc of internet, labiele woonsituaties,...) worden getroffen door het inkrimpen van basisdienstverlening. Zij hebben juist meer concrete dienstverlening nodig (CV opstellen, versturen, vacatures opzoeken,...)” “Door de besparingen en het niet vervangen van collega's die op pensioen gaan, komt het voortbestaan van de kleinere werkwinkels in het gedrang. Als deze verdwijnen, zal dat ten koste zijn van de klanten, zowel werkgevers als werkzoekenden.”

Meer of minder E-dienstverlening? De maatregelen om de efficiëntie te verhogen door meer te vertrouwen op edienstverlening, vallen duidelijk niet in de smaak of stuiten op hun grenzen. Slechts 12% ziet heil in nog meer e-dienstverlening. 47% vindt zelfs dan edienstverlening moet worden afgebouwd en vandaag al te sterk aanwezig is.

Waar wel besparen? Wanneer we peilen naar waar er meer of minder bespaard kan worden binnen de VDAB, dan merken we opnieuw dat men vindt dat er in de huidige plannen verkeerde accenten worden gelegd. De overgrote meerderheid (85%) van mening is dat men beter niet meer bespaart op personeel lagere niveaus en op werkingskosten (70%). Ook de contactdiensten blijven best buiten schot (52%).


9

Aan de andere kant zou men volgens de bevraagden duidelijk veel meer mogen besparen op consultancy en uitbesteding (72%), evenementen (58%) en het wagenpark (69%). Over de kosten verbonden aan communicatie is men verdeeld. 37% vindt dat daar beter niet op bespaard wordt, terwijl 31% hier juist wel nog mogelijkheden ziet. “Er is een duidelijke afbouw van de lagere personeelsniveaus bezig. Dit gaat ten koste van de basisdienstverlening. Er zijn te veel denkers en te weinig doeners.” “Men gaat er veel te gemakkelijk van uit dat basisdienstverlening vervangen kan worden door telefonische en e-diensten. Gewoon al inschrijven als werkzoekende is complexer dan je zou denken en heel wat werkzoekenden zijn onvoldoende op de hoogte van regelgeving, waardoor ze zaken verkeerd of onvolledig invullen, met gevolgen voor hun uitkering. Het levert ook veel extra werk op om achteraf alles weer recht te zetten, én natuurlijk veel frustraties.” “Het is mij een raadsel waarom taken die perfect werden uitgevoerd door eigen personeel, nu opeens moeten gebeuren door externe partners. Ook voor basistaken en interne werking. Stom voorbeeld: onze onderhoudswerkman die gediplomeerd en gekwalificeerd is om werken aan elektriciteit uit te voeren, mag bij een panne geen vinger uitsteken want de opdracht werd uitbesteed. Gevolg: bij elektriciteitspanne zitten we 1,5u langer zonder stroom. Zijn dat besparingen?”

10


2. De impact van de uitbestedingen “Als wij op dit moment merken dat er bijna 300 koppen moeten bespaard worden bij de VDAB en langs de andere kant worden er ongeveer evenveel uitbesteed (en duurder!), dan stellen wij ons daar veel vragen bij als werknemers van een sociale instelling!”

Grenzen aan de uitbesteding Het principe van samenwerking met externe partners wordt op zich niet door het personeel in vraag gesteld. De meerderheid van de bevraagden (62%) vindt niet dat de VDAB alles best zelf doet. Wel leeft er een sterke overtuiging dat de VDAB vandaag te veel zaken uitbesteedt en dat er een kritische grens is bereikt (87%).

1

“Door het massale tenderen en samenwerken met derden maak ik mij de bedenking hoe lang de VDAB nog verder kan bestaan?” “Als de overheid toch moet betalen, waarom dan niet met eigen personeel dat goed opgeleid wordt en in een goed statuut zit? Er is een enorm verschil tussen de maatschappelijke opdracht van de VDAB en de doelstellingen van privépartners.”

