Sociale Plattegrond Oost-Vlaanderen Wegwijs in welzijn en gezondheid

Sociale Plattegrond Oost-Vlaanderen Wegwijs in welzijn en gezondheid www.socialeplattegrondovl.be

Inhoudstafel Inleiding (Inter)provinciale sociale kaart Het Het Het Het Het Het

provinciebestuur en sociale planning.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.8 Regionaal Welzijnsoverleg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.10 provinciebestuur en het Vrijwilligerswerk.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.12 provinciebestuur en Toegankelijkheid.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.14 provinciebestuur en Wonen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.16 provinciebestuur en Sociale tewerkstelling.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.18

01 Algemene Begeleiding

01.01 Centra Algemeen Welzijnswerk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.21 01.02 OCMW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.26 01.03 Diensten Maatschappelijk Werk van het ziekenfonds. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.34 Het provinciebestuur en Geweld. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.37

02 Armoedebestrijding

02.01 Schuldbemiddelingsdiensten en collectieve schuldenregeling.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.40 02.02 Samenlevingsopbouw.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.42 02.03 Materiële hulpverlening.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.46 Het provinciebestuur en Armoedebestrijding.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.49

03 Kinderen en jongeren

03.01 Begeleiding jonge kinderen en Kinderopvang.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.52 03.02 Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.56 03.03 Opvoedingsondersteuning.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.59 Het provinciebestuur en Opvoedingsondersteuning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.64 03.04 CAW - Jongeren Advies Centra.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.66 03.05 Centra voor leerlingenbegeleiding.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.69 03.06 Hulpverlening VAPH (minderjarigen) en onderwijs.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.72 03.07 Jongerenwelzijn.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.78 03.08 Voorzieningen Bijzondere jeugdzorg.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.82 03.09 Integrale Jeugdhulp - Crisisnetwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.85 03.10 Integrale Jeugdhulp - Cliëntoverleg.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.89 Het provinciebestuur en Jongerenwelzijn.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.93

04 Thuiszorg

04.01 Thuiszorg.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.96 Het provinciebestuur en eerstelijnsgezondheidszorg, residentiële zorg en thuiszorg.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.101

05 Lichamelijke gezondheidszorg

05.01 Gezondheidszorg.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.104 05.02 Sociale dienst binnen een ziekenhuis.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.108 05.03 Revalidatiecentra.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.112

06 Geestelijke gezondheidszorg

06.01 Geestelijke gezondheidszorg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.115 06.02 Middelenafhankelijkheid.......................................................................................................p.119 Het provinciebestuur en Drugbeleid.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.125

07 Etnisch-culturele minderheden

07.01 Inburgering.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.128 07.02 Integratiecentra. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.133 Het provinciebestuur en Diversiteit.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.136

08 Ouderen

08.01. Woonmogelijkheden voor ouderen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.139 Het provinciebestuur en eerstelijnsgezondheidszorg, residentiële zorg en thuiszorg.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.145

09 Personen met een handicap

09.01 Multi disciplinaire teams.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 09.02 Hulpverlening VAPH meerderjarigen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 09.03 Thuisbegeleidingsdiensten personen met een handicap.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 09.04 Gebruikersorganisaties.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het provinciebestuur en Personen met een handicap.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 Bijlagen

p.148 p.150 p.156 p.159 p.163

10.01 Afkortingenlijst.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.166 10.02 Rubriekenlijst sociale kaart. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.170

Inleiding Het opzet van de ‘Sociale Plattegrond’ In onze welvaartmaatschappij bestaat een gedifferentieerd aanbod aan welzijnsorganisaties. De veelheid aan initiatieven, werkvormen en samenwerkingsverbanden bemoeilijken vaak een klare kijk. Het is voor hulpverleners en doorverwijzers niet eenvoudig om door het bos de bomen te blijven zien. Vanuit dit perspectief organiseren het provinciaal Steunpunt Sociale Planning en de ankerpunten van het regionaal welzijnsoverleg de ‘Sociale Plattegrond’ (1 en 8 juni 2010). Opdat de opleiding vanuit een praktijkgerichte invalshoek zou worden gebracht, werd voor de inhoudelijke inbreng beroep gedaan op ervaren specialisten uit het werkveld. Op die manier is de Sociale Plattegrond een opleiding voor het werkveld, door het werkveld. De Sociale Plattegrond past in een ruimer concept, waarin o.a. via deskundigheidsbevordering de toegankelijkheid van de voorzieningen verhoogd wordt. Zo worden er per regio regelmatig opleidingen ‘Efficiënt werken met www.desocialekaart.be’ georganiseerd. Voor meer info hierover contacteer je best één van onderstaande organisatoren van de Sociale Plattegrond.

De syllabus De syllabus die bij de opleiding hoort, biedt de deelnemers aan deze opleiding een bruikbaar naslagwerk om cliënten gericht door te verwijzen. Zowel de structuur als het concrete aanbod van de verschillende deelsectoren komen aan bod. Naast de bijdragen van de sprekers, vind je in de syllabus ook fiches over het aanbod van de Provincie OostVlaanderen. Je vindt deze informatie telkens na de bijdragen van de sprekers voor die (deel)sector. Het provinciale aanbod dat niet gelinkt is met de (deel)sectoren die tijdens de opleiding aan bod komen, vind je vooraan deze syllabus. Let wel: het overzicht van het provinciale aanbod is niet volledig; een volledig overzicht vind je op www.oost-vlaanderen.be. Tot slot vind je achteraan deze syllabus een handige lijst met de gebruikte afkortingen.

Structuur van de sprekersbijdragen Elke (deel)sector wordt in de sprekersbijdragen toegelicht aan de hand van een vaste structuur: • • • • • • • • •

Missie en opdrachten; Beknopte historiek; Actoren/instituties en regelgevend kader; Structurering van de sector/subsector; Doelgroep(en); Werking; Afstemming en samenwerking; Knelpunten, tendensen en uitdagingen; Virtuele wandeling door de sociale plattegrond (interessante sites).

Powerpointpresentaties van de sprekers De powerpointpresentaties van de sprekers kan je kort na de opleidingen downloaden op de website www.socialeplattegrondovl.be.

Sociale kaart Wens je nog meer detailinformatie? Wil je bepaalde organisaties, diensten of voorzieningen contacteren? Zoek hun gegevens dan op via www.desocialekaart.be. Tip: probeer zeker eens het ‘Zoeken op inhoudstafel’ uit. Het is de ideale manier om ook in de praktijk de structuur van de verschillende (deel)sectoren beter te leren kennen … .

Nood aan extra opleiding Voel je een nood aan extra opleiding, zoals een praktijkcursus ‘Efficiënt werken met de sociale kaart’? Of een vervolg op deze Sociale Plattegrond? Contacteer dan de organisatoren van de Sociale Plattegrond.

De organisatoren van de sociale plattegrond De Sociale Plattegrond is een gezamenlijke realisatie van de Provincie Oost-Vlaanderen en de ankerpunten van het regionaal welzijnsoverleg. Dit zijn hun contactgegevens: Provincie Oost-Vlaanderen - Steunpunt Sociale Planning Christophe Pyra - 09 267 75 04 - [email protected] Regionaal Welzijnsoverleg Arrondissement Aalst (RWO-ARA) Jochen De Craene - 053 78 30 52 - [email protected] Regionaal Welzijnsoverleg Dendermonde (RWOD) Els Op de Beeck - 052 37 85 61 - [email protected] Welzijnsoverleg Regio Gent (WRG) Koen Berwouts - 09 225 91 33 - [email protected] Regionaal Welzijnsoverleg Meetjesland (RWOM) Mark Arnaut - 09 373 46 54 - [email protected] Regionaal Welzijnsoverleg arrondissement Oudenaarde (RWO Oudenaarde) David Cis - 0477 70 89 96 - [email protected] Regionaal Welzijnsoverleg Waasland (RWW) Veerle Opdebeeck - 03 776 32 48 - [email protected]

Op zoek naar adressen of contactgegevens van organisaties, diensten en voorzieningen in de welzijns- en gezondheidssector ? Nood aan concrete informatie over hun werking, doelgroep, aanmeldingswijze, … ? Surf dan naar …

Een realisatie van de 5 Vlaamse provincies en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

Ingebed in de welzijnssector, bijvoorbeeld dankzij een intense samenwerking met de ankerpunten van het regionaal welzijnsoverleg.

8

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en sociale planning De provincie neemt inzake sociale planning vooral een ondersteunende rol op. Enerzijds investeert het Steunpunt Sociale Planning in een aantal basisinstrumenten, zoals gemeentefiches, woonfiches, omgevingsanalyses, …, waarmee het steunpunt een antwoord wil bieden op de vragen en noden die leven bij haar diverse doelgroepen. Anderzijds kunnen die doelgroepen ook bij het steunpunt terecht voor diverse vragen op maat: methodologische ondersteuning, cijfergegevens en/of omgevingsanalyses in het kader van bepaalde lokale projecten, ondersteuning bij onderzoek, … . Daarnaast besteedt het steunpunt ook veel aandacht aan overleg, afstemming en samenwerking met de andere provincies (en in casu sociale kaart ook met de Vlaamse Gemeenschapscommissie van Brussel). Tot slot is er in het kader van lokaal sociaal beleid ook een samenwerkingsovereenkomst afgesloten met de Vlaamse Gemeenschap.

Steunpunt Sociale Planning Het Steunpunt Sociale Planning is een onderdeel van de zgn. ‘horizontale structuur’ van de Directie Welzijn, Gezondheid, Wonen, Jeugd en Ontwikkelingssamenwerking. Deze positionering geeft aan dat het de ambitie van de directie is om sociale planning te integreren in de werking van de gehele directie, over alle sectoren heen. De directie en het steunpunt bevinden zich op dat vlak nog in een groeiproces.

Doelstellingen De missie van het team sociale planning en netwerking luidt: ‘Het team sociale planning en netwerking biedt instrumenten aan om te komen tot een sociaal beleid dat efficiënt en planmatig is, en dat op de reële behoeften is afgestemd’. Deze missie wordt gekoppeld aan volgende doelstellingen: • • • •

•

Het verzamelen, integreren en ontsluiten van informatie (kwalitatief en kwantitatief) in gebruiksvriendelijke instrumenten voor beleidsplanning; Het ondersteunen en stimuleren van de prioritaire doelgroepen bij het gebruik van de informatie in het kader van beleidsplanning (o.a. deskundigheidsbevordering); Een bijdrage leveren aan onderzoek door (in beperkte mate) zelf onderzoek uit te voeren of onderzoek op te volgen en te ondersteunen; Afstemmen, uitwisselen en samenwerken met derde partijen: andere directies (intern), andere steunpunten sociale planning (interprovinciaal) en andere ‘spelers op de markt’ (Studiedienst Vlaamse Regering, hogescholen en universiteiten,…); De prioritaire doelgroepen van het team sociale planning en netwerking zijn: de eigen directie, de lokale besturen, regionale en provinciale netwerken, regionale actoren, welzijns- en gezondheidsorganisaties.

www.socialeplattegrondovl.be

9 9

Acties Tot de vaste acties van het steunpunt sociale planning behoren o.a.: • • • • • •

Permanente actualisering en optimalisering van www.desocialekaart.be; On line publiceren van statistische fiches (gemeentefiches, woonfiches, …) en kwantitatieve omgevingsanalyses; Visualisering van statistische gegevens, voorzieningenaanbod,… op kaart in functie van de eigen instrumenten en/of op vraag; Verwerking van gegevens op fijnmazig niveau (= op deelgemeenteniveau, wijkniveau, bouwblokniveau, statistisch sectorniveau, …); Ontwikkeling van opleidingen in functie van deskundigheidsbevordering, zoals deze Sociale Plattegrond; Daarnaast wordt in elk jaarplan ook ruimte gemaakt voor eenmalige acties of nieuwe acties die eventueel een permanent of herhalend karakter kunnen krijgen. Enkele voorbeelden: • • • •

Publicatie van een jongerencahier, ouderencahier; Ontwikkeling van kwalitatieve omgevingsanalyses; Uitwerken en ondersteunen van een tevredenheidsonderzoek bij het cliënteel van het OCMW, het CAW en de stedelijke sociale dienst van Zottegem; Schrijven van gemeenterapporten in het kader van de gemeentelijke ouderenbehoeftenonderzoeken.

Meer info: Sociale planning: Zeneb Bensafia, 09 267 75 15 of [email protected] Sociale kaart: Christophe Pyra, 09 267 75 04 of [email protected] Lokaal sociaal beleid: Emma Van Der Maelen, 09 267 75 07 of [email protected]

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be/socialeplanning www.desocialekaart.be

www.desocialekaart.be

10

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Regionaal Welzijnsoverleg (RWO) Missie Het RWO wil de onderlinge verwevenheid van welzijns- en gezondheidsactoren binnen de regio’s bevorderen ter verhoging van het welzijn van de burger. Het RWO wil de neutrale draaischijf zijn van regionale (derde) actoren en overheden. Het signaleert naar de overheden en neemt gebiedsgerichte initiatieven. Het ondersteunt regionale (derde) actoren en overheden door het organiseren van gericht overleg, het bevorderen/faciliteren van netwerkvorming, te werken aan deskundigheidsbevordering bij derden en ambtenaren, te fungeren als het regionaal ankerpunt voor de sociale kaart.

Personeelsinzet Het meest zichtbare luik van het RWO situeert zich - logischerwijze - in de regio’s. In elk van de zes arrondissentshoofdplaatsen wordt een ankerpunt gesubsidieerd. In elk van deze 6 ankerpunten is een coördinator aan de slag die een perfect zicht heeft op de regionale sociale kaart. De provinciale ondersteuning kadert in het Besluit van de Vlaamse Regering van 19/12/1997 betreffende de ondersteuning van regionaal overleg en regionale samenwerking in de welzijnssector. Structureel situeert deze cel zich binnen de horizontale structuur van de Directie Welzijn, Gezondheid, Wonen, Jeugd en Ontwikkelingssamenwerking. Deze positionering moet toelaten dat alle sectoren binnen de verschillende diensten vlot kunnen samenwerken met het Regionaal Welzijnsoverleg. De 6 regionale coördinatoren en de provinciale ondersteuning zorgen gezamenlijk voor de opmaak van het beleidsplan en de voortgangsrapportage aan de stuurgroep, de deputatie en de Vlaamse Gemeenschap

Doelstellingen We geven u de vier strategische doelstellingen op een rijtje: •

Het engagement om te zorgen voor een functionele informatiedoorstroming naar en tussen de beleidssectoren en relevante organisaties. We leggen de klemtoon op functionele en gerichte informatiedoorstroming om het eeuwige stigma dat op overleg in de welzijnssector rust (‘praatbarakken’) voor eens en altijd af te schudden.

•

Het stimuleren, ondersteunen en organiseren van samenwerking en overleg binnen het welzijnswerk in de provincie Oost-Vlaanderen. Vanuit alle sectoren komt het signaal dat maatschappelijke problematieken en noden steeds complexer worden. Ons verkokerde welzijnslandschap vergt een intersectorale aanpak van deze knelpunten. We wijzen bijvoorbeeld op de lopende inspanningen rond het thema ‘gedeelde zorg’ aan (groepen van) mensen die niet binnen één sector kunnen worden geholpen of op de regionale organisatie van cliëntoverleg (casemanagement) in de jeugdhulpverlening.

•

De profilering van het Oost-Vlaams RWO-model. Als we geloven in het Oost-Vlaams model - met het provinciebestuur als coördinerend beleidsniveau, de ankerpunten als regionaal operationeel niveau en de lokale besturen als regisseurs van het lokaal sociaal beleid - moeten we dit ook meer durven uitdragen. West-Vlaanderen heeft een gelijkaardige organisatiestructuur en we merken een (aarzelende) belangstelling vanuit andere provincies. Minstens even belangrijk is het om ons eigen profiel intern nog zuiverder te krijgen, good practices binnen de eigen provincie te verspreiden.


11 11

•

Het instaan voor de bundeling en versterking van beleidssignalen vanuit een intersectoraal perspectief. Deze signaalfunctie is al te vaak de eeuwige dooddoener in zowat elk besluit of decreet maar voor het eerst engageerde de Stuurgroep zich heel uitgesproken om de signaalfunctie van het RWO te optimaliseren: beleidssignalen zullen worden gebundeld en gericht naar de hogere overheden worden gecommuniceerd. De Interprovinciale Afstemmingscommissie kan hiervoor een goed instrument worden.

Acties Enkele voorbeelden van (de zeer diverse) acties van het RWO: • • • •

Het RWO zorgt voor een sociale kaart die kwalitatief is: Actueel, volledig en gebruiksvriendelijk; Het RWO sensibiliseert actief rond het gebruik van de sociale kaart; het RWO is centraal aanspreekpunt voor organisaties, op zoek naar specifieke informatie over, of relevante partners binnen het regionale welzijnsveld; Het RWO organiseert in partnerschap met het provinciebestuur regionaal overleg tussen de lokale seniorenraden met het oog op: • •

• • • •

het informeren van de leden van de ouderenadviesraden: uitwisseling van informatie, ontmoeting, actuele vragen en ondersteuning bij knelpunten; de versterking van de wisselwerking tussen lokale seniorenraden, lokale en bovenlokale beleidsniveaus;

Het RWO stimuleert gerichte informatiedoorstroming over beleidsontwikkelingen, ervaringuitwisseling, deskundigheidsbevordering binnen de Regionale Netwerken Arbeidszorg; Het RWO organiseert cliëntoverleg met een externe voorzitter voor de jeugdhulpverlening; Het RWO helpt vanuit zijn netwerkfunctie de verbinding te maken tussen enerzijds de sociale huizen op het niveau van de lokale besturen en anderzijds het bovenlokale welzijnsveld; Het RWO stimuleert/ondersteunt/participeert of organiseert de uitbouw van regionaal overleg opvoedingsondersteuning in complementariteit met het provinciaal steunpunt en de Vlaamse coördinatoren.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna ‘Regionaal welzijnsoverleg’ www.rwowaasland.be www.rwo-oudenaarde.be www.rwo-ara.be www.rwod.be www.wrg.be www.meetjesland.be/rwom


12

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en het vrijwilligerswerk De provincie Oost-Vlaanderen neemt via het Steunpunt Vrijwilligerswerk een belangrijke rol op inzake vrijwilligerswerk. Het Steunpunt Vrijwilligerswerk Oost-Vlaanderen stimuleert en waardeert het vrijwilligerswerk in de provincie. Het biedt ondersteuning, zorgt voor meer deskundigheid in het werkveld en bevordert het provinciale en lokale vrijwilligersbeleid. Het Oost-Vlaamse Steunpunt werkt samen met de andere Vlaamse en provinciale Steunpunten Vrijwilligerswerk, het Punt vzw voor Brussel en het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk vzw.

Kerntaken • • •

Het bevorderen van het lokaal vrijwilligers(werk)beleid; De deskundigheidsbevordering van vrijwilligersorganisaties; De promotie van het vrijwilligerswerk en de werving van vrijwilligers.

Steunpunt Vrijwilligerswerk Bij de herstructurering van de directie Welzijn en Gezondheid werd het beleid inzake personen met een handicap ingebed in het team zorg binnen de dienst Maatschappelijke Participatie.

Doelstellingen De voornaamste doelstellingen van het Steunpunt Vrijwilligerswerk zijn: • • • • • •

Het aanbieden van een (on line) dienstverlening aan vrijwiligers en organisaties; Het promoten van en het zorgen voor een grotere bekendheid en waardering voor het vrijwilligerswerk bij diverse doelgroepen in de provincie; Het aanbieden van ondersteuning en deskundigheidsbevordering aan organisaties en verenigingen; Het sensibiliseren van bepaalde doelgroepen voor het vrijwilligerswerk; Het ondersteunen van het lokaal vrijwilligersbeleid; Het mee helpen uitbouwen van een intern vrijwilligersbeleid in de Provincie Oost-Vlaanderen.

Acties Bovenstaande doelstellingen worden vertaald in een hele resem acties. Een beperkte greep uit het aanbod: • • • • •

• •

Het steunpunt fungeert als aanspreekpunt voor vrijwilligers en organisaties rond sociaal-juridische vragen; Het steunpunt brengt vraag en aanbod in het vrijwilligerswerk bij elkaar via de vacaturedatabank op www.vrijwilligerswerk.be; Het steunpunt biedt een gratis vrijwilligersverzekering aan; Organisatie van de basiscursus ‘Vrijwilligerwerk, goed georganiseerd’; Organisatie (i.s.m. de 3 Oost-Vlaamse Vormingpluscentra) van vormingsmodules rond diverse thema’s, zoals: vzw-wetgeving en vzw-boekhouding, beroepsgeheim, fondsenwerving, draaiboek voor evenementen, … ; Ondersteuning van vormingsinitiatieven via een sprekerspool, voordrachten, … ; Mee helpen uitwerken van vormingsprogramma’s of dankacties naar vrijwilligers;


13 13

•

Deelname aan vrijwilligersbeurzen, ter beschikking stellen van actie- en promotiemateriaal, kennismakingstoeren voor kandidaat-vrijwilligers, … .

