Songs Eerste bedrijf
Informatie
Prelude Jan Een plan
Muziek beluisteren Verklarende woordenlijst Techniek De componist
Tweede bedrijf Angst Bij oude Kees De vakbond Tweestrijd Acties De directeur De toekomst
Derde bedrijf Nieuwe hoop De overhandiging Het verleden De bedreiging Koersverloop Overname
Vierde bedrijf Het einde nabij Een desolaat plan Epiloog Afsluiting
-2-
EERSTE BEDRIJF
Prelude
(song 1)
Het werken op een scheepswerf is zwaar, vuil en ongezond. De kwalijke lasdampen die zij in hun longen zuigen, de vele ontvettingsmiddelen die door de huid kruipen van de handen en huid langzaamaan doen weg vreten, de overbelasting van hun ruggen, spieren en botten. De ongeregelde diensten die zij moeten draaien zodat huis en haard vaak wordt beïnvloed als gevolg dat zijn kind die niet weet wie werkelijk zijn vader is in een eigen bestaan leeft. Dat is het leven van een scheepsbouwer, maar zij zijn gelukkig. De werf is hun lief en hun leven, alsof zijzelf het bedrijf bezitten gaan zij te werk, met liefde wordt een schip geklaard. Met niets en niemand zouden zij hun werk willen verruilen om de onderlinge band, het bouwen en de eendracht te zullen moeten missen. Zo is hier een werf waar mooie schepen wordt gemaakt, groot tot wel honderd vijftig meter, daar waar ook Jan werkt. In zijn pauze vist hij aan de kade, genietend van zijn witte brood die met vieze vette vingerafdrukken zijn bestempeld. Genietend van zijn brood straalt zijn gezicht dat hij een gelukkig mens is, voelt alsof hij alle geluk heeft van de wereld om samen met zijn vrienden dit te mogen beleven. En hier, vanaf deze kade begon het allemaal voor Jan de scheepsapparaten bouwer, nog niets wetend van het lot wat hem daar te wachten staat.
Jan (song 2) Jan zit aan de kade zijn brood te eten. Er lopen collega's achter hem langs in groepjes met elkaar te praten. Ze zien Jan en maken een gebaar alsof zij een grap willen uithalen. Zij grijpen Jan en houden hem met een schommelende beweging boven de kade en het water. De ruwe bolsters hebben onder elkaar veel lol. De bedrijfsfluit gaat loeien, het is tijd om weer aan de slag te gaan. Als vrienden omarmd gaan zij allen weer aan naar hun werkplek. Zij doen hun werkzaamheden als het hijsen van onderdelen, het samenstellen, lassen, slijpen, een heel bedrijvigheid. Als de secretaresse van het kantoor komt langs, stilt het ruwe geluid en allen wachten even om haar met hun ogen uit te kleden, zo kijken ze haar na. Maken wat opmerkingen, grappen, lachen en gaan weer vrolijk aan het werk. -3-
De oude Kees van de pers zit op de gatentafel rustig een beker koffie te nuttigen en roept zijn collega's bij elkaar nadat hij een artikel in de krant had gelezen en wijst erop dat het over de werf gaat. Het is een verontrustend artikel, dat niet veel goeds in huis heeft voor de werknemers.
Gedicht Al van jongs af aan werk ik op de scheepswerf mocht eens na school met mijn vader op de proefvaart om te gaan helpen bij het testen op de zee, mee, zo mooi, de zee, op de schepen van weleer. Ik heb heel mijn hart en ziel aan de-werf gegeven 'k heb schepen van de kiel tot de nok gemaakt Is dit voor niets geweest, heb ik het verkeerde vak bedreven waar is God gebleven die over mijn toekomst waakt.