Duurder en slechter Maar de kritiek gaat ook verder dan de omvang van de uitbestedingen: ook al erkent men dat partnerschappen een meerwaarde kunnen zijn, men is er duidelijk niet van overtuigd dat de huidige uitbestedingen een verbetering inhouden. De vraag of uitbestede opdrachten goedkoper en/of beter tot een eind gebracht worden dan wanneer de VDAB zelf de taak zou uitvoeren, wordt quasi-unaniem negatief beantwoord.

1

“Tenderen” is de term die gebruikt wordt voor het uitbesteden van begeleiding en opleiding van werkzoekenden aan de private markt, cfr. het uitschrijven van een tenderformule waarin verschillende aanbieders concurreren naar een overheidsopdracht. Een “tenderpartner” is dan de organisatie waaraan de opdracht uiteindelijk uitbesteed wordt. Staat de VDAB in uitverkoop?

11

“Ik heb geen probleem met uitbesteding aan bekwame partners, maar dit is te vaak niet het geval. Ik denk niet dat kwaliteit het criterium voor uitbesteden is in onze organisatie.” “Ik werk als consulent bijna uitsluitend nog met uitbestede opleidingen. Ik zie dagelijks hoe duur deze opleidingen zijn. Ze zijn zeker niet kostenbesparend en ze nemen nog steeds veel tijd van VDAB in beslag (administratie) ipv tijd te besparen.”

Controle ontbreekt De reden hiervoor ligt volgens de overgrote meerderheid van de bevraagden bij een gebrek aan controle van wat de tenderpartners uitvoeren. Bijna alle bevraagden (98%) concluderen zelfs dat werkzoekenden slechter af zijn wanneer ze begeleid worden door een tenderpartner. De frustratie daarover is groot.

“We maken regelmatig mee dat klanten die bij tenderpartners begeleid worden, aan hun lot worden overgelaten en dan toch naar hun VDABconsulent blijven komen. Deze probeert dan te helpen, maar mag dat eigenlijk niet en kan niets registreren in het dossier omdat het een begeleiding in uitbesteding is.” “Werkzoekenden lopen soms kansen mis wanneer ze door een tenderpartner worden begeleid. Laatst nog: een werkzoekende komt in aanmerking voor WEP+ (een tewerkstellingsprogramma), maar wordt daar

12


niet naar doorverwezen omdat de commerciële organisatie dit niet zelf aanbiedt.” “Klanten worden door de tenderpartner regelmatig naar de VDAB gestuurd om geholpen te worden bij het zoeken van vacatures. Iets wat zij bij intensieve begeleiding zelf zouden moeten doen! Ik heb mensen gehad die komen klagen omdat ze na een jaar nog geen sollicitatietraining gehad hebben, maar eenmaal ‘getenderd’ mogen wij er niets meer voor doen.”

Gevoel van uitverkoop Bovendien is men heel sterk van mening dat de verkeerde zaken uitbesteed worden. Net datgene waar VDAB goed in is wordt aan anderen overgelaten, in plaats van die zaken waar een meerwaarde op de markt te halen valt. In combinatie met de reeds beschreven besparingspolitiek zorgt dit ervoor dat maar liefst 76% aangeeft het gevoel te hebben dat de VDAB in uitverkoop staat.

“De kandidaten voor onze opleidingen moeten eerst naar de tenderpartners worden doorgestuurd, zodat wij langer moeten wachten eer de opleiding kan starten. Daar kiest men dan de beste eruit en de rest wordt terug naar de VDAB-opleiding doorverwezen. Dit soort praktijken geeft echt een gevoel van uitverkoop bij onze instructeurs.” “Is het echt goedkoper om uit te besteden? Zijn die consulenten bekwamer? Ik betwijfel dat sterk. Specifieke begeleiding uitbesteden, bijv. van mensen in armoede, aan echte specialisten zou een meerwaarde zijn, maar in plaats daarvan besteden we de makkelijkste doelgroep uit.”


