||||||||||
PRAKTIJK4Op locatie
Spitsbergen
Voor de natuurfotograaf met een interesse in de puurheid en leegte van het Arctische gebied vormt Spitsbergen de ideale bestemming. Adembenemende landschappen, ontelbare vogels, indrukwekkende zoogdieren, maar ook uiteenlopende macromogelijkheden. Tekst en fotografie: Ronald Stiefelhagen
60 photo digitaal
Spitsbergen is een toplocatie voor natuur fotografen; zowel voor vogelfotografen als voor hen die zich richten op landschappen of zoog dieren. Juni is de beste reismaand; het is er 24 uur per dag licht, niet al te koud meer, maar met nog wel voldoende zeeijs voor het zien van ijsberen. Van Schiphol vlieg je naar Kopenhagen, door naar Oslo, en van Oslo met een korte tussenstop op Tromsø naar eindbestemming Longyearbyen. Aangetrokken door de ruige Arctische natuur, maakte ik in 2006, 2008 en 2010 een rondreis per schip door het gebied. Mijn reizen kennen slechts één doel: het fotograferen van de indrukwekkende landschappen en dieren, met name de ijsbeer. Spitsbergen werd in 1596 ontdekt door Willem Barentsz. Dit gebeurde tijdens zijn expeditie op zoek naar de noordoost passage naar China. In 1925 verkreeg Noorwegen de voorwaardelijke soevereiniteit over de eilandengroep met de ondertekening van het ‘Verdrag van Spitsbergen’. Het is als het ware internationaal gebied onder Noors bestuur. Spitsbergen ligt op zo’n 1000 km van de Noordpool. Het is 63.000 km2 groot, 9000 km2 minder dan Nederland en België tezamen. Ruim 60% ervan is bedekt met gletsjerijs. Er wonen niet meer dan 2800 mensen. Details: Nikon D300s bij 28mm en f9, 1/125s bij ISO 250
photo digitaal 61
PRAKTIJK4Op locatie
Bezienswaardigheden op Spitsbergen … IJsversterkte schepen banen zich een weg door het drijfijs, tot aan het pakijs. De uiteindelijke vaarroute wordt geheel bepaald door de weersomstandigheden en de ijssituatie. Hoe deze ook uitpakt, Spitsbergen heeft de reizende fotograaf veel moois te bieden. Zee, ijsvelden en kustlijnen
Details: Nikon D300s bij 700mm en f6.3, 1/1600s bij ISO 400
Fjorden, gletsjers en landschappen De eilanden kennen onnoemelijk veel fjorden, soms enorm groot. Veel gletsjers monden erin uit en stuwen grote blauwe ijsschotsen richting open zee. Aan de voet van een gletsjer zijn veel vogels te vinden, soms ook robben en ijsberen. Nooit vergeet ik de duizenden drieteen meeuwen bij de Monaco gletsjer in de Liefdefjord, die in paniek opvlogen toen grote brokken ijs naar beneden stortten. Gletsjers zijn over het algemeen moeilijk te fotograferen. Het helpt als een extra element op de voorgrond de schaal ervan weergeeft, zoals een schip, of een rob op een ijsschots. Anderzijds kan het zoeken naar details in de ijswand tot interessante beelden leiden. Aan land gaan is zeker de moeite waard. Hoewel de vegetatie niet hoger wordt dan enkele centimeters, is deze toch opvallend divers en daarmee zeer geschikt voor kleurrijke macrofoto’s. Daarnaast leveren bijzondere rotsformaties en prachtige vergezichten de nodige fotografische kansen op. Details: Nikon D300s bij 23mm en f7.1, 1/125s bij ISO 400
62 photo digitaal
Over het algemeen wordt er relatief dicht langs de kustlijn gevaren. Dit kan mooie beelden opleveren van de typische bergketens waaraan Spitsbergen haar naam dankt. Bij rustig weer spiegelen de indrukwekkende wolkenluchten zich op het wateroppervlak. Uiteraard kan het er ook behoorlijk stormen! Op zee is het zien van walvissen, zoals de dwergvinvis of de gewone vinvis, niet uitzonderlijk. De ijsvelden zijn schitterend in hun eenvoud. Het ijs bepaalt in feite waar de ijsberen zich bevinden en welke routes bevaarbaar zijn. In de zomer van 2006 was er opvallend weinig zeeijs. Dat jaar zijn we tot ver ten noorden van Nordaustlandet gevaren. In de zomer van 2008 troffen we bijzonder veel zeeijs aan. Tijdens deze reis was alleen de zee ten westen en zuiden van Spitsbergen bevaarbaar en zo bleef voor ons de Hindelopenstraat onbereikbaar.
