Sociale zekerheid en zorg: Meervoudig gebruik per huishouden Wijkgericht werken is steeds meer de centrale aanpak om de bewoners te ondersteunen bij de sociale voorzieningen en de zorg in gezinnen en huishoudens. 35% van de Helmondse huishoudens maakt gebruik van meerdere regelingen op het gebied van sociale zekerheid en/of zorg. Dit is een van de bevindingen op basis van de door het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) en KING (Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten) samengestelde stapelingsmonitor. Enkele kernpunten over Helmond uit deze monitor staan hieronder samengevat.
Voorzieningengebruik in Helmond hoog De helft van de huishoudens in Nederland maakt gebruik van een of meer regelingen of voorzieningen op het vlak van sociale zekerheid en zorg. In Helmond ligt het percentage hoger dan dit gemiddelde en dat ligt niet alleen aan het stedelijk karakter van onze gemeente. In Helmond ligt het percentage namelijk ook hoger dan gemeenten met vergelijkbare inwonertallen. Gebruik regelingen: Helmond en referentiecijfers (% huishoudens) Helmond
Alle gemeenten met 50dzd-100dzd inw.
Provincie Noord-Brabant
Nederland
Huishoudens geen regeling
43%
47%
48%
49%
Huishoudens met één of meer regelingen
57%
53%
52%
51%
Bron: CBS/KING.
Gebruik van regelingen en voorzieningen hangt in eerste instantie samen met de feitelijke situatie waardoor ondersteuning nodig is. Een goede informatievoorziening dat ondersteuning beschikbaar is en hoe die te krijgen, is een noodzakelijke aanvullende voorwaarde. Met de huidige beschikbare gegevens is niet op voorhand te zeggen, welke van de twee voorwaarden de doorslag heeft gegeven in het hogere gebruik van regelingen door de Helmondse huishoudens. Wel is goed te zien in welke wijken relatief veel huishoudens gebruik maken van regelingen en voorzieningen en in welke wijken dit minder het geval is. Ook geven de data uitsluitsel welke voorzieningen in Helmond relatief veel gebruikt worden. Consulenten Ruim 22 duizend huishoudens maken gebruik van één of meer regelingen of voorzieningen. Het CBS heeft de beschikbare informatie over het gebruik van regelingen en voorzieningen onderverdeeld in vier clusters, die mogelijk goed aansluiten bij de specialisaties binnen de consulententeams. Deze clusters zijn getiteld: Welzijn en zorg, Arbeidsparticipatie, Onderwijs en Inkomensondersteuning. Onder de Helmondse huishoudens zijn er ruim 8.500 die gebruik maken van één regeling of voorziening. Hier is nog geen sprake van stapeling. Ruim een derde van de huishoudens (35%) maakt gebruik van meer dan één voorziening. Hiervan zijn er ruim 3.600 bij wie de combinatie in de gehanteerde clusterindeling binnen hetzelfde cluster valt. Daarnaast zijn er ruim 9.800 huishoudens bij wie de combinatie zich over twee of meer clusters spreidt.
Samenloop van regelingen binnen een huishouden (% huishoudens)
Bron: CBS/KING, bewerking O&S. Het gebruik van meerdere regelingen/voorzieningen kan zich afspelen binnen regelingen/voorzieningen van vergelijkbare aard, of ook tussen verschillende typen regelingen/voorzieningen. Van alle huishoudens die gebruik maken van een bepaald type regeling of voorziening, maakt een groot deel ook gebruik van een regeling van een van de andere clusters. In Helmond maakt 35% van de huishoudens gebruik van meerdere regelingen of voorzieningen. Bij 25% van de huishoudens houdt dit een spreiding over twee of meer clusters in. In vergelijking met andere gemeenten wordt in Helmond verhoudingsgewijs vaker gebruik gemaakt van regelingen uit meerdere clusters. Stapeling van meerdere regelingen: Helmond en referentiecijfers (% huishoudens) 60% 50%
57%
53%
52%
51%
21%
20%
20%
5%
4%
4%
40% 30% 20%
25%
10% 4% 0% Helmond
50dzd-100dzd N-Brabant inw Regeling in 1 of meer clusters Regeling in 2 of meer clusters Regeling in 3 of meer clusters
Bron: CBS/KING, bewerking O&S.