13

3. Meer dan een buikgevoel? In dit derde deel leggen we de subjectieve meningen van de bevraagde medewerkers van VDAB naast de objectieve cijfers. We proberen zo een meer onderbouwd en genuanceerd antwoord te bieden op 3 vragen: • • •

Wordt er te veel bespaard? Wordt er te veel uitbesteed? Is uitbesteden efficiënter (goedkoper en/of beter)?

3.1. Wordt er te veel bespaard? Er zijn heel wat argumenten te bedenken voor de stelling dat de VDAB gezien haar sociale én economische opdracht (de slachtoffers van de crisis zo snel mogelijk weer aan de slag helpen) zo veel mogelijk gevrijwaard moet worden van besparingen. Daar tegenover staat dan weer de stelling dat de inspanningen gespreid moeten worden en dat alle overheidsdiensten nu eenmaal moeten inleveren.

Meer doen met minder? Het essentiële vraagstuk vandaag gaat echter verder en draait om de vraag of de VDAB haar basistaken in de toekomst nog zal kunnen blijven uitvoeren. Uit de resultaten van de enquête bleek duidelijk dat het personeel zich daarover sterk zorgen maakt. Of er ruimte is om te besparen dreigt altijd een beetje op een welles-nietes discussie uit te draaien, maar uiteindelijk komt het neer op de vraag of men nog “meer kan doen met minder”. Laten we dus eens kijken naar wat op dat vlak de evolutie van de laatste jaren is geweest.

Meer opdrachten voor de VDAB De voorbije 7 jaar (dus onder de huidige en vorige Vlaamse regering) is het aantal opdrachten dat VDAB moet uitvoeren systematisch opgevoerd. Hieronder geven we een beperkt overzicht van wat er cumulatief aan nieuwe opdrachten is bijgekomen sinds 2006. We streven daarbij geen volledigheid na en beperken ons tot een aantal grote opdrachten, dit is dus louter indicatief. • •

14

Stijging aantal te behalen individuele beroepsopleidingen (IBO’s): van 9.000 naar 17.000 tussen 2008 en 2012. Sterke uitbreiding van de taken bij herstructureringen en begeleiding bij tewerkstellingscellen (en gezien de crisis ook een sterke uitbreiding van het Staat de VDAB in uitverkoop?

• • • • •

aantal herstructureringen tout court). In 2010 bijvoorbeeld betekende dit een workload van ca. 1200 werkgevers en 40.000 ontslagen werknemers waarvoor een dienstverlening moest worden opgezet. Toezicht en kwaliteitsbewaking voor het gros van de outplacementkantoren en -begeleidingen. Gespecialiseerde begeleiding voor werkzoekende 50-plussers (eerst voor de groep tot 52, dan tot 55 en nu tot 58 jaar). Overname (vanuit domein Welzijn) van alle aan arbeid gerelateerde dienstverleningen voor mensen met een arbeidshandicap. Aparte trajecten (jaarlijks een 350-tal) voor mensen met een armoedeproblematiek. Een 800-tal loopbaanbegeleidingen per jaar voor werkenden.

Met evenveel personeel Bovenstaande gaat over de zaken die in de afgelopen jaren extra van de VDAB verwacht werden, dus bovenop de standaard dienstverlening verbonden aan de circa 400.000 werkzoekenden die zich jaarlijks inschrijven, de 800.000 vacatures die verspreid worden en de 150.000 opleidingen die de VDAB organiseert. We geven ter vergelijking ook de mankracht mee waarmee de VDAB dit takenpakket moest verwezenlijken (uiteraard in vte uitgedrukt): Evolutie personeelsbestand VDAB sinds 2006 (in voltijds equivalenten) jaar aantal vte

2006 4231

2007 4320

2008 4262

2009 4274

2010 4236

2011 4230

Bovenstaande is natuurlijk wat simplistisch. Reorganisatie, conjunctuur, nieuwe technologieën en nieuwe beleidsaccenten zullen ook een effect hebben gehad op het volume aan werk dat de VDAB moet verzetten. Maar feit blijft dat er een pak taken zijn bijgekomen, bovenop de basisdienstverlening die de VDAB sowieso moet doen en dit met een mankracht die niet is toegenomen sinds 2006. We kunnen zeker stellen dat de VDAB de laatste 7 jaar systematisch en continu onderworpen werd aan de eis om efficiënter te gaan werken, om “meer te doen met minder”. Deze vaststelling ondersteunt de alarmbel die het personeel nu luidt en hun gevoel dat de grenzen van efficiëntieoefeningen nu stilaan bereikt zijn.

