Speurtocht naar grenspalen Zoektocht naar grenspalen van de gemeente Apeldoorn en deze op verzoek van de Vereniging Oud Apeldoorn op te knappen 1
index • • • • • • • • • • •
Inleiding Aard van de werkzaamheden Toegepaste materialen Rayonindeling en kaart Verslag Meerveld-Uddel Verslag Kroondomein Verslag Wenum-Wiesel Verslag Beemte-Broekland Verslag de Kar Overzicht van coördinaten Einde presentatie
2
inleiding Al lange tijd koestert de gemeente de wens de grenspalen die staan om de ca. 100 km lange gemeentegrens van Apeldoorn op te knappen. Alleen aan tijd, en dus geld, ontbreekt het. Tijdens een overleg met de gemeente neemt de VOA op zich deze klus te klaren. De kosten van de verf etc. zijn voor rekening van de gemeente, de factor tijd wordt door de VOA geregeld. Onder de leden worden vrijwilligers gevraagd. Er is echter weinig interesse. Na veel vijven en zessen komt men in 2011 toch tot het samenstellen van een werkgroepje, bestaande uit Aad Moerman, Chris Westerveld en Jetje van Hout. Er volgen gesprekken in het stadhuis tussen leden van de werkgroep en ambtenaren. Om alvast de sfeer te proeven maakt men een fietstocht langs enkele palen in de buurt van Klarenbeek. Jules de Vries van de VOA fiets mee en doet hiervan verslag. Verf, kwasten, peut en ander spul wordt besteld en bij de werkgroep leden afgeleverd. Het werk kan beginnen. En zo wordt in april 2012 een begin gemaakt met het opknappen van de grenspalen. Helaas trekt Jetje zich in 2013 wegens omstandigheden terug. Het verslag dat nu volgt is een weergave van de ervaringen van Chris Westerveld; auteur van dit verslag. 3
aard van de werkzaamheden In mijn rayon krijg ik te maken met een tweetal model grenspalen. Het betreft de moderne grenspaal uit 1952 waarin eenzijdig de tekst ‘gemeente apeldoorn’ en een schild voorzien van een adelaar met sleutel zijn afgebeeld. Voorts een hardstenen paal uit 1832 waarin aan twee zijden resp. de letters ‘A’ en ‘E’ zijn gebeiteld. Deze laatste dateert uit de tijd van ‘de Heerlijkheid het Loo’. De moderne palen worden 3 keer bezocht. De eerste keer wordt er schoongemaakt, de tweede keer het blauw en grijs aangebracht en tenslotte het rood. Zo krijgt de grenssteen en de verf gelegenheid goed te drogen. De oude palen worden alleen afgeborsteld en ontdaan van overmatige mos aangroei. Tenslotte is alles digitaal vastgelegd.
4
toegepaste materialen Gebruikt zijn de volgende materialen • • • • • •
Betonverf, Ral 3011 signaalrood, voor de adelaar Betonverf, Ral 5010 gentiaanblauw, voor het schild en de letters Betonverf, Ral 7044 zijde grijs, voor de sleutel Universol, biologisch afbreekbaar reinigingsmiddel Water Harde borstel, krabber en pompspuit
5
rayonindeling en kaart Mijn ‘rayon’ beslaat het gedeelte gemeentegrens vanaf Uddel tot de Kar, onderverdeeld in • Meerveld-Uddel (tussen Garderenseweg en Elspeterweg), • Kroondomein (tussen Elspeterweg en Valkeniersweg), • Wenum – Wiesel (tussen Valkeniersweg en Kanaalweg), • Beemte -Broekland (tussen Kanaalweg en Deventerstraat), en • de Kar (tussen Deventerstraat en Zutphensestraat).
meervelduddel
o
o
kroondomein
o
wenumwiesel
o beemtebroekland
o de kar
o
6
meerveld-uddel In mijn speurtocht naar grenspalen van de gemeente Apeldoorn begin ik aan de Garderenseweg in Uddel, vanaf de rotonde aan de Meervelderweg ca. 2 kilometer in de richting van Garderen. Het is tegenover huisnummer 250, vroeger een restaurant, ‘t Solletje genaamd, nu het woonhuis van een gefortuneerde Nederlander. Voor mij is het grenspaal nummer 1.