Subsidies, premies Het Steunpunt Vrijwilligerswerk biedt een gratis vrijwilligersverzekering aan. Het steunpunt werkt daarvoor samen met 50 gemeenten, die elk een loket openden waar organisaties hun aanvraag voor deze verzekering kunnen indienen. Gemeenten die nog geen loket hebben, maar één wensen op te richten, nemen contact op met Dominique Verspeurt op het nummer 09 267 75 89. Meer info: Naïma Lafkioui, 09 267 75 44 of [email protected] Dominique Verspeurt, 09 267 75 89 of [email protected]

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be/vrijwilligerswerk www.vrijwilligerswerk.be


14

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en toegankelijkheid Het Provinciaal Steunpunt Toegankelijkheid Oost-Vlaanderen streeft naar een integraal toegankelijke samenleving waarin iedereen (personen met een handicap, kinderen, ouderen, …) op een volledige en autonome manier kan participeren en functioneren. Dit betekent dat gebouwen, omgeving en dienstverlening betreedbaar, bereikbaar, bruikbaar en begrijpbaar moeten zijn voor iedereen en dit op een onafhankelijke en gelijkwaardige manier.

Provinciaal Steunpunt Toegankelijkheid Bij de herstructurering van de directie Welzijn en Gezondheid werd het provinciaal Steunpunt Toegankelijkheid ingebed in de dienst Maatschappelijke Participatie.

Doelstellingen Het steunpunt heeft vier grote doelstellingen: • • • •

Coördineren van alle organisaties die in Oost-Vlaanderen actief zijn rond ‘toegankelijkheid’ via oa de werking van het provinciaal platform toegankelijkheid; Verzamelen, registreren en verstrekken van informatie. Openbare en publieke gebouwen binnen de provincie worden systematisch doorgelicht; Sensibiliseren van provinciale diensten, gemeenten en ocmw’s via studiedagen, vorming, projecten en financiële ondersteuning; Signaleren van knelpunten en leemten aan het Vlaams Steunpunt Toegankelijkheid.

Acties •

Onderzoek en screenings: Systematische doorlichting van openbare gebouwen, domeinen en groengebieden in Oost-Vlaanderen moet het mogelijk maken de toegankelijkheid in kaart te brengen en de toegankelijkheid van het provinciaal patrimonium te verbeteren. Op de website van Toegankelijk Vlaanderen (www.toevla.be) vinden gebruikers informatie over de toegankelijkheid van de verschillende types accommodaties die zijn doorgelicht. Naast de fysieke toegankelijkheid worden inspanningen geleverd om de toegankelijkheid van informatie te bevorderen. Openbare besturen worden gesensibiliseerd om websites gebruiksvriendelijk te maken voor personen met een leeshandicap. Zo werden alle Oost-Vlaamse gemeentelijke websites gescreend op de toegankelijkheid.

•

Ondersteuning van lokale besturen: Het provinciaal steunpunt toegankelijkheid biedt praktische en financiële ondersteuning aan lokale besturen (gemeentebesturen en ocmw’s) die aandacht hebben voor de problematiek van toegankelijkheid.


15 15

•

Opleidingen voor personeel van lokale besturen: •

Het provinciaal steunpunt toegankelijkheid organiseert regelmatig opleidingen en vormingsessies voor lokale ambtenaren. Hiervoor wordt samengewerkt met ervaringsdeskundigen en het adviesbureau toegankelijke omgeving uit Sint-Niklaas. Enkele vormingen die georganiseerd werden: • •

•

•

Opleiding die binnenkort georganiseerd wordt: ‘De nieuwe toegankelijheidsverordening’ voor stedebouwkundige ambtenaren.

Info- en meldpunt: • •

•

Cursus ‘Omgaan met personen met een handicap’ voor onthaalpersoneel; Vorming toegankelijkheid ‘openbaar domein’, ‘openbare gebouwen’, ‘openbaar groen’ voor lokale ambtenaren van de technische dienst, ontwerpers en werkleiders openbare werken en groendienst, verantwoordelijke gebouwen, …

Het provinciaal steunpunt fungeert als info- en meldpunt voor allerhande info-vragen mbt toegankelijkheid; Particulieren, overheidsdiensten kunnen bij het steunpunt terecht voor informatie inzake wetgeving, subsidiemogelijkheden en algemene infovragen;

Sensibilisering via allerlei projecten: Het provinciaal steunpunt toegankelijkheid sensibiliseert particulieren en overheden om toegankelijkheid te bevorderen. Zij doet dit via allerlei projecten die de nood aan een toegankelijke samenleving in de kijker zetten.

Subsidies, premies De nieuwe gewestelijke stedenbouwkundige verordening betreffende toegankelijkheid betekent dat vergunningsplichtige voorzieningen moeten beantwoorden aan de toegankelijkheidsvoorwaarden die in deze wetgeving zijn opgenomen. Het is belangrijk dat van in de (voor)ontwerpfase rekening gehouden wordt met de gangbare toegankelijkheidsnormen. Het Provinciebestuur wil lokale besturen stimuleren om bij nieuwbouw of verbouwingen een toegankelijkheidsadvies in te winnen bij een gespecialeerd technisch adviesbureau. Het lokale bestuur kan hiervoor een provinciale subsidie aanvragen. De subsidie bedraagt per lokaal bestuur per jaar maximum 1800 euro. Daarnaast voorziet hetzelfde reglement in subsidies voor het toegankelijk maken van informatie (toegankelijke websites, doventolken,…). Meer info: Petra Van Poucke, 09 267 75 85, [email protected]

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’, daarna voor ‘Gelijke kansen’ en tot slot voor ‘Toegankelijkheid’.


16

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en wonen Een goed woonbeleid steunt op een aangepast beleid inzake ruimtelijke ordening. In dat kader zijn instrumenten beschikbaar om tegemoet te komen aan woonnoden, zoals het tekort aan betaalbare en kwaliteitsvolle woningen en voldoende standplaatsen voor woonwagengezinnen. Vanuit de invalshoek welzijn wordt vooral gewerkt aan de kwaliteit van het wonen en de woning en aan de betaalbaarheid van het wonen. Er wordt daarenboven een gericht impulsbeleid gevoerd rondom het beter afstemmen van wonen en zorg, de organisatie van de informatiespreiding rondom wonen in het algemeen, het bevorderen van de leefbaarheid en de woonkwaliteit en het lokaal en regionaal woonbeleid. In het kader van het decreet Grond- en pandenbeleid is de deputatie bevoegd voor het bepalen van de gemeentelijke sociale objectieven voor sociale koopwoningen en sociale kavels. Er is een door de deputatie samengestelde provinciale beoordelingscommissie Wonen in eigen streek actief die, voor elke overdracht van onroerend goed binnen woonuitbreidingsgebied op het grondgebied van negen Oost-Vlaamse doelgemeenten, de band van de begunstigde van de overdracht met de gemeente onderzoekt.

Team Wonen Het team Wonen bestaat uit een beleidsmedewerker Wonen, een deskundige lokaal woonbeleid en een cel aanvullende leningen. De cel aanvullende leningen bestaat uit twee dossierbehandelaars aanvullende leningen.

Doelstellingen Het team Wonen werkt vooral aan het verhogen van de kwaliteit en de betaalbaarheid van het wonen in OostVlaanderen. Daarnaast wordt een thematisch gericht impulsbeleid gevoerd door het investeren in tijdelijke projecten. Het team Wonen staat, in samenwerking met de directie Ruimte, in voor de uitvoering van het decreet Grond- en pandenbeleid.

Acties Bovenstaande doelstellingen resulteren in een hele resem acties. Een beperkte selectie uit de tientallen acties van het Team Wonen: • • • • • • • • • • •

Het verlenen van aanvullende leningen aan gezinnen met een bescheiden inkomen en een bescheiden woning; Het verlenen van premies voor de aansluiting op het openbaar waternet aan gezinnen met een bescheiden inkomen; Het verlenen van premies voor het bouwen en verwerven van een woning voor iemand met een fysieke handicap; Het verlenen van projectsubsidies in het kader van een provinciaal impulsbeleid; Het voorbereiden van de gemeentelijke sociale objectieven voor sociale koopwoningen en sociale kavels; Het organiseren van de provinciale beoordelingscommissie Wonen in eigen streek; Het opvolgen van een aantal (inter)gemeentelijke woonoverleggen; Het begeleiden van potentiële indieners van intergemeentelijke projecten lokaal woonbeleid; Het aanreiken van provinciale woonbeleidsinstrumenten bij de voorbereiding van lokaal woonbeleid en bij de opmaak van een lokaal woonplan; Het actualiseren van de gemeentelijke woonfiches en de geografische voorstelling van die data; Het ontwikkelen van een provinciaal reglement inzake de ondersteuning van de aanleg van een doortrekkersterrein voor woonwagengezinnen door gemeenten en/of sociale woonactoren.


17 17

Subsidies, premies • • •

• •

Het verlenen van aanvullende leningen voor het aankopen en/of (ver)bouwen van een (enige) woning in Oost-Vlaanderen; Het verlenen van procesbegeleiding aan gemeenten bij het ontwikkelen van een intergemeentelijk project lokaal woonbeleid; Het verlenen van een gericht impulsbeleid door het verlenen van projectsubsidies in het kader van het afstemmen van wonen en zorg, de organisatie van de informatiespreiding rondom het wonen in het algemeen, het bevorderen van de leefbaarheid en de woonkwaliteit en het lokaal en regionaal woonbeleid; Het verlenen van subsidies voor het aansluiten van woningen in Oost-Vlaanderen op het openbaar waternet; Het verlenen van subsidies voor het bouwen/kopen van een woning die tegemoet komt aan een persoon met een fysieke handicap.

Meer info: Martine Brackeleire, 09 267 75 31, [email protected] Nathalie De Vis, 09 267 75 31, [email protected] Isis Craninx, 09 267 75 22, [email protected]

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Wonen & Milieu’, daarna voor ‘Wonen’.


18

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en sociale tewerkstelling Meer en meer mensen kunnen niet meer voldoen aan de hoge productiviteitseisen die de reguliere arbeidsmarkt stelt. Door het voeren van een vernieuwend beleid inzake sociale tewerkstelling wenst de provincie bij te dragen tot het grondrecht op arbeid voor deze groep. Het bestuur heeft hierbij niet enkel aandacht voor aangepaste betaalde arbeid voor personen met een arbeidshandicap binnen beschutte werkplaatsen, maar ook voor onbetaalde tewerkstelling binnen Arbeidszorg. Arbeidszorg is er voor de zwakste groep voor wie zelfs een tewerkstelling binnen een sociale of beschutte werkplaats te hoog gegrepen is. Het provinciaal beleid inzake sociale tewerkstelling zich eveneens naar jongeren. Als partner van het Departement Beroepsopleiding stelt de Provincie elk schooljaar een zestal stageplaatsen ter beschikking van jongeren uit het deeltijds onderwijs.

Team Insluiting en Diversiteit Arbeid is een grondrecht . Het team Insluiting en Diversiteit waarbinnen het domein ‘sociale tewerkstelling’ geïntegreerd is, legt zich toe op het concretiseren van deze maatschappelijke grondrechten.

Doelstellingen • • • • •

Bijdragen tot een betaald of - indien niet mogelijk - onbetaald tewerkstellingsaanbod op maat van kansengroepen en personen met een arbeidshandicap; Ervoor zorgen dat zorgvragers op de voor hen meest gepaste werkplek terechtkomen en kunnen doorgroeien naar de voor hen hoogst mogelijke vorm van tewerkstelling; Bijdragen tot een structurele oplossing van knelpunten en hiaten op het gebied van sociale tewerkstelling door deze in kaart te brengen en te signaleren aan de lokale overheden; Bijdragen tot de kwaliteit van het aanbod inzake sociale tewerkstelling; Faciliteren van de deskundigheidsbevordering en ervaringsuitwisseling.

Acties • • • • • • •

Financiële stimuli bieden aan organisaties die bijdragen tot een regionaal gespreid aanbod Arbeidszorg op maat en dit ongeacht het statuut en de inkomensvorm van de cliënt; Waarborgen van arbeidstrajectbegeiding richting Arbeidszorg door GTB; Motivatiepremie voor werknemers met een arbeiddshandicap binnen beschutte werkplaatsen; Organiseren van het Platform Arbeidszorg Oost-Vlaanderen en de Regionale Netwerken Arbeidszorg; Organiseren van studiedagen met betrekking tot sociale tewerkstelling; In beeld brengen van Arbeidszorg in oost-Vlaanderen; Deelname aan de Ronde Tafel Arbeidszorg.

Subsidies, premies • • •

Projectsubsidies arbeidszorginitiatieven; Werkingssubsidies beschutte werkplaatsen; Motivatiepremie voor werknemers van beschutte werkplaatsen.

Meer info Gerda Huygebaert, 09 267 75 72, [email protected]


19 19

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Beschermd werken’.


Sociale Plattegrond OVL 2010 1. Algemene Begeleiding


21 21

Sociale Plattegrond OVL 2010 Centra algemeen welzijnswerk (CAW) Patrick Seys, CAW Artevelde

Missie en opdrachten Het AWW helpt de gebruikers zich persoonlijk en sociaal te ontplooien, hun individuele en sociale rechten uit te oefenen, zodat ze een menswaardig leven kunnen leiden. De CAW’s willen dit realiseren door: • • •

De toegankelijkheid en bereikbaarheid van de maatschappelijke basis- en zorgvoorzieningen effectief te helpen realiseren; Via preventieve en signalerende acties; Mee oplossingen zoeken voor individuele vragen.

Beknopte historiek De centra algemeen welzijnswerk zijn pas ontstaan in uitvoering van de harmonisering van de regelgeving op het eerstelijns welzijnswerk in Vlaanderen door het decreet op het AWW in 1991, gewijzigd in 1997. Historische voorgangers waren: • • • • • • •

Reclasserings- en opvanginitiatieven voor ex-gedetineerden; Opvangcentra voor daklozen; Jaren 70: een explosie van kleinschalige welzijnsvoorzieningen gericht op bepaalde doelgroepen of methodieken; 2 KB’s: OCMW(’74) en CMW (’76); Discussie openbaar vs. particulier; 1980: door de regionalisering wordt welzijn Gemeenschapsmaterie; Decreet AWW 1991 - 1997 - 2009.

Actoren/instituties en regelgevend kader Het decreet op het AWW regelt de erkenning en subsidiering van zowel de CAW’s als de diensten Teleonthaal. Door het ontbreken van uitvoeringsbesluiten op het nieuwe decreet op het AWW van 30/04/09, blijft het vorige decreet van 19/12/97 (uitvoeringsbesluiten 12/10/2001) voor zowel de CAW’s als Teleonthaal van toepassing. Bovendien moeten de CAW’s voldoen aan het decreet van 29/04/97 inzake kwaliteitszorg. Aanvullend en om een antwoord te bieden op specifieke problemen, worden de Oost-Vlaamse CAW’s en Teleonthaal structureel ondersteund door de Provincie. Om tegemoet te komen aan de (nieuwe) maatschappelijke noden wordt de basiswerking van de meeste CAW’s uitgebreid via extra overeenkomsten met de lokale of federale overheid of via Europese projecten. Oost-Vlaanderen is ingedeeld in 5 CAW-werkingsgebieden en er zijn 7 CAW’s (autonome, particuliere organisaties) actief in de provincie. Vier Oost-Vlaamse CAW’s (CAW regio Aalst, CAW regio Dendermonde, CAW Waasland en CAW Zuid Oost-Vlaanderen) richten hun werking op één werkingsgebied. CAW Artevelde en CAW Visserij zijn beiden actief in de regio Gent-Eeklo. De gemeenten Ninove, Haaltert en Denderleeuw worden bediend door CAW Delta, die voor de rest haar werkingsgebied heeft in de provincie Vlaams Brabant. Hulpvragers mogen om het even in welk CAW hun vraag stellen, de verdeling van de werkingsgebieden heeft tot doel afspraken te maken tussen de CAW’s over het geografisch terrein waar zij hun aanbod actief aanbieden.


22

Werkingsgebieden Oost-Vlaamse CAW’s

Structurering van de sector/subsector Het nieuwe decreet op het AWW van 2009 voorziet twee soorten centra; de centra voor teleonthaal en de centra voor algemeen welzijnswerk. De centra voor teleonthaal, waarvan er 1 centrum per provincie werd erkend, moeten op permanente basis telefonische hulpverlening en crisisopvang voorzien met bijzondere aandacht voor zelfdodingpreventie. Hierbij moeten ze waar nodig hulpvragers verwijzen naar andere diensten en hebben ze een beleidssignalerende opdracht. De centra teleonthaal werken met vrijwilligers die ondersteund worden door professionelen. Verder hebben we het enkel over de CAW’s.


23 23

CAW’s hebben een zeer gedifferentieerd aanbod van hulpen dienstverlening die direct toegankelijk is voor de hulpzoekende. Dit aanbod kan het best in beeld gebracht worden aan de hand van de drie kerntaken van het CAW; namelijk het onthaal, de psychosociale begeleiding en de preventie en beleidssignalering. Dit wordt verder toegelicht onder het punt werking.

Doelgroep Zoals reeds aangegeven, richt het onthaal van de CAW’s zich op iedereen met vragen en/of problemen i.v.m. welzijn. Het begeleidingsaanbod richt zich op specifieke doelgroepen en/of problemen, met bijzondere aandacht voor kwetsbare groepen. Aan de hand van de drie probleemgebieden waardoor mensen doorgaans in contact komen met het CAW proberen we de belangrijkste doelgroepen in kaart te brengen (deze zijn uiteraard niet steeds perfect af te bakenen): •

Naar aanleiding van gebeurtenissen in de persoonlijke levenssfeer: • • • • •

•

Ten gevolge van meervoudige kwetsing of sociale uitsluiting: • • • • •

•

Kinderen en jongeren; Mensen met persoonlijke problemen zoals verlieservaringen, identiteitsproblemen, seksuele problemen, … Mensen geconfronteerd met relatieproblemen en/of partnergeweld; Mensen geconfronteerd met opvoedingsproblemen; Mensen geconfronteerd met financiële problemen.

Dak- en thuislozen; Mensen met een precair verblijfsstatuut; Multi-problem gezinnen; Allochtonen die in armoede leven; Ontankerde jongvolwassenen.

Ten gevolge van kwetsbaarheid in een justitiële context: • • •

Daders van geweld-, vermogens-, en seksueel delicten; Slachtoffers van misdrijven; Gedetineerden.

Werking Het CAW is de huisarts voor welzijnsvragen.

Werkingsprincipes • • • • • • •

De diensten hulpverlening wordt door de hulpvrager gevraagd of aanvaard; Gericht participatie en zelfredzaamheid van de hulpvrager; Vertrekken vanuit wat de persoon vraagt, zorg op maat; Respect voor de persoonlijke levenssfeer; Steeds via de minst ingrijpende vorm van hulp; Met aandacht voor alle levensdomeinen; Werken met professionelen en vrijwilligers;


24

•

Onthaal is altijd gratis; voor ambulante vervolgbegeleiding wordt in sommige CAW’s een beperkte cliëntbijdrage gevraagd. Bij residentiële opname worden de verblijfskosten aangerekend (of ten laste genomen door het bevoegde OCMW). De vastgelegde maximum dagprijs bedraagt momenteel voor min 12-jarigen 12,62€ /dag; en voor 12+jarigen 19,72€/dag.

•

Het onthaal: In het onthaal, dat direct toegankelijk is, kan iedereen terecht met zijn/haar vraag of probleem op het vlak van welzijn. Dit kan zowel telefonisch, fysisch tijdens open permanentie-uren of na afspraak, als huisbezoek waar wenselijk of via e-hulpverlening (in eerste instantie sterk uitgebouwd naar jongeren). Waar nodig wordt de crisishulpverlening ingeschakeld. Het onthaalgebeuren kan in één of meerdere contacten. Het onthaal is niet enkel het voorportaal voor de vervolgbegeleiding, maar moet gezien worden als een eigenstandig hulpverleningsaanbod waar men terecht kan voor informatie, vraagverheldering, advies en directe hulpverlening. Het onthaal is gericht op zicht krijgen op het probleem zodat ofwel onmiddellijk een oplossing kan geformuleerd worden en/of een eventuele opstap kan gerealiseerd worden naar verdere begeleiding en dit zowel binnen als buiten het CAW. Het onthaal wordt in de verschillende CAW’s niet steeds op dezelfde manier georganiseerd, maar het CAW-onthaal wordt in elke regio duidelijk bekendgemaakt en geprofileerd naar de brede bevolking. Naast een breed toegankelijk CAW-onthaal, worden in de meeste regio’s meerdere onthaalpunten georganiseerd die gericht zijn op specifieke doelgroepen zoals jongeren, mensen met een precair verblijfsstatuut, daken thuislozen, slachtoffers, gedetineerden, …. Met deze specifieke onthaalpunten willen de CAW’s hun toegankelijkheid verhogen. De psychosociale begeleiding: Vertrekkend van het onthaal biedt het CAW waar nodig en mogelijk zelf een aangepaste psychosociale begeleiding. Deze is bij uitstek gericht op het beter functioneren in het dagelijks leven. De begeleiding - ambulant, mobiel of residentieel- is maatwerk in verschillende vormen: ontwikkeling van basisvaardigheden, woonbegeleiding, relatiebegeleiding, psychische begeleiding bij identiteitsproblemen en levensvragen, integrale begeleiding, bemiddelen bij familiale problemen of bij schuldoverlast, de begeleiding van daders van delicten, trajectbegeleiding bij gedetineerden en bij verkeersslachtoffers, … Daarnaast worden door sommige CAW’s specifieke opdrachten opgenomen zoals het organiseren van een bezoekruimte, het begeleiden van slachtoffers van misdrijven, het begeleiden van daders van delicten, het organiseren van nachtopvang, het maatschappelijk onderzoek inzake inter-landelijke adoptie en hulp aan kinderen slachtoffer van een schokkende gebeurtenis.