Situatie wordt onhoudbaar Vandaag vraagt de Vlaamse regering de VDAB om bovenop die jarenlange inspanningen nog eens extra hard te snoeien: een vermindering met maar liefst 289 vte personeel. Het personeel voelt aan dat dit een onhoudbare situatie is.


15

Om te begrijpen waarom men ook de indruk heeft dat de VDAB “in uitverkoop staat”, moeten we hier nog een cijfer aan toevoegen. In de onderstaande tabel geven we de opgelegde besparingen weer in VTE en drukken we ter vergelijking ook het budget voor uitbesteding van begeleiding en opleiding van werkzoekenden aan private spelers (situatie 2011) uit in equivalent personeel. Te besparen VTE Uitbestede VTE 289 288

Staat de VDAB in uitverkoop? Het is alleszins duidelijk dat dit buikgevoel niet uit de lucht komt vallen. Maar het gaat zelfs niet gewoon om het vervangen van VDABpersoneel door uitbestedingen. Zoals we verder zullen zien, vertaalt elke nieuwe opdracht voor VDAB zich in een nieuwe geldstroom naar de private markt, maar de besparingen komen hier bovenop: basistaken worden tegelijk uitbesteed én afgebouwd.

Conclusie 1: Wordt er te veel bespaard? Het personeel geeft aan dat de grenzen van efficiëntieoefeningen stilaan zijn bereikt. Dit wordt ondersteund door de cijfers: De VDAB heeft er de afgelopen jaren een pak taken bijgekregen en doet die taken met een mankracht die niet is toegenomen sinds 2006. De combinatie van moeilijke economische vooruitzichten (ontslagen, herstructureringen) en de gevraagde, aanzienlijke besparing op personeel, doet de vraag rijzen of de VDAB in de toekomst haar maatschappelijke opdracht nog zal kunnen vervullen.

16


3.2. Wordt er te veel uitbesteed? “Te veel” is natuurlijk een relatief begrip, dat nauw samenhangt met de andere twee vragen. Wel kunnen we op basis van de feiten en cijfers kijken in welke mate het een keuze van het beleid geweest is om in te zetten op uitbestedingen en hoe zich dit verhoudt tot de gedane investering in capaciteit van de VDAB zelf. Wanneer we kijken naar het aandeel van de middelen voor uitbesteding in het totaalbudget van de VDAB, zien we over de jaren heen een stijging van 10% aandeel in 2006 naar 15% in 2011. Dit cijfer geeft echter geen duidelijk beeld omdat een pak middelen uit de VDABbegroting gebruikt worden voor andere zaken (tewerkstellingspremies aan bedrijven, budget systeem opleidingscheques, verplaatsingsvergoedingen cursisten, …) dan de eigenlijke werking, nl. het aan werk helpen van werkzoekenden en het invullen van vacatures voor werkgevers. Hoe meer mensen bv. aan de slag gaan met een premie voor de werkgever, hoe meer het totaalbudget van de VDAB stijgt, ook al is dit geld niet voor de VDAB zelf bestemd en zijn de middelen om werkzoekenden te begeleiden niet toegenomen.

