magazine voor de perfecte leer-, werk- en leefomgeving
sportdomein zorgdomein wijkdomein Thema: Innovatief exploiteren en financieren Expertmeeting: Hét IKC bestaat niet Het praktijklokaal als theater Sågbäckgymnasiet: Verlichte praktijkschool in Zweden www.EromesMarko.nl
jaargang 26 januari 2014
3
Like de Facebookpagina van Schooldomein
Oude collegezaal GH Zwolle wordt flexibele hightech onderwijsruimte
Focus op onderwijs én efficiënt ruimtegebruik
26
schooldomein
januari 2014
ONTWERP EN INRICHTING
Dit is een verhaal over efficiency. Over het maximale uit je gebouw halen zonder daar overdreven investeringen voor te doen. Investeringen die ten koste zouden kunnen gaan van het onderwijs. Want als ze één ding niet willen bij de Gereformeerde Hogeschool in Zwolle, dan is het dat.
Flexstool: efficiencywinst in een handomdraai Dankzij intensieve samenwerking tussen dr. ing. Piet van der Zanden (Education Technology TU Delft), de Faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU en EromesMarko is de inrichting van de 3e generatie Universiteiten met het ‘Flexstool’ concept, realiteit geworden. Drie zaken gaven aanleiding tot dit onderzoek: • De lage bezettingsgraad van de collegezalen en theorielokalen bij Universiteiten/HBO en ROC’s in het algemeen. • De steeds groeiende behoefte aan projectgroepruimtes binnen de Universiteiten/HBO-instellingen, ROC’s en ook het Voortgezet Onderwijs. • De wens om flexibeler om te kunnen gaan met het aanbieden van colleges, qua plaats en groepsgrootte en daarmee het rendement van de zalen/lokalen te vergroten. Dit programma van eisen resulteerde in een concept met meerdere kleine zalen die virtueel gekoppeld kunnen worden met audio visuele middelen. Daarbij heeft de inrichting de mogelijkheid in zich om op het ene moment een ‘traditionele’ collegezaalopstelling te vormen en op het andere
moment - als het college voorbij is - een projectgroepruimte met meerdere projectgroep-opstellingen. Dit alles zonder arbeidsintensieve handelingen door deskundig personeel, maar in een handomdraai door de studenten zelf.
Veel betere bezettingsgraad Resultaat van dit project is Flexstool van EromesMarko: een frame met een vaste tafel, een bank en twee roterende stoelen. Elke Flexstool-eenheid kan worden gebruikt door vijf personen. Twee personen kunnen plaatsnemen op de draaiende stoelen aan de voorkant en drie kunnen zitten op de vaste stoelen. Degenen op de vaste stoelen maken gebruik van een vaste tafel en degenen op de draaiende stoelen van tafeltjes die vastzitten aan hun stoelen. Als de stoelen draaien, draaien de tafeltjes mee en vormen ze, samen met de vaste tafel, één grote tafel. Wanneer de Flexstool wordt gebruikt in drie gecombineerde collegezalen, elk met een capaciteit van 100 zitplaatsen, dan kan de bezetting van deze zalen worden verhoogd van 64% tot 100% en de bezettingsgraad van 21% tot meer dan 60%.
schooldomein
januari 2014
27
Tekst Paul Voogsgerd Foto’s EromesMarko
J
e kunt geen editie van Schooldomein openslaan zonder onder de indruk te raken van al die mooie nieuwe schoolgebouwen die - in weerwil van jaren van economische crisis – worden gebouwd. En terecht. Leerlingen, studenten, docenten, medewerkers, ze verdienen allemaal een goede, inspirerende leer-werkomgeving. Bert-Jan Jonker, facilitair manager bij de Gereformeerde Hogeschool (GH) in Zwolle is het daar helemaal mee eens. “Maar”, vult hij aan, “als GH willen we vooral kwalitatief heel goed onderwijs bieden. Onderwijs is onze core business, niet vastgoed.” En die ambitie betaalt zich uit. De GH scoort goed, onder meer in de Nationale Studenten Enquête die in september in Elsevier werd gepubliceerd. De hogeschool werd – samen met de NHTV uit Breda – uitgeroepen tot beste specialistische hogeschool Van Nederland. “We weten dat ook van onze studenten”, zegt Bert-Jan. “De meeste van hen kiezen nadrukkelijk voor de onderwijskwaliteit en de identiteit van onze school, niet voor het mooiste gebouw in HBO-land.”