Ik heb heel mijn hart en ziel aan de-werf gegeven 'k heb schepen van de kiel tot de nok gemaakt Is dit alles niets geweest, heb ik soms het verkeerde vak bedreven Waarom moeten wij het op zo'n manier toch lezen en horen wij niets van hogerhand tellen wij dan niet meer mee bij dezen zo van koop maar zelf de krant Wat kunnen we hier aan doen gaan straks allemaal d’r aan ben bang voor mijn goeie baan Door zulke schoften daar Hoe vertel ik het aan haar
Wat is de reden van dit besluit zijn wij van geen enkel belang Na jaren zwoegen blijkt te zijn uitgebuit en als vuil worden afgedankt Zo van ga maar stempelen maakt mij werk'lijk bang
Wat kunnen we hier aan doen gaan straks allemaal d'raan ben bang voor mijn goeie baan Door zulke schoften daar Hoe vertel ik het aan haar
Al van jongs af aan bouw ik op de werf ging van school naar hier voor mijn toekomst en voor mijn liefde voor het bouwen, wat ik zo mooi vindt, wat wij allen vinden, zeg nou zelf, zeg nou zelf.
Het vuur van angst en besef vonkt over, en de collega's raken in een gezamenlijke paniek. De voorman komt eraan en gebied hen weer aan de slag te gaan. Kees zit voor zich uit te staren, hij kan niet meer werken, hij zit daar als verlamd. Langzaam aan komen de collega's naar Kees toe en stellen hem gerust, wetende dat zij dat zelf ook niet zijn. Zij gaan weer aan het werk als de voorman nogmaals langs komt, die het ditmaal op een vriendelijker manier gebiedt.
-4-
Een plan
(song 3)
Jan springt op een kist en roept iedereen bij elkaar alsof hij een vakbondsleider was en doet zijn betoog. Het geluid van het naastgelegen chemiebedrijf overstemd Jan zodat de verzamelde groep dat met spanning stond te luisteren dichtbij aansluit om alles goed te kunnen horen. Oude Kees verteld zijn verhaal van hoe hij met zijn vader mee ging naar de werf als klinknagel aangever, over zijn grootvader die hier werkte, die het met de dood moest bekopen na een val in het ruim. Oude Kees zegt zijn hele leven lang al heel zijn hart heeft gegeven voor deze werf en dat velen met hem dat onbewust ook doen. Jan vindt dat het is nu hun beurt het bedrijf te beschermen tegen deze ongewenste sluiting. Iedereen raakt in oproer en de meest wilde plannen worden bedacht. Een plan van Jan;
“We gaan naar het kantoor en gebieden hun hier van af te zien”. Oude Kees ziet dit allemaal maar met leden ogen aan, leest zijn artikel nog maar eens en schud zijn hoofd. Allen luisteren naar hem als hij vertelt dat het niet uitmaakt, en dat zij weer aan het werk moeten, ze moeten eerst een andere plan bedenken, vanavond na het werk met elkaar. Iedereen gaat akkoord en langzaam gaan zij allen aan het werk, maar het tempo ligt eruit en in kleine groepjes om en om komen zij bij elkaar dit nog even na te praten. De werksfeer is verstoord. De voorman jaagt iedereen op om weer naar zijn eigen plek te gaan.
-5-
TWEEDE BEDRIJF Angst (song 4) Jan vindt het allemaal niks en ziet met weemoed de toekomst tegemoet.
Gedicht Ik ben bang voor zeer lang werk'loos te zijn met het gevaarlijke verlies van mijn vrouw en ons kind dat ik zo bemind ben bang dat het al wat ik heb opgebouwd nu voorgoed verloren gaat en loop straks op straat
Ben zo bang voor mijn baan ik moet hier wat aan doen maar wat kan ik. Waar is de vakbond haal ze hiernaar toe waar is de vakbond weet iemand hoe Ik ben bang om heel lang werk'loos te zijn
-6-
-7-
Bij oude Kees thuis
(song 5)
Oude Kees zet thuis de koffie op tafel, één voor zijn vrouw en één voor hem zelf. Hij wordt gerust gesteld door haar. Ze zegt dat een vervroegd pensioen ook niet zo slecht is. Oude Kees ziet het echter niet zitten, hij werkt liever. Tegelijk op het verzamelpunt zijn alle collega's bijeen, Jan is aan het woord, zijn woorden zijn bedroefd.
