Socrates – Plato – Aristoteles Aristoteles en de kunst van de ontplooiing
Aristoteles en het ei van mei
Onze grootste angst is niet dat we onvolmaakt zijn. Onze grootste angst is dat we mateloos krachtig zijn. Het is ons licht, niet onze schaduw, die ons het meest beangstigt. ……. Je onbelangrijk voordoen bewijst de wereld geen dienst. Er is niets verlichts aan je klein te maken opdat andere mensen zich bij jou niet onzeker zullen voelen. ……. Als we ons licht laten stralen, geven we onbewust andere mensen toestemming hetzelfde te doen. Als wij van onze eigen angsten bevrijd zijn, bevrijdt onze aanwezigheid vanzelf anderen. Marianne Williams [Nelson Mandela inauguratie reden 1994]
Aristoteles 384-322 v Chr Leerling van Plato van zijn 17/19 e t/m 37/39e Eerste homo universalis, Systeemfilosoof: logica en methodologie Leraar van Alexander de Grote
Stichter van de "Peripatetische School"
Aristoteles (de aarde – het concrete) Plato (de hemel – het abstracte) Als gevolg van een anti- Macedonische reactie na het plotse overlijden van Alexander de Grote (in 323 v.Chr.), werd hij als collaborateur beschouwd en aangeklaagd wegens goddeloosheid. Hij verliet de stad en stierf een jaar later
Ethica Aristoteles wilde de waarheid beschrijven in plaats van ingewikkelde of gekunsteld aandoende theorieën. Politica Zijn filosofie bezat de meest vooruitstrevende universele en tijdloze inzichten.
Aristoteles had een brede alomvattende geest. Hij bracht het hele universum van zijn tijd in beeld: biologie – psychologie – literatuur – ethiek – politiek – astrofysica in heldere structuren en een logische lijnen.
Rhetorica : de kunst van het overtuigen door intrinsieke en extrinsieke middelen Ethos:
eigen autoriteit om te overtuigen als gekwalificeerd spreker, een notabel persoon in het vakgebied, zelf erbij betrokken en met een indrukwekkend redeneervermogen.
Pathos: aanspreken van de emoties van het publiek, in de vorm van metaforen, analogieën, een hartstochtelijk of een eenvoudige claim dat een kwestie (on)rechtvaardig is. Logos:
een logische redenering: feiten uit een vertrouwde bron, die het onderwerp ondersteunen. De cynische luisteraar kun je ermee overtuigen. Maar men kan gegevens verwarren, onnauwkeurig en daardoor misleidend zijn.
De politiek van de ontplooiing • De goede samenleving stelt haar leden in staat om levensvervulling te bereiken. • Dictaturen en machthebbers (welvaart) eisen gehoorzaamheid - onderdanigheid, waardoor iemand niet tot ontplooiing (welzijn) komt. • Vriendschap in zijn hoogste vorm heeft een politieke of burgerlijke dimensie. Vrienden hebben dezelfde sociale waarden en idealen die ze delen, willen bevorderen en samen realiseren.
Geluk is een activiteit van de ziel in overeenstemming met de deugd • Onze psyche heeft zowel een rationele als een irrationele component en is in haar diepste wezen sociaal, politiek en spiritueel. • Alles heeft een doel (teleo - logisch) • Onze verbeeldingskracht gebruiken om het goede te vinden in steeds wisselende omstandigheden (ja zeggen). • Kardinalen deugden komen voort uit het balanceren (stemmen van je instrument) tussen extremen.
Aristoteles wilde dat we het onderwijs serieus nemen als fundament van een goede samenleving (paternalisme – your children are not your children). Een goede samenleving: een die haar leden in staat stelt om levensvervulling te bereiken. De inquisitie : verkalking tot religieuze dogmatiek: brandstapel - oorlogen.
Thomas van Aquino (1225-1274) ontwikkelt een thomistisch Aristotelisme (integratie van de christelijke leer met elementen uit het Aristotelisme), • een fundament van gedeelde waarden een brug tussen wetenschap en cultuur, rede en geloof, mens en kosmos. erkenning van: symbolen, verhalen, rituelen, feesten, authentieke gemeenschapsvorming als basis voor het vormen van ethische systemen.