1 euro op 3 naar uitbesteding We moeten daarom de vergelijking maken tussen het budget voor derden enerzijds (budget voor begeleiding door private spelers) en de werkingskosten en personeelskosten van de VDAB anderzijds (budget voor begeleiding door VDAB zelf). Pas dan kunnen we relevante cijfers geven. 2005 Budget uitbesteding (in miljoen euro) % tov personeels/werkingskosten VDAB

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

23,9

46,2

44,5

64,1

67,2

75,4

86,2

100,5

9,4

17,5

15,5

20,7

21,7

23,4

28,0

30,0


17

110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Budget uitbesteding (in miljoen Euro) % tov personeels-/werkingskosten VDAB

We zien dus dat sinds 2005 het budget voor uitbesteding aan private partners bijna vervijfvoudigd is. Vandaag gaat er van elke 3 euro die Vlaanderen uitgeeft aan begeleiding en opleiding van werkzoekenden er 1 naar de private markt. Wanneer we deze evolutie vergelijken met die van het budget voor begeleiding en opleiding door de VDAB zelf, dan is het overduidelijk waar de prioriteiten van de Vlaamse regeringen de voorbije acht jaar hebben gelegen. Onderstaande grafiek geeft de groeidynamiek van beide budgetten weer tussen 2005 en 2012, uitgedrukt tegenover de startsituatie in 2005. Tegenover de spectaculaire groei van de middelen voor de private spelers staat een toename van het VDAB-budget met nauwelijks factor 1,3. 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 2005

2006

2007

2008

2009

2010

Groei budget uitbesteding (2005=1) Groei budget VDAB personeel/werking (2005=1)

18


2011

2012

Conclusie 2: Wordt er te veel uitbesteed? Het VDAB-personeel geeft in de bevraging aan bezorgd te zijn over het aandeel taken dat uitbesteed wordt: er is stilaan een kritische grens bereikt. Op basis van de evolutie van de budgetten en de vaststelling dat vandaag 1 euro overheidsgeld op 3 naar de private markt gaat, kunnen we stellen dat deze bezorgdheid terecht is. Een debat over vermarkting en commercialisering van de begeleiding van werkzoekenden en over de maatschappelijk opdracht van de overheid dringt zich op.


19

3.3. Is uitbesteden efficiënter (goedkoper en/of beter)? De vraag in welke mate we taken van de overheid al dan niet moeten toevertrouwen aan de commerciële sector is vandaag op tal van domeinen pertinent. Zo ook inzake het activeren van werkzoekenden. Eén element dat daarbij van belang is, zeker in budgettair krappe tijden, is de verhouding kostprijs/kwaliteit van de dienstverlening. Met andere woorden: is het goedkoper of beter om uit te besteden dan wel wanneer de overheid de taak zelf uitvoert? Dat zou dan immers een goede reden kunnen zijn om voor uitbesteding te kiezen.

Evaluatierapporten over tenderbeleid Inzake het tenderbeleid van de VDAB is er over die vraag al veel inkt gevloeid. De beschikbare gegevens zijn echter niet altijd eenduidig, de meningen verdeeld. In de resultaten van de enquête hebben we alvast gezien dat het VDAB-personeel betwijfelt of de markt het beter doet en zelfs betwijfelt dat efficiëntie überhaupt een criterium is bij uitbesteding. Laten we beginnen met een aantal objectieve vaststellingen over die laatste vraag: 1. De vele evaluatierapporten die sinds 2006 gemaakt werden over de verschillende tenders die de VDAB de afgelopen jaren in de markt heeft gezet, hebben één punt gemeen: ze hebben nooit aangetoond dat private partners de klus hetzij goedkoper, hetzij beter klaren dan wanneer de VDAB de begeleiding of opleiding zelf zou uitvoeren. 2. Een oordeel over efficiëntie impliceert dat er een keuze bestaat tussen twee alternatieven: zelf mensen aanwerven dan wel taken uitbesteden. Met het invoeren van de personeelsstop voor de VDAB heeft de Vlaamse regering de eerste optie de facto onmogelijk gemaakt: zelfs als de VDAB het zelf beter en goedkoper kan, mogen zij dit omwille van de personeelsstop niet doen. 3. Het evaluatierapport dat in 2009 werd opgemaakt door DLA Piper en Idea Consult (vrij te consulteren op de VDAB-website 1) kwam destijds al tot deze conclusie (p.96): “De beslissing van het inzetten van de markt is niet gebaseerd op een efficiëntievraagstuk, maar wordt gestuurd door een vraag vanuit het beleid waarbij middelen worden vrijgemaakt en deze integraal getenderd worden. Er wordt onvoldoende in overweging genomen of de VDAB dan wel de markt efficiënter is om de doelgroep in kwestie te begeleiden, bijvoorbeeld op basis van een vergelijking van de uitstroomresultaten en de inspanningen die geleverd werden om deze te bereiken (gemaakte kosten).”