•

Preventie en beleidsignalering: De contacten met duizenden hulpvragers leveren een schat van informatie op over factoren en mechanismen, die oorzaak zijn van onwelzijn en sociale uitsluiting. Het CAW signaleert deze gegevens en ervaringen aan de betrokken instanties, overheden en de publieke opinie. Het CAW doet ook voorstellen tot structurele veranderingen, indien mogelijk samen met andere organisaties die opkomen voor het welzijn van kwetsbare burgers. Het CAW werkt ook (mee) aan projecten met een algemeen-preventieve bedoeling, door deskundigheidsoverdracht aan anderen (bijv.. leerkrachten inzicht geven in de achtergronden van risicogedrag of een vormingsmodule voor politiemensen voor onthaal van slachtoffers), door het opzetten van experimenten of good practices, die ingaan op leemten in het hulpaanbod of in het aanbod van basisvoorzieningen (werk, vrijetijd, wonen,…) en door het (mee) creëren van een beleidsnetwerk met diverse sectoren rond een bepaalde doelgroep (bijv.. kwetsbare jongeren) of een bepaalde problematiek (bijv.. spijbelen of Intrafamiliaal geweld), door publieksgerichte sensibiliseringscampagnes (bijv.. de campagne ‘laat je niet in de zak zetten’ over schulden).


25 25

Afstemming en samenwerking De OCMW’s zijn voor de CAW’s belangrijke partners om in de regio’s te komen tot een afgestemd aanbod van hulpen dienstverlening. Het lokaal sociaal beleid is hiertoe een belangrijke hefboom. Door de regionale werking en de duidelijke eerstelijnspositie zijn de CAW’s actief betrokken in heel wat sectorale en intersectorale samenwerkingsinitiatieven en netwerken en dit zowel op hulpverlening, als op beleidsniveau. Concreet denken we aan samenwerking en netwerken met de verschillende CAW’s, integrale jeugdhulp, in het kader van gedeelde zorg mbt mensen met een beperking, overeenkomsten met OCMW’s, gemeenten en politiezones, wijkgezondheidscentra, geestelijke gezondheidszorg, justitiepartners, samenlevingsopbouw en vereniging waar armen het woord nemen, integratiecentra en -dienst, VDAB en tewerkstellingspartners, sociaal verhuurkantoren en andere woonpartners.

Knelpunten, tendensen en uitdagingen • •

•

De CAW’s worden geconfronteerd met een overbevraging, wat hen noodzaakt om duidelijker eigen accenten te leggen; De CAW’s hebben historisch veel aandacht voor de nieuwe maatschappelijke en individuele noden waarmee ze geconfronteerd worden. CAW’s zijn dan ook broedplaatsen voor het uitbouwen van nieuwe diensten hulpverleningsvormen; CAW’s worden meer en meer gesolliciteerd om hun expertise en kennis mee in te zetten voor andere doelgroepen en sectoren (minderjarigen, mensen met een beperking, VDAB, justitie, …).

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.caw.be centrale infonummer van de CAW’s: 078/150 300


26

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (O.C.M.W.) Marianne Van Der Biest, afdelingshoofd Sociale Zaken OCMW Herzele

Historiek •

Vóór 1789: armenzorg privaat initiatief ‘Tafels van de Heilige Geest’.

•

Na 1789, 2 soorten instellingen: • •

Er werden weldadigheidsburelen opgericht die ten huize kwamen en materiële en niet-materiële hulp verleenden; Er werden ook burgerlijke godshuizen opgericht. Deze vorm van hulpverlening kwam niet ten huize.

•

Op 10 maart 1925 verscheen de wet op de Commissies voor Openbare Onderstand (COO) met als taak de behoeftige te ondersteunen, ziekenverpleging organiseren en ellende te bestrijden door preventieve maatregelen te nemen.

•

Op 8 juli 1976 verscheen de organieke wet tot instelling van de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (zoals laatst gewijzigd door het decreet van 19 december 2009 betreffende de organisatie van de OCMW’s).

Wat is het OCMW? De letters OCMW zijn een afkorting van de woorden: Openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn. Het OCMW is dus een publieke instelling waar iedereen terecht kan met zijn of haar problemen in de brede zin van het woord. Het woord ‘welzijn’ duidt trouwens aan dat het over veel meer gaat dan de loutere armoedebestrijding. Het OCMW werd pas in 1976 opgericht ter vervanging van de vroegere commissies voor openbare onderstand. Ieder OCMW heeft een zekere eigenheid, maar alle OCMW’s hebben toch dezelfde basisstructuur. Het OCMW wordt onder leiding van een voorzitter bestuurd door de Raad voor maatschappelijk welzijn. De Raad wordt om de 6 jaar verkozen door de hernieuwde gemeenteraad. De Raad vergadert minimaal 10 keer per jaar. Er is een openbaar gedeelte dat door elke burger kan worden bijgewoond en een besloten gedeelte dat omwille van het sociale karakter en de privacy niet toegankelijk is voor het publiek. Voor het behandelen van de aanvragen tot maatschappelijke dienstverlening richtten de meeste OCMW’s het Bijzonder Comité op. Dit comité bestaat uit een delegatie van de Raad en vergadert met gesloten deuren. Wanneer de beslissingen door de Raad genomen zijn en hun uitwerking kunnen hebben, is het de taak van de voorzitter om ze uit te voeren. De praktische uitvoering moet natuurlijk door het personeel gebeuren. Aan het hoofd van het personeel staat de secretaris. Hij is de hoogste ambtenaar van het OCMW en heeft een algemene coördinerende functie over alle diensten en instellingen.


27 27

De kernactiviteit van een OCMW wordt bepaald in de organieke wet van 8 juli 1976 en luidt als volgt: ‘Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft tot doel éénieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid.’ Het woord ‘iedereen’ is hierin zeer belangrijk, het gaat duidelijk niet alleen over ‘ behoeftigen’ De OCMW-wet biedt slechts een algemeen kader aan de wijze waarop het OCMW zijn opdracht moet waarmaken. De invulling wordt overgelaten aan het plaatselijk OCMW dat het best geplaatst is om de concrete toepassing van de norm van menselijke waardigheid in de praktijk om te zetten. Alle aanvragen van om het even welke aard worden gericht naar de sociale dienst. Niet voor niets wordt de sociale dienst vaak de spil of de draaischijf van het OCMW genoemd. Het is de maatschappelijk werker die elke aanvraag tot hulp- of dienstverlening onderzoekt. Dit sociaal onderzoek is vooral in de financiële hulpverlening van groot belang. Het is immers op basis van dit onderzoek en het daaruit voortvloeiend sociaal verslag dat een beslissing wordt genomen inzake het al dan niet toekennen van de steun door het Bijzonder Comité of de Raad.

Actoren Het OCMW is een lokaal openbaar bestuur dat o.a. samenwerkt met de gemeente. De gemeente oefent een bestuurlijk toezicht uit op de OCMW’s. Elke gemeente wordt bediend door één OCMW. Het OCMW wordt bestuurd door de Raad voor Maatschappelijk Welzijn (politiek orgaan) en komt minimaal 10 keer per jaar samen. De Raad voor maatschappelijk welzijn heeft de volheid van bevoegdheden, maar kan een aantal van deze bevoegdheden delegeren aan het Vast Bureau. Het Vast Bureau bestaat uit een delegatie van OCMW-raadsleden. Daarnaast kan er ook een Bijzonder Comité voor de Sociale Dienst opgericht worden. Ook dit bestuursorgaan bestaat uit een delegatie van OCMW-raadsleden. Maandelijks komt het Bijzonder Comité voor de sociale dienst samen om de sociale dossiers te bespreken en hierin beslissingen te nemen. •

Werken binnen een opgelegd wettelijk kader: • • • • •

Wet van 2 april 1965 betreffende het ten laste nemen van de steun verleend door de OCMW’s. Organieke wet van 8 juli 1976, zoals gewijzigd bij het decreet van 19 december 2009 betreffende de organisatie van het OCMW; Wet van 26 mei 2002 betreffende het recht op maatschappelijke integratie; Decreet lokaal sociaal beleid van 3 maart 2004; Andere ... .

Missie en toegangspoort •

Organisatie van het recht op maatschappelijke dienstverlening door het aanbieden van een laagdrempelige hulpverlening voor elke burger teneinde: •

Eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid (art. 1);


28

•

Aan personen en gezinnen de dienstverlening te verzekeren waartoe de gemeenschap gehouden is (art. 57): van materiële, sociale, geneeskundige, sociaal geneeskundige, psychologische aard, preventief of curatief coördinator (regisseursfunctie) in het lokaal sociaal beleid.

Structurering van de sector Type voorzieningen: ambulante, residentiële en semiresidentiële voorzieningen, sterk bepaald door de grootte en het karakter van de gemeente.

Doelgroep Elke burger van de gemeente, met bijzondere aandacht voor kansengroepen.

Inhoudelijke thema’s: Afhankelijk van het concreet OCMW; een brede opdracht, dus een niet limitatieve opsomming: •

• • • • • • • • • • • • • • • • •

Het toekennen van een recht op maatschappelijke integratie, hetzij via een tewerkstelling,hetzij via het toekennen van een leefloon, al dan niet gekoppeld aan een geïndividualiseerd project voor maatschappelijke integratie; Financiële en materiële tussenkomsten, schuldbemiddeling (collectieve, budgetbegeleiding, budgetbeheer, …), voorschotten op uitkeringen, toelagen; Juridisch advies; Psychosociale hulpverlening; Voogdij kinderen; Opleiding en tewerkstelling, sociale economie, arbeidszorg; Huisvesting, noodwoningen, sociaal verhuurkantoor; Voorzieningen voor senioren: woon- en zorgcentra, dagcentra, serviceflats, lokale dienstencentra; Thuiszorgvoorzieningen: gezinszorg, poetshulp, warme maaltijden, karweidiensten, minder mobielencentrale, erkende dienstenondernemingen met dienstencheques; Gezondheidsvoorzieningen: ziekenhuizen; Voorzieningen voor personen met een handicap; Kinderopvang; Opvang van asielzoekers via het lokaal opvanginitiatief (LOI); Buurtprojecten, buurten nabijheiddiensten; Sociaal-culturele en sportieve participatie; Wettelijke opdrachten sociale dienstverlening: taken Vlaamse Zorgkas, energielevering, ... . … Toenemende aandacht voor digitale dienstverlening in het lokaal sociaal beleid: uitbouwen van een geïntegreerd, inclusief kansenbeleid: • • •

Sociaal huis; Beleidsplan; Coördinatie en afstemming van het aanbod.


29 29

De aard van de hulpverlening Het recht op maatschappelijke integratie Men kan voor deze (dienstverlening/recht) enkel terecht in het OCMW. In deze wet streeft men ernaar iedereen maximaal te laten deelnemen aan het maatschappelijk leven. Het recht op maatschappelijke integratie reikt dan ook verder dan enkel het recht op een minimuminkomen. Het doel is het bevorderen van de integratie via tewerkstelling, in het bijzonder voor de jongeren. Werk verschaft mensen immers inkomen, maatschappelijke erkenning, sociale contacten en eigenwaarde. Het recht op maatschappelijke integratie kan verwezenlijkt worden door tewerkstelling of door een leefloon, al dan niet gekoppeld aan een geïndividualiseerd project voor maatschappelijke integratie (GPMI)(contract tussen jongeren en OCMW). Men hecht bijzonder veel aandacht aan de –25 jarigen. Het OCMW dient voor deze jongeren binnen een periode van 3 maanden na hun aanvraag, alle mogelijke inspanningen te leveren om hen aan het werk te helpen. Om recht te hebben op maatschappelijke integratie dient de aanvrager te voldoen aan een aantal voorwaarden (verblijf, leeftijd, nationaliteit, bestaansmiddelen, werkbereidheid). Het is de maatschappelijk werker die onderzoekt of de hulpvrager voldoet aan de voorwaarden van de wet. Na zijn/haar sociaal onderzoek brengt hij/zij via het sociaal verslag een advies uit aan het Bijzonder Comité of aan de Raad. Op basis van dit verslag wordt de beslissing inzake het al dan niet toekennen genomen. •

Het leefloon wordt opgedeeld in 3 categorieën • • •

Samenwonenden: 483,86 €/maand Alleenstaanden: 725,79 €/maand Samenwonenden met gezinslast: 967,72 €/maand

Financiële hulpverlening •

Financiële steun •

•

Dagelijks wordt de sociale dienst van een OCMW geconfronteerd met cliënten, die wel over een inkomen beschikken maar die financieel toch in de problemen zitten. Zij vragen financiële steun aan het OCMW. Mogelijke oorzaken • • • • • • •

Een te beperkt inkomen Onverwachte grote uitgaven Schuldenlast Verkeerde besteding van het inkomen Verslavingsproblematiek Medische problemen Plotse daling van het inkomen enz…

Ook hier zal de maatschappelijk werker een sociaal onderzoek verrichten en via het sociaal verslag een advies tot tussenkomst formuleren voor het Bijzonder Comité of de Raad. Het Bijzonder Comité of de Raad zal ook beslissen of deze steun al dan niet terugvorderbaar is. De steun kan éénmalig zijn of periodiek.


30

•

Voorschotten op uitkeringen • •

•

Voorschotten zijn voorafbetalingen op de eigen centen van de mensen. Hun uitkering is laattijdig, niet in orde, of ze kunnen de maand niet rondkomen; Het gaat om voorschotten op kinderbijslag, pensioen, werkloosheidsuitkering, ziekte uitkering, loon enz… .

Dringende steun van de voorzitter •

•

In dringende gevallen kan de voorzitter van het OCMW zelf tot hulpverlening beslissen, mits deze beslissing op de eerstvolgende Raad te laten bekrachtigen. De OCMW-voorzitter zal zich daarbij in principe laten adviseren door de verantwoordelijke van de sociale dienst. Vaak gaat dit over deurwaarderskosten, leefgeld, bankwaarborgen…

Schuldhulpverlening Het aantal mensen die een beroep doen op het OCMW (of CAW) voor hulpverlening omwille van de schuldoverlast neemt reeds lange tijd, stelselmatig toe. •

De voornaamste instrumenten van de OCMW’s zijn: • • • •

Budgetbegeleiding: De cliënt wordt begeleid bij de besteding van zijn/haar inkomen, maar blijft dit zelf beheren; Budgetbeheer: Het inkomen van de cliënt wordt beheerd door de maatschappelijk werker. De autonomie van de cliënt over zijn budget wordt geheel of gedeeltelijk ontnomen; Schuldbemiddeling: Bemiddelen bij schuldeisers over schulden van een cliënt; Collectieve schuldenregeling: Via verzoekschrift bij de arbeidsrechtbank.

Hulpverlening in natura Deze wijze van hulpverlening kan diverse vormen aannemen: bijv. voedselpakketten, stookolie, … .

Sociale tewerkstelling Wanneer een persoon het bewijs moet leveren van een periode van tewerkstelling om sociale uitkeringen te kunnen genieten, dan moet het OCMW alle maatregelen nemen om hen een betrekking te bezorgen. Het OCMW kan dit ook door zelf als werkgever op te treden voor de periode die nodig is om de betrokken cliënt in regel te brengen met de sociale zekerheid. Dit wordt tewerkstelling art.60§7 genoemd. Deze tewerkstelling heeft voor de OCMW’s geen verplichtend karakter. Het geldt eerder als noodoplossing ingeval er vruchteloos gezocht werd naar tewerkstelling en de betrokkene niet gerechtigd is op het volledig voordeel van bepaalde uitkeringen bijv. werkloosheidsuitkeringen. Naast deze specifieke tewerkstellingsvorm bestaan er ook nog andere vormen van sociale tewerkstelling waar het OCMW gebruik kan van maken.

Psycho-sociale begeleiding Deze hulpverleningsvorm is minder gelinkt aan het OCMW. Toch is het een opdracht van elk OCMW om aan psycho-sociale begeleiding te doen in de meest passende vorm. Vooral in ‘kleinere’ OCMW’s is deze hulpverlening enorm belangrijk. Inwoners van kleinere gemeenten kunnen vaak niet terecht in andere diensten omdat het aanbod vaak beperkt is.


31 31

Administratieve en juridische hulpverlening Het OCMW dient alle nuttige raadgevingen en inlichtingen te verstrekken om aan de betrokkenen alle rechten en voordelen te verlenen, waarop zij krachtens de Belgische of buitenlandse wetten aanspraak kunnen maken (art. 60§2 OCMW-wet). Dit is de basis voor het verstrekken van juridische eerstelijnshulp door het OCMW. Hoe dit concreet georganiseerd wordt hangt af van ieder OCMW, bijv. samenwerken met de balie, eigen jurist in dienst nemen, zitdagen rechtshulp organiseren via de commissies juridische bijstand, … . Het OCMW staat ook in voor administratieve hulpverlening. Een bijzondere vorm van administratieve hulp is de expliciete verplichting van het OCMW om de hulpvrager die niet is aangesloten bij een verzekeringsinstelling voor ziekte en invaliditeit, deze aan te sluiten bij een verzekeringsinstelling naar zijn keuze (art. 60§5 OCMW wet).

Het oprichten van diensten Het OCMW kan, waar de noodzakelijkheid zich voordoet, inrichtingen of diensten oprichten met een sociaal curatief of preventief karakter. Deze diensten worden opgericht naargelang de behoeften in de gemeente. De thuiszorgdiensten zijn hier een voorbeeld van. Denk maar aan maaltijdbedeling, poetshulp, gezinszorg, … . Ook kinderopvang of woon– en zorgcentra zijn hier voorbeelden van. Het OCMW hoeft deze diensten ook niet altijd zelf op te richten, maar kan hiervoor ook samenwerken met reeds bestaande diensten, eventueel uit de private sector. (Ze straks lokaal sociaal beleid).

Asielzoekers De regelgeving inzake asielzoekers is zeer complex. De asielprocedure is de voorbije jaren immers ernstig hervormd. Belangrijk is te weten dat het OCMW op twee manieren een rol kan spelen in de opvang van vluchtelingen: • •

Door het geven van financiële hulp (= bedrag gelijk aan het leefloon). De vluchteling dient uiteraard aan een aantal voorwaarden te voldoen; Door materiële opvang: LOI = lokaal opvanginitiatief. In dit geval krijgt de asielzoeker enkel een beperkt zakgeld. Het OCMW dient voor al het overige in te staan (huisvesting, verwarming, kledij, schoolkosten enz …)

Daklozen en hulp bij uithuiszetting •

Een dakloze persoon is iemand die niet over een eigen woongelegenheid beschikt en niet de middelen heeft om daar op eigen krachten voor te zorgen. Tot wanneer de dakloze opnieuw over een verblijfplaats beschikt kan hij/zij een ‘referentieadres’ vragen bij het OCMW. Het is de maatschappelijk werker die zal onderzoeken of de dakloze inderdaad aan alle voorwaarden voldoet tot het bekomen van een referentieadres. De bedoeling van een referentieadres is de dakloze in staat stellen zijn/haar administratieve correspondentie te ontvangen. Wanneer de dakloze een woning heeft gevonden, heeft hij/zij recht op een installatiepremie. Het bedrag van de installatiepremie is gelijk aan het bedrag van het leefloon categorie 3. Deze premie wordt éénmalig toegekend. De installatiepremie mag niet gebruikt worden om bijvoorbeeld de huur of de huurwaarborg te betalen. Hij dient enkel opdat de dakloze zich zou kunnen installeren.


32

•

Hulpverlening bij uithuiszetting: Het OCMW heeft de verplichting om op de meest aangewezen wijze, hulp te bieden bij de uithuiszetting. Deze hulp kan o.a. geboden worden via financiële hulp opdat de uithuiszetting toch niet zou doorgaan, via het verlenen van rechtshulp (verlengen van de termijn bijvoorbeeld minnelijk of via de vrederechter), via begeleiden bij het zoeken naar een andere woonst/oplossing

Dienstverlening op vlak van energie •

Lokale adviescommissie (LAC): In elke gemeente wordt een lokale adviescommissie opgericht. Deze commissie komt regelmatig samen en geeft advies inzake het afsluiten of het heraansluiten van energie. De hoofdmaatschappelijk werker is voorzitter van de LAC. Het secretariaat wordt waargenomen door een personeelslid van het OCMW.

•

De budgetmeter voor aardgas en elektriciteit: De OCMW’s fungeren als oplaadpunt voor aardgas en elektriciteit. De sociale leverancier voor gas en elektriciteit garandeert minimumleveringen bij klanten met betalingsmoeilijkheden door het plaatsen van budgetmeters. De budgetmeter is een meter die werkt met een oplaadbare kaart. Daardoor kan men enkel die hoeveelheid elektriciteit of aardgas gebruiken, die men vooraf betaalt. Het systeem is het best te vergelijken met een kaart voor een GSM. Er wordt een bepaald bedrag op een elektronische kaart opgeladen om daarna te verbruiken. Dit systeem vereist een netwerk van oplaadpunten. De oplaadpunten worden onder andere in de OCMW’s geplaatst.

•

De stookoliepremie: Reeds een aantal jaren wordt aan de gezinnen met een laag inkomen, hulp geboden bij de aankoop van een voorraad stookolie. Het stookoliefonds zorgt voor de financiering. De praktische organisatie wordt toegewezen aan de OCMW’s. De toekenning van de toelage moet worden aangevraagd. Er is geen ambtshalve toekenning. De maatschappelijk werker dient een sociaal onderzoek te doen naar het recht. De Raad of het Bijzonder Comité beslissen over de toekenning.

