‘Ik voelde mij raar
10
BALANS 7-2013
DYSLEXIE
en erg opgelaten’
Als leren lastig is, snappen we dat dat effect kan hebben op het zelfvertrouwen van een kind. Kinder- en jeugdpsychologe Jolanda Langedijk deed onderzoek naar de relatie tussen leesproblemen en het welbevinden van kinderen op school. Conclusie: vooral de mate van leesproblemen heeft invloed op het sociaal aanvaard voelen door klasgenoten. En meisjes zijn daar veel gevoeliger voor dan jongens. Hoe zit dat? En vooral: hoe kun je die problemen voorkomen? BALANS 7-2013
11
Tekst: Daniella Krijger Foto’s Jodi Fotografie Voor de foto’s is gebruik gemaakt van een model
Meisjes met leesproblemen ervaren vaker sociale problemen
P
akweg 10 procent van de leerlingen
ook uitgebreid literatuuronderzoek. Ze ontdekte
heeft leesproblemen. Bij ongeveer 4
dat kinderen met leesproblemen makkelijk in
procent is er daadwerkelijk sprake
een vicieuze cirkel terechtkomen: weinig
van dyslexie. Wanneer een kind
vooruitgang leidt tot onzekerheid, tot verlies aan
leesproblemen heeft, roept dat veel
zelfvertrouwen, tot verlies aan controle en angst
vragen op en willen ouders concrete
om te falen.
antwoorden hoe ze hun kind kunnen
Vooral het weinige zelfvertrouwen kan leiden tot
helpen. Tijdens een inloopavond van Balans
sociale problemen. Maar ook het niet-geaccep-
Groot-Amsterdam luisterden zo’n zestig ouders
teerd-worden door leeftijdgenoten kan tot een
en leerkrachten naar de presentatie van Marijse
negatief zelfbeeld leiden. Zo blijkt onder meer uit
Pel, coördinator van het Steunpunt Dyslexie. Ze
een onderzoek - dat in 2007 werd uitgevoerd
vertelde over de diagnose, de protocollen, de
onder jongvolwassenen met dyslexie over hoe zij
behandeling en eventuele hulpmiddelen: wat
de basisschool hebben beleefd - een derde werd
werkt wel en wat niet.
gepest. Tachtig procent van de ondervraagden
Dat het pittig is voor ouders, beaamden de
vond dat hun dyslexie een zeer grote en nega-
meeste aanwezigen. Maar hoe is het voor het
tieve impact had op school en schoolprestaties.
kind zelf? Na de pauze vertelde de 20-jarige Marleen haar verhaal. Door haar dyslexie kwam
Omdat Langedijk van mening is dat er eigenlijk
ze in eerste instantie niet verder dan het vmbo:
al redelijk veel over dyslexie bekend is, ‘we
een kappersopleiding. Maar al meteen toen de
weten de oorzaken, de protocollen, de behande-
leesproblemen ontstonden, kreeg Marleen alle steun en was er altijd begrip. Zowel van haar ouders, als van de leerkrachten én van haar klasgenoten. Zo hoefde Marleen bijvoorbeeld niet voor de klas op het bord te schrijven en hoefde ze minder hardop voor te lezen. Marleen loopt inmiddels over van zelfvertrouwen en weet
‘Sommige kinderen worden boos, andere stil en teruggetrokken’
dat ze meer kan. Ondanks haar dyslexie. Ze doet nu hbo-bedrijfseconomie en volgend jaar wil ze
ling’, vroeg ze zich af: hoe gaat het nu écht met
naar de universiteit.
de kinderen die ernstige leesproblemen hebben?
Gepest om dyslexie
Omdat bij veel onderzoek uitgegaan is van de beoordeling door de ouders of de leerkrachten,
Maar zo gaat het helaas niet altijd. Veel vaker
gebruikte Langedijk wel dezelfde variabelen,
blijkt dat kinderen met leerproblemen niet
maar liet de beoordeling door de leerlingen zelf
populair worden gevonden, vaker negatieve
doen. Tevens wilde ze graag weten of er verschil
opmerkingen krijgen, gepest worden, en dat
zou zijn in het welbevinden op school tussen
alles bovenop het gevoel van ‘anders-zijn’ dat ze
meisjes en jongens, want uit eerder onderzoek
toch al hadden. Vooral meisjes blijken last te
bleek al dat meisjes harmonische relaties en een
hebben van een negatief zelfbeeld en weinig
goede sfeer belangrijker vinden dan jongens.
