Sociale veiligheid De zorg voor een prettige en veilige reis
Inleiding
Elke dag spant NS zich in om het reizen met de trein en het verblijf op het station voor iedereen zo prettig en veilig mogelijk te maken. Dat wij hierin succesvol zijn blijkt uit de stijgende klantwaardering voor sociale veiligheid. Maar liefst 84% van zowel reizigers als medewerkers beoordeelde in 2004 de sociale veiligheid op het station overdag met een 7 of hoger. ‘s Avonds ligt het percentage echter rond de 45%. Waar komt dat door? En waarom blijft sociale veiligheid onze aandacht houden?
Factoren die sociale veiligheid beïnvloeden
en overzichtelijk de omgeving is, berichtgeving in de
Hiervoor moet eerst het begrip sociale veiligheid wor-
nodig mocht zijn - te hulp kunnen schieten, ervaringen
den toegelicht. Het begrip sociale veiligheid is name-
uit het verleden, rondhangende jongeren en zelfs
lijk tweeledig: het bestaat uit een objectief én subjec-
door verlichting. Als het donker is voelt men zich al
tief deel. Objectieve veiligheid gaat over feitelijke inci-
snel minder veilig.
media, de aanwezigheid van anderen die - als het
denten, bijvoorbeeld een vechtpartij of een beroving. Dat gevoel wordt niet zozeer bepaald door feitelijke
Sociale veiligheid blijft speerpunt van beleid
incidenten, maar juist door bijvoorbeeld hoe schoon
Sociale onveiligheid is een maatschappelijk probleem
Subjectieve veiligheid gaat over het veiligheidsgevoel.
waarmee ook NS te maken heeft. Reizen met de trein Klantoordeel sociale veiligheid
is veilig, maar toch ervaren reizigers en NS-medewer-
% oordeelt met een 7 of hoger
kers dat soms anders. Met name in de avonduren en op bepaalde trajecten en stations geeft men aan zich
100%
niet altijd prettig te voelen. Die gevoelens van onvei-
90% 80%
79%
70%
65%
84%
ligheid worden veroorzaakt door een relatief kleine
72%
groep mensen, met name zwartrijders en overlastveroorzakers. Zo zijn zwartrijders verantwoordelijk voor
60%
het merendeel van de incidenten naar onze medewer-
50% 40% 30%
45% 39%
kers. En ondervinden onze reizigers hinder van onder meer vandalen en rondhangende jongeren. NS vindt
2002
2003
2004
dit onacceptabel en ziet deze mensen liever niet meer terug in de trein of op het station. Reizigers en mede-
in de trein overdag op station ’s avonds op station
werkers hebben recht op een prettige en veilige reisen werkomgeving. Daarom neemt NS maatregelen.
De aanpak van NS ‘Op de trein doe je veel meer dan alleen kaartjes controleren. We geven mensen informatie of we bieden een helpende hand. In ieder geval merk ik altijd dat reizigers het fijn vinden dat je zichtbaar aanwezig bent. Het geeft ze een veilig gevoel.’ conductrice Astrid Straathof
Om het reizen met de trein en het verblijf op de stations zo aangenaam en veilig mogelijk te maken besteedt NS jaarlijks ruim 45 miljoen euro aan sociale veiligheidsmaatregelen. Bijvoorbeeld aan de inzet van mobiele controleteams, het plaatsen van camera’s, goede opleidingen voor onze medewerkers, het onderhouden van stations en treinen en voorlichting aan jongeren. Allemaal maatregelen die bijdragen aan een prettige en comfortabele reis- en werkomgeving.
Uitgangspunten
Maatwerk
Bij de inzet van de maatregelen ter verbetering van
Welke maatregelen waar en wanneer genomen wor-
de sociale veiligheid hanteert NS een aantal uitgangs-
den, wordt mede bepaald op basis van klantonderzoe-
punten:
ken, incidentmeldingen van onze medewerkers en
• Voorkomen is beter dan genezen. Daarom houden
aangiftes bij de politie. De lokale behoefte bepaalt de
we bijvoorbeeld ingangscontroles op stations in de
inzet van mensen en middelen, met andere woorden
avonduren, plaatsen we camera’s in treinen en op
de mix aan maatregelen. Elke situatie is immers anders
stations en geven we voorlichting.
en vraagt om maatwerk.