Lokaal Sociaal Beleid In het lokaal sociaal beleid streeft men naar samenwerking tussen lokale besturen en lokale actoren. Deze samenwerking heeft als bedoeling dat aan elke burger de toegang tot sociale, culturele en economische rechten wordt gegarandeerd. Hiertoe worden door de lokale actoren en besturen acties opgezet. Deze acties worden in het lokaal sociaal beleidsplan omschreven en door gemeente en OCMW goedgekeurd. Gemeente en OCMW zijn samen verantwoordelijk voor de coördinatie van het sociaal beleid in hun gemeente. Het lokaal sociaal beleid streeft naar een maximale toegankelijkheid van de dienstverlening voor elke burger. Hiertoe realiseren zij het Sociaal huis. Dit sociaal huis heeft 3 functies : • • •

Het sociaal huis heeft de opdracht informatie te verstrekken over de mogelijke hulpen opvangvormen en voorzieningen. De loketfunctie kan worden gerealiseerd door het tot stand brengen van een gezamenlijk loket dat op geïntegreerde wijze toegang verschaft tot de sociale dienstverlening van het lokaal bestuur. De doorverwijsfunctie wordt gerealiseerd via een ruime samenwerking met de lokale actoren.

Het lokaal bestuur bepaalt zelf hoe het deze drie functies vervult. Er geldt geen uniform model van Sociaal Huis. Net zoals bij de uitbouw van de dienstverlening is ook hier creativiteit erg belangrijk.


33 33

Knelpunten, tendensen en uitdagingen •

De uitbouw van het sociaal huis met: • • •

De effectieve realisatie van de één-loketfunctie, waar elke burger terecht kan met om het even welk probleem; De verdere uitbouw van een geïntegreerde, toegankelijke, laagdrempelige hulpverlening; De afstemming en samenwerking van alle 1ste lijnvoorzieningen.

•

Samen met de gemeente een breed sociaal beleid uitbouwen, met aandacht voor inspraak en participatie van de burger.

•

Uitbouwen van de regisseursfunctie bij de opmaak van het lokaal sociaal beleidsplan met aandacht voor: • • •

Visieontwikkeling omtrent welzijn; Afstemming van de dienstverlening op de verschillende beleidsdomeinen; Samenwerking met andere actoren.

•

Verdere uitbouw van een speerpuntfunctie op de 1ste lijn: alertheid voor nieuwe problematieken en doelgroepen.

•

Ondanks een toenemend aantal taken door hogere overheden opgelegd, zijn rol blijven spelen in de armoedebestrijding en als vangnet fungeren van de actieve welvaartsstaat: • • •

Kunnen omgaan met de toenemende druk van de activering; Aangepaste formules blijven zoeken; Bijzondere aandacht blijven besteden aan de meest kwetsbare mensen in de samenleving.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen Een OCMW in elke gemeente (zie rubriek 01.04.01 OCMW in www.desocialekaart.be).


34

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Thuiszorg Dienst Maatschappelijk Werk van het ziekenfonds Els Desmet (Christelijke Mutualiteit Midden-Vlaanderen)

Missie en opdrachten De dienst maatschappelijk werk van het ziekenfonds is een voorziening die als opdracht heeft hulpen dienstverlening te bieden aan gebruikers en aan hun mantelzorgers, in het bijzonder als zij door ziekte, handicap, ouderdom of vanuit sociale kwetsbaarheid blijvend of tijdelijk problemen ondervinden.

Beknopte historiek De diensten maatschappelijk werk zijn recent (op 1/1/2010) opgenomen in het Woonzorgdecreet. Voorheen ressorteerde de dienst als ICAW onder het Decreet op het Algemeen Welzijnswerk. Met de positie binnen het woonzorgdecreet wordt de dienst een thuiszorgvoorziening naast (o.a.) de diensten voor gezinszorg, thuisverpleging, het lokaal of regionaal dienstencentrum. De sociale diensten hulpverlening aan de ruime doelgroep van personen van wie ‘de welzijnskansen bedreigd worden of verminderd worden ten gevolge van persoonlijke, relationele, gezins- of maatschappelijke factoren’ (art. 2, 1°, decreet Algemeen Welzijnswerk) vormt niet langer de kerntaak van de diensten maatschappelijk werk.

Actoren/instituties en regelgevend kader De diensten vallen onder de bevoegdheid van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Het woonzorgdecreet omvat de thuiszorg en de ouderenzorg en heeft tot doel de levenskwaliteit van de gebruiker te waarborgen door de zelfzorg en mantelzorg te ondersteunen, door gedifferentieerde en gespecialiseerde woonzorg te verlenen en door de samenwerking en afstemming tussen de actoren binnen de woonzorg te bevorderen.

Structurering van de sector/subsector De diensten zijn opgericht door een ziekenfonds of een landsbond van ziekenfondsen en ontplooien hun werking in het werkingsgebied waarvoor ze erkend zijn. De dienst staat open voor alle hulpvragen en verwijst indien wenselijk door naar de meest geëigende voorziening. De diensten maatschappelijk werk hebben bijkomende opdrachten opgenomen die verband houden met de doelgroepen waartoe zij zich richten en zijn onder andere erkend als gemachtigd indicatiesteller in het kader van de Vlaamse Zorgverzekering en als Multidisciplinair Team in het kader van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap.

Doelgroep(en) De dienst richt zich specifiek tot de volgende doelgroepen: zieken, personen met een handicap, ouderen.


35 35

Werking Binnen het woonzorgdecreet worden de verplichte activiteiten als volgt vastgelegd: •

• • • • •

•

Ondersteuning bieden bij het oriënteren van hulpen zorgvragen van gebruikers of mantelzorgers op basis van vraagverheldering en vraagverduidelijking of die personen naar de georganiseerde thuiszorg toeleiden; Door informatie, advies, ondersteuning en bemiddeling de gebruikers en mantelzorgers in staat stellen hun rechten maximaal uit te putten en maximaal toegang te hebben tot zorg; Administratieve en psychosociale ondersteuning aanbieden, als de draagkracht of vaardigheden van de gebruikers of mantelzorgers ontoereikend zijn; Het zelfzorgvermogen als vermeld in artikel 2, 5, van het decreet van 3 maart 2004 betreffende de eerstelijnsgezondheidszorg en de samenwerking tussen de zorgaanbieders, evalueren; Gebruikers met een indicatie van verminderd zelfzorgvermogen proactief benaderen; In complexe zorgsituaties of als een wijziging van zorgvorm wenselijk is, de mogelijkheid tot langdurige begeleiding en ondersteuning aanbieden, waarbij de gebruiker in elke fase van zijn persoonlijke zorgtraject een beroep kan doen op een professionele zorgverlener; Belemmerende factoren beleidsgericht signaleren.

Afstemming en samenwerking In het belang van de doelgroepen wordt actief samengewerkt met de verschillende actoren binnen de zorgen dienstverlening. Deze samenwerking is van belang om een vlotte toeleiding te kunnen realiseren naar de best geplaatste dienst of organisatie. Vanuit het jaarverslag van het Platform Algemeen Welzijnswerk Oost-Vlaanderen (PAWO) vermelden we de volgende diensten waarbij op cliëntniveau wordt samengewerkt. Uiteraard is dit geen limitatieve lijst. Afhankelijk van nieuwe behoeften worden nieuwe samenwerkingsinitiatieven ondernomen. •

Op cliëntniveau: •

• • • • • • • • •

Zorgverleners en diensten in de thuiszorg en de woonzorg: huisartsen, diensten voor thuisverpleging, diensten voor gezinszorg, regionale en lokale dienstencentra, diensten voor kortverblijf en/of herstel, woonzorgcentra … Sociale diensten van ziekenhuizen; Centra Geestelijke Gezondheidszorg; Algemene CAW’s en OCMW’s; Gemeentelijke en stedelijke diensten; Sociale huisvestingsdiensten; Vrijwilligerswerk; Voorzieningen voor personen met een handicap; …

Op beleidsniveau: • • • • • • • •

Regionaal Welzijnsoverleg en de diverse ankerpunten; Regionaal Welzijnsoverleg en de deelwerkingen; SEL’s; LOGO’s; Stedelijke adviesraden; Intermutualistisch overleg; Netwerk palliatieve en psychiatrische thuiszorg; ….


36

Knelpunten, tendensen en uitdagingen De diensten voor maatschappelijk werk staan voor de belangrijke uitdaging om zich te profileren binnen het woonzorgdecreet en binnen een overgangstermijn van 2 jaar (uiterlijk 1/1/2012) te voldoen aan alle bepalingen van het decreet. Dit zal meebrengen dat de inhoud van de structurele samenwerkingsverbanden ook bijsturing zal vragen. De vergrijzing of verzilvering plaatst de diensten voor de grote uitdaging om in samenwerking met alle relevante partners de diverse verplichte opdrachten te realiseren en ervoor te zorgen dat gebruikers zo lang mogelijk op een kwaliteitsvolle wijze in het thuiszorgsituatie kunnen opgevolgd en ondersteund worden.


37 37

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en geweld Het provinciebestuur is al bijna 20 jaar actief rond geweld op mannen en vrouwen. Op vraag van en met financiële en inhoudelijke ondersteuning van de federale overheid, bevoegd voor gelijke kansen voor mannen en vrouwen, wordt in elke Belgische provincie beleid gevoerd rond geweld, voornamelijk partnergeweld. De provincie legt zelf ook accenten op geweld op ouderen, op seksueel geweld, intra- en extrafamiliaal en op preventie van kindermishandeling.

Team geweld Een consulent geweld (Chantal Van de Kerckhove) en 4 hulpverleners partnergeweld (Lut Vergote in caw Zuid-Oost-Vlaanderen, Diana Wille in caw Regio Aalst, Marjan Gryson in caw Artevelde en Sofie Duyck/Anka Blomme in caw Waasland) werken onder aansturing van Anne Kesteloot in de dienst Preventie, Hulpverlening en Zorg.

Doelstellingen Verhogen van de deskundigheid inzake geweld én bevorderen van de onderlinge samenwerking tussen: • • • • •

Sociale hulpverleners: maatschappelijk assistenten en therapeuten, ambulant en residentieel; Medische zorgverleners: huisartsen, vroedvrouwen, gynaecologen, verpleegkundigen en artsen privé en in ziekenhuizen; Politiemensen: interventiepolitie, wijkpolitie, slachtofferbejegenaars van de lokale politie; Magistraten: parketmagistraten, onderzoeksrechters, … Occasioneel ook advies- en verwijsfunctie, naast sensibiliseringswerk om mentaliteitswijziging te bekomen bij de brede Oost-Vlaamse bevolking en de hulpmogelijkheden bekend te maken.

Acties • • • • •

Organiseren van provinciale studiedagen en regionale vormingen rond partnergeweld, preventie en vroegdetectie van kindermishandeling, geweld op ouderen, … Doceren aan de politie-academie rond zedendelicten, partnergeweld, intrafamiliaal geweld; Manifestaties op het getouw zetten rond 25 november, de internationale dag tegen huiselijk geweld, waarop gratis actiemateriaal verspreid wordt; Coördineren van overleg in stuurgroepen per gerechtelijk arrondissement over partnergeweld; Mogelijk maken van relationele en seksuele vorming naar kwetsbare jongeren (‘Met Liefs’), een provinciale film over de aanklampende koppelgerichte aanpak van partnergeweld na politie-ingrijpen, …

Subsidies, premies De subsidies worden in 2010 beperkt tot ondersteuning van caw’s voor de omkadering van de hulpverleners partnergeweld en een ondersteuning van het Oost-Vlaamse steunpunt Ouderenmis(be)handeling. Meer info: Anne Kesteloot, 09/267 75 47, [email protected] Chantal Van de Kerckhove, 09/267 75 48, [email protected] Lut Vergote (CAW Zuid-Oost-Vlaanderen), 055 30 46 32, [email protected] Diana Wille (CAW Regio Aalst), 053 41 40 20, [email protected] Marjan Gryson (CAW Artevelde), 09 225 06 52, [email protected]


38

Sofie Duyck/Anka Blomme (CAW Waasland), 03 776 82 71, [email protected] en [email protected]

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Geweld’.


39 39

Sociale Plattegrond OVL 2010 2. Armoedebestrijding


40

Sociale Plattegrond OVL 2010 Schuldbemiddelingsdiensten en collectieve schuldenregeling Peter Vercauteren, CAW Regio Aalst

Historiek/wettelijk kader • • •

Wet op de consumentenkredieten (1991); Decreet Schuldbemiddeling (1997): erkende diensten; Wet Collectieve Schuldenregeling (1999).

Visie • • • • •

Schuldhulpverlening is een specialiteit (wettelijk kader, erkenning, opleiding); Schuldhulpverlening vereist een multidisciplinaire aanpak; Schuldhulpverlening heeft het beste effect met de combinatietandem maatschappelijk assistent/jurist; Schuldhulpverlening heeft een effect op alle levensdomeinen; Aandacht voor preventie en nazorg.

Actoren • • •

Erkende diensten (OCMW’s en CAW’s); Advocaten; Gerechtsdeurwaarders.

Toegangspoort/structurering aanbod Sectoraal zeer divers, gestoeld op lokale noden en samenwerkingsverbanden: • • •

Taakverdeling OCMW/CAW; Samenwerking OCMW/CAW; Privé-sector/OCMW/CAW.

Doelgroep • • •

Iedereen met een schuldenproblematiek (of waar een schuldenproblematiek dreigt te ontstaan); Extra aandacht voor de meest kwetsbaren in de samenleving; Preventieve interventies om schuldoverlast te vermijden.

Werking •

Soorten schuldhulpverlening: •

Budgetbegeleiding/Occasionele bemiddeling: • • •

De hulpverlener bemiddelt maar de cliënt behoudt de beslissingsbevoegdheid; Minst ingrijpend (autonomie); Emancipatorisch;


41 41

• •

Budgetbeheer: • • •

•

De hulpverlener neemt het geldbeheer van de cliënt over; Budgetrekening en leefgeldrekening; Ondersteunend/beschermend.

Schuldbemiddeling (Wet Consumentenkrediet 1991): •

•

Niet geschikt voor elke doelgroep.

Kredietschulden: Negatief rekeningsaldo, persoonlijke lening, kredietopening, koop op afbetaling. Mag enkel door een erkende schuldbemiddelaar.

Collectieve Schuldenregeling (Wet Collectieve Schuldenregeling): • • •

Gerechtelijke procedure Arbeidsrechtbank (verzoekschrift); Aanstelling schuldbemiddelaar; Minnelijke of gerechtelijke aanzuiveringregeling.

Knelpunten en kansen •

Knelpunten: • • • •

•

Verschil in regio OCMW - CAW ( uitdaging voor de toekomst: regionale samenwerking); Verschil in bedrijfscultuur OCMW - CAW; Verschil in verplichtingen van overheidswege (dossiervorming en registratie); Gezamenlijk team optimaliseren is een natuurlijk groeiproces dat tijd vraagt (opbouwen vertrouwen).

Kansen: • • • • • • •

Omkadering Lokaal Sociaal Beleid; Intakecel; Beter zicht op noden versus caseload; Verbreding hulpaanbod; Interne doorstroming (bijv. nazorg); Ervaringsuitwisseling (intervisie); Versterking signaalfunctie (intern, lokaal, Vlaams).


42

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Samenlevingsopbouw Luc Joos, Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen

Missie en opdrachten De missie geeft de bestaansreden aan van de sector Samenlevingsopbouw en verwoordt de collectieve ambitie. De kernopdrachten bepalen waaraan de sector prioriteit moet geven om zijn missie te realiseren. ‘Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden.’ Mensen hebben recht op werk, sociale bescherming, behoorlijke huisvesting, een gezond leefmilieu, op culturele en maatschappelijke ontplooiing. Wie verstoken blijft van deze grondrechten is maatschappelijk kwetsbaar. Voor hem en haar dreigt sociale uitsluiting. Het opbouwwerk biedt deskundige en onafhankelijke ondersteuning aan groepen van mensen, opdat zij hun grondrechten kunnen uitoefenen. Opbouwwerkers hebben vooral oog voor mensen die kampen met maatschappelijke achterstelling en uitsluiting. Ze werken aan waarneembare oplossingen van gemeenschappelijke problemen, dit met uitdrukkelijke participatie van de mensen zelf. Wat de mensen zelf weten en kunnen is het vertrekpunt. Opbouwwerkers mobiliseren alle nuttige, sociale krachten. Het opbouwwerk draagt bij tot een leefbare en duurzame samenleving.

Beknopte historiek De jaren vijftig van de 20ste eeuw: ontstaan van het buurtwerk in de grotere steden met in 1967 de oprichting van een ‘Federatie Buurtwerk’. De jaren ’60: ontstaan van het streekopbouwwerk, voornamelijk in West-Vlaanderen en Limburg. Dit leidt tot de oprichting in 1976 van een ‘Federatie Territoriaal Opbouwwerk’. 1983: Minister Karel Poma brengt structuur in de sector. Alle werkers werden ‘gepoold’ in provinciale en stedelijke organisaties, de zgn. (P)RISO’s en één ondersteuningsinstituut: VIBOSO. 9 juli 1985: oprichting van RISO Oost-Vlaanderen vzw, met maatschappelijke zetel te Gent, via pooling van 6 lokale en regionale opbouwwerkinstellingen. 26 juni 1991: het decreet maatschappelijk opbouwwerk creëert een decretale basis voor de erkenning en subsidiëring van het instituut. 1 januari 2001: de Gentse werking wordt afgesplitst van RISO Oost-Vlaanderen vzw en ondergebracht in een afzonderlijk instituut voor het grootstedelijk gebied onder de naam RISO Gent vzw. 1 januari 2006: VIBOSO en de RISO’s streven naar een sterkere profilering van de sector samenlevingsopbouw en een meer samenhangende en kwalitatieve werking. Dit streven vertaalt zich ondermeer in een nieuwe naam: RISO Oost-Vlaanderen wordt Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen.

Structurering van de sector en regelgevend kader •

Er zijn in Vlaanderen 8 instituten voor Samenlevingsopbouw, 5 provinciale en 3 stedelijke:


43 43

• • • • • • • •

Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen vzw; Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen vzw; Samenlevingsopbouw Gent vzw; Samenlevingsopbouw Antwerpen Provincie vzw; Samenlevingsopbouw Antwerpen Stad vzw; RISO Vlaams-Brabant vzw; Samenlevingsopbouw Brussel vzw; RIMO Limburg vzw.

Daarnaast beschikt de sector over een ondersteuninginstituut. Samenlevingsopbouw Vlaanderen vzw staat in voor vorming, training en opleiding van opbouwwerkers, buurtwerkers en beleidsmedewerkers. Het instituut werkt ook nieuwe visies en werkinstrumenten uit op basis van praktijkonderzoek en methodiekontwikkeling. De themawerking van het ondersteuninginstituut is onder andere gericht op wonen en onderwijs. Haar informatieopdracht vervult Samenlevingsopbouw Vlaanderen onder meer via een bibliotheek, publicaties, een website, een digitale nieuwsbrief en het tijdschrift TerZake. De onderlinge samenwerking tussen de 8 regionale instituten en Samenlevingsopbouw Vlaanderen wordt georganiseerd binnen de meerjarenplanning. Er bestaan samenwerkingsverbanden rond de thema’s wonen, maatschappelijke dienstverlening, onderwijs en platteland. De Federatie Samenlevingsopbouw (FESO) behartigt de collectieve belangen van de sector en neemt namens de sector standpunten in ten aanzien van de overheid en andere sectoren. Regelgevend kader: ‘Decreet betreffende de erkenning en subsidiëring van het maatschappelijk opbouwwerk’ van 26 juni 1991. De basis voor de erkenning en subsidiëring van de instituten voor Samenlevingsopbouw is het meerjarenplan. Het lopende meerjarenplan beslaat de periode 2009-2015.

Doelgroep(en) We werken bij voorrang met maatschappelijk kwetsbare groepen. Dit zijn groepen die kampen met situaties van achterstelling en uitsluiting op vlak van grondrechten, leefbaarheid en samenleven in diversiteit. Het is hier dat hun maatschappelijke kwetsbaarheid tot uiting komt en waarmee we aan de slag gaan. De diversiteit van de doelgroep is dan ook zeer groot: • • •

Mensen in armoede, meervoudig achtergestelden, laaggeschoolde langdurig werklozen, thuislozen, woonnomaden, … Bewoners van aandachtsgebieden, minder mobiele personen, … Mensen die vereenzaamd leven; maatschappelijk kwetsbare ouderen, jongeren, alleenstaanden, eenoudergezinnen, allochtonen, sociale huurders, …

In het verklaren van achterstelling en uitsluiting stellen we zonder meer de structurele dimensie voorop, zonder voorbij te gaan aan oorzaken op individueel niveau die situaties van achterstelling en uitsluiting mee kunnen veroorzaken en bestendigen.

Werking Wat Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen doet ligt vast in het huidige meerjarenplan 2009-2015. De strategische keuzes vielen op de thema’s grondrechten, maatschappelijke dienstverlening, wonen, onderwijs en leefbaarheid. Alle keuzes die we in dit meerjarenplan maken verfijnen we elk jaar opnieuw in een jaarplan. Dag in dag uit zijn onze buurten opbouwwerkers samen met vrijwilligers, organisaties, diensten en beleidsmakers aan de slag in onze projecten en buurthuiswerkingen.