Poëtica: lyriek – epiek - drama Taal Hoe zwaar is taal,wat weegt een woord? 'Wilt u het halfom of mager?' 'Mag het ietsje meer zijn? 'vraagt de slager, 'Aan een stukje of in plakjes?‘
Mimesis Nabootsing, verschil met de werkelijkheid (de centaur). Mimesis weerspiegelt niet slaafs de werkelijkheid, maar schept een nieuwe . Wat wordt gesuggereerd, wordt in de geest aangevuld. Het is geen bedrog (trompe-l'oeil), maar herkenbaar als spel.
De groenteboer denkt even na. 'Geschrapt?' vraagt hij,'of liefst panklaar? Het zit afgepast in zakjes, hoeveel wilt u? Zeg het maar'. De krantenjongen op zijn fiets zegt:'maandag weegt taal bijna niets, maar die weekendbijlagen, dan is de taal haast niet te dragen.' Wat weegt een woord,hoe zwaar is taal? 'Ik weet het niet,' verzucht de dichter 'maar als mijn gedicht gemaakt is voel ik me wel stukken lichter'. Bies van Ede
catharsis : een louterende (zuiverende) werking van emoties Tragedie: Komedie:
door medelijden en vrees door de lach en het plezier
"Filosoferen is volharden in het stellen van kinderachtige vragen.“ Isaiah Berlin politiek filosoof (Lets 1909- Engeland1997) Two Concepts of Liberty (1958): negatieve vrijheid: vrij zijn van externe invloed, geen slaaf van anderen. Vrijheid gaat niet om mijn wens om door een deur te lopen, maar om de vraag of die deur open is. positieve vrijheid: vrij om bepaalde dingen autonoom te doen: men stelt de wet voor zichzelf, heeft een vrije wil.
Paolo Freire (Brazilië "Educação popular", onderwijs in de taal van het volk. 1921-1997)
A healthy brain is the collection of prejudice which you have collected before you were eighteen." Einstein
Leven is de beste school Niet weten is de beste leraar Uitdagingen vormen de beste leerstof Falen de beste revisie/ herkansing vrij naar Paolo Freire ©LuPe /LJ 2013
Een vis is een vis van Leo Leoni
Mensen luisteren wel maar vaak zonder te begrijpen, doof voor de [het] ander [e]. Veel weten leidt niet tot inzicht. (Herakleitos)
Hoe moet ik leven? Nieuwe kansen voor Aristoteles. • Isaiah Berlin stelt dat de staat de ‘negatieve vrijheid : vrij van bemoeienissen, van haar burgers moet beschermen en burgers moeten zelf op zoek gaan naar hun positieve vrijheid ofwel hun persoonlijke invulling. • Moraal en waarheid zijn passende verhalen voor wie het past, artistieke constructies. • Het goede leven is wat voor jou werkt
De psychologie van de ontplooiing • Seligman (Aristoteles): wetenschappelijk vast te stellen universele deugden/karaktersterkten compleet met vragenlijsten die men turft. Evans: gevaar van instrumentalisering, mechanisering van menselijke relaties. • Vanier (Thomas van Aquino): ontmoeting, relatie, werkelijke vriendschap en liefde waar ruimte is voor klein menselijkheid en het inroepen van elkaars hulp.
Vijf vormen van geluk (Seligman) Een goed leven omvat waarschijnlijk een combinatie van onderstaande verschillende vormen • • • • •
Positieve emotie Betrokkenheid Relaties Prestatie Zingeving
“The best moments in our lives are not the passive, receptive, relaxing times… The best moments usually occur if a person’s body or mind is stretched to its limits in a voluntary effort to accomplish something difficult and worthwhile.” M Scikszentmihalyi
Verander je emoties door te sleutelen aan je overtuigingen. Emotionele veerkracht doorgroeivermogen. (Handboek van innerlijke kracht en goede eigenschappen). Eudaimonia (Seligman) – flow ( Csikszentmihalyi) - Zhuangzi’s great skill (Taoisme) Als je in eudaimonia/flow/great skill bent, staat de tijd stil. Je voelt je volledig op je gemak. Je bent één met hetgeen je onderneemt en beseft dit, het is geen trippen of onder invloed zijn van middelen.