Gedicht Ik ben bang voor zeer lang werk'loos te zijn met het gevaarlijke verlies van mijn vrouw en ons kind dat ik zo bemind ben bang dat het al wat ik heb opgebouwd nu voorgoed verloren gaat en loop straks op straat Ben zo bang
voor mijn baan ik moet hier wat aan doen maar wat kan ik. Waar is de vakbond haal ze hiernaar toe waar is de vakbond weet iemand hoe Ik ben bang om heel lang werk'loos te zijn
-8-
De vakbond
(song (song 6)
De vakbondsleider komt eraan. Hij zorgt voor spanning en onrust binnen de groep. Hij stookt ze allemaal op om acties te plegen. Iedereen luistert aandachtig met af en toe eendrachtig een uitroep van afkeer jegens de directie van de werf.
Tweestrijd
(song 7)
Oude Kees is ondertussen aangekomen en komt bij de groep staan. Hij vertelt hen het tegenovergestelde om de spanning weg te halen. Hij waarschuwt zijn vrienden niet te luisteren naar deze oproerkraaier. Een matennaaier die van twee kantjes eet, want immers komt de vakbond niet bij de overheid thuis als vrienden? Zijn zij dan niet één pot nat? De vakbondsleider neemt dit niet en schroeft de onrust hoger op door een monoloog aan te gaan tegen Kees. Kees ziet dit maar allemaal aan en de vakbondsleider wint door zijn goede babbel.
Acties
(song 8)
Jan en zijn vrienden zijn bezig met spandoeken te beschilderen, de vakbondsleider voert niets uit en geeft alleen maar aanwijzingen en denkt alleen maar aan zijn eigen hachje, het is immers toch een verloren zaak mompelt hij in zichzelf. Eenmaal gereed gaan zij in een parade achter elkaar met hun leuzen richting de directiewoning niet ver van het bedrijf vandaan om een protestactie te voeren. In cirkels lopen zij voor de deur van het huis van de directeur en doen hun betoog.
-9-
De directeur
(song 9)
De directeur komt naar buiten en steekt een bedroefd verhaal af. Hij heeft niets te vertellen over de werf, het is de commissaris met zijn aandelenvrienden die het allemaal bedacht hebben. De directeur staat zelf straks ook op straat. Ook hij is het slachtoffer geworden van zijn eigen opgebouwde bedrijf.
Gedicht Ik ben bang voor zeer lang werk'loos te zijn met het gevaarlijke verlies van mijn vrouw en ons kind dat ik zo bemind ben bang dat het al wat ik heb opgebouwd nu voorgoed verloren gaat en loop straks op straat Ben zo bang
voor mijn baan ik moet hier wat aan doen maar wat kan ik. Waar is de vakbond haal ze hiernaar toe waar is de vakbond weet iemand hoe Ik ben bang om heel lang werk'loos te zijn
Iedereen gaat langzaam teleurgesteld terug naar de werf.
- 10 -
De toekomst
(song 10)
Jan zit aan de kade en zingt zijn klaaglied. Langzaam komen er collega's bij die hem ondersteunen. Allen zitten vooruit starend op de kade. Gedicht Denk je toch eens wat in en je hoort je vrouw vertellen Ik heb geen zin meer in om met jou verder te gaan en zult het zonder mij moeten stellen zou dat geen grotere ramp kunnen zijn
Stel je dat toch eens voor Je leven wordt een ramp er zit dan nog maar een ding op jezelf te beroven van het leven zeg me wat je daar van vind
Couplet: Ik wil niet zonder jouw gaan leven ik wil jou niet bij mij vandaan die baan is mij maar om het even mijn liefde voor jou zou nooit nee nooit vergaan
Couplet: Ik wil niet zonder jouw gaan leven ik wil jou niet bij mij vandaan die baan is mij maar om het even mijn liefde voor jou zou nooit nee nooit vergaan
Blijf bij mij lieve schat blijf bij mij lieve schat je hoort toch hier bij mij, bij mij
Blijf bij mij lieve schat blijf bij mij lieve schat je hoort toch hier bij mij, bij mij
Blijf toch hier met ons kind dan zorg ik zeer snel dat ik een baan vind
Blijf toch hier met ons kind dan zorg ik zeer snel dat ik een baan vind
Langzaam gaat de groep uiteen, Jan zit daar nog starend op de kade voor zich uit te kijken met natte ogen.