44

Binnen het thema grondrechten willen we vooral de achterstelling in ons werkingsgebied zichtbaar maken, de organisatiegraad van maatschappelijk kwetsbare groepen versterken en randvoorwaarden voor beleidsparticipatie creëren. Binnen het thema maatschappelijke dienstverlening werken we met de rechthebbenden oplossingen uit voor de problematiek van onderbescherming (Zuid-Oost-Vlaanderen), betrekken we maatschappelijk kwetsbare groepen bij de ontwikkeling en uitvoering van een lokaal beleid inzake maatschappelijke dienstverlening (Meetjesland) en realiseren we geïntegreerde basisvoorzieningen voor die doelgroepen (Lokeren). Binnen het thema wonen werken we enerzijds oplossingen uit voor de problematiek van het ‘wonen aan de onderkant’ (Waas & Dender - woonwagenbewoners in Oost-Vlaanderen) en anderzijds betrekken we maatschappelijk kwetsbare groepen bij de ontwikkeling en uitvoering van een lokaal woonbeleid dat meer rekening houdt met hun noden en behoeften (kwetsbare huurders op de private woningmarkt in Sint-Niklaas, sociale huurders in Eeklo, ouderen in het Meetjesland). Binnen het thema onderwijs werken we oplossingen uit voor de problematiek van kansenongelijkheid van maatschappelijk kwetsbare kinderen in het basisonderwijs (onderwijsopbouwwerk in Ronse en Sint-Niklaas en kleuterparticipatie in Sint-Niklaas). Binnen het thema leefbaarheid zetten we enerzijds projecten op die de participatiekansen van bewoners met betrekking tot hun directe woon- en leefomgeving verhogen (Dorpsparticipatie Geraardsbergen, DORP inZICHT Merelbeke, Naar een Oost-Vlaamse Vereniging kleine kernen). Anderzijds zetten we initiatieven op die de sociale en fysieke leefbaarheid en het samenleven in stedelijke en landelijke aandachtsgebieden verbeteren (wijkwerking in Dendermonde, buurtwerk in Ronse, Buurtweb in Aalst, Babbelonië in Dendermonde e.a.). Voor elk van deze thema’s hebben we ook een bovenlokale werking die bestaat uit het opzetten of deelnemen aan sectorale, provinciale, Vlaamse of federale acties en overlegtafels (bijv.. Vlaams Netwerk VWAWN, Provinciale Woonraad, VIVAS, Meetjeslands overleg welzijn & onderwijs, Transitiearena duurzaam wonen, Plaatselijke Groepen Leader, IPO). Samenlevingsopbouw is op een projectmatige manier actief in buurten, wijken, dorpen, een streek. Centraal staan de mensen en hun gemeenschappelijke, gedeelde noden en problemen waarvoor oplossingen worden gezocht. Naast probleemoplossend is een project ook steeds gericht op de versterking van de eigen rol en verantwoordelijkheid van de doelgroep. Projecten zijn beperkt in tijd: 1 jaar, 2, 5, … Opbouwwerkers begeleiden de bewonersgroepen voor de duur van een project en worden dan opnieuw elders ingezet. Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen heeft ook buurtwerkers in dienst. Buurtwerkers opereren vanuit een vaste stek. Dat kan een buurthuis, een dorpshuis of geïntegreerde basisvoorziening zijn. Daar zetten ze samen met de bewoners allerlei activiteiten en dienstverlening op: van een openbare computerruimte of een infoavond over gezondheid tot zitdagen van sociale diensten en buurtacties. De directe participatie van bewoners en hun inzet binnen het vrijwilligersnetwerk zijn essentieel. Bijzondere aandacht gaat naar mensen die extra steun kunnen gebruiken. Het opbouwwerk hanteert daarbij tal van methodieken en handvatten. De methodieken worden aangewend om langdurige processen methodisch te begeleiden. Voorbeelden zijn DORP inZICHT, LENS, DIP, Planning for Real. De handvatten zijn instrumenten die worden ingezet om in bepaalde onderdelen van het project bewoners te mobiliseren, stem te geven of in dialoog te treden. Voorbeelden zijn: hoppen, open space, keukentafelgesprekken, straat- en pleinpanel.


45 45

Afstemming en samenwerking Voor Samenlevingsopbouw zijn de belangrijkste partners op projectniveau de lokale besturen (gemeente en OCMW) en daarnaast - afhankelijk van de behandelde thematiek - de relevante thema- en welzijnsactoren, zoals sociale huisvestingsmaatschappijen, sociale verhuurkantoren, woonwinkels, woon- en zorgcentra, scholen, CLB’s, tewerkstellingsprojecten, ... . Afstemming in meerjarenplannning en jaarplannen en in de terreinwerking wordt steeds meer gezocht met CAW’s en Verenigingen waar armen het woord nemen. Op bovenlokaal niveau zoeken we samenwerking en overleg met provinciale, Vlaamse en federale overheden en gaan we allianties aan met relevante koepels en overlegplatforms, zoals het Vlaams Netwerk van Verenigingen waar armen het woord nemen, Steunpunt algemeen Welzijnswerk, VOB, VIVAS, Komosie, ….

Knelpunten, tendensen en uitdagingen De sector samenlevingsopbouw staat dit jaar voor een bijsturing van de lopende meerjarenplanning. Daarin zal meer aandacht uitgaan naar de samenwerking die in de komende jaren wordt opgezet met CAW’s en Verenigingen waar armen het woord nemen. Daarnaast wordt geëxpliciteerd hoe wordt ingespeeld op beleidsaccenten die door de Vlaamse minister bevoegd voor Welzijn worden gelegd.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.samenlevingsopbouw.be www.samenlevingsopbouw-oost-vlaanderen.be www.dorpinzicht.be Andere websites/blogs van Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen vzw ter illustratie van onze werking: www.buurtweb-aalst.be www.dorpshuizen.be/index.html dorpsparticipatie.geraardsbergen.be taalpaleis.blogspot.com


46

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Materiële hulpverlening Ria Roosens, KRAS

Missie en opdrachten Iedereen heeft recht op de vervulling van elementaire basisbehoeften zoals voeding en kledij. Pas als deze behoeften vervuld zijn zullen mensen stappen zetten naar zelfontplooiing, participatie en deelname aan allerlei goed bedoelde projecten. Materiële hulp bestaat nooit op zich maar maakt altijd deel uit van een globale begeleiding met als doel de totaalsituatie van de hulpvrager te verbeteren.

Beknopte historiek (Hoofdzakelijk) vrijwilligers stelden in hun nabije omgeving vast dat mensen er niet in slaagden om te voldoen aan elementaire materiële behoeften. In eerste instantie werd kledij ter beschikking gesteld. Bij de contacten met de mensen bleek er ook nood aan voeding. Het ondersteunen met voeding en kledij werd geleidelijk aan gekoppeld aan groepsmomenten om het sociaal isolement te doorbreken. Materiële ondersteuning bleek een goede opstap om mensen te bereiken en samen met hen te werken aan betere levensvoorwaarden.

Actoren/instituties en regelgevend kader Materiële hulp situeert zich vooral in de particuliere sector en is voor het grootste deel in handen van vrijwilligers in armoedediensten. Armoedediensten uit de particuliere sector werden in het verleden niet en op vandaag, hier en daar, in zekere mate gesubsidieerd. Materiële hulpverlening is niet terug te brengen onder één regelgevend kader.

Structurering van de sector/subsector Oorspronkelijk werkten armoedediensten los van mekaar en was er ook weinig contact met het beleid. In de voorbije jaren gingen armoedediensten samenwerken bijv.. Kras vzw voor Gent en Welzijnsschakels voor de Provincie Oost-Vlaanderen. Samenwerking bevordert een efficiënte hulpverlening (uitwisseling van ervaringen en knowhow) en geeft aan de diensten een groter draagvlak. Samenwerkende armoedediensten vervullen een signaalfunctie inzake armoedeaangelegenheden.


47 47

Doelgroep(en) • • • •

OCMW-leefloners, mensen met kleine vervangingsinkomens (uitkeringsgerechtigd werkloos, invaliditeit), kleine pensioenen, mensen met schuldenlast; Mensen die over onvoldoende leefgeld beschikken om te voldoen aan elementaire materiële behoeften (inkomen verminderd met huisvesting, energie en afbetalingen); Mensen die om diverse redenen niet of niet onmiddellijk kunnen geholpen worden door de officiële hulpverlening; Specifieke doelgroepen, bijv.. vluchtelingen en mensen zonder papieren.

Werking •

Uitgangspunt: materiële hulp op maat van het individu, als onderdeel van een globale begeleiding.

•

Materiële hulpverlening kan veel verschillende vormen aannemen: • • • • • •

•

Voedselondersteuning (zorg voor kwalitatief aanbod, keuzemogelijkheid); Tussenkomst voor warme maaltijden in sociale restaurants; Kledij en huisraad i.s.m. Kringloopwinkels; Tussenkomst voor school- en gezondheidskosten; Tussenkomst voor hygiëne (bijv.. gratis douches, jetons voor wasserette, wasproducten, tandverzorging ...); Zelfzorg (kapper, medische voetverzorging).

Ander belangrijke aspecten van basishulp: • •

Werken aan beter zelfbeeld en zinvolle tijdsbesteding door mensen in armoede taken en verantwoordelijkheden te geven in de armoededienst; Het bevorderen van participatie door mensen in armoede toe te leiden naar en te begeleiden bij allerlei activiteiten op vlak van vrije tijd, cultuur bv theater, Festival van Vlaanderen, museumbezoek …

Afstemming en samenwerking • • • •

Algemeen: zo ruim mogelijke samenwerking met zoveel mogelijk partners; Eerste partner, het OCMW: belangrijk om goede afspraken te maken over doorverwijzing en begeleiding; Verder: afhankelijk van de situatie, samenwerking met de diensten/organisaties die een inbreng kunnen doen bij de begeleiding: CAW’s, school, brugfiguren, wijkgezondheidscentrum; Bijdrage aan structurele armoedeaanpak door het opnemen van partnerschap binnen het lokale sociaal beleid.

Knelpunten, tendensen en uitdagingen • •

Prioritair knelpunt: de minimuminkomens zijn te laag en de kosten van huisvesting en energie te hoog waardoor mensen in de armoede terechtkomen en/of er niet uit geraken; De armoede stijgt: materiële hulpverlening blijft een noodzakelijk kwaad. Het OCMW en de officiële organisaties beseffen dit en zoeken samenwerking met de derden om mensen zo goed mogelijk te kunnen ondersteunen.

•

Uitdagingen voor de sector basishulp - materiële hulpverlening: •

De materiële hulp verder verfijnen en differentiëren (voedselondersteuning aangrijpen om op weg te gaan met mensen - mensen stem geven en laten participeren);


48

•

Maximale samenwerking met OCMW, beleid en de welzijnswereld: signaleren van armoedeaangelegenheden en participeren aan de uitbouw van het lokale sociaal beleid.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.welzijnsschakels.be www.armoedebestrijding.be www.ateljee.info www.KRASgent.be www.wijkcentrumdekring.be


49 49

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en Armoedebestrijding ‘Armoede’ wordt gedefinieerd als een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan en die de armen scheiden van de algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving (J. Vranken). Armoede reikt dus verder dan het louter ontberen van financiële middelen. Mensen in armoede worden ook geconfronteerd met drempels voor wat betreft onderwijs, werkgelegenheid, huisvesting, gezondheidszorg, cultuur en vrijetijd. Het spreekt voor zich dat armoedebestrijding er op gericht is deze uitsluitingen op te heffen en ervoor te zorgen dat de grondrechten voor iedereen, in het bijzonder de meest uitgesloten groepen in onze samenleving, kunnen gerealiseerd worden. Armoedebestrijding vergt een inclusieve aanpak over verschillende sectoren en beleidsdomeinen heen.

Team Insluiting en diversiteit Armoedebestrijding wordt opgenomen door het team insluiting en diversiteit binnen de Dienst Maatschappelijke Participatie.

Doelstellingen Het provinciaal armoedebeleid beoogt: • • • • •

Voor iedereen de sociale grondrechten te waarborgen; Sociale uitsluiting te vermijden of terug te dringen; Kwetsbare personen en groepen sterker te maken in hun mogelijkheden om te participeren; Armoede zichtbaar te maken, te (h)erkennen, in kaart te brengen en te begrijpen; De inbreng van ervaringsdeskundigheid van mensen in armoede, zowel in maatschappelijke dienstverlening als in beleid ten aanzien van mensen in armoede.

Acties Om Armoede en sociale uitsluiting aan te pakken werd, complementair aan het Vlaams Armoededecreet en het decreet lokaal sociaal beleid, een beleid uitgewerkt dat inzet op: • • •

Het ondersteunen van groepswerkingen; Provinciaal Armoedeoverleg en netwerkvorming; De inbreng van ervaringsdeskundigheid van mensen in armoede in maatschappelijke dienstverlening en in beleid.

Subsidies, premies Het provinciebestuur subsidieert jaarlijks collectieve projecten waarbij verschillende actoren in armoedebestrijding samen werken aan het voorkomen of wegwerken van sociale uitsluitingen.


50

Daarnaast beschikt het team Insluiting en diversiteit ook over een subsidielijn voor projecten van algemeen sociale aard. De bedoeling van deze regeling algemeen sociale aard is verbreding en vernieuwing in de welzijnssector aan te moedigen. Deze projecten dienen niet enkel experimenteel of innovatief te zijn, maar richten zich ook op maatschappelijk kwetsbare groepen. Meer info Bart Van Hulle, 09 267 75 24, [email protected]

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’, daarna voor ‘Algemeen welzijnsbeleid’ en tot slot voor ‘Kansenbeleid’.


51 51

Sociale Plattegrond OVL 2010 3. Kinderen en Jongeren


52

Sociale Plattegrond OVL 2010 Begeleiding jonge kinderen en Kinderopvang Krista De Vos, Kind & Gezin Stijn Lauwers, Kind & Gezin

Missie ‘Kind en gezin wil, samen met haar partners, voor elk kind, waar en hoe het ook geboren is of opgroeit, zoveel mogelijk kansen creëren.’

Beknopte historiek De oprichting van de Nationale Liga tot bescherming van het kind in zijn eerste levensjaren in 1904 en van de afdeling Hulp en Bescherming aan de Werken voor Kinderwelzijn binnen het Nationaal Hulp en Voedingscomité (NHVC, 1915) in volle oorlogstijd liggen aan de grondslag van de georganiseerde kinderzorg in België. In 1919 wordt het NWK opgericht, het Nationaal werk voor kinderwelzijn. In het kielzog van de staatshervorming van 1980 werd in 1984 Kind en Gezin bij decreet opgericht. In 1987 werd Kind en Gezin een Vlaamse openbare instelling en van 2006 zijn we een intern verzelfstandigd agentschap met rechtspersoonlijkheid onder de bevoegdheid van de minister van welzijn, volksgezondheid en gezin.

Structurering van de sector •

Preventieve gezinsondersteuning Doelgroep: aanstaande ouders en gezinnen met jonge kinderen tot 3 jaar. •

Preventiediensten: •

Pre- en perinatale dienstverlening: • • • • •

Infoavonden ‘kind op komst’ voor aanstaande ouders i.s.m. de kraamklinieken waarbij allerlei informatie rond zwangerschap en geboorte wordt aangeboden; Communicatiedragers: zwangerschapsmap, zwangerschapspakket, elektronische nieuwsbrieven; Prenatale steunpunten voor de medische en psychosociale begeleiding van maatschappelijk kwetsbare zwangere vrouwen; Prenatale huisbezoeken voor psychosociale begeleiding van maatschappelijk kwetsbare zwangere vrouwen; Kennismakingsbezoek in de kraamkliniek na de bevalling.


53 53

•

Postnatale dienstverlening: •

•

Gezinsbezoeken: De regioverpleegkundige (in sommige regio’s aangevuld met een gezinsondersteuner die de brug probeert te maken tussen het maatschappelijk kwetsbaar gezin en de hulpverlener) komt een paar keer op huisbezoek kort na de bevalling tot in de derde levensmaand. Indien nodig kan dit ook langer. Men ontmoet het gezin in zijn dagelijks gebeuren en geeft advies rond voeding, verzorging, gezondheid, opvoeding en ontwikkeling en veilige leefomgeving.

•

Consultatiebureaus: 10 consulten bij een regioverpleegkundige en de arts waarbij advies en praktische tips gegeven worden, klinisch onderzoek gebeurt en gevaccineerd.

•

Spreekuur opvoedingsondersteuning: 1 tot 5 gesprekken rond alledaagse opvoedingsvragen. De totale dienstverlening is gratis en op vrijwillige basis.

•

•

•

Inloopteams: De belangrijkste doelstelling is om in een aantal kansarme buurten opvoedingsondersteunende activiteiten op te zetten voor aanstaande moeders en moeders met kinderen tussen o en 3 jaar. Doelstelling is drempelverlagend te werken. In Oost-Vlaanderen zijn er inloopteams in Ronse, Sint-Niklaas en 3 in Gent.

•

Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning: Professionele begeleiding in lastige tijden voor gezinnen met kinderen tot 12 jaar. De begeleiding kan mobiel (thuisbegeleiding) of (semi)residentieel(dagen nachtopvang) gebeuren en is beperkt in tijd. In Oost-Vlaanderen zijn er 6 ckg’s werkzaam.

•

Diensten voor gezinsondersteunende pleegzorg: Kortdurende opvang van kinderen in een pleeggezin wanneer de thuissituatie even moeilijk is. In Oost-Vlaanderen zijn er 2.

•

Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Oost-Vlaanderen: De vertrouwenscentra dienen als meldpunt, buiten het gerechtelijk kader, bij een vermoeden van kindermishandeling. Zij onderzoeken, diagnosticeren, verwijzen en coördineren de hulpverlening.

•

Opvoedingswinkels: Laagdrempel initiatief waar ouders met kinderen tot 18 jaar binnen kunnen lopen met al hun vragen rond opvoeding. In Oost-Vlaanderen zijn er momenteel 3 erkende opvoedingswinkels.

•

Expertisecentrum kraamzorg Oost-Vlaanderen: Ze richten zich naar professionelen en nietprofessionelen om kennis en ervaring rond kraamzorg te vergaren en te delen.

Adoptie: • •

•

Hulp in specifieke situaties, K&G erkent en subsidieert:

K&G is de Vlaamse Centrale autoriteit inzake adoptie (2005); Gezinnen die een kindje willen adopteren, kunnen hun licht opsteken bij Kind en Gezin. K&G begeleidt binnenlandse en buitenlandse adoptiediensten.

Andere specifieke activiteiten: •

Meldpunt onveilige kinderartikelen.


54

•

Kinderopvang: •

Kind en Gezin is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid inzake kinderopvang dat wordt uitgezet door de Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Kind en Gezin organiseert zelf geen opvang, maar samen met onze partners ondersteunen en stimuleren we kinderopvang in Vlaanderen en Brussel. We controleren de bestaande opvanginitiatieven en staan ze bij. Vele ervan worden door ons gesubsidieerd.

•

Dit wordt concreet vertaald in vijf volgende kernopdrachten: •

Afstemmen van vraag en aanbod: • •

•

De lokale besturen betrekken bij de regie van de kinderopvang en hen ondersteunen in hun lokale regierol;

•

Toestemming geven voor het opstarten van kwaliteitsvolle kinderopvang en deze opvang opvolgen in het kader van de ondersteuning van zijn werking;

•

Een intermediaire rol spelen bij de financiering van de opvangvoorzieningen;

•

De kwaliteit van de kinderopvang bevorderen: • • •

•

Bijkomende plaatsen in de kinderopvang mogelijk maken; Ouders en voorzieningen informeren;

Kwaliteit bevorderen, samen met de partners; Medische preventie en veiligheid; Competentiebevordering en professionalisering.

Kinderopvanglandschap •

Dagopvang 0-3 jaar: • • • •

Opvang in gezinsverband; Opvang in groepsverband; Erkende (en gesubsidieerd); Zelfstandige sector: • • • •

Diensten voor onthaalouders (aangesloten onthaalouder) (max 4 FT, max 8 gelijktijdig); Erkende kinderdagverblijven (vanaf 23 plaatsen, kleine vestigingsplaats vanaf 14 plaatsen); Zelfstandig onthaalouder (tot maximum 7 plaatsen); Zelfstandig kinderdagverblijf (vanaf 8 plaatsen).

Deze initiatieven kunnen ook een bijkomend aanbod voor schoolgaande kinderen bieden. •

Buitenschoolse opvang 3-12 jaar: • •

Initiatieven buitenschoolse opvang (organiserend bestuur minstens 21 plaatsen, vestiging minimum 8 plaatsen); Zelfstandig buitenschoolse opvang (vanaf 8 plaatsen).


55 55

•

Welke opvang niet onder bevoegdheid WVG • • • • • • • • •

•

Informeel: opvang thuis, familie, vrienden, kennissen; Geven van onderwijs inclusief opvang op school; Activiteiten van jeugdwerk, sportdienst, vakantieorganisaties; Jeugdhulp; Zorg in ziekenhuizen; Kortdurende toezicht van klanten in een handelszaak; Internaten; Babysitdienst of au pair; Thuisopvang zieke kinderen door ziekenfondsen.

Prijs dagopvang •

Inkomensgerelateerd: berekening op basis van gezamenlijk belastbaar inkomen: • •

•

Of vaste prijs bepaald door opvanginitiatief: •

•

Erkend sector: bepaald binnen minimum en maximum afhankelijk van duurtijd opvang; Zelfstandige sector: bepalen zelf de opvangprijs.

Kinderopvang zoeken • • • •

•

(halve) Dagprijs of maandprijs gemiddeld 20,30 euro (verschil landelijk/stedelijk groepsopvang/ gezinsopvang)

Prijs buitenschoolse opvang • •

•

Dagprijs tussen 1,42 euro - 25,35 euro; Supplementen mogelijk (bv luiers).