Flow, the optimal experience (1990) Mihalyi Csikszentmihalyi Spel: een 'autotelische' activiteit = een bezigheid die haar doel in zichzelf vindt: een activiteit, enkel om het beleven van die activiteit. Kwaliteiten en kenmerken en voorwaarden waaronder spel/werk kan gaan kiemen, ] groeien en bloeien. Zes kwaliteitsaspecten waardoor spel en ernst samenvallen, er is dan geen onderscheid meer tussen spel en werk, want in beide situaties kan iemand optimaal opgaan in en genieten van een activiteit: • • • • • •
samensmelting van handeling en bewustzijn; concentratie van de aandacht op een beperkt stimulusgebied; verlies van zelfgevoel; controle over de activiteit en de omgeving; eenduidige eisen met betrekking tot de handelingen, en heldere feedback; afwezigheid van externe doelen.
Vygotsky +_ 1930
LJ 2000
Csikszentmihalyi +_ 1990
in de kern komt alles samen
Go with the flow
Aardje wist wel wie zij was • Eigen zinnig Het zinnige der zintuigen is dat ze zin geven ondanks culturele tuigen die ieder in toom trachten te houden
• • • •
Eigen drive Eigen aard Eigenheid, onafhankelijk van erkenning Eigen wijsheid Een appelboom wenst zich geen kersen
Vorm vormt Wat en wie verleidt de mens tot …? Wat en wie draagt bij tot erkenning van …? Religie Kunst Filosofie Sport © LuPe/LJ 2013
Hoe (ben je) intelligent (ben) je?
Breslau 1902-1992 VS
NIET HET VERSTAND HET VOORSTELLINGSVERMOGEN SCHIET TEKORT
GÜNTHER ANDERS (De Groene 1980]
In de beperking toont zich de meester Laat in de stilte beelden, vragen ontstaan
ofwel
vertel niet van je weten laat ieder zelf denken ©LuPe /LJ 2013
In mei legt iedere vogel haar ei, welk ei leg jij?
“Breng mij de vrucht van de Nyagrodhaboom! Hier is ze, Heer. Breek haar. Ze is gebroken, heer. Wat zie je nu? De bijna onzichtbare kleine zaadjes, heer. Breek een van hen. Het is gebroken, heer. Wat zie je nu? Niets, heer. Waarlijk uit dit niets groeit de machtige Nyagrodhaboom (Oepanishaden)
Nature & Nurture Van nature draagt ieder wijsheid in zich, wie of wat blokkeert de toegang ? Voeding voor de geest openbaart zich voorbij woorden, in stille tussenruimten.
De aard van de mens is zijn lot (Herakleitos) Opleiding is een tweede zon (Herakleitos)
De oorsprong (de ware grond) blijft verborgen (Herakleitos) Een willekeurige warhoop is de mooiste wereldorde (Herakleitos?)
De piramide van ludiek pedagogiek: ieder haar eigen ei
Thuiskomen bij jezelf L
L E V E N S K U N S T
Lente (0-21)- Zomer (28-49) Herfst (56-77) – Winter (77- ..) En daarbinnen steeds weer alle seizoenen LuPe LJ 2015
Weven van Levenskunst met behulp van het weefgetouw Flexibiliteit
Discipline
Perspectief
Flow
Dynamiek Tijd
Vaardigheden
interesse betrokkenheid openheid
Uitdaging
Ruimte Denken
Voelen
Willen
Levenskunst Inventiviteit Zelfvertrouwen
Zelf beeld
Zelfrelativering
Zelfwaarneming
Initiatief
Ideaal
Zelfkritiek Zelfordening Zelfbegrip Interactie
Zelfexpressie Kunnen Maria Blaisse
Kennen
Kunde
Kunst