- 11 -
DERDE BEDRIJF Nieuwe hoop.
(song 11)
Jan komt uit bed op de dag van de officiële overhandiging. Want nadat hij (alweer een tijdje geleden) een nachtje te hebben over geslapen kreeg Jan een idee. Zij allen kopen het bedrijf op, met al haar materialen, gereedschappen en Know-how en beginnen een eigen scheepswerf, een collectieve scheepswerf. Hij herinnerde zich nog hoe iedereen toen enthousiast was na het akkoord en gingen weer met moet goede moed aan het werk nu de plannen van de toekomst er beter voor staan. Bij het aankleden ziet Jan zijn oude versleten overall hangen die hij heeft moeten verruilen voor een net driedelig pak.
De overname
(song 12)
De officiële overhandiging van de sleutel van de werf. Jan zal als algemeen directeur deze in ontvangst nemen. Een dankbetuiging vooraf van Jan aan alle werknemers en mede bezitters. De oude directeur en zijn staf komt op protocollaire wijze op het toneel bij de collectieve werkers bij Jan aan. Een woord van de oude directeur dat trots is op zijn oude werknemers en dat zorg draagt aan het behoud van de werf. De officiële overhandiging. De grote rad van het bedrijf gaat langzaam weer draaien, iedereen is opgetogen. Het bedrijf leeft weer. Bij het feestvreugde alom neemt Jan het woord om iedereen te vertellen, om allemaal zoals vanouds hun best te doen, willen zij het redden in deze harde maatschappij. Elk beaamt dit, zij zullen dit beloven. De werf leeft dan wel weer maar om het te doen overleven is meer voor nodig dan alleen hard werken waarschuwt de oude directeur.
- 12 -
Het verleden
(song 13)
Jan is behoorlijk bedrijvig in zijn kantoor. Netjes in het pak, verschillende secretaressen om hem heen, druk druk druk. Hij denkt met weemoed terug aan de tijd dat hij met staal werkte en mist zijn goede oude tijd. Gedicht Jan Och wat mis ik toch de tijd van zekerheid wat mis ik die tijd Toen nog bij een baas voor overdag wat mis ik dat
Jan Altijd op tijd thuis bij mijn vrouw en kind wat mis ik die tijd We waren arm maar voelde ons rijk wat mis ik dat
Secretaressen Maar mijnheer wat klaagt u toch u heeft het rijk alleen zoals u bestaat er geen
Secretaressen Maar mijnheer wat klaagt u toch u heeft het rijk alleen zoals u bestaat er geen
- 13 -
Intro Bedreiging
(song 14)
De bedreiging
(song 15)
Jan zit achter zijn bureau grote plannen te smeden. Langzaam aan heeft hij alle aandelen overgenomen van zijn collega's, en op zijn beurt wordt zijn bedrijf langzaam overgenomen door geheimzinnige aandeelhouders. Hij voelt dat hij ook het slachtoffer gaat worden van zijn eigen bedrijf als hij niet oppast als hij weer op zijn aandelengrafiek kijkt op het scherm.
Gedicht Jan Neen k'heb geen tijd voor m'n ouwe vriend zeg'm dat'me spijt zeg hem dat ik de zaak nu dient
leven gaat door maar 'kga niet stuk 'kkan niet meer werken aan hóór Sta niet bij stil hoe het nu gaat als god het wil is het nog niet voor ons te laat
Koor Zeg 'm dat!
Koor staat te laag!
Jan 'tis me toch wat weer zestig weg ik wordt het zat Toe Jan denk toch na, beleg
Jan Maar nu is't tijd werk gaat maar door ik heb geen spijt belang van de werf, gaat voor
Och Paulien mag ik dat vel dan kan ik zien de nieuwste cijfers, is het wel
Let niet op mij hoe ik mij voel toch ben ik blij nog één opdracht dat is mijn doel
Koor 'tis de koers!