Gemeentelijke folders/aanspreekpunt; www.kindengezin.be www.kinderopvangzov.be www.ikzoekkinderopvang.be

Soorten plaatsen: • •

• • • •

Reguliere plaatsen basisaanbod tussen 7u en 18u; Occassionele (beperkt in tijd 6 maanden; bedoeld voor werkzoekenden die plots werk hebben, sollicitatie, opleiding hebben, acute crisissituatie om pedagogische en of sociale motieven dagopvang behoeft, draaglastvermindering); Flexibele opvangaanbod minstens 30 minuten voor of na regulier basisaanbod; of extra dagen (bv zaterdag); Lokale diensten buurtgerichte werking (laagdrempelig, geïntegreerd in de buurt, kinderopvang bevorderen voor kwetsbare gezinnen); Inclusieve; Nachtopvang, weekendopvang, kinderhotels (bijv. Oudenaarde).


56

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning Arnold Schaek, Directeur CKG Het Open Poortje

Missie en opdracht Een Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (CKG) richt zich naar gezinnen met kinderen van 0 tot 12 jaar (in al hun diversiteit), die een hulpvraag stellen omdat het opvoedingsgebeuren voor ouders en/of kind vastloopt of dreigt vast te lopen en waarvoor mits een tijdelijk hulpaanbod voldoende perspectief is op verandering. Hiervoor beschikken we over een palet aan hulpverleningsmogelijkheden zoals thuisbegeleiding, intensieve thuisbegeleiding bij moeders met baby’s, semiresidentiële begeleiding (al of niet met een pedagogisch trainingsaanbod voor ouders), residentiële kinderopvang en gezinsbegeleiding, een trainingsaanbod voor jonge kinderen (en ouders) met gedragsproblemen en triple P-groepstraining voor ouders.

Beknopte historiek CKG’s zijn gegroeid uit organisaties die zich in de 2e helft van de 20e eeuw aanvankelijk richten op de verscheidenheid aan kindslachtoffers na de tweede WO. Daar de nood aan deze ‘kinderkolonies’ stilaan minder noodzakelijk werd en anderzijds de behoefte aan opvang voor kinderen uit sociaal kwetsbare gezinnen toenam, besliste het toenmalige Nationaal Werk voor Kinderwelzijn (heden Kind en Gezin) in de jaren ‘70 die organisaties te heroriënteren. Zo ontstonden enerzijds ‘Kinderopvangcentra’ (KOC’s), die zich richten naar kinderen tussen 6 en 14 jaar en anderzijds de KinderDag-en-Nacht-Verblijven (KDNV), die zich richten op kinderen tussen 0 en 6 jaar. In april ’95 verscheen uiteindelijk het Ministeriële Besluit waarin de bovenvermelde KOC’s en KDNV’s samen werden gebracht onder de nieuwe naam Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (CKG’s).

Actoren en regelgevend kader Kind en Gezin is een zelfstandig Vlaams agentschap dat gelinkt is aan het Vlaams Kabinet Welzijn (minister Vandeurzen). De CKG’s situeren zich binnen het agentschap Kind en Gezin, en wel binnen de afdeling Preventieve Gezinsondersteuning. Binnen deze afdeling bevinden zich ook de vertrouwenscentra Kindermishandeling, de regiohuizen, de inloopteams en de gezinsondersteunende pleegzorg. De CKG’s behoren zo ook tot de partners die betrokken zijn in het Integrale Jeugdhulpverhaal. Het besluit van de Vlaamse regering betreffende de CKG’s dateert van 6 april 1995.

Structurering der sector Er zijn 23 CKG’s in Vlaanderen, waarbij meerdere CKG’s bijhuizen hebben. Oost-Vlaanderen telt 6 CKG’s; in Ronse, in Nazareth, in Lierde, in Sint-Niklaas, in Evergem en in Zottegem. Er bevinden zich ook afdelingen in Aalst en 2 in Gent. Ik verwijs hierbij graag naar www.ckg.be waar u een digitale map kunt vinden.


57 57

De CKG’s zijn ondergebracht in 2 koepels; enerzijds het Vlaams Welzijnsverbond en anderzijds het Pluralistisch Platform Jeugdzorg. De CKG’s situeren zich vooral in de rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp en onderscheiden zich zodoende van de partners in de Jongerenwelzijn.

Doelgroep CKG’s richten zich vooral naar gezinnen met jonge kinderen (0-12 jaar), die in pedagogische moeilijkheden verkeren en die vrijwillig met ons contact opnemen. Deze gezinnen kunnen ook naar een CKG doorverwezen worden via diensten. Een beperkt deel der kinderen wordt door de jeugdrechtbank, via beschikking, geplaatst (en dus niet vrijwillig opgenomen). Het betreft in dit laatste geval vooral residentiële opnames. De meerdere werkvormen (thuisbegeleiding, (semi-)residentiële begeleiding, STOP4-7…) worden toegelicht op de website www.ckg.be. Ze zijn ook vindbaar in modules via de databank van integrale jeugdhulp en worden eveneens graag mondeling toegelicht door een CKG in uw buurt.

Werking •

Als CKG heeft het centrum enkele specifieke accenten: • • • •

• •

•

De meerdere werkvormen kunnen naadloos in elkaar overgaan of onafhankelijk zijn; CKG’s zijn 24u op 24 bereikbaar. Elke dag in de week en dit het ganse jaar; Crisisaanvragen, die aansluiten bij de opdracht, kunnen direct opgenomen worden; De begeleiding is tijdelijk. Dat betekent dat we geen jarenlange opvang en begeleiding kunnen bieden maar binnen een tijdsperk van een aantal tot meerdere maanden een oplossing zoeken voor het gezin; De gezinnen kunnen zelf de vraag aan een CKG richten, er hoeft dus geen instantie tussen te komen; De (semi-)residentiële opvang is niet gratis maar wordt berekend op basis van het inkomen. De ouderbijdrage is aangepast aan kansarme gezinnen, startend bij 1,5 tot 13 euro/dag voor de beter bemiddelde gezinnen.

Contra-indicaties: • • •

Chronische problematieken (ernstige POS zonder perspectief) worden doorverwezen naar Jongerenwelzijn; Kinderen met individueel-therapeutische noden worden doorverwezen naar de kinderpsychiatrie of DGGZ; Kinderen die naar een dienst binnen Jongerenwelzijn dienen georiënteerd te worden, maar wegens plaatsgebrek daar niet terecht kunnen, worden in principe ook niet in een CKG begeleid.

De CKG’s passen het decreet inzake ‘de rechtspositie van de minderjarige in de jeugdhulpverlening’ toe en zijn intersectoraal vaak voorlopers inzake methodiekontwikkeling betreffende begeleiding van gezinnen met jonge kinderen. Kernthema’s en blijvende uitdaging zijn ouderparticipatie (ook binnen een residentiële context), hechtingsrelatie tussen ouders en kinderen en mantelzorg.

Afstemming en samenwerking De CKG’s richten zich zowel naar de partners binnen de rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (bijv. CLB, regiohuizen…), als naar de partners binnen de onrechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (begeleidingstehuizen, thuisbegeleidingsdiensten…) en naar partners binnen de nulde lijn (scholen, OCMW’s, sociale diensten ziekenhuizen…). Zij kunnen hierbij met deze partners zowel lokale als regionale samenwerkingsafspraken opmaken.


58

Knelpunten en uitdagingen Er komt een nieuwe regelgeving aan voor de CKG’s waarbij de residentiële werking terug wordt besproken en mogelijks herkaderd. De uitdagingen naar de toekomst toe zijn de verdere uitbouw van het ouderparticipatief werken, het inspelen op de gehechtheidrelatie tussen ouders en kinderen en het uitbouwen van mantelzorg bij kwetsbare gezinnen.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.ckg.be www.kindengezin.be www.stop4-7.be


59 59

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Opvoedingsondersteuning Katrien De Canck, Provinciaal Steunpunt Opvoedingsondersteuning

Missie en opdrachten Opvoedingsondersteuning wordt volgens het decreet (2007) gedefinieerd als: ‘De laagdrempelige, gelaagde ondersteuning van opvoedingsverantwoordelijken bij de opvoeding van kinderen/jongeren van nul tot achttien jaar’. Het Vlaams Netwerk Opvoedingsondersteuning (2005) formuleert het als volgt: ‘Opvoedingsondersteuning bestaat uit al die activiteiten die tot doel hebben om ouders steun te bieden bij het opvoeden. Het richt zich niet zozeer op het kind zelf, maar vooral op ouders en opvoeders en op de context waarbinnen opvoeding plaatsvindt’. •

Opvoedingsondersteuning heeft tot doel: • • • •

De competentie en vaardigheden van deze opvoedingsverantwoordelijken te versterken; De draagkracht te verhogen door het bieden van een luisterend oor, praktische hulp of steun; Het sociale netwerk rondom kinderen/jongeren en gezinnen te versterken; Het herstellen van de zelfregulatie en adaptatie om (zwaardere) problemen te voorkomen.

Beknopte historiek Hoewel ouders reeds van oudsher hun kinderen opvoeden, is ‘Opvoedingsondersteuning’ een relatief nieuw beleidsthema. Opvoeden wordt gezien als een proces dat ‘vanzelf’ verloopt. Vandaag zijn er echter een aantal maatschappelijke ontwikkelingen die het proces van opvoeden beïnvloeden, waardoor opvoeden anders geworden is dan vroeger. Ouders van vandaag kiezen bewuster voor kinderen. Ze hebben hoge verwachtingen van hun kinderen en van zichzelf en voeden meer dan ooit bewust op. Tegelijk werd de samenleving zelf meer geïndividualiseerd. Traditionele waarden en normen voldoen niet meer. Het vertrouwde netwerk van de familie is grotendeels weggevallen. Daarnaast is de samenleving voor kinderen en jongeren ingewikkeld en veeleisend geworden, waardoor de kans op problemen toeneemt. Dit alles leidt tot meer opvoedingsvragen, opvoedingsonzekerheid en opvoedingsproblemen, waardoor de nood aan opvoedingsondersteuning groter geworden is. Ouders worden - burgerrechtelijk en ook volgens het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind - gezien als de eerste verantwoordelijken voor de opvoeding van hun kinderen. De tijd is echter voorbij dat ouders als enige verantwoordelijk gesteld worden voor het welslagen van deze opvoeding. Het opvoeden van kinderen wordt gezien als een gedeelde verantwoordelijkheid, waarin ondermeer ook de overheid een rol in te vervullen heeft door het creëren van de nodige randvoorwaarden en het nemen van de juiste beleidsmaatregelen.


60

Actoren/instituties en regelgevend kader •

Regelgevend kader: • • •

•

Decreet houdende de organisatie van opvoedingsondersteuning (14 juli 2007); Besluit van de Vlaamse regering betreffende de toekenning van een subsidie-enveloppe en kwaliteitslabel aan de opvoedingswinkels (december 2008); Besluit van de Vlaamse regering tot uitvoering van het decreet van 13 juli 2007 houdende de organisatie van opvoedingsondersteuning (maart 2009).

Actoren op het werkveld: •

•

De sector opvoedingsondersteuning is breed en moeilijk af te lijnen. Een heel aantal initiatieven en voorzieningen hebben immers niet expliciet ‘opvoedingsondersteuning’ als kerntaak, maar worden door hun werking door ouders wel als opvoedingsondersteunend ervaren. Initiatieven die opvoedingsondersteuning tot kerntaak hebben: • • • •

•

Initiatieven die opvoedingsondersteunend beschouwd worden: • • • • • • •

•

Opvoedingswinkels in de centrumsteden (voor Oost-Vlaanderen: Aalst, Gent, Sint-Niklaas); Kind en Gezin (consultatiebureaus, spreekuur pedagogisch advies, inloop-team’s); Gezinsbond (Brieven aan jonge ouders, Botsing, vormingsaanbod,…); Ontmoetingsplaatsen (cfr. De speelcité, de mammacafé’s, ….).

Socio-cultureel werk (vormingplus, KAV, KVLV, ...); Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB); Kinderopvanginitiatieven; Algemene welzijnsvoorzieningen; Gezinshulp; Onderwijs; ….

Ondersteunende partners: •

Het decreet opvoedingsondersteuning voorziet ook een aantal ondersteunende partners met een specifiek takenpakket. Deze ondersteunende partners hebben geen dienstverlening aan opvoedingsverantwoordelijken, maar zijn ondersteunend bedoeld voor de initiatieven op het werkveld: • • • •

Vlaams Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning (EXPOO); Vlaamse Coördinatoren Opvoedingsondersteuning (agentschap Jongerenwelzijn); Provinciaal Steunpunt Opvoedingsondersteuning; Lokale coördinatoren Opvoedingsondersteuning (in principe in elke gemeente/stad).


61 61

Structurering van de sector/subsector Waar eindigt opvoedingsondersteuning en begint opvoedingshulp? Het agentschap Jongerenwelzijn ontwikkelde een schema. Dit schema tracht de positionering van de sector opvoedingsondersteuning tussen de hulpverlenende en de algemene voorzieningen als volgt te verduidelijken:

Doelgroep(en) Opvoedingsondersteunende initiatieven richten zich tot primaire en secundaire opvoedingsverantwoordelijken. Als primaire opvoedingsverantwoordelijken worden beschouwd ‘de titularissen van het ouderlijke gezag, de natuurlijke personen die één of meer kinderen op duurzame wijze of op regelmatige basis in feite onder hun bewaring hebben of bij wie het kind geplaatst is door bemiddeling of ten laste van een overheid’. Hiermee worden bedoeld: de natuurlijke ouders, adoptieouders, pleegouders, grootouders, voogden … enz. Secundaire opvoedingsverantwoordelijken zijn dan ‘de professionelen die op grond van hun activiteiten mee verantwoordelijk zijn voor de opvoeding van meerdere kinderen’. Dit zijn bijvoorbeeld begeleiders in de kinderopvang, onderwijzers, opvoeders in allerhande (semi—) residentiële voorzieningen,… enz.

Werking Omdat het terrein van opvoedingsondersteuning zo breed is, worden initiatieven opvoedingsondersteuning ingedeeld volgens een aantal functies: Initiatieven die informatie en voorlichting bieden. Bijvoorbeeld:website ‘groeimee.be’, een lezing of vorming over een opvoedingsthema georganiseerd door een oudercomité of sociaal-culturele vereniging, een info-hoek in de opvoedingswinkel of op een openbare plaats met folders en brochures m.b.t. opvoeding, een ‘tuppercare-avond’ aan huis (cfr.; ‘Bijtanken @home’ - Gezinsbond), …


62

Initiatieven die sociale steun bieden. Bijvoorbeeld: haal- en brengcontacten met de opvoeders van de kinderkribbe of de school, ‘babbelmama’s’, het inloopteam van Kind & Gezin, ontmoetingsplaatsen (bijv. Baboes in Brussel, mammacafé’s,…), …. Initiatieven die signaleren en doorverwijzen. Bijvoorbeeld: de consultatiebureaus van Kind & Gezin, een doorverwijsfolder, beleidsnetwerken opvoedingsondersteuning, ... . Initiatieven die pedagogisch advies bieden. Bijvoorbeeld: spreekuur pedagogisch advies Kind & Gezin, adviesgesprek in de opvoedingswinkel, opvoedingstelefoon, oudercursussen (bijv.. oudertrainingen van de Gezinbond),…. ‘Opvoedingsondersteuning’ kan dus heel divers zijn. Maar in elk van de verschillende vormen, wordt vertrokken van volgende uitgangspunten: • • • • •

De activiteiten kaderen binnen het recht op maatschappelijke dienstverlening en gaan uit van de erkenning van het recht op respect voor hun privé- en gezinsleven Alle activiteiten moeten door de gezinsleden ervaren worden als ondersteunend of aanvullend bij de opvoeding; Vertrekken van de vragen en de behoeften van de ouders (vraaggericht en participatief werken); Aansluiten bij de deskundigheid van ouders en hen activeren om zelf oplossingen te zoeken die passen in hun situatie (empowerment); Niet problematiseren maar aansluiten bij wat goed gaat en zo de competenties versterken (opvoedingsvragen zijn normaal, taboedoorbrekend).

Afstemming en samenwerking Afstemming en samenwerking zijn kernwoorden binnen het decreet opvoedingsondersteuning. Het is de bedoeling dat partners door afstemming en samenwerking een zo breed mogelijk aanbod voor opvoedingsverantwoordelijken kunnen realiseren. Op lokaal niveau dient men dit te bereiken via de organisatie van het Lokaal Overleg Opvoedingsondersteuning. Lokale coördinatoren opvoedingsondersteuning worden in een aantal regio’s samengebracht en ondersteund door het RWO in Regionale (Leer)netwerken Opvoedingsondersteuning (cfr. Meetjesland, Aalst, Oudenaarde). Op provinciaal niveau worden de verschillende partners samengebracht in het Provinciaal Platform Opvoedingsondersteuning. Daarnaast ook structureel overleg tussen EXPOO, de verschillende Provinciale Steunpunten en de Vlaamse Coördinatoren.

Knelpunten, tendensen en uitdagingen Een groot aantal voorzieningen en organisaties werken opvoedingsondersteunend naar ouders: de kinderopvanginitiatieven, gezinshulp, onderwijs, socio-culturele organisaties, algemeen welzijnswerk, …. Toch hebben weinig voorzieningen expliciet opvoedingsondersteuning als kerntaak. Het bekend maken van het aanbod aan ouders, het afstemmen van het aanbod tussen de aanbiedende voorzieningen en het ontwikkelen van een bereikbaar aanbod opvoedingsondersteuning voor elke ouder, vormen de grootste uitdagingen voor de sector.


63 63

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.expoo.be www.groeimee.be


64

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en Opvoedingsondersteuning Aanvullend aan het Vlaamse beleid en met oog voor noden die zich in de provincie aandienen, ondersteunt het Provinciebestuur de netwerken en organisaties op het terrein van opvoedingsondersteuning. In het kader van het uitvoeren van zijn takenpakket, gaat het Provinciaal Steunpunt Opvoedingsondersteuning ondermeer in overleg met volgende actoren: • • •

Lokale coördinatoren opvoedingsondersteuning (deze worden tewerkgesteld door een gemeente of een intergemeentelijk samenwerkingsverband); Vlaamse coördinatoren opvoedingsondersteuning (consulenten van het Intern Verzelfstandigd Agentschap Jongerenwelzijn); Vlaams expertisecentrum opvoedingsondersteuning.

Team Preventie en hulp Het beleid inzake opvoedingsondersteuning is ingebed in het team Preventie en Hulp binnen de dienst Preventie, Hulpverlening en Zorg.


Faciliteren van intergemeentelijke of regionale samenwerkingsverbanden; Bundelen van goede praktijkvoorbeelden en mogelijk maken van ervaringsuitwisseling; Initiatieven opvoedingsondersteuning, gelegen in niet-centrumsteden en plattelandsgebieden, in staat stellen om op te starten (voeren van een impulsbeleid); Faciliteren van een kwalitatief en actueel vormingsaanbod voor iedereen die op professionele of vrijwillige basis aan opvoedingsondersteuning doet; Verspreiden van informatie en materiaal met betrekking tot opvoedingsondersteuning aan de actoren in provincie Oost-Vlaanderen.

Acties • • • • • • • • •

Informeren, begeleiden en ondersteunen van (inter)gemeentelijke, bovenlokale en regionale netwerken en initiatieven opvoedingsondersteuning, gericht op het versterken van deze netwerken en/of initiatieven; Inhoudelijk ondersteunen van de leernetwerken opvoedingsondersteuning in de regionale welzijnsregio’s; Detecteren van blinde vlekken, overlapping en versnippering op het terrein; Organiseren van het provinciaal platform opvoedingsondersteuning; Organiseren van een overleg tussen de coördinatoren van de Oost-Vlaamse opvoedingswinkels in functie van ervaringsuitwisseling, deskundigheidsbevordering en eventuele afstemming van acties; Organiseren van intervisie voor de aanbieders van pedagogisch advies in de verschillende initiatieven opvoedingsondersteuning; Optreden als gastheer voor de ‘provinciale vergadering voor diensten voor opvanggezinnen’; Mee zoeken naar een structurele inbedding van goede, vernieuwende (boven)lokalen en regionale projecten opvoedingsondersteuning die hun meerwaarde bewezen hebben; Actualiseren van de overzichtslijst van interessante brochures en folders met betrekking tot opvoeding(sondersteuning) in functie van de verspreiding ervan aan lokale en regionale actoren opvoedingsondersteuning;


65 65

•

•

In het kader van ‘week van de opvoeding’ (16 mei tot 22 mei 2010) participeert het provinciaal steunpunt opvoedingsondersteuning mee in de werkgroep, georganiseerd door het expertisecentrum opvoedingsondersteuning, die deze week in Vlaanderen gestalte geeft; Uitvoeren van het provinciaal reglement voor subsidiëring van initiatieven opvoedingsondersteuning.