Nederland
Meest gebruikte regelingen en combinaties Persoonlijke ondersteuning vanuit de Wmo en AWBZ regelingen komt voor bij 10% van de Helmondse huishoudens. Regelingen in het Welzijn en Zorg cluster gaan vrijwel altijd gepaard met gebruik van regelingen uit een of meer van de andere clusters. Meestal gaat dit om een combinatie met inkomensondersteunende maatregelen zoals de WTCG (tegemoetkoming chronische zieken en gehandicapten), de CER (Compensatie eigen risico zorgverzekeringswet), de aftrek bijzondere ziektekosten, bijzondere bijstand, en dergelijke. Regelingen uit het cluster “Arbeidsparticipatie” worden gebruikt door 28% van de Helmondse huishoudens en daarmee dus de helft van de huishoudens die van enige regeling gebruik maken. WW, WWB en WAO zijn de meest gebruikte regelingen binnen dit cluster. In veel mindere mate is sprake van WIA, Wajong en WSW-gerelateerde regelingen. Circa een derde hiervan (10%) betreft huishoudens met uitsluitend een uitkering van het type arbeidsparticipatie. Een ruime helft hiervan (17%) maakt daarnaast ook gebruik van inkomensondersteunende maatregelen. Overige combinaties (in totaal 1%) komen in slechts zeer beperkte mate voor. Speciaal Onderwijs en Leerlingebonden financiering (het “rugzakje”) komt voor bij 3% van de Helmondse huishoudens en gaat bij drie van de vier gezinnen in dit cluster gepaard met gebruik van regelingen uit de andere clusters, meestal in combinatie met gebruik van inkomensondersteunende maatregelen. Het meest worden regelingen uit het cluster “Inkomensondersteuning” gebruikt. Dit betreft 45% van de Helmondse huishoudens en daarmee dus vier op de vijf huishoudens die van enige regeling gebruik maken. In de meeste huishoudens gaat het om inkomensondersteunende regeling voor chronisch zieken, zoals de WTCG en de CER. Bij meer dan de helft van de huishoudens in dit cluster, is sprake van een combinatie met gebruik van regelingen uit de andere clusters. Dit zijn dan voornamelijk de combinatie met het cluster Arbeidsparticipatie (14%) en het cluster Welzijn en zorg (6%). Gebruik van voorzieningen per sector, totaal en in samenloop Welzijn en zorg
Bron: CBS/KING.
Arbeidsparticipatie
Andere dan welzijn en zorg Welzijn + zorg, totaal
Andere dan Arbeidsparticipatie Arbeidsparticipatie, totaal Geen regelingen
Geen regelingen
Welzijn en zorg, sec (1%) Welzijn en zorg + Inkomensondersteuning (6%) Welzijn en zorg + Arbeidsparticipatie + Inkomensondersteuning (3%) Overige combinaties, totaal (0%)
Onderwijs
Arbeidsparticipatie, sec (10%) Arbeidsparticipatie + Inkomensondersteuning (14%) Welzijn en zorg + Arbeidsparticipatie + Inkomensondersteuning (3%) Overige combinaties, totaal (1%)
Inkomensondersteuning Andere dan Inkomens ondersteuning
Andere dan Onderwijs
Onderwijs, totaal
Geen regelingen
Inkomens ondersteuning, totaal
Geen regelingen
Onderwijs, sec (1%) Inkomensondersteuning + onderwijs (1%) Arbeidsparticipatie + Onderwijs + Inkomensondersteuning (1%) Overige (0%)
Inkomensondersteuning, sec (20%) Arbeidsparticipatie + Inkomensondersteuning (14%) Welzijn en zorg + Inkomensondersteuning (6%) Welzijn en zorg + Arbeidsparticipatie + Inkomensondersteuning (3%) Inkomensondersteuning + onderwijs (1%) Arbeidsparticipatie + Onderwijs + Inkomensondersteuning (1%) Overige (0%)
Van alle huishoudens die in Helmond gebruik maken van een regeling of voorziening in het cluster “Welzijn en Zorg” maakt 94% ook gebruik van een voorziening in een of meer van de overige drie clusters. Van alle huishoudens die in Helmond gebruik maken van een regeling of voorziening in het cluster “Arbeidsparticipatie” maakt 65% ook gebruik van een voorziening in een of meer van de overige drie clusters. Analoog voor 77% van de huishoudens in het cluster “Onderwijs” en voor 55% van de huishoudens in het cluster “Inkomensondersteuning”. Samenloop tussen clusters, Helmond en referentiecijfers (% huishoudens) Helmond
Alle gemeenten met 50dzd-100dzd inw.
Provincie Noord-Brabant
Nederland
Welzijn en zorg
94%
92%
92%
92%
Arbeidsparticipatie
65%
65%
65%
65%
Onderwijs
77%
73%
74%
73%
Inkomensondersteuning
55%
49%
47%
48%
Bron: CBS/KING.