Koor 'tis te laat!
Jan Staat onder druk - 14 -
Koersverloop
(song 16)
Een telefoontje komt binnen met de mededeling dat hij naar de koersen moet kijken. De faxen vliegen om zijn oren, de koers is roerig en gaat op en neer. De situatie is gespannen en Jan ziet dat er een gemeen spelletje met hem wordt gespeeld.
Overname (song 17) Een delegatie van hooggeplaatsen komt hem vertellen dat zij het bedrijf hebben overgenomen d.m.v. aandelen en hebben besloten het bedrijf te sluiten. Jan is niet meer de baas, hij jaagt ze zijn kantoor uit. Jan pikt het niet en zal alles in het werk stellen zijn huid zo duur mogelijk te verkopen. Gedicht Jan Wat een schoften, komen zo maar hier Wat denken zij wel met dat geld van hun Gaat het om de lol, gaat het om plezier neemt een werf en breekt het af, and'ren niets gun mensen tellen voor hen niet meer mee
Hoe kom ik hier uit, wat kan ik hier nog aan doen, geen poen wat een schoften, komen zo maar hier nemen maar wat ze zelf willen voor plezier Hoe kom ik hier uit, kan ik er wat-aan doen hoe vertellen aan al mijn vrienden hier wat een schoften, komen zo maar hier
- 15 -
VIERDE BEDRIJF Het einde nabij
(song 18)
Jan lichtelijk aangeschoten door de drank, met de fles in de hand, weet zich geen raad hoe hij het bedrijf kan redden van de ondergang, hij voelt nu aan hoe zijn vroegere directeur zich moest hebben gevoeld. Enkele van zijn oude collega's komen binnen en steunen hem in zijn bedroefdheid. De andere kant van de medaille is de plotselinge opkomst van zijn werknemers die in actie zijn gekomen. De cirkel is rond bedenkt hij. De collega's sturen de werknemers snel de deur uit. Jan is kwaad van deze onmacht en gooit zijn fles neer. Hij leunt tegen de deur en laat zich op de grond glijden in diepe droefenis. Zijn oude collega's kijken treurend en machteloos toe.
Jan Nu begrijp ik echt.... Nu begrijp ik echt hoe hij zich voelt want ik voel met hem hoe zeer dit is het bureau leeg Werf staat stil en het doet mijn hart zo zeer nu begrijp ik mijn vriend Toen zijn bedrijf sluitte welk onrecht hem werd aangedaan Wat mij nu ook wordt aangedaan
Nu voel ik dat ook, dat ook, dat ook Nu voel ik het immers ook Nu doel ik ook Nu voel ik het ook Hoe al deze mensen zich voelen zonder baan zonder werf zonder elkaar
- 16 -
Een desolaat bedrijf
(song (song 19)
Jan ruimt zijn kantoor op, hij verlaat het kantoor. Het bedrijf, zijn ziel en leven staat er leeg en verlaten bij.
Epiloog
(song 20)
Jan nu weer in dienst bij een werkgever en heeft zwaar werk in een vuile omgeving. Hij kan het werk en psychisch niet meer aan en gaat er onder door. Hij stort erbij neer met de zware last over hem heen.
Afsluiting
(song 21)
De werf bestaat niet meer, het is nu opgezet in Indonesië totdat het ook daar te duur zal worden, dan zal het weer verplaatst worden naar misschien wel een Afrikaans land. Daar zijn ze immers nog bereidwillig om voor weinig geld te werken. De directeur-generaal van het concern zat tot voor kort nog in de regering als adviseur, formateur en allerlei andere geldverslindende zaken. Nu leeft de oud-minister niet meer maar zijn commissie werkt nog steeds aan het uitschakelen van alle andere concurrentie in het land. Er zijn voor hen nog maar enkele scheepswerven te doen stranden, dan zit de taak erop, dan is er nog maar één scheepsbouwerbaas zonder een werf in eigen land, zonder een landgenoot in dienst, zonder maar ook een werf te hebben gezien. Zogezegd uit regeringsbelang maar in werkelijkheid uit eigenbelang gaan zij te werk. Jan leeft niet meer, hij is het slachtoffer geworden van de hogere heren. Net zoals elk ander burger in dit land dagelijks het slachtoffer wordt van het spel dat de werkelijke handvol machthebbers hebben. Het spel van macht en leedvermaak, monopolie.