Subsidies, premies Het provinciebestuur wil een bijdrage leveren aan het bevorderen van de kwaliteit van de initiatieven opvoedingsondersteuning op het lokale en regionale niveau. Via het provinciaal reglement voor subsidiëring van initiatieven opvoedingsondersteuning kan het provinciebestuur projectsubsidies toekennen aan initiatieven en netwerken Opvoedingsondersteuning, die ten goede komen aan de inwoners van het grondgebied Oost-Vlaanderen. Het reglement en aanvraagformulier voor subsidies voor initiatieven opvoedingsondersteuning is terug te vinden via: www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Opvoedingsondersteuning’. Zie nu het linkje in het rechterblok onder ‘Subsidies/Reglementen’. Meer info: Katrien De Canck, 09 267 75 57, [email protected] Luc De Vulder, 09 267 75 51, [email protected]

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Opvoedingsondersteuning’ www.expoo.be www.groeimee.be


66

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Algemeen Welzijnswerk JongerenAdviesCentrum (JAC) Frances Van Belle, JAC Gent - CAW Artevelde

Missie en opdrachten Een Jongeren Advies Centrum of JAC maakt deel uit van een Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) en neemt de missie over van de CAW’s. Net als de CAW’s heeft een JAC 3 kerntaken: • • •

Onthaal en vraagverduidelijking; Psychosociale begeleiding; Preventie en beleidssignalering.

Beknopte historiek De historiek van de JAC ‘s situeert zich in de alternatieve hulpverlening in de jaren ‘60. JongerenInformatieCentra (JIC) ontstaan in Gent in 1966 naar aanleiding van een onderzoek van de RUG (Willy Faché-1963) naar de informatie en -hulpbehoeften van jongeren. JAC’s (JongerenAdviesCentra) ontstaan in 1972 in Antwerpen, Leuven en Aalst. Ze beogen een lage instap met een nieuwe doelgroepgerichte en specifieke aanpak. Ze combineren in hun aanpak de scala van hulpverlening, dienstverlening, voorlichting en sociale actie. Ze zijn formeel pluralistisch en krijgen erkenning en financiële ondersteuning als ‘experimenteel’ jeugdwerk. (bron: www.canonsociaalwerk.be) Nu zijn de JAC’s deelwerkingen van de CAW’s. Begin jaren ’90 wou de Vlaamse regering een reorganisatie van de sector en de basis hiervan werd gelegd in het decreet van juli 1991. De kleine ambulante en residentiële centra werden aangezet om te fuseren tot grote polyvalente centra. In de loop van de jaren 90 van de vorige eeuw werden verschillende Autonome Centra Algemeen Welzijnswerk opgericht. De verschillende JAC’s sloten aan bij CAW binnen hun regio (of één van de CAW’s binnen de grotere steden). In Oost-Vlaanderen zijn er JAC’s in St. Niklaas, Lokeren, Dendermonde, Wetteren, Aalst, Oudenaarde, Geraardsbergen en Gent.

Actoren/instituties en regelgevend kader Decreet betreffende het algemeen welzijnswerk van 8 mei 2009: Als erkend Centrum voor Algemeen Welzijnswerk krijgt de moederorganisatie waaronder het JAC valt een subsidie van de Vlaamse overheid: ministerie van welzijn, volksgezondheid en gezin (enveloppensubsidie). Vanaf 2011 worden er beleidsplannen voor 5 jaar geschreven (2011-2015).


67 67

Structurering van de sector/subsector Het JAC is een ambulante eerstelijnsdienst en het jongerenonthaal (‘toegangspoort’) voor de CAW’s.

Doelgroep(en) Alle jongeren van 12 tot 25 jaar met om het even welke vraag.

Werking De werking kan sterk verschillen van JAC tot JAC. Deze opsomming is gebaseerd op de werking van JAC Gent. Sommige andere JAC’s kunnen andere accenten leggen. • • • • •

Jongerenonthaal = toegangspoort voor vervolghulpverlening in de Gentse CAW’s i.f.v. vraagverduidelijking, indicatie, doorverwijzing; Informatie over uiteenlopende onderwerpen die met de leefwereld van jongeren te maken hebben (‘er zijn geen domme vragen’); Advies: Verschillende mogelijkheden worden op een rij gezet en afgewogen zodat de jongere zelfstandig een tot een keuze/oplossing kan komen; Begeleiding: Meerdere gesprekken, op regelmatige basis. Wederzijds engagement en duidelijke doelstelling(en); Consult: Het bieden van informatie en advies aan professionals.

•

Tijdens een eerste gesprek wordt de hulpvraag verduidelijkt en wordt bekeken wat het meest geschikt antwoord is. Vaak heeft de jongere voldoende aan een informatief, adviserend en/of ondersteunend gesprek.

•

Andere jongeren hebben nood aan meer ondersteuning. In onderling overleg wordt dan gezocht naar een hulpverleningsaanbod dat het best aansluit bij hun vragen en wensen. Sommigen kunnen voor psychosociale begeleiding geholpen worden in ons eigen centrum. Anderen verwijzen we door naar het aanbod van anders gespecialiseerde centra, zoals o.m. de geestelijke gezondheidszorg, de drughulpverlening, juridische hulpverlening, ….

•

Werkingsprincipes: • • • • •

•

Bereikbaarheid: (afspraak hoeft niet, mag wel): • • • •

•

De jongere is zelfstandige hulpvrager; Anoniem; Vrijwillig; Vrijblijvend; Gratis.

Op het centrum; Telefonisch; E-mail/brief; Chat (on-line permanentie met andere JAC’s).

Werkingsgebied: Het werkingsgebied valt in principe samen met het werkingsgebied van het CAW waar het JAC onder valt.


68

Afstemming en samenwerking • • • • • • • • •

Integrale jeugdhulp; Jeugddiensten in de regio; Jeugdwerk; Lokaal sociaal beleid; Sensoa; In petto (jongereninformatie.be); OCMW; Ad hoc; …

Knelpunten, tendensen en uitdagingen • • • • • • •

•

Doorverwijsmogelijkheden en ontbreken van samenwerking met GGZ/VAPH diensten; Betaalbare huisvesting, huurdiscriminatie voor ECM en/of leefloontrekkenden; Het moeten opnemen van bemiddelende rol om basisvoorzieningen hun werk te laten doen; Vakjargon dat gehanteerd wordt waardoor dagdagelijkse administratie onbegrijpelijk wordt (bv. huurcontract); Leemte voor 17-jarigen: te oud voor het comité bijzondere jeugdzorg en te jong voor het OCMW; Tekort aan opvangplaatsen, zeker voor jongeren; Jongeren die nergens (meer) terecht kunnen omwille van herhaaldelijke agressie/omwille van psychiatrische problematiek. Uitdaging: Een gedeelde visie en samenwerking met probleemspecifieke sectoren ikv ‘gedeelde zorg’.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.jongereninformatie.be www.rechtenverkenner.be www.vad.be www.kindermishandeling.org www.allesoverseks.be


69 69

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector CLB (Centra voor Leerlingenbegeleiding) Fernand Voet, vestigingsverantwoordelijke Vrij CLB Zuid-Oost-Vlaanderen, vestiging Ronse

Missie en algemene opdracht Werken in een CLB betekent werken in het onderwijslandschap. Dat wil zeggen werken met en voor leerlingen (= jongeren in schools verband), leerkrachten, schooldirecties, ouders van leerlingen binnen de structuren van het Vlaamse onderwijs (Ministerie van Onderwijs en vorming). Maar het CLB is meer dan dat: het verleent tegelijkertijd ook jeugdhulp en is één van de 7 sectoren binnen de Integrale Jeugdhulp in Vlaanderen. Het CLB leunt dus ook sterk aan bij de sector welzijn en fungeert als draaischijf tussen onderwijs en welzijn. De CLB’er kent het onderwijslandschap, hij hoort erin thuis, kent en begrijpt de wereld, maar tegelijkertijd is hij een buitenstaander: hij behoort niet tot de school. Deze positie maakt het CLB-werk uniek. De CLB-er beweegt zich in het concrete schoolse leven en tegelijkertijd kijkt hij van op een professionele afstand toe, boven de verschillende scholen waarmee het CLB een contract heeft afgesloten. Zo kan hij zich engageren in elke school en toch voldoende objectief blijven. En dat is niet altijd evident, het is soms dansen op een slappe koord. Het uitgangspunt bij het CLB-werk is en blijft immers het welbevinden van de leerling, zorgen dat jongeren op school de beste kansen krijgen, helpen om ze tot zelfredzame en evenwichtige volwassenen te laten opgroeien.

Waarden en principes (opgenomen in een netoverschrijdende Mission Statement) Elke CLB-medewerker is gebonden aan het beroepsgeheim en werkt vanuit volgend deontologisch kader: • • • • • • • •

• • •

Vertrouwen: De basis voor de relatie tussen het centrum en zijn cliënten (de leerling, zijn ouders, de leerkracht en de schooldirectie) is wederzijds vertrouwen; Onafhankelijk: De centra treden onafhankelijk op met als belangrijkste doelstelling het welzijn van de leerling; Discreet: De centra garanderen discretie vanuit een respect voor alle betrokkenen; Respect voor de privacy: De centra verzamelen en gebruiken enkel gegevens die relevant zijn voor de uitvoering van hun opdracht; Deskundig: Alle medewerkers van de centra waken over hun deskundigheid en bekwamen zich steeds verder in functie van hun taak; Laagdrempelig: De centra stemmen hun werking af op en staan open voor hun doelgroepen. De begeleiding is kosteloos; Preventief: De centra ondernemen, waar noodzakelijk en nuttig, tijdig actie om samen met alle betrokken partijen het welzijn van de leerlingen te vrijwaren of te bevorderen; Emancipatorisch: De centra werken samen met de school aan de versterking van de eigen verantwoordelijkheid van de leerling en stimuleren zijn ontwikkeling tot zelfredzaamheid, zelfvertrouwen en zelfsturing met respect voor de identiteit van de leerling; Maatschappijgericht: de centra houden voeling met de maatschappelijke evoluties en houden hiermee rekening bij de uitvoering van hun opdracht; Teamwerk: de centra werken multidisciplinair; Prioriteit: de centra besteden bijzondere aandacht aan leerlingen die bedreigd zijn in hun ontwikkeling of opgroeien in een risicovolle omgeving.


70

Beknopte historiek De huidige CLB’s zijn ontstaan in 2000 als samenvoeging van de Psycho-Medisch-Sociale Centra (PMS) en het medisch Schooltoezicht (MST). Zowel de voorganger van het PMS, het Bureel voor Beroepsoriëntering, als het MST, zijn in het begin van de 20e eeuw ontstaan, respectievelijk in 1912 en 1921. De doelstelling van het Bureel voor Beroepsoriëntering bestond uit het uitstippelen van het opleidingscurriculum van leerlingen. Het MST spitste zich oorspronkelijk toe op de controle van de fysieke gezondheidssituatie van de leerlingen. Als antwoord op maatschappelijke vragen vulde het met de jaren de notie gezondheid ruimer in, met als gevolg dat het de leerling meer vanuit een sociale invalshoek ging bekijken. Ondertussen was in 1960 het PMS ontstaan dat dezelfde maatschappelijke trend volgde. Het gevolg was dat het takenpakket en de doelgroep van beide en ook van andere welzijnsorganisaties voor overlappingen zorgde. Daarnaast werd het takkenpakket van het PMS en het MST ook steeds groter. Deze evoluties hebben eind de jaren negentig geleid tot een reorganisatie van de sector leerlingenbegeleiding. Deze reorganisatie ging gepaard met een schaalvergroting: de 300 PMS- en MST-centra werden gegroepeerd in 72 CLB’s.

Structurering van de sector en regelgevend kader De werking van de CLB’s in Vlaanderen wordt geregeld door het decreet van 1 december 1998 betreffende de centra voor leerlingenbegeleiding. Net zoals de scholen behoort elk van de 72 CLB’s tot een bepaald net, gegroepeerd onder 4 koepels (Gemeenschapsonderwijs, vrij onderwijs, provinciaal onderwijs en het onderwijs van de Vlaamse steden en gemeenten). Elk CLB, dat uit verschillende vestigingen of consultatieplaatsen kan bestaan, sluit met de scholen in zijn eigen regio een contract af waarin de leerlingenbegeleiding voor 3 jaar wordt vastgelegd en jaarlijks geëvalueerd. Het aantal leerlingen van deze scholen onder contract bepaalt de personeelsomkadering van het CLB. Per school wordt een multidisciplinair team gevormd dat bestaat uit medewerkers van de psychologische discipline (psycholoog, pedagoog, orthopedagoog, ..), maatschappelijke discipline (maatschappelijk werker) en medische discipline (schoolarts, sociaalverpleegkundige, ..). Zij beheren in teamverband het individueel leerlingendossier.

Werking en doelgroep(en) Het CLB begeleidt leerlingen van bij de instap in de kleuterschool tot het einde van het secundair onderwijs. Een speciale aandacht gaat naar leerlingen die in hun ontwikkeling en hun leerproces bedreigd zijn en naar kleuters, leerlingen van de eerste graad van het lager onderwijs, leerlingen uit het buitengewoon onderwijs, T(echnisch)SO, K(unst)SO en deeltijds beroepsonderwijs. De leerlingenbegeleiding bestaat enerzijds uit een leerlingengebonden aanbod en anderzijds uit schoolondersteunende activiteiten. Het leerlingengebonden aanbod vertrekt van een zorgvraag die betrekking heeft op het welbevinden van de leerling. Het heeft tot doel het leerproces of de onderwijsloopbaan van de leerling te vrijwaren of te versterken, hetzij op het moment van de vraag hetzij in de toekomst.


71 71

In de uitvoering van het leerlingengebonden aanbod wordt altijd rekening gehouden met het decreet betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de jeugdhulp. De CLB-begeleiding is in principe vraaggestuurd en vrijwillig: de leerling (+12-jarige) of zijn ouders (-12-jarige) geven telkens hun toestemming. De begeleiding bij problematische afwezigheden (spijbelen) en de medische consulten vormen hierop een uitzondering, aangezien de leerling, zijn ouders en de school verplicht zijn op deze begeleiding in te gaan. Binnen dit leerlingengebonden aanbod worden volgende 6 kernactiviteiten onderscheiden: onthaal, vraagverheldering, het geven van info en advies, diagnose, kortdurende begeleiding (2 tot 8 sessies) en samenwerken met het netwerk en dit op 4 begeleidingsdomeinen: •

• • •

Preventieve gezondheidszorg: Hieronder vallen het vaccinatieprogramma (voortzetting na K&G), medisch onderzoek, doorverwijzing naar tandarts, huisarts of specialist, beschermingsmaatregelen bij besmettelijke aandoeningen, gezondheidsopvoeding, …; Leren en studeren: Hier gaat de aandacht naar de cognitieve functieontwikkeling en leervorderingen van het kind en jongere (leerstoornissen, aandacht, leerattitudes, ...); Onderwijsloopbaan: Hieronder vallen de studiekeuzebegeleiding, problematische afwezigheden, schoolwisselingen, doorverwijzingen naar aangepast onderwijs, …; Psychisch en sociaal functioneren: Hier wordt gelet op de socio-emotionele ontwikkelingen van de leerling (relaties thuis, op school, onder vrienden, de emotionele verwerking in crisissituaties, het aanpakken van normoverschrijdend gedrag, …).

In functie van de versterking van de (school)interne leerlingenbegeleiding en vertrekkend van concrete probleemsituaties biedt het CLB ‘schoolondersteuning’ aan. De samenwerking met alle actoren die betrokken zijn bij de leerlingenbegeleiding (waaronder school, ouders, leerlingen en de pedagogische begeleidingsdiensten), moet er toe leiden dat de deskundigheid van leerkrachten op het gebied van signaaldetectie en de opvang van leerlingen vergroot wordt. Daarenboven is het doel van schoolondersteuning om tot een adequate vorm van leerlingenbegeleiding of zorgbeleid op school te komen.

Afstemming en samenwerking Het centrum werkt samen met relevante netwerkpartners in functie van de begeleiding van de leerling en de ondersteuning van ouders, de school of personen uit de leefomgeving. Wanneer naar externe hulpverlening verwezen wordt, betekent dit niet dat het CLB geen taken meer te vervullen heeft. In het kader van de draaischijffunctie zorgt het CLB voor onder meer het aanleveren van gegevens in functie van verwijzing en zorgt het voor opvolging in functie van de onderwijsleersituatie.

Knelpunten, tendensen en uitdagingen 10 jaar na de implementatie van het CLB-decreet rijzen nieuwe maatschappelijke vragen en uitdagingen zoals levenslang leren, gelijke onderwijskansen, leerzorg, time-outprojecten, opvoedingsondersteuning, inclusief onderwijs, gezondheidsbeleid, vaccinatiecampagnes, lokale overlegplatformen, integrale jeugdhulp en nog meer. De centra blijven niet aan de zijlijn staan en nemen een toenemend aantal nieuwe taken op. Doordat de toename van taken niet samengaat met een toename van middelen worden de centra verplicht om keuzes te maken die het meest beantwoorden aan de lokale noden. Die verschillende lokale behoeftes leiden soms tot een grote diversiteit tussen de centra, wat tot een onduidelijkheid kan leiden bij het publiek over wat van een CLB verwacht mag worden.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.ond.vlaanderen.be/clb


72

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Hulpverlening VAPH (minderjarigen) en onderwijs Paul Ongenaert, Algemeen directeur SOC De Hagewinde - Scholen De Hagewinde

Missie en opdrachten Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) wil de participatie, integratie en gelijkheid van kansen van personen met een handicap bevorderen in alle domeinen van het maatschappelijk leven. Het doel is dat zij de grootst mogelijke autonomie en levenskwaliteit bereiken. Het VAPH subsidieert hiertoe diensten, voorzieningen en personen met een handicap op verschillende domeinen: • • •

Diensten en voorzieningen: Het VAPH subsidieert de diensten en voorzieningen die zorg verlenen aan personen met een handicap door begeleiding of opvang; Hulpmiddelen en aanpassingen: Om zijn dagelijks leven beter te organiseren kan een persoon met een handicap een tussenkomst krijgen voor een hulpmiddel of een aanpassing aan zijn woning of wagen; Persoonlijke-assistentiebudget: Personen met een handicap die liever thuis willen blijven wonen, kunnen een persoonlijke-assistentiebudget aanvragen. Met dit budget kunnen zij assistenten in dienst nemen.

Beknopte historiek Tot 1980 behoorde de hele welzijnszorg tot de bevoegdheid van de nationale (nu federale) overheid. De zorg voor personen met een handicap was over drie departementen of parastatalen verspreid: • • •

Het Ministerie van Sociale Voorzorg: Dat ministerie stond in voor het ’inkomen’ van personen met een handicap ; Het Rijksfonds voor de Sociale Reclassering van de Minder-Validen: Dat fonds liet zich in met de tewerkstelling van personen met een handicap; Het Fonds voor Medische, Sociale en Pedagogische Hulp aan Gehandicapten (Fonds 81): Dat fonds stond in voor opvang, behandeling en begeleiding via de residentiële, semi-residentiële en ambulante voorzieningen.

De Vlaamse Gemeenschap maakte van de staatshervorming in de jaren tachtig gebruik om de bevoegdheden van het Rijksfonds en van het Fonds 81 samen te brengen in één Vlaams Fonds voor Sociale Integratie van Personen met een Handicap (VFSIPH). In 2006 vond de grootschalige herstructurering van de Vlaamse overheid Beter Bestuurlijk Beleid (BBB) plaats. Die overheid bestaat voortaan uit 13 beleidsdomeinen. Hierdoor zijn er bevoegdheden verschoven. Voor het Vlaams Fonds veranderde op 1 april 2006 wat volgt: • • • •

Het Vlaams Fonds heet sinds dan officieel Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH); De sector Opleiding en Tewerkstelling is onttrokken aan de bevoegdheid van het Vlaams Fonds; De Inspectie voor de sector Zorg is overgeheveld naar het agentschap Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin; De dienst Investeringen is overgeheveld naar het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA).


73 73

Actoren/instituties en regelgevend kader • • • • • • •

Vlaams Agentschap voor personen met een handicap (VAPH), beleidsdomein departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin; Vlaamse Openbare Instelling; Departement Onderwijs voor buitengewoon of geïntegreerd onderwijs of voor aanpassingen in het gewoon onderwijs; Departement Leefmilieu en Infrastructuur voor huisvestingsprojecten; VDAB voor individugerichte tewerkstellingsbevorderende maatregelen en arbeidstrajectbegeleiding; Vlaams Agentschap Werk en Sociale Economie voor beschutte werkplaatsen; Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid (departement Sociale Zaken en Volksgezondheid): Voor inkomensvervangende en integratietegemoetkomingen.

Naast de genoemde zijn er nog heel wat andere instituties betrokken bij diverse maatregelen (bijvoorbeeld in functie van verhoogde kinderbijslag, belastingvermindering ...).

Structurering van de sector/subsector In de sector maken we onderscheid voor ondersteuning in: • • • • •

Wonen en opvang; Leren en werken; Vrije tijd; Mobiliteit; Hulpmiddelen.

Op al deze domeinen is er ondersteuning mogelijk via erkende voorzieningen (zorg in natura) of via een financieringsmechanisme rechtstreeks naar de cliënt (persoonlijk assistentiebudget, hulpmiddelenbudget, persoonsgebonden budget). • • • •

Voorzieningen bieden één of meerdere vormen van zorg, opvang en begeleiding: (semi)residentiële zorg; ambulante zorg, logeren, kortverblijf, observatie en behandeling, pleegzorg; Persoonlijk assistentiebudget (tussen circa 8.900 en 41.300 euro): Zelf iemand in dienst nemen; Hulpmiddelen: Tussenkomst in de kosten voor aanschaf van bijvoorbeeld aangepast meubilair, bredere deuropeningen, bijstand van een tolk voor doven, een brailleleesregel, een spraaksynthesizer, … Persoonsgebonden budget (momenteel enkel experimenteel): Een budget dat het VAPH aan u persoonlijk toekent om gedeeltelijk of volledig uw ondersteuning te organiseren en te financieren. Men kan zelf beslissen welke ondersteuning waar en wanneer wordt ingekocht.