1

http://partners.vdab.be/tenderingonderzoek.shtml

20


Uiteraard zal het in sommige gevallen goedkoper en beter zijn om een beroep te doen op een partnerorganisatie. Dit wordt trouwens ook bevestigd door het aanvoelen van het personeel. Zij zijn niet tegen samenwerking met partners als die een meerwaarde kunnen bieden, maar uiten twijfels bij de vraag of er vandaag wel de juiste zaken worden uitbesteed. Door de voorafgaande keuze van de Vlaamse regering voor een personeelsstop, wordt tegelijk ook het bestuur van de VDAB een hak gezet en wordt het onmogelijk gemaakt om van efficiëntie een criterium te maken bij de keuze om iets al dan niet uit te besteden. Het zelf doen is immers geen optie, ook als dat goedkoper zou zijn, tenminste als de VDAB zowel de basistaken als nieuwe opdrachten nog naar behoren wil uitvoeren. Het zal immers duidelijk zijn dat uitbesteden net zo goed soms duurder kan uitdraaien. We geven twee voorbeelden.

Voorbeeld 1: de TIBB De “TIBB” of tender intensieve begeleiding en bemiddeling naar werk, is de grootste uitbesteding die VDAB tot op vandaag heeft opgezet. In de toekomst zal de VDAB op deze manier elk jaar tot 25.000 begeleidingen van werkzoekenden uitbesteden. Het gaat om intensieve begeleiding van doorsnee werkzoekenden, die weliswaar nood hebben aan begeleiding, maar niet tot de zwakste groepen op de arbeidsmarkt behoren. De prijs per begeleiding is hierbij gelegd op 1300 euro. De som maken is dus eenvoudig: voor elke 1 miljoen euro die we kunnen besteden, kunnen we 769 werkzoekenden (1.000.000 euro / 1300 euro per begeleiding = 769) begeleiden op 1 jaar. Berekenen wat het oplevert wanneer we dezelfde som investeren in VDABpersoneel is niet eenvoudig. Enerzijds worden de taken die in de tender uitgevoerd worden bij de VDAB niet altijd door één persoon uitgevoerd (zit bv. sollicitatietraining erin vervat of niet). Anderzijds spelen er bij de VDAB dan weer schaalvoordelen die de kosten kunnen drukken. De brutoloonkost van een VDAB-consulent inclusief werkingskosten ligt tussen de 50.000 en 80.000 euro naargelang niveau/anciënniteit. Zo’n consulent heeft een theoretische caseload van tussen de 80 en 120 werkzoekenden per jaar, afhankelijk van de vraag of het om zeer intensieve begeleidingen gaat van een zeer zwakke doelgroep, dan wel om een makkelijker plaatsbare groep. Laten we om discussie te vermijden uitgaan van een zeer voorzichtig scenario: een loonkost van 70.000 euro (eerder ervaren medewerker/ hoger niveau) en een case load van 80 (zeer tijdsintensieve begeleiding). Met ons budget kunnen we dan jaarlijks 1143 werkzoekenden begeleiden (1.000.000 / 70.000 * 80 = 1143).


21

Conclusie: Als we één miljoen euro investeren in de tender intensieve bemiddeling dan wel in bijkomende VDAB-consulenten, dan is het resultaat van onze voorzichtige oefening aan het einde van de rit 769 versus 1143 begeleide werkzoekenden, oftewel een verschil van 30%.