zelfvertrouwen. Jolanda Langedijk was, tijdens haar studie kinder- en jeugdpsychologie twee
Een kind moet zich veilig voelen
jaar geleden, met name geïnteresseerd in het
Opvallend was dat de mate van leesproblemen
sociaal welbevinden van kinderen met leerpro-
niet zozeer een negatieve invloed uitoefende op
blemen. Ze is gespecialiseerd in het onderzoe-
plezier op school en de relatie met de leerkracht.
ken en begeleiden van kinderen met rekenpro-
Hoewel de uitkomsten haaks staan op eerder
blemen en dyscalculie.
onderzoek, ziet Langedijk daar wel een logische verklaring voor. Volgens de onderzoekster zou
In haar praktijk ziet Langedijk nog steeds
dat te maken hebben met de manier waarop de
kinderen binnenkomen met frustraties en een
scholen met de leerlingen met leesproblemen
negatief zelfbeeld: ‘Sommige kinderen worden
omgaan. Langedijk: “Professor Van der Leij
boos, andere kinderen worden door hun onze-
stelde al in 2002 dat de ondersteuning van de
kerheid stil en teruggetrokken.’ Langedijk deed
leerkracht voor het kind essentieel is. Een kind
BALANS 7-2013
13
Opmerkelijk was dat naarmate de leesproblemen ernstiger werden, het plezier op school toenam en de relatie met de leerkracht positiever werd bevonden. Dit kan volgens Langedijk worden verklaard doordat de scholen juist kinderen met een E-score veel aandacht en begeleiding geven. “Daardoor voelen deze kinderen zich geholpen en geaccepteerd, althans door de leerkracht”, verklaart Langedijk. De mate van leesproblemen oefende daarentegen wel een significant negatieve invloed uit op sociale acceptatie, maar alleen bij meisjes; bij jongens werd de mate van sociale acceptatie niet beïnvloed door eventuele leesproblemen. “Meisjes zijn veel gevoeliger voor de mening van andere kinderen, ze trekken zich falen op school meer aan en zijn tevens meer geneigd hun zelfvertrouwen af te laten hangen van hun schoolprestaties. Dat maakt ze kwetsbaar”, vindt Langedijk. “Vooral als deze sociale problemen niet opgemerkt worden en zo’n meisje in de puberteit terechtkomt, kan dat een risico zijn.” moet zich veilig kunnen voelen, zeker in een omgeving waarbij het in toenemende mate aan
Nu er steeds meer aandacht is voor dyslexie
normen moet voldoen.”
– snellere diagnose, duidelijke protocollen en
“Bij mijn ouders kon ik terecht met mijn verhalen en mijn Lisanne (12) heeft ernstige dyslexie. Zij werd gepest en zocht uiteindelijk hulp bij een psycholoog. Zij schreef haar verhaal op voor Balans Magazine. “Eind groep 5 kon ik niet goed meekomen op school. Mijn ouders zagen dat ik moeite had met spelling en lezen, maar de meester wilde daar niet van weten. Hij gaf het advies om er na de zomervakantie nog maar ‘ns over te praten met de juf van groep 6. In groep 6 bleek er niet veel tijd voor een gesprek over dyslexie. Maar in november werd ik 9 jaar en zou het recht op een vergoeding vanuit de ziektekostenverzekering stoppen. Mijn ouders hebben toen met spoed zelf een onderzoek laten starten naar dyslexie. Daar kwam uit dat ik zwaar dyslectisch ben. Zelf had ik toen nog niet zo in de gaten wat dat voor mij betekende, maar mijn ouders waren enorm opgelucht en blij.
14
BALANS 7-2013
Omdat ik groep 2 overgeslagen had en nog heel jong was, leek het mijn ouders beter om groep 6 over te doen. School vond het niet zo heel erg nodig, maar gingen wel mee in die keuze. Ik voelde mij raar en had het gevoel dat ik anders was dan de andere kinderen. Het leek wel of de kinderen mij niet altijd begrepen.