28
schooldomein
januari 2014
Haalbaarheidsonderzoek De focus van de GH ligt dus bij het onderwijs maar, zoals het een goed facilitair manager betaamt, is Bert-Jan wel degelijk ook bezig met de huisvesting. Want het huidige pand - begin jaren zeventig, groot, massief, veel steen, robuuste trappenhuizen, lange gangen, hoge plafonds – raakt aan haar grenzen. “Het klimaat is bijvoorbeeld een punt van zorg”, zegt Bert-Jan. “Er is veel enkel-glas, kierende kantelramen geven tocht en de cv-ketel heeft onvoldoende capaciteit. We zijn blij dat het tot nu toe een zachte winter is; vorig jaar was dat wel anders!” Hoog tijd voor nieuwbouw, zou je zeggen. “Tot vier jaar geleden is dat ook echt de ambitie geweest”, vertelt Bert-Jan. “En toch is er uiteindelijk voor gekozen dat spoor niet verder te volgen. Allereerst vanwege de betaalbaarheid; het zou de grootste investering in de geschiedenis van de GH zijn; dat doe je niet zomaar. De locatie was een ander struikelblok. Nieuwbouw zou alleen op een andere plek kunnen en we zitten nu op een A-locatie. Die geven we toch liever niet op. En omdat het pand
ONTWERP EN INRICHTING
in veel opzichten wel voldoet, is toen besloten een haalbaarheidsonderzoek te doen om te bepalen of we de doelen die we stellen ook kunnen realiseren in dit pand. De uitkomsten van dat onderzoek zijn vertaald in een renovatie-ontwerp en dat is enthousiast ontvangen. Voor 1 april willen we alle financiële scenario’s goed hebben doorgerekend en dan weten we of we het spoor van hergebruik van het huidige pand kunnen voortzetten.”
Strakker roosteren Welke mogelijkheden het bestaande gebouw biedt, heeft Bert-Jan in de vier jaar dat hij nu voor de GH werkt, goed kunnen onderzoeken. “Direct in mijn eerste jaar heb ik ingezet op een efficiënter ruimtegebruik, onder meer door strakker te roosteren”, vertelt hij. “Dit gebouw, voorheen van de Zwolse HTS, is als ik het goed heb oorspronkelijk neergezet voor 700 studenten. Wij hebben er inmiddels 1.600 en die kunnen we er heel goed in kwijt. Binnen een jaar hebben we de externe ruimtes die we huurden zelfs kunnen afstoten. En dan zijn we ook nog ruimten gaan verhuren aan een externe partij. Dat vraagt niet heel veel capaciteit, maar het geeft wel aan dat we de rek die in het gebouw zit goed benutten. We doen dat bijvoorbeeld ook door steeds meer werkruimtes in te zetten voor onderwijs. We hebben weliswaar een oud gebouw, maar dankzij de kolommenstructuur is het wel heel flexibel; ik kan bijna iedere wand verplaatsen.”
Efficiënter ruimtegebruik Vooruitlopend op nieuwe investeringen in het gebouw is de collegezaal inmiddels drastisch gerenoveerd. Het is een mooie, moderne en groene oase in
een vooralsnog verouderd gebouw. “Je had het eigenlijk voor de renovatie nog moeten zien”, zegt Bert-Jan. “Het was oud, donker met een slecht klimaat en de docent stond heel dicht op de studenten. We hebben er de lengte van twee ramen bijgetrokken om meer ruimte te creëren. Ook weer niet te veel want dan wordt het een pijpenla. We kunnen hier nu maximaal 120 studenten een plek geven. Maar we hebben ook flink geïnvesteerd in moderne apparatuur waardoor ook in het lokaal erachter studenten via een hightech camera en streamingtechnologie de colleges live kunnen volgen.” Het ziet er fraai uit, modern en – mede door het gebruik van zachte aardetinten – buitengewoon rustig. “Samen met EromesMarko zijn we een pilot aangegaan om te kijken of we de ruimte nog efficiënter kunnen benutten. De beperking van een collegezaal is immers dat je er niet veel meer kunt doen dan hoorcolleges geven. EromesMarko heeft een meubel ontwikkeld dat een multifunctioneel gebruik van een deel van de ruimte mogelijk maakt. En dat hebben wij nu op de voorste rijen van onze collegezaal staan.” De Flexstool, zoals de oplossing van EromesMarko heet, maakt het mogelijk stoelen en tafels naar elkaar toe te draaien zodat een opstelling ontstaat die zich goed leent voor samenwerken. “Zodoende kun je de zaal, of een deel ervan, dus ook voor andere doeleinden dan alleen hoorcolleges gebruiken”, legt Bert-Jan uit. “En ook dat draagt weer bij aan een efficiënter ruimtegebruik en dus een hogere bezettingsgraad. In de vier jaar die ik nu in het onderwijs werk, heb ik gezien dat veel hogescholen lage bezettingsgraden hebben. Daar is nog heel veel winst te behalen. Bij de GH zijn we daar al volop mee bezig.”
schooldomein
We willen vooral kwalitatief heel goed onderwijs bieden. Onderwijs is onze core business, niet vastgoed.”
januari 2014
29