situatie
vuil
gereed
7
meerveld-uddel, vervolg De volgende grenspaal moet staan bij de rotonde zelf. Volgens overlevering moet daar een moderne grenspaal staan tussen het fietspad en de rijweg aan de zijde van het boerderijtje. Nou vergeet het maar, geen grenspaal te vinden. Wel steekt er een stuk beton uit de grond dat mogelijk duidt op een restant van de grenspaal. Vermoedelijk is die een keer bij een aanrijding gesneuveld. Dan verder in de richting van Uddel. Op de kruising van de Garderenseweg en de Uddelermeerweg staat er eentje. Voor mij nummer 2. Komende van Staverden kun je hem niet missen. Enige maanden later blijkt dat tijdens een reconstructie van de Garderenseweg de scheefstaande grenspaal is herplaatst door de wegenbouwer. De grenspaal is echter zodanig besmeurd met zand zodat het schild niet meer zichtbaar is. Maar na enig poetswerk staat de paal er weer strak bij.
situatie
vuil
gereed 8
meerveld-uddel, vervolg Dan de Uddelermeerweg in richting Staverden, rechtsaf het Uddelerveen in. Aan het einde van het bosperceel staat er weer eentje; nummer 3 dus. Enigszins verscholen in het hoge gras en de brandnetels geeft de grenspaal aan waar we weer de gemeente Apeldoorn in rijden.
situatie
vuil l
gereed
9
meerveld-uddel, vervolg Dan even terug en verder in de richting van Staverden. Op de kruising Uddelermeerweg met de Oude Garderenseweg scherp rechtsaf in de richting van Uddel. Hier moet ergens een grenspaal in het bos staan. En ja hoor, daar waar de onverharde Oude Garderenseweg overgaat in Harderwijkerweg staat er eentje rechts van de weg, fier overeind. Nummer 4.
situatie
vuil
gereed
10
meerveld-uddel, vervolg Dan verder Harderwijkerweg af en via de Staverhul kom ik op de Elspeterweg. Een eindje richting Elspeet tref ik weer een pracht exemplaar aan tegenover hectometerpaaltje 85,0. Vanuit Uddel gezien, links dus. Nummer 5. Tijdens het schilderen word ik een ogenblik van het werk gehouden door hovenier Boeve uit Uddel. Tot zover Meerveld-Uddel.
s isituatie
vuil
gereed
11
kroondomein Er moet toestemming komen om met de auto Kroondomein Het Loo in te mogen. Met medewerking van Ir. Athur Ebrecht (hoofd beheerszaken Kroondomein) wordt deze verleend door Dr. Ir. Kuper, Rentmeester van Kroondomein Het Loo. Voorwaarde is wel dat ik vóór 15 september 2013, i.v.m. de bronsttijd, het Kroondomein heb verlaten. Oké, doe ik. Ik ga met Jan Vermeij, boswachter van het gebied, op pad langs mogelijke locaties. We hebben plattegrondjes en GPS-apparatuur tot onze beschikking. Aan de Elspetergrindweg tref ik een naast een moderne grenspaal ook een oude paal uit 1832 aan. Gebroederlijk naast elkaar aan de rand van de grindweg (punt 1004?). De moderne grenspaal kan wel een opknapbeurt gebruiken; grenspaal nummer 6.
situatie
vuil
gereed 12
kroondomein, vervolg De hardstenen paal grenspunt 1004 is in 1832 geplaatst en maakt deel uit van de grenspunten van de ‘Heerlijkheid het Loo’. Verder het gebied in treffen we opnieuw een hardstenen grenspaal aan. Fier overeind en voorzien van de letters A en E (punt 1012).
situatie-1004
E-1004
A-1004
situatie-1012
E-1012
A-1012 13
kroondomein, vervolg Enkele dagen later, als ik met het opknappen van de paal begin, meldt Jan Vermeij dat hij nog twee grenspalen heeft gevonden: eentje in de buurt van de Dalweg en eentje aan het einde van de Valkeniersweg bij het raster. We lopen er samen heen. Het blijken oude grenspalen uit 1832 te zijn; resp. punt 1013 en 10XX(?). Heel bijzonder.