Wijkgericht werken Na alle publicaties over wijken waarin spreiding naar sociale samenstelling, inkomensverdeling, opleidingsniveau en andere kenmerken beschreven staan, wekt het geen verwondering hoe het gebruik van regelingen en voorzieningen op het vlak van sociale zekerheid en zorg over de wijken is gespreid. Relatief veel van de huishoudens in Helmond-Oost maken gebruik van sociale zekerheid en zorg, ook huishoudens in de Binnenstad en Helmond-Noord zijn relatief vaak in beeld. Daarentegen maken huishoudens in Dierdonk en Brandevoort relatief weinig gebruik van sociale zekerheid en zorg. De leeftijdsverdeling is voor een deel debet aan deze verschillen. Stapeling binnen huishoudens Meervoudig gebruik van regelingen/voorzieningen op het vlak van sociale zekerheid en zorg, is teken van een grotere kwetsbaarheid van een huishouden en zeker ook van een groot risico als deze regelingen door bezuinigingsmaatregelen tot een mindere mate van ondersteuning leiden. Uit de landelijke analyse door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid blijkt, dat potentiële stapeling met name optreedt bij 75-plussers, chronisch zieken, wajongers en intramuralen (zie Bijlage bij de landelijke begroting). Deze huishoudens maken relatief veel gebruik van zorg. In Helmond komen huishoudens met gebruik van 4 of meer regelingen naar verhouding het vaakst voor in de buurten Centrum, Leonardus en Heipoort (alle drie gelegen in de wijk Binnenstad) en in de buurten Beisterveld (wijk Helmond-Oost) en Bloemvelden (wijk Helmond-Noord).
Huishoudens die gebruik maken van 4 of meer regelingen/voorzieningen
Stapeling per wijk De wijk met de meeste cliënten in het sociale domein is de wijk Binnenstad. Ruim 4.600 huishoudens maken gebruik van een of meer regelingen of voorzieningen. Binnenstad is de grootste wijk van Helmond, gerekend naar het aantal huishoudens dat er gevestigd is. Als rekening gehouden wordt met het aantal huishoudens, neemt de Binnenstad met 64% van de huishoudens de tweede plaats in, na Helmond-Oost. Stapeling van regelingen of voorzieningen uit meerdere clusters komt voor bij een derde van de huishoudens in de Binnenstad. Meestal gaat het om een combinatie met regelingen uit het cluster inkomensondersteuning. Ook het gebruik van regelingen uit dit cluster zonder combinatie met andere clusters, is het grootst bij deze sector. Stapeling in beeld, wijk Binnenstad (% huishoudens)
Bron: CBS/KING, bewerking O&S.
In totaal Helmond komt clusteroverschrijdende stapeling van voorzieningengebruik voor bij ruim 9.800 huishoudens, dit is 25% van het totaal aantal huishoudens. Of, bekeken vanuit het totaal aantal huishoudens dat gebruik maakt van regelingen: 44%.
H.Oost
H.Noord
‘t Hout
Brouwhuis
H.West
Warande
Stiphout
Rijpelberg
Dierdonk
Brandevoort
Combinaties tussen clusters, totaal
2.375
1.210
1.575
1.085
980
660
125
370
835
205
385
30
9.810
Uitsluitend binnen één cluster, totaal
2.235
1.240
1.785
1.465
1.185
710
355
695
1.080
525
835
60
1.2210
Huishoudens met regelingen, totaal
4.610
2.450
3.360
2.550
2.165
1.370
480
1.065
1.915
730
1.220
90
2.2020
Geen van betr. voorzieningen
2.645
1.335
1.940
2.025
1.720
810
595
1.095
1.630
1.015
1.800
65
16.660
totaal
7.255
3.785
5.300
4.575
3.885
2.180
1.075
2.160
3.545
1.745
3.020
155
totaal
Binnenstad
Ind.geb.Zuid
Gebruik van regelingen/voorzieningen in het sociale domein, per wijk
38.680
Bron: CBS/KING (afgeronde aantallen), bewerking O&S.
De wijken met relatief de meeste huishoudens die voorzieningen gebruiken zijn Binnenstad (64%), Helmond-Oost (65%), Helmond-Noord en Helmond-West (elk 63%). Brandevoort en Dierdonk zijn de wijken met relatief de minste huishoudens die deze voorzieningen gebruiken (resp. 40% en 42% van de huishoudens in deze wijken). Huishoudens met 1 of meer regelingen, per wijk H-NOORD DIERDONK
STIPHOUT WARANDE
H-OOST
H-WEST
RIJPELBERG BINNENSTAD
‘t HOUT BRANDEVOORT
Welzijn en Zorg, sec
Arbeidsparticipatie, sec
BROUWHUIS
Onderwijs, sec
Inkomensondersteuning sec
Clusteroverschrijdend
Huishoudens met 1 of meer regelingen: Helmond totaal
Bron: CBS/KING, bewerking O&S.