• Aanpakken als het moet. Veelplegers, overlastveroorzakers en ongewenst gedrag pakken we gericht aan door een lik-op-stukbeleid te hanteren met onder meer schadeclaims en trein- en stationsverboden. • Op maat gerichte aanpak. We zetten mensen en middelen in op momenten en plaatsen waar dat het hardst nodig is. De flexibel inzetbare mobiele controleteams en camera’s zijn daar voorbeelden van. • Samenwerking werkt. We werken intensief samen met externe partners zoals politie, justitie en gemeenten.
3
Preventie en repressie ‘Minder zwartrijders betekent minder agressie. Zo slaan we met de ingangscontroles in de avonduren twee vliegen in één klap!’
servicemedewerker Ella Danen
De aanpak van NS is erop gericht overlast en agressie zoveel mogelijk te voorkomen. We kunnen incidenten echter nooit helemaal uitbannen. Daarom moeten wij ook soms repressieve maatregelen nemen. Hiermee proberen wij het aantal incidenten waarmee onze medewerkers worden geconfronteerd terug te dringen. En de overlast voor reizigers te verminderen.
Voorkomen als het kan
Aanpakken als het moet
NS neemt verschillende preventieve maatregelen om
Als aanspreken en waarschuwen niet meer helpt, dan
overlastveroorzakers en zwartrijders te weren. Gericht
gaat NS over tot repressieve maatregelen zoals een
menselijk toezicht en de inzet van camera’s en poor-
procesverbaal, een trein- en stationsverbod, een scha-
tjes zijn er voorbeelden van. Net als schone, transpa-
declaim of een taakstraf. Op dat moment gaat de
rante en overzichtelijke treinen en stations. Want ook
samenwerking met onder meer politie, justitie en het
die dragen bij aan een veilig gevoel en lokken boven-
Openbaar Ministerie een belangrijke rol spelen. Zij zijn
dien minder vernielingen uit. Het zichtbaar maken van
verantwoordelijk voor het (zwaarder) bestraffen van
huisregels in de trein en op het station schept duide-
overtreders, spoorvandalen en valsebommelders, die
lijkheid over de gedragsregels. Onze medewerkers zijn
veel onnodige onrust en overlast veroorzaken. Om het
daarnaast goed getraind in het voorkomen van situa-
politieonderzoek naar ernstige vormen van spoorvan-
ties die dreigen te escaleren. Ook investeert NS in
dalisme en agressie te steunen, loven wij beloningen
voorlichting op scholen over de gevolgen van onbe-
uit voor tips die leiden tot aanhouding van de daders.
zonnen gedrag op en rond het spoor.
Zo laten we zien dat we dit soort crimineel gedrag niet tolereren.
4
Gerichte inzet van mens en techniek ‘Het station Utrecht is zó groot. We letten op mensen die aan het rondzoeken zijn. Vooral oudere mensen weten soms niet waar ze heen moeten en worden dan bang. Dan stellen we ze gerust en lopen we gewoon even mee. Geen enkel probleem, daar zijn we voor.’ servicemedewerker Ron Kerkhof
De aanwezigheid van NS-medewerkers bepaalt in belangrijke mate of reizigers zich veilig voelen. Daarom zorgen wij ervoor dat er een NS-medewerker in de buurt is, eventueel samen met een beveiligingsbeambte en met ondersteuning van de politie. Maar we kunnen niet 24 uur per dag overal aanwezig zijn. Daarom zetten wij ter ondersteuning camera’s en andere technische middelen in. Zo kunnen reizigers erop vertrouwen dat er snel een professional ter plaatse is.
Menselijk toezicht
mocht zijn en daders aan de hand van de beelden
Onze medewerkers spannen zich elke dag in om het
worden opgespoord. Onderzoek wijst uit dat reizigers
reizen met de trein en het verblijf op het station voor
en medewerkers zich veiliger voelen door cameratoe-
iedereen zo prettig en veilig mogelijk te laten ver-
zicht. Door de aanwezigheid van camera’s neemt
lopen. Reizigers stellen deze zichtbare aanwezigheid
bovendien de schade door vandalisme af en wordt het
van NS-medewerkers op prijs. Vooral in de avonduren.
opsporen van de daders makkelijker.