Voorbeeld 2: de CIBO De combinatie van een personeelsstop en het steeds toevoegen van nieuwe opdrachten voor de VDAB, heeft een mechanisme op gang gebracht waarin elk nieuw beleid dat door de Vlaamse regering wordt uitgewerkt, de facto neerkomt op meer middelen die naar uitbesteding gaan. Wanneer de regering een budget uittrekt voor opdracht X en deze aan de VDAB toevertrouwt, zal de VDAB immers via uitbesteding de nodige capaciteit moeten vrijmaken om die nieuwe opdracht op te nemen. Die uitbesteding op zich kan, zoals de bovenstaande oefening al suggereert, eveneens een meerkost inhouden. Het mechanisme dat we hier beschrijven kunnen we schematisch voorstellen als volgt:

Nieuw arbeidsmarktbeleid (X Euro)

Nieuwe taken VDAB + personeelsstop = capaciteit vrijmaken

Compenserende uitbesteding (X + evt. extra kost Y)

Budget X + Y (= kost nieuw beleid) vloeit naar private partners

Om dit zeer concreet te maken nemen we het voorbeeld van de CIBO. In het kader van de afschaffing van de jobkorting kwamen de Vlaamse regering en sociale partners overeen dat een deel van de bespaarde middelen moesten ingezet worden op een nieuwe maatregel, de curatieve IBO (een soort individuele beroepsopleiding op de werkvloer). Deze maatregel impliceerde bijkomende taken voor de VDAB. De kost van de maatregel op zich (500 CIBO’s, inclusief de begeleiding) werd geraamd op 3.500.000 euro. 22


Het vrijmaken van voldoende capaciteit bij de VDAB om de nieuwe taken op te nemen betekende dat men een andere taak moest uitbesteden, in dit geval een aantal “gewone” begeleidingen van werkzoekenden. Dit leverde een extra kost op van maar liefst 1.000.000 Euro. Opnieuw zien we in dit voorbeeld dus een bijkomende kost van ongeveer 30%. Het resultaat was dus ook dat het volledige budget voor nieuw beleid, vermeerderd met de extra kost voor uitbesteding, integraal naar de uitzendsector vloeide, want die tekende uiteraard in op de tender.

Nieuw beleid: Curatieve IBO (kostprijs 3.500.000 Euro)

Nieuwe taken VDAB + personeelsstop = capaciteit vrijmaken

Compenserende uitbesteding (+ extra kost 1.000.000 Euro)

4.500.000 Euro (= eindkost nieuw beleid) vloeit naar private partners

Conclusie 3: Is uitbesteden efficiënter (beter en/of goedkoper)? Het aanvoelen van het VDAB-personeel dat er een ander mechanisme dan efficiëntie achter het uitbestedingsbeleid schuilgaat, blijkt juist te zijn. Door het dogma van de personeelsstop is er geen sprake van een mogelijkheid om de beste en goedkoopste optie te kiezen. Soms is samenwerken beter en goedkoper, maar soms leidt uitbesteden er ook toe dat men gedwongen wordt te kiezen voor een substantieel duurdere piste dan wanneer de VDAB de opdracht zelf zou uitvoeren en dus voor een zeer inefficiënt omspringen met overheidsmiddelen. De overheid subsidieert zo gewoon de winstmarges van commerciële bedrijven. Dit mechanisme zorgt er bovendien voor dat elk nieuw arbeidsmarktbeleid dat de Vlaamse overheid uitzet en waar de VDAB een rol in krijgt, automatisch leidt tot het versluizen van het daarvoor bedoelde budget naar de private markt.


23

Bijlage Over deze enquête De peiling vond plaats in november 2012 onder VDAB-personeel aangesloten bij ACOD. In totaal namen 211 werknemers deel aan de bevraging, allen medewerkers in de dienstverlening aan klanten (dus aan werkzoekenden en werkgevers). We bevroegen geen medewerkers in de “interne” functies, zoals bijv. boekhouding of informatica. De populatie bestaat uit 58% vrouwen en 42% mannen, en met een variërende anciënniteit, maar voornamelijk mensen die al een lange ervaring hebben opgebouwd binnen de organisatie. Grafiek: Aantal jaar dat deelnemers enquête al werken bij de VDAB

24


Staat de VDAB in uitverkoop? Het personeel trekt aan de alarmbel

Recommend Documents