- 17 -
DE MUZIEK BELUISTEREN Eerste bedrijf De opening [prelude] speelt zachtjes op de achtergrond en wordt begonnen met de klarinet die wordt gevolgd door een kopersectie en een lichte zweem van strings. In maat 27 als de eerste bassen van de houtblazers zijn werk doen begint de verhalenverteller zijn recitatief tot maat 174, daarna neemt de instrumenten het over voor de overgang met veel koperwerk zware bassen van houtblazers. Het geheel sterft langzaam af. In het eerste deel starten de altviolen die overgaan in een ritmisch geheel, daarna vullen de strijkers het basismelodie het op [ Burleske ]. Jan is het melodie. Langzaam komen de koper en houtblazers erbij en nemen het melodie over. Dan nemen de strijkers het weer over alwaar de koper- en houtblazers het geheel aanvullen. De overgang van melodie gebeurd met een hobo dat de Oude Kees voorstelt, en wordt ondersteund door het gehele strijkorkest dat het menigte moet voorstellen. De melodie wordt herhaald en slaat dan direct over op het tweede couplet met de altviolen. Het koor dat samen met de pauken invalt nemen de [cantate] voor hun rekening als de paniek is uitgebroken. Direct daarna wordt het melodie herhaald met toevoeging van het koor [ Arioso ]. Het geheel gaat over in de basismelodie met toevoeging van de strijkers [coda ]. In het tweede deel van het eerste bedrijf komen de altviolen vol vuur op en worden onderstreept door de kopersectie en de hoornsectie. Dan nemen de violen het daarna over dat weer rust tot stand brengt. De hobo neemt het over als oude Kees eraan komt die zijn betoog houdt. Een enkeling geeft commentaar wat met de altviolen wordt weergegeven. Het gehele strijkorkest met de kopersectie nemen het over, dit stelt de menigte voor die zicht laten horen. De altviool (Jan) komt in en wordt versterkt door de strijkers. Na de overgang [ Interlidium ] komt de basismelodie uit het eerste deel [ Coda ] weer terug.
Tweede bedrijf In het eerste deel van dit bedrijf wordt begonnen met een klarinet begeleid door een stringsynthesizer als basfunctie. De melodie bestaat hoofdzakelijk uit houtblazers en een tubilar bell. Dan komt er een overgang dat met een grand piano wordt gedaan dat wordt begeleid door een hoorn. De melodie wordt met een klarinet en een stringsynthesizer herhaald, alleen speelt de klarinet nu een octaaf hoger om de tweede persoon [ Preludium ] te benadrukken. De tubilar bells sterven het geheel af. In het tweede deel neemt de hobo en de klarinet de overhand en spelen een sequence, het koor valt hierop in en ondersteunen de zware koperklanken. De houtblazer zorgen voor de overgang naar de strijkers en het gehele orkest. Dan komen de houtblazers terug in deel drie (oude Kees) dat wordt overgenomen door de trompetten en trombones en het strijkorkest. De strijkers en een cello op de voorgrond zorgt dan voor de overgang naar een ritmisch geheel van koperwerk. De strijkers vullen dit aan dat voor de parade fungeert. - 18 -
De hoofdmelodie van deel vier tweede bedrijf komt terug nu in [ Elegie ] en vormt met korte noten van het koor de benadrukking. Dan neemt in deel vijf de stringsynthesizer de hoofdrol op zich en verzorgt een compleet elegie-melodie. In het laatste couplet krijgt de muziek steeds meer de overhand en neemt het geheel over.