‘Ik had het gevoel dat ik anders was dan de andere kinderen’ En dat is eigenlijk niet meer weggegaan. Soms moet ik zoeken naar de juiste woorden. Vaak zeg ik, om maar aan het woord te blijven: ‘eh... hoe heet dat nou’. Kinderen proberen dan wel te luisteren, maar maken ook wel ‘ns grapjes over mij.
“niet te vergeten de kosten voor onderzoek en
Het is volgens Langedijk dan ook belangrijk om
behandeling die door de zorgverzekeraars
het gedrag van het kind goed in de gaten te
worden vergoed”– lijken de problemen voor
houden: is het teruggetrokken, verlegen, verdrie-
kinderen met dyslexie kleiner te worden.
tig of juist brutaler of bozer? Zowel thuis als op
Daarentegen is er over dyscalculie nog weinig
school. Ook adviseert zij met name leerkrachten
bekend, is er minder aandacht voor op school en is het stellen van de diagnose nog iets subjectiefs. Langedijk: “Ik verwacht dat kinderen met dyscalculie een (nog) groter risico lopen op een lager welbevinden op school.”
Ondersteuning van de leerkracht voor het kind is essentieel is
Tips voor leerkrachten en ouders Langedijk adviseert zowel ouders als leerkrachten alert te zijn op het welbevinden van het kind
alert te zijn op de dynamiek van sociale accepta-
zodra bekend is dat er sprake is van ernstige
tie en uitsluiting tussen de leerlingen. Langedijk:
leerproblemen. Langedijk: “Meestal is men zo
“Ik denk dat je het kan zien gebeuren.” En school
gefocust op de aanpak van de problemen
kan er ook met de neus bovenop zitten als er iets
(diagnose stellen, behandeling, oefenen thuis,
gaande is. In haar praktijk ziet Langedijk geluk-
enz.), maar een kind heeft ook allerlei gevoelens
kig inmiddels het omgekeerde. De persoonlijke
voorafgaand aan het stellen van de diagnose en
aandacht die de kinderen met leerproblemen
na de diagnose. En misschien ook wel tijdens de
krijgen, doet ze goed. Ze gaan vooruit en krijgen
behandeling; een kind moet immers extra
weer vertrouwen in zichzelf. •
oefenen, terwijl andere kinderen wel buiten gaan spelen.”
MEER INFORMATIE
www.praktijkiederkindtelt.nl
verdriet” Achteraf bedenk ik me dat ik voor mijn gevoel nooit een juf heb gehad die goed naar mij luisterde en die mij begreep. Wat ik bijvoorbeeld moeilijk vond, was dat mijn dyslexiebehandeling werd gepland tijdens het knutselen, zodat ik het minst zou missen. Het kostte mij al heel erg veel energie, en toen moest ik ook nog de leuke dingen missen. Mijn ouders hebben altijd veel gesprekken gevoerd op school en kwamen steeds weer voor mij op. Gelukkig kon ik bij hun altijd terecht met mijn verhalen en verdriet. Vanaf groep 7 mocht ik op de laptop gaan werken van mijn ouders. Voor school was dat best vreemd, ik ben de eerste en enige in de klas met dit hulpmiddel. Ik vond dat in het begin heel raar en voelde mij opgelaten. Nu begon ook het pesten. Kinderen zeiden dat ik lelijk en saai was en ik werd uitgescholden. Ze
gingen mij pesten als ik serieus probeerde te werken, terwijl ik al mijn energie nodig heb om goed te werken en te concentreren. Ik heb nooit begrepen waarom kinderen dat deden. Ik werd hierdoor steeds onzekerder. Halverwege groep 8 vond ik het zo moeilijk dat ik niet meer naar school wilde. Toen hebben we hulp gezocht bij een psycholoog. Hij hielp mij om zekerder over mijzelf te worden en meer voor mezelf op te komen. Ik hoop een goede nieuwe start te maken in de brugklas. Deze school wil mij helpen met mijn dyslexie. De Citotoets wees een havo-score uit. Maar van de basisschool kreeg ik het advies om mavo te gaan doen. Na een gesprek met de remedial teacher op de middelbare school mag ik havo gaan doen. Zij geloven in mij. Een vriendin komt bij mij in de klas. Ik heb er ontzettend veel zin in.”
BALANS 7-2013
15