Vogelkolonies Op verschillende locaties zijn enorme vogelkolonies te vinden. Dit heeft ook op mij als niet-vogelaar een grote indruk achter gelaten. Vooral de kolonies kleine alken en dikbekzeekoeten zijn me bijgebleven. In de Hornsund en op het eilandje Fuglesangen bevonden we ons midden tussen een ontelbare hoeveelheid rondzwermende kleine alkjes. De kakofonie is nog indrukwekkender dan de drukke, chaotische bewegingen die deze kleine vogeltjes voortbrengen. Bij de rotswanden van Alkefjellet in de Hindelopenstraat waren we getuige van de broedactiviteiten van dikbekzeekoeten. In gigantische aantallen verdringen ze elkaar op de smalle richels hoog boven zee. In beide gevallen komen zowel de telelens als de groothoeklens goed van pas.
Details: Nikon D300s bij 200mm en f4, 1/2500s bij ISO 400
“Spitsbergen is een toplocatie voor natuurfotografen” IJsberen
Details: Nikon D200s bij 310mm en f7.1, 1/250s bij ISO 320
Het fotograferen van ijsberen vormt het hoofddoel van mijn reizen naar Spitsbergen. De volwassen beren zijn indrukwekkende roofdieren en de jongen zijn vertederend. Samen staan ze symbool voor de gevolgen van de opwarming van onze Aarde, want het terugtrekkende ijs is een ernstige bedreiging voor het voedselaanbod van de ijsbeer. Wetenschappers hebben de afgelopen jaren aangetoond dat het zeeijs steeds jonger en dunner wordt. Mogelijk is de tijd waarin het Arctische gebied een ijsvrije oceaan heeft gedurende de zomerperiode niet meer ver weg. Het fotograferen van ijsberen in het wild vanaf de boeg van een expeditieschip is een ongekende ervaring. In 2006 konden we diep de fjorden in varen waar we meerdere beren met jongen troffen. Behoedzaam manoeuvreren zorgde ervoor dat de dieren niet werden verstoord, wat onder meer beelden opleverde van een beer die haar jong zoogde. In 2008 waren we urenlang getuige van een jong mannetje dat zich tegoed deed aan de restanten van een eerder door andere beren gevangen baardrob. En in 2010 zagen we vanuit de zodiacs (rubber boten) meerdere beren bij een ingevroren walviskarkas. photo digitaal 63
PRAKTIJK4Op locatie
Natuurfotograaf Ronald Stiefelhagen Ronald Stiefelhagen (1971) is adviseur duurzaamheid en natuurfotograaf. Zijn fotografie vormt een vervolg op zijn creatieve achter grond die bestaat uit muziek en industrieel ontwerpen. Ronalds fotografische onderwerpen variëren van landschappen, zoogdieren en paddenstoelen, tot macrobeelden. Ronald brengt het meeste van zijn vrije tijd door in
64 photo digitaal
de bossen van ‘zijn’ Utrechtse Heuvelrug. Ook bestaat er een specifieke interesse in het Arctische gebied en de ijsbeer. Ronald heeft speciale aandacht voor het vastleggen van dieren in hun biotoop. Veel van zijn beelden zijn verkrijgbaar als hoge-kwaliteit print. Ook geeft Ronald lezingen over de onderwerpen van zijn natuurfotografie. Daarnaast voert hij al jaren foto-opdrachten uit voor een uitgever van regionale kranten. Hierbinnen vormt de sportfotografie zijn specialiteit. Ronald fotografeert volledig met Nikon-apparatuur en is aangesloten bij fotostockbureau FotoNatura. Meer informatie is te vinden op www.passion4photography.com