Derde bedrijf In het eerste deel van het derde bedrijf wordt geopend met een vrolijke sequence bestaande uit een strings met ondersteuning van hoorns. Zachtjes komt het koor in en vult het geheel aan. Dan in de [ Intrada ] slaat het geheel over in een serieuze melodie dat wordt begonnen met de altviolen. Het koperwerk draagt zorg voor de officiële overhandiging samen met de piano, kopersectie en tubilar bells. Het geheel slaat om in altviolen en er volgt een overgang naar een snel oplopende sequence dat het openstellen van het bedrijf voorstelt, waarin allerhande instrumenten telkens aan wordt toegevoegd en wordt afgesloten met het koor. Dan komt de serieuze melodie met altviolen weer terug. In het derde gedeelte [ Arioso ] is een geheel nieuwe situatie en dat is te horen aan de melodie dat bestaat uit vrolijke sequence van een hobo en door langzame strings wordt aangevuld. Dan neemt een weemoedig melodie met een hobo en een tweede stem het over zodat het sequence minder vrolijk overkomt. Deel vier van het derde bedrijf begint met een [intro ] met een grand piano dat overgaat naar het rustige verloop van de sequence [ Cantate ] ondersteund door blazers met als solo de hobo en triangle, het wordt per couplet afgesloten door het strijkorkest tezamen met de pauken. In de derde couplet wordt de sequence ondersteund door een xylofoon. De pauken komen meer in actie en benadrukken de enkele alinea’s. In deel vijf komen de stringsynthesizers weer terug en zorgen voor een intro dat bestaat uit moderne klanken met snaardrum, koor en synthesizereffecten. De stringsynthesizer heeft ook hier de hoofdmelodie. Deel zes is vervolg hierop maar nu met het tikken op staal op de achtergrond dat symbolisch het tikken van de tijd en het bouwen met staal uitbeeld. Een stringsynthesizergong met ruis zorgt voor de overgang naar de realiteit.
Vierde (laatste) bedrijf Dit begint heel zachtjes met [ Elegie ] een strijkorkest dat zo af en toe word geaccentueerd door koperwerk, het geheel is zeer dynamisch opgezet om de emotionele rol uit te kunnen voeren. Op het hoogtepunt komen pauken en het koor erbij. In deel twee beginnen heel rustig de klarinetten [ Interlidium ] en andere houtblazers hun melodie, dan komen en strings erbij en later de pauken. Dit psychedelische melodie beeld het malen in het hoofd uit en de drama die daar uit volgt. De melodie werkt golvend naar het einde met steeds meer emoties.
- 19 -
Deel drie van de laatste bedrijf [ Epiloog ] is een krachtig orkestraal van strijkers en koperwerk gemaakte melodie dat wordt geaccentueerd door een snaardrum en hobo met als ritme een basdrum, langzaam komt de melodie tot zijn hoogtepunt. Op het eind sterft Jan. Tot slot komt in deel vier het melodie als van de opening uit de eerste akte, nu geaccentueerd met koperwerk en pauken. Het recitatieve gedeelte begint gelijkwaardig als bij de opening. Buiten de orkestrale instrumenten komen nu ook de synthetische klanken er bij in het afsluitende gedeelte.
- 20 -
VERKLARENDE WOORDENWOORDEN- & SYMBOLENLIJST Aria
Compositie voor zangstem met instrumentale begeleiding.
Arioso
Melodische zang die het midden houdt tussen aria en recitatief.
Burleske
Een compositie met humoristisch karakter.
Cantate
Muziekstuk op tekst voor een of meer zangstemmen en koor, met muzikale begeleiding. Een cantate kan uit meerdere onderdelen bestaan zoals recitatief, aria, koraal. De teksten kunnen lyrisch, religieus, humoristisch of satirisch zijn.
Canon
Een meerstemmig muziekstuk waarvan de zangstemmen elkaar overlappen of imiteren.
Coda
Een naspel dat aan een muziekstuk of een deel ervan wordt toegevoegd, om de afsluiting ervan te benadrukken.
Declamatorium
Een werk voor spreekstem, begeleid door muziek.
Elegie
Klaagzang. Kan ook een instrumentale compositie zijn met hetzelfde karakter.
Houtblazers
Instrumentale combinatie van verschillende of gelijkwaardige instrumenten, hoofdzakelijk gemaakt van hout zoals de klarinet, hobo, fluit e.d.