Op deze tijden en plaatsen wordt dan ook vaak gewerkt met een dubbele bezetting en zijn er regel-
Op kleinere stations waar niet altijd menselijk toezicht
matig mobiele controleteams aanwezig in de trein en
mogelijk is, staat een service- en alarmzuil, een ‘praat-
op de perrons.
paal’ voor direct contact met een NS-medewerker. Reizigers kunnen hiermee rechtstreeks informatie
Op diverse grote en kleine stations en een aantal
opvragen, maar ook direct hulp oproepen als dat nodig
opstelterreinen zet NS ook beveiligingsbeambten in of
is. Uit onderzoek van de ANWB blijkt dat reizigers zich
wordt nauw samengewerkt met stadswachten of de
veiliger voelen door de service- en alarmzuilen.
politie. Zij weren mensen die ergens zonder reden rondhangen of overlast veroorzaken.
De komende jaren plaatst NS poortjes op een groot aantal stations. Hierin ziet NS een effectieve manier
Technische ondersteuning
om zwartrijders uit de trein te weren en daarmee het
Aanvullend op de zichtbaar aanwezige medewerkers
veiligheidsgevoel van reizigers en medewerkers nog
wordt ook op afstand toezicht gehouden. Dankzij
verder te verbeteren.
1500 camera’s op stations en in sommige treinen kunnen beveiligingsmedewerkers ingrijpen als dat nodig
5
Samenwerking werkt ‘Het werkt om je gezicht te laten zien, vooral ‘s avonds en op plaatsen waar je rottigheid verwacht. Voor ons is het prettig om te weten dat je de assistentie van de politie kunt inroepen. Die is er altijd snel bij.’
conducteur Ruud Penning
Samenwerking vormt de sleutel tot een succesvolle verbetering van sociale veiligheid. Daarom werkt NS intensief samen met andere partijen. Rijksoverheid, gemeenten, politie, justitie, andere openbaarvervoerbedrijven en hulpverlenende instanties leveren allemaal hun eigen bijdrage in de ‘veiligheidsketen’. Integrale samenwerking is een absolute vereiste om reizigers en medewerkers een veilige reis- en werkomgeving te kunnen bieden.
Landelijk en regionaal
lastveroorzakers en notoire zwartrijders. Meestal
Steeds meer partijen nemen hun verantwoordelijkheid
maken politie, gemeente(n), andere OV-bedrijven en
door op alle niveaus zo veel mogelijk samen te wer-
Openbaar Ministerie deel uit van zo’n overeenkomst,
ken. Landelijke afspraken tussen NS, politie en justitie
soms nog aangevuld met instanties als GG&GD en
over verantwoordelijkheden en bevoegdheden zijn
Stadstoezicht. Samen zijn wij verantwoordelijk voor de
vastgelegd in het Nationaal Veiligheidsarrangement
handhaving van de sociale veiligheid in en rond het
Spoorwegvervoer. Om de lokale problematiek op te
betreffende gebied. De gedeelde verantwoordelijk-
lossen heeft NS op vrijwel alle grote stations en aan-
heid maakt dat er snel en effectief kan worden opge-
dachtslijnen samenwerkingsafspraken met deze keten-
treden.
partners gemaakt in zogenaamde convenanten. De gezamenlijke inspanningen bij convenanten heb-
Convenanten
ben vaak zeer goede resultaten. Op stations waar
Convenanten en andere lokale en regionale samen-
intensief wordt samengewerkt, zoals op Amsterdam
werkingsverbanden bevatten doorgaans afspraken
Centraal en Rotterdam Centraal, is de overlast met de
over de inzet van mensen, verscherpte controle op
helft teruggebracht. Daarin ligt voor alle betrokkenen
vervoerbewijzen, meer cameratoezicht, garanties over
het bewijs dat samenwerking werkt.
wederzijdse assistentieverlening, het opknappen van stations(omgevingen) en snellere berechting van over-
6
Colofon Uitgave Concernveiligheid NS Postbus 2025 3500 HA Utrecht (030) 235 30 05 Redactie Koningswerk Communicatie Fotografie Peter Hilz Jan Lankveld 2005