Andere zoogdieren De kans op het zien van andere zeezoog dieren, zoals walrussen en robben, is tijdens een rondvaart langs de eilanden bijzonder groot. Groepen walrussen kunnen in een aantal gevallen ook vanaf land benaderd worden. Daarnaast kunnen rendieren bijna overal gefotografeerd worden, ook rond het plaatsje Longyearbyen. Met enig geluk is er een ontmoeting met een poolvos, al dan niet met jongen. Details: Nikon D300s bij 28mm en f9, 1/125s bij ISO 250
Fototips voor Spitsbergen 1 Spectaculair licht Maak gebruik van het feit dat in de zomerperiode de zon niet onder gaat. Midden in de nacht zijn mooie landschapsopnamen te maken. Ook met slecht weer kan het licht spectaculair zijn op Spitsbergen. De lucht kan zich ineens openen voor een kort en magisch lichtschouwspel. 2 Gebruik filters Het gebruik van een polarisatiefilter of een grijsverloopfilter bij landschapsopnamen kan veel toevoegen aan de dynamiek van je foto. 3 Lange telelens Indien je zelf niet over een lange telelens beschikt, overweeg dan er een te huren. Zorg er wel voor dat je er vooraf mee geoefend hebt.
4 Stabilisatie Het gebruik van een statief is voor de meeste situaties aan te bevelen. Hou er rekening mee dat het op Spitsbergen hard kan waaien. Aan boord van het schip werkt een rijstzak op de reling erg goed als stabilisatie. Dit geeft je veel flexibiliteit. 5 Laag standpunt Ook aan dek zijn lage standpunten te vinden voor het fotograferen van bijvoorbeeld ijsberen, walrussen of robben, zoals de spuigaten of kluisgaten. 6 Contrast en scherpte Let op scherpstelling en belichting in deze witte wereld. Een belichtingscorrectie van +1 of 2 stops is niet ongewoon. Echter, valt het zonlicht direct op de sneeuw, dan neemt het gevaar op te felle
hooglichten weer de overhand en moet je hier voorzichtiger mee zijn. Situaties met weinig contrast, zoals een ijslandschap in de mist, kunnen het de autofocus moeilijk maken. 7 Extra dag Het inplannen van een extra dag in het plaatsje Longyearbyen kan de moeite waard zijn. Met een huurauto kun je de wegen in westelijke en in oostelijke richting afrijden. Hiermee vergroot je de kans op het zien van poolvossen, of bijzondere vogelsoorten zoals de ivoormeeuw, koningeider of de roodkeelduiker. Maar pas op: de waarschuwingsborden voor ijsberen staan er niet voor niets! Laat je vooraf goed informeren.
“Het fotograferen van ijsberen in het wild vanaf de boeg van een expeditieschip is een ongekende ervaring”
Nederzettingen en industrieel erfgoed Spitsbergen kent tegenwoordig vijf nederzettingen. Het plaatsje Longyearbyen heeft zo’n 1800 inwoners en ligt volledig ingesloten tussen bergkammen aan een baai. De kleurige huisjes vormen interessante fotografische onderwerpen. Ny-Ålesund is de noordelijkste nederzetting en een bekend onderzoekstation. Veel gefotografeerde
onderwerpen aldaar zijn de ankertoren van de zeppelin van de beroemde poolreiziger Roald Amundsen en het noordelijkste postkantoor ter wereld. In de zeventiende en achttiende eeuw werd er intensief gejaagd op walvissen door de Nederlanders, Engelsen, Noren en Fransen. Daarna vormde de steenkoolwinning de belangrijkste inkomstenbron. Van beide activiteiten zijn
nog veel overblijfselen terug te vinden op verschillende locaties. Spitsbergen is bijzonder fotogeniek. Eigenlijk is het onmogelijk om niet met mooie beelden thuis te komen. De natuurfotograaf met affiniteit met het hoog-Arctische gebied en de bijbehorende manier van reizen, zal er tijd tekort komen. Details: Nikon D300s bij 31mm en f6.3, 1/100s bij ISO 400 photo digitaal 65