situatie-1013
E-1013
A-1013
situatie-10XX
E-10XX
A-10XX
14
kroondomein, vervolg Bij toeval vinden we in een stilte gebied een oude natuurstenen paal uit 1832, liggend op de grond, voorzien van de letter A (punt 1014). Vermoedelijk omgestoten tijdens het uitdunnen van het bosperceel. Uit oogpunt van historische waarde is het zinvol deze te herplaatsen. Jan Vermeij wil hier wel zijn medewerking aan verlenen. De gemeente is hiervan in kennis gesteld en dient hiervoor een verzoek bij het Kroondomein in te dienen. Tot zover het Kroondomein.
situatie-1014
A-1014
detail-1014
15
wenum-wiesel Dan Wenum-Wiesel in. Aan de Elburgerweg ter hoogte van de kruising met de Windhoek staat nog een straatnaambordje. Het is de Valkeniersweg, een zandweg richting Kroondomein. Op het bordje staat nog wat tekst: ‘na 300 meter gem. Epe’. Wel, zou hier dan ook een grenspaal staan? Ja hoor, naast de inrit naar een verscholen huisje met huisnummer 67; grenspaal nummer 7.
situatie
vuil
gereed
16
wenum-wiesel, vervolg Aan de Elburgerweg, ter hoogte van de 60 km zone staat grenspaal nummer 8. De moderne grenspaal aan de Berenbergh is snel gevonden; nummer 9, bij het bord van de 60 km zone. Het is tevens de overgang van Berenbergh naar Kortenbroekweg.
situatie-8
vuil-8
gereed-8
situatie-9
vuil-9
gereed-9
17
wenum-wiesel, vervolg Dan door naar de Windhoek. Hier staat er eentje niet ver van de kruising met de Ridderweg; paal nummer 10. Ook hier het bord 60 km zone en overgang WindhoekWaterstraat. Vervolgens de grenspaal aan de Zwolseweg, ter hoogte van huisnummer 636. Niet te vinden. Volgens een vriendelijke manspersoon, die twee keffertjes uitlaat in de berm, is de grenspaal bij het opschonen van de sloot verdwenen. Zou het Waterschap opdrachtgever zijn geweest? Wie was de aannemer? Het zal allemaal wel, de grenspaal is in ieder geval gevlogen. Het lijkt mij wenselijk er een nieuwe te plaatsen.
situatie
vuil
gereed 18
wenum-wiesel, vervolg Dan de Waterstraat in richting Oude Zwolseweg. Op de kruising Oude Zwolseweg/De Poel of Poelweg tegenover huisnummer 220A staat er weer eentje. Voor mij grenspaal nr. 11. We vervolgen de speurtocht en rijden de De Poel in. In de eerste beste bocht naar links staat er opnieuw eentje; paal nummer 12.
situatie-11
vuil-11
gereed-11
situatie-12
vuil-12
gereed-12 19
wenum-wiesel, vervolg Verder op, tegenover huisnummer 50 staat weer een grenspaal; nummer 13. Als ik de grenspaal enige tijd later schoon maak zijn de bewoners van huisnummer 50 aan het werk bij de weg. Ze harken en vegen; het blad moet opgeruimd worden. Al snel ontwikkelt zich een gesprek dat gaat o.a. over de grenspaal zelf. Blijkt dat de grenspaal eigenlijk enkele meters terug heeft gestaan. De paal stond bij het maaien van de berm vreselijk in de weg. Men heeft toen de grenspaal verplaatst in de richting van Vaassen, naast de lantaarnpaal. De voet is er waarschijnlijk bij het verplaatsen afgeslagen want hij staat een beetje gammel. Verder vind ik er eentje aan de Jonas. Deze staat niet maar ligt. De grenspaal is afgebroken en ligt op z’n rug in de berm, net daar waar de Jonas overgaat in de Eierstreekweg. Het restant van de paal is te zeer verweerd en beschadigd zodat deze als verloren moet worden beschouwd.
situatie
vuil
gereed
20
wenum-wiesel, vervolg Komende bij de Jonas in de buurt van de Grift ontdek ik nog een tweetal grenspalen; eentje naast een kast van de nutsbedrijven (nummer 14) met een dikke ram als toezichthouder, en eentje tussen de huisnummers 23 en 56 waar de Jonas overgaat in Jonasweg, richting Vaassen; paal nummer 15. Wel even wat heesters snoeien.