Interludium
Tussenspel.
Intrada
Feestelijke of plechtige inleiding van een suite.
Intro
Inleidende instrumentale compositie.
Koperwerk
Instrumentale combinatie van verschillende of gelijkwaardige instrumenten, hoofdzakelijk gemaakt van metalen zoals de trompet, trombone, tuba e.d. wordt ook wel brasssectie genoemd.
Prelude
Voorspel van de opera.
Preludium
Voorspel van een gedeelte.
Postludium
Naspel van een gedeelte.
- 21 -
Recitatief
In een opera een wijze van tekstoverdracht die het midden houdt tussen vertellen en zingen. De eenvoudige melodische gang en het ritme richten zich geheel naar de tekst. Vaak gaat het recitatief vooraf aan de aria.
Sequence
Muziekloopje dat telkens terugkeert of continu doorloopt.
Strings
Verschillende violen met een breed akkoordengebied.
Hans Schoens, Monopolie
- 22 -
TECHNIEK Instrumentarium specificatie van het Workstation (in Engels) Bass Bassoon Brass Cello Choir Clarinet Drums Flute Grand Piano Gong Horns Log Drums Marimba
Metal Bells Tubilar Bells Strings Synthesizers Analog Synthesizers Digital Timpani Trumpets Oboe Pan Flute Percussion Vibe Violin Woodblocks
All performed by Hans Schoens
Masterrecord in digital op DAT® (HSP)
- 23 -
DE COMPONIST Hans Schoens, geboren te Amsterdam in het jaar 1958 was al vroeg in zijn jonge jaren bezig met het maken van muziek, ooit op een harmonium overgestapt naar het elektrische orgel dat destijds in elke huiskamer als vast meubilair de ruimte sierde. Echter Hans ging met zijn eerst verdiende salaris al snel op pad op zoek naar betere alternatieven en kwam in de synthesizer wereld. Toen nog een niet erkend instrument zag Hans al de gigantische mogelijkheden zijn artistieke verruiming met zo’n instrument vergroten. Hans; “Mijn eerste instrument is een van de eerste digitale synthesizer, we praten over een periode dat de bedrijfscomputer, laat staan de huiscomputer nog niet bestond. Het geluid was niet te vergelijken met wat heden tendaags te maken is echter toen probeerde ik al de traditionele akoestische instrumenten na te doen.” Hans heeft altijd de voorkeur gehad om alles autodidactisch en alleen te doen omdat hij dat zijn tijd kon indelen waneer hij dat wilde. Ook vond hij dat de synthesizer in het algemeen een goede methode is om componisten de kans te geven een compositie te maken zonder (de meestal dure) klassikale muzikanten te hoeven vragen tijd aan hem te besteden. Langzaam maar zeker kwam Hans na enkele richtingen dichter bij zijn speelstijl dat hij met de jaren heeft opgebouwd. Op dit moment heeft hij nog twee speelstijlen die hij met veel liefde bewerkt, namelijk Minimum Music zoals hoofdzakelijk deze opera is gecomponeerd en
zoals hij dat zelf noemt Space Opera dat meer richting luister en filmmuziek reikt dat hij voor verschillende theaterproducties schreef. Zijn laatste werken 1994 (1994), De Weg (1993) en Emoties (1990) zijn vooral gebaseerd op deze laatste speelstijl. De opera Monopolie (1991) heeft een lange tijd op de planken gestaan om te kijken of er een theaterproductie van kon worden gemaakt, echter dat is tot nu toe nog niet gelukt. Hans; ‘‘Zogauw een bereidwillige producent en sponsoring wordt gevonden zal deze opera in zijn volle glorie ten tonele verschijnen, ik heb er namelijk alle vertrouwen in dat dit eens zal gebeuren. Helaas is een persoonlijke financiering te begrotelijk voor zo'n grote productie, anders was het al lang in de theaters verschenen.’’ Monopolie is uitgegeven in 1996-2008 als instrumentale versie en tevens beschikbaar op CD. Copyright Hans Schoens 1996-2008 email:
[email protected]
- 24 -
- 25 -