situatie-14
vuil-14
gereed-14
situatie-15
vuil-15
gereed-15
21
wenum-wiesel, vervolg Tenslotte rijd ik nog naar de onverharde Hafkamperenkweg waar in de eerste bocht een scheefstaande grenspaal staat. Nummer 16 dus. Wel, de grenspaal is intussen overeind gezet door ……..? (buitenlijn, bewoners). Zoals blijkt uit een foto uit 2002 heeft even verder, ter hoogte van een boomkwekerij, ook een moderne grenspaal gestaan. Mogelijk is deze door een landbouwmachine van de plek geschoven, gezien de toestand van de berm en het naastgelegen toegangshek.
situatie
vuil
gereed
22
beemte-broekland Vervolgens verder naar Kanaal Noord/Kanaalweg. Tegenover huisnummer 112 moet aan de kanaalkant een grenspaal staan. Nou, nee dus, of hij moet in de rietkragen of brandnetels staan. Wel oppassen dat je niet in het kanaal glijdt. Het is zinvol er wel eentje te plaatsen. Zonder verder wat te vinden kom ik aan in de Vecht. Bij het verlaten van de bebouwde kom van de Vecht ontdek ik een moderne grenssteen van de gemeente Apeldoorn. Hoera! Hij, of te wel grenspaal 17, staat bij een dikke boom bij de overgang van Kerkstraat naar Beemterweg.
situatie
vuil
gereed 23
beemte-broekland, vervolg Aan de Lochemseweg ontdek ik bij toeval weer een grenspaal. De paal staat in een bocht en tegenover huisnummer 2. Nummer 18 dus. Hij staat wel een beetje scheef! Daar waar de Drostendijk overgaat in Teugseweg, nabij een boerderij met de naam ‘Berghege’ staat de volgende grenspaal. Voor mij grenspaal 19. Ik mis een grenspaal aan de Deventerstraat . Ter hoogte van huisnummer 633 hoort er wel een te staan!
situatie-18
vuil-18
gereed-18
situatie-19
vuil-19
gereed-19
24
de kar Tenslotte op zoek naar grenspalen in het gebied tussen Teuge en de Kar. Het wordt een mooie tocht door agrarisch gebied met de Nieuwe Wetering grotendeels als gemeentegrens. De oogst is slechts één moderne grenspaal bij de ‘Nieuwe Steene Brug’ aan de Heeringstraat, hoek Nieuw Schuilenburg. Paal nummer 20. Een grenspaal aan de Zutphensestraat ter hoogte van ‘De Kar’ en even voor ‘Bredenoord’ kan ik niet ontdekken; er zou er eigenlijk wel eentje horen te staan. Niet? Misschien verdwenen
situatie
vuil
gereed
25
overzicht van coördinaten Uddel paal 1 paal 2 paal 3 paal 4 paal 5 Kroondomein paal 6 paal 1004 paal 1012 paal 1013 paal 1014 paal 10XX De Kar paal 20
N-as 52.14.338 52.14.848 52.15.564 52.16.181 52.16.223 N-as 52.16.281 52.16.281 52.15.348 52.15.644 52.15.898 52.16.311 N-as 52.12.035
E-as 005.43.770 005.45.475 005.45.294 005.45.189 005.47.120 E-as 005.48.932 005.48.932 005.51.647 005.52.147 005.52.777 005.55.322 E-as 006.03.125
Wenum-Wiesel paal 7 paal 8 paal 9 paal 10 paal 11 paal 12 paal 13 paal 14 paal 15 paal 16 Beemte-Broekland paal 17 paal 18 paal 19
N-as 52.16.366 52.16.405 52.16.456 52.16.391 52.16.379 52.16.411 52.16.627 52.17.120 52.17.094 52.17.133 N-as 52.15.486 52.14.499 52.14.276
E-as 005.55.651 005.55.842 005.56.263 005.57.021 005.58.121 005.58.454 005.58.660 005.59.325 005.59.544 005.59.478 E-as 006.02.066 006.01.715 006.01.811 26
einde presentatie Tijdens het opknappen sprak ik regelmatig mensen die informeerden wat ik daar deed. De uitleg was simpel. ‘Namens de Vereniging Oud Apeldoorn en uiteindelijk voor de Gemeente’. Men vond het een prachtig initiatief dat navolging verdiend. En ik deed het met veel plezier.
Chris Westerveld, oktober 2013
27