Doelgroep(en) Personen met een handicap kunnen een beroep doen op het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Het is niet altijd duidelijk wat er onder de term handicap verstaan wordt. Daarom hanteert het VAPH steeds volgende definitie: ‘Elk langdurig en belangrijk participatieprobleem van een persoon dat te wijten is aan het samenspel tussen functiestoornissen van mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke aard, beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten en persoonlijke en externe factoren.’ Deze definitie laat toe om de situatie van iedere persoon die zich wil inschrijven apart te bekijken. Als een persoon aan deze definitie beantwoordt, kan hij of zij zich inschrijven bij het VAPH (zie verder).


74

Werking •

Inschrijving in het VAPH: • • •

Aanvraagformulier (A001); Multidisciplinair verslag (A002); Uw dossier wordt voorgelegd aan de Provinciale Evaluatiecommissie (PEC). Deze commissie bestaat ondermeer uit een psycholoog, een pedagoog, een jurist, een arts, een maatschappelijk werker en een ervaringsdeskundige. Binnen de drie maanden na uw aanvraag brengt het VAPH u op de hoogte van de beslissing en op welke diensten u een beroep kan doen of hoe groot het bedrag van de goedgekeurde tegemoetkoming is.

•

Centrale registratie van de zorgvragen (CRZ): Het is niet omdat u een goedkeuring heeft ontvangen dat je onmiddellijk kunt worden geholpen. Uw vraag naar ondersteuning en/of opvang wordt geregistreerd door een contactpersoon op een centrale registratielijst (vroeger ook wel eens ‘wachtlijst’ genoemd). Erkende voorzieningen dienen zich op deze lijsten te baseren om nieuwe cliënten op te nemen. De wachttijd is erg verschillend en afhankelijk van de precieze vraag, de aanwezige capaciteit bij de voorzieningen en het aantal wachtenden.

•

Minderjarigenzorg door voorzieningen kan als volgt worden ingedeeld: •

•

•

•

•

•

•

•

Logeren: Soms kan de zorg voor uw thuiswonend kind even te zwaar worden en wilt u wat op adem komen. Op dat ogenblik kan u uw zoon of dochter laten ’gaan logeren’ in een internaat met logeeraanbod; Kortverblijf: soms kunnen u en uw gezin gedurende een korte periode, door welke omstandigheden ook (bijvoorbeeld een crisisperiode), niet voor uw kind zorgen. Het kan dan aangewezen zijn dat uw zoon of dochter tijdelijk ergens anders zou verblijven; Pleegzorg: In sommige situaties kan de zorg voor uw kind te zwaar worden. Dan kunt u de opvang voor een korte of lange periode toevertrouwen aan een pleeggezin. Het doet er niet toe welke leeftijd uw kind heeft. De pleegouders nemen de verzorging en de opvoeding van uw kind op zich. Via huisbezoeken krijgen zij hiervoor informatie, advies en ondersteuning van een erkende pleeggezinnendienst; Observatie en BehandelingsCentra (OBC): Voor als er (nog) geen duidelijkheid over de precieze aard van de handicap van uw kind of over de meest geschikte ondersteuning is. OBC’s richten zich vooral tot kinderen en jongeren met complexe gedragen emotionele stoornissen, al dan niet in combinatie met een verstandelijke handicap. Het OBC stelt zich tot doel via intensieve observatie tot een diagnose te komen, te starten met een behandeling en gericht door te verwijzen voor verdere ondersteuning door een gepaste dienst of voorziening. Maximale duur: 3 jaar; Thuisbegeleiding: Deze diensten richten zich tot gezinnen met een minder- of meerderjarig kind met een motorische, een zintuiglijke of een verstandelijke handicap, of met autisme. De begeleiding is gericht op de ontwikkeling van uw kind en de pedagogische en psychosociale ondersteuning van uzelf als ouders. De aanvaarding van de handicap en ook de toekomst van uw kind staan centraal; Semi-internaten: Bieden opvang en begeleiding aan zowel schoolgaande als niet-schoolgaande kinderen en jongeren: • Bij de schoolgaanden ligt de nadruk op voor- en naschoolse opvang en op een aangepast opvoedings- en/of therapeutisch kader. Deze semi-internaten zijn meestal verbonden aan een instelling voor buitengewoon onderwijs; • Bij de niet-schoolgaanden ligt de nadruk op verzorging en stimulatie van de basisfuncties. Het gaat dan ook om kinderen of jongeren die omwille van hun handicap niet naar school kunnen; Ook specifieke therapieën behoren tot het aanbod van de semi-internaten: kinesitherapie, logopedie, ergotherapie, zelfredzaamheidtraining, structurering en andere specifieke trainingen. Die worden meestal in het semi-internaat zelf aangeboden, maar soms ook buiten de voorziening (ambulant); Internaten: Internaten bieden opvang en begeleiding aan, zowel aan schoolgaande als niet-schoolgaande kinderen en jongeren. De internaten zijn dikwijls verbonden aan een instelling voor buitengewoon onderwijs. Ook specifieke therapieën behoren tot het aanbod: kinesitherapie, logopedie, ergotherapie,


75 75

zelfredzaamheidtraining, structurering en andere specifieke trainingen. Die worden meestal in het internaat zelf aangeboden, maar soms ook buiten de voorziening (ambulant). Internaten werken 24 u/dag en 7 dagen per week. Er is een sterke gezinsgerichte werking waarbij de ouders zo veel als mogelijk worden betrokken bij de werking. Voor zowel het semi- als het internaat zijn deeltijdse stelsels mogelijk. Vele voorzieningen combineren twee of meer van hoger vermelde zorgvormen zodat er een maximale afstemming mogelijk wordt met de vraag van de ouders.

Afstemming en samenwerking •

Onderwijs: Zoals alle kinderen en jongeren lopen de meeste kinderen met een handicap school. De Vlaamse overheid tracht, waar nodig, extra ondersteuning aan te bieden. Afhankelijk van de mogelijkheden zijn er verschillende opties: • •

Het gewoon onderwijs (inclusief onderwijs) Het buitengewoon onderwijs: Kunnen kinderen en jongeren zich niet optimaal ontplooien in het gewone onderwijs, dan kunnen ze les volgen in het buitengewoon onderwijs. Naast onderwijs bieden de scholen voor buitengewoon onderwijs ook opvoeding, verzorging en therapie. Het doel is de totale persoonlijkheidsontwikkeling te stimuleren. Kinderen en jongeren worden voorbereid op het maatschappelijke leven en de uitoefening van een beroep. Dat laatste kan al dan niet binnen het gewone arbeidscircuit zijn. Het buitengewoon kleuteronderwijs laat kleuters van 2,5 tot 6 jaar toe. Kinderen tussen 6 en 13 (uitzonderlijk 14) jaar kunnen terecht in het buitengewoon lager onderwijs. Zowel buitengewoon kleuter- als lager onderwijs zijn opgedeeld in types: • • • • • • • •

Type Type Type Type Type Type Type Type

1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: 8:

Voor Voor Voor Voor Voor Voor Voor Voor

kinderen kinderen kinderen kinderen kinderen kinderen kinderen kinderen

met een licht verstandelijke handicap; met een matig of ernstig verstandelijke handicap; met gedragsstoornissen, ernstige emotionele en/of gedragsproblemen; met een fysieke handicap; die opgenomen zijn in een ziekenhuis; met een visuele handicap; met een auditieve handicap; met ernstige leerstoornissen.

Het buitengewoon secundair onderwijs: Binnen de verschillende types spreekt men over opleidingsvormen. Die hebben telkens andere doelstellingen in functie van de toekomst van de jongere: •

•

•

•

Opleidingsvorm 1: Het doel van onderwijs tot sociale aanpassing is de jongere een sociale vorming te geven zodat hij in een beschermde leefomgeving kan wonen. Opleidingsvorm 1 bestaat binnen type 2, 3, 4, 6 en 7. Opleidingsvorm 2: De tweede opleidingsvorm traint de jongere in algemene en sociale vorming én in arbeidsvaardigheden. De bedoeling is dat hij of zij in een beschermde leef- en werkomgeving kan wonen en werken. Opleidingsvorm 2 bestaat binnen type 2, 3, 4, 6 en 7. Opleidingsvorm 3: Deze opleidingsvorm geeft de jongere een algemene, sociale en beroepsvorming. De bedoeling is dat de jongere zich later integreert in een gewone leef- en arbeidsomgeving. Deze opleidingsvorm bestaat binnen type 1, 3, 4, 6 en 7. Opleidingsvorm 4: Deze opleidingsvorm omvat algemeen, technisch, kunst- en beroepsonderwijs. Hier gelden dezelfde doelstellingen als in het gewoon secundair onderwijs. Deze opleidingsvorm bestaat niet voor jongeren met een verstandelijke handicap.


76

•

•

•

Het geïntegreerd onderwijs (GON): Geïntegreerd onderwijs is een samenwerking tussen het gewoon en het buitengewoon onderwijs. Het GON bestaat op het niveau van het kleuter-, lager en secundair onderwijs en het hoger onderwijs buiten de universiteit. Het geïntegreerd onderwijs bestaat erin dat leerlingen met een handicap, leer- of opvoedingsmoeilijkheden tijdelijk of permanent, gedeeltelijk of volledig, lessen kunnen volgen in een school voor gewoon onderwijs. Via een GON-begeleider biedt de school voor buitengewoon onderwijs dan onderwijskundige of paramedische hulp aan. Het inclusief onderwijs (ION): Sinds enkele jaren werkt het departement Onderwijs en Vorming aan dit proefproject. Zo krijgen 50 leerlingen met een mentale handicap tijdelijk de kans om aan te sluiten bij het gewoon lager of secundair onderwijs. De doelstelling van het ION is verschillend van die van het geïntegreerd onderwijs (GON). In het GON moeten de kinderen, met extra hulp, aan dezelfde vereisten kunnen voldoen als de kinderen uit het gewoon onderwijs. Dit heeft als gevolg dat niet elk kind in aanmerking komt voor GON. Inclusief onderwijs daarentegen gaat ervan uit dat de doelstellingen in het onderwijs per kind kunnen verschillen. De nadruk ligt dan eerder op de sociale integratie in de klas. Binnen het inclusief onderwijs volgt de leerling de lessen in het gewoon onderwijs. Hiervoor krijgen de leerling, de leerkracht en het team ondersteuning vanuit het buitengewoon onderwijs (type 2).

Integrale Jeugdhulp: Bij de jeugdhulpverlening zijn meerdere sectoren betrokken: Algemeen Welzijnswerk, Geestelijke Gezondheidszorg, Kind en Gezin, Centra voor Leerlingenbegeleiding, Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) en Bijzondere Jeugdbijstand. Sinds begin 2000 wil de Integrale Jeugdhulp de hulpen dienstverlening voor jongeren tot en met 17 jaar over de grenzen van de verschillende sectoren heen organiseren en afstemmen. Het aanbod moet geschikter en meer vraaggericht worden. De persoon, zijn omgeving en de vraag moeten centraal staan. Integrale jeugdhulp moet ook een beter overzicht bieden van de vraag, het vereiste aanbod en de werkelijk aangeboden hulpverlening. De afweging van vraag en aanbod moet richtinggevend zijn voor de planning en programmatie van het aanbod. • •

•

•

Uitwerking: Vanuit de krachtlijnen werden nieuwe vormen van samenwerking en afstemming voor de betrokken sectoren uitgetekend. De pijlers daarvan staan hierna beschreven. Modulering: Alle jeugdhulpaanbieders beschrijven hun aanbod aan de hand van een en hetzelfde intersectoraal bruikbaar begrippenkader. Tegelijk delen ze hun aanbod op in modules. Een module is dan een ‘eenheid van hulp’ die afzonderlijk kan worden ingezet. Modules kunnen vrij gecombineerd worden tot een hulpprogramma dat zo goed mogelijk aansluit bij de vraag van de cliënt. Het resultaat van de modulering is een gegevensbank (www.jeugdhulpwijzer.be), die de totaliteit van het jeugdhulpaanbod beschrijft. Netwerken jeugdhulp en crisishulp: Alle aanbieders van jeugd hulp en van crisishulp organiseren zich in regionale netwerken. Het werkgebied van zo’n netwerk valt samen met een Integrale Jeugdhulp-regio of vormt er een deel van. De netwerken garanderen een zo vlot mogelijke toegang tot en opstart van de hulp die het meest aansluit bij de vraag en de behoefte van de cliënt. Intersectorale toegangspoort: De intersectorale toegangspoort wil door een autonome indicatiestelling en toewijzing en via afspraken met de jeugdhulpaanbieders, de toegang tot de nietrechtstreeks toegankelijke hulp efficiënter en vraaggerichter organiseren.

Knelpunten, tendensen en uitdagingen • • •

De sectoren zijn ‘verkokerd’. Meerdere departementen, regelgevingen en toegangspoorten zijn betrokken bij de jeugdhulpverlening. Er is geen coördinatie bij de uitbouw van nieuwe initiatieven. De cliënt staat voor een ondoorzichtig kluwen van hulpverlening. Daardoor bepaalt het toeval in grote mate waar hij uiteindelijk terechtkomt. Sommige cliënten kunnen in principe in meerdere sectoren terecht. Andere (restgroepen) vallen telkens tussen twee of meer stoelen, omdat ze in het ene noch in het andere vakje echt passen. Een voorbeeld van die laatste categorie zijn de jongeren met een verstandelijke handicap en een psychiatrische problematiek. De betrokken sectoren zeggen onvoldoende expertise in huis te hebben om hun meervoudige problematiek aan te kunnen.


77 77

•

•

•

Sommige hulpvormen overlappen elkaar, daar er een gelijkaardige hulp geboden wordt in meerdere sectoren. Er gelden echter wel totaal verschillende spelregels, bijvoorbeeld inzake subsidiëring en personeelsmiddelen. Voor andere hulpvormen is het aanbod onvoldoende, of is er in bepaalde regio’s wel een aanbod maar in andere dan weer niet. Die overlappingen en tekorten zijn dan ook nog eens verschillend per regio. Welke hulp de cliënt effectief krijgt, wordt veeleer door het bestaande aanbod bepaald dan door de eigenlijke vraag. Dit leidt tot oneigenlijke verwijzingen: de cliënt wordt in een bepaald vakje geduwd, omdat dat vakje nu eenmaal bestaat én op dat moment beschikbaar is. Er bestaan weinig of geen globale gegevens over de vraag naar hulp. Elke sector heeft hiervoor zijn eigen registratie en zijn eigen criteria.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.vaph.be www.wvg.vlaanderen.be/jeugdhulp het decreet betreffende de integrale jeugdhulp het decreet betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp. www.ond.vlaanderen.be Coördinatiepunt Handicap Provincie Oost-Vlaanderen


78

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector jongerenwelzijn Tom Elen, Jongerenwelzijn

Missie en opdrachten Het Agentschap Jongerenwelzijn, en meer bepaald de afdeling Preventie- en verwijzersbeleid, heeft een tweevoudige opdracht. Enerzijds heeft zij een preventieve opdracht: Sinds het decreet van 2007 houdende de organisatie van opvoedingsondersteuning nemen zij, als Vlaamse coördinatoren opvoedingsondersteuning, een ondersteunende, stimulerende en coördinerende rol op ten aanzien van diverse actoren opvoedingsondersteuning. Hiertoe hebben zij een drievoudige opdracht: het bevorderen dat gemeentes een lokale coördinator aanstellen, samen met de lokale coördinatoren het bovenlokaal overleg organiseren en het ondersteunen van de opvoedingswinkels. Opvoedingsondersteuning wordt binnen Jongerenwelzijn door regionale (of provinciale) preventieteams georganiseerd. Anderzijds is er ook een hulpverlenende opdracht: Ze moet immers instaan voor de organisatie van hulpen dienstverlening aan minderjarigen en hun gezinnen, bij problematische opvoedingssituaties (POS) en uitvoering van de opgelegde en voorgestelde maatregelen bij als misdrijf omschreven feiten (MOF). Met andere woorden de organisatie van de vrijwillige dan wel de gedwongen hulpverlening. De vrijwillige hulpverlening gebeurt op vraag van en met akkoord van de cliënten. Deze vrijwillige hulpverlening wordt georganiseerd door het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg en kan door het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg verlengd worden tot de leeftijd van 20 of 21 jaar. Indien er hulpverlening wordt opgelegd door tussenkomst van de Jeugdrechtbank, hebben we het over de gedwongen hulpverlening. Na doorverwijzing, binnen het vrijwillige dan wel gedwongen kader, kunnen minderjarigen en hun context begeleid worden door een erkende voorziening of dienst binnen Jongerenwelzijn.

Actoren/instituties en regelgevend kader Minderjarigen en hun gezinnen kunnen begeleid worden door een voorziening, project of dienst binnen de Bijzondere Jeugdzorg op basis van een verwijzing door het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg of via de jeugdrechtbank. Na meerderjarigheid van de jongere kan die voortgezette hulpverlening vragen (tot de leeftijd van 20 of 21 jaar) aan het Comité voor Bijzonder Jeugdzorg. Het comité gaat dan na of deze hulpverlening verder opgenomen wordt binnen de eigen sector of de jongere doorverwezen wordt naar een andere sector (zoals bijvoorbeeld Algemeen Welzijnswerk, Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap, Centrum Geestelijke Gezondheidszorg). Dit alles werd vastgelegd in het ‘Decreet van 7 maart 2008 inzake bijzondere jeugdbijstand’. Daarnaast dient ook het decreet Rechtspositie vermeld te worden. Het erkent immers de minderjarige als volwaardige partner en als rechtssubject in de hulpverlening. Het biedt minderjarigen de noodzakelijke rechtsbescherming in de jeugdhulp. Het decreet Rechtspositie concretiseert de provisie-, protectie- en participatierechten van de minderjarige en de handelingsbekwaamheid van de minderjarige in de jeugdhulpverlening. Het bouwt voort op het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Het heeft implicaties zowel op het individuele handelingsniveau van jeugdhulpverleners, als op het beleidsniveau van de voorzieningen.


79 79

Structurering van de sector/subsector •

Het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg (CBJ): Als een jongere, ouder of derden (zoals het CLB, Kind en Gezin, een grootouder of buurvrouw…) zelf hulp zoekt, kunnen zij zich richten tot het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg. De consulenten van de sociale dienst onderzoeken dan de hulpvraag en bepalen samen met de cliënt welk traject binnen of buiten het Agentschap Jongerenwelzijn het meest aangewezen is als antwoord op hun vraag. Na onderzoek kan hulpverlening worden georganiseerd binnen of buiten de eigen sector en volgt het Comité de hulpverlening verder op. In elk bestuurlijk arrondissement (uitzonderlijk per regio van twee bestuurlijke arrondissementen) is er één Comité voor Bijzondere Jeugdzorg. De woon- of verblijfplaats van het kind of de jongere bepaalt welk Comité bevoegd is. In elk comité is er een ‘Bureau voor Bijzondere Jeugdbijstand’ werkzaam. Dit ‘Bureau’ heeft als taken: daadwerkelijke hulp en bijstand te organiseren in problematische opvoedingssituaties in het belang van de minderjarige en 2. aan magistraten belast met jeugdzaken, de waarborg te verlenen dat de hulp en bijstand daadwerkelijk zullen worden aangeboden en hen daartoe desgevraagd mee te delen of die hulp en bijstand werden aangevat, nog worden voortgezet of werden voltooid. Er is altijd toestemming nodig van de jongere en zijn ouders. Als men er niet in slaagt tot een akkoord te komen, kan de bemiddelingscommissie tussenbeide komen.

•

De Bemiddelingscommissies voor Bijzondere Jeugdbijstand: De bemiddelingscommissie treedt op wanneer de vrijwillige hulpverlening van het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg vastloopt. Dit kan gebeuren omdat de minderjarige of zijn ouder(s) niet akkoord gaan met het voorstel van het Comité of omdat men niet tevreden is over het verloop van de begeleiding. Ook het bureau voor bijzondere jeugdzorg kan een bemiddelingsverzoek indien. Door bemiddeling tracht deze commissie de vrijwillige hulpverlening (terug) mogelijk te maken. Men gaat op zoek naar een oplossing waarmee iedereen zich kan tevreden stellen. Een bemiddelingscommissie staat los van het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg en van de Sociale dienst bij de Jeugdrechtbank. Het werkgebied van de bemiddelingscommissies is het gerechtelijk arrondissement. Na de bemiddeling zijn er drie mogelijke pistes: •

• •

•

Als de bemiddeling lukte staat er op papier een overeenkomst of minnelijke regeling, waarin de afspraken werden vastgelegd. Alle partijen verklaren zich akkoord met de voorgestelde oplossing. De hulpverlening blijft vrijwillig. Mochten één of meerdere betrokkenen zich niet aan de afspraken houden, dan kan bij uitzondering een nieuw bemiddelingsverzoek worden ingediend. Indien de bemiddelingscommissie de zaak uit handen geeft, stopt de hulpverlening. De consulent zal de zaak dan ook niet verder opvolgen. Als de bemiddelingscommissie het risico niet neemt om alle hulp te laten stoppen, dan verzoeken de bemiddelaars, bij hun doorverwijzing naar het Parket, in een gemotiveerd advies om toch een ‘verplichte’ vorm van hulp te laten opstarten. Het is de jeugdrechter die hierover beslist. Vrijwillige hulp wordt dan gedwongen hulpverlening.

Gedwongen hulpverlening: België telt 27 rechtbanken van eerste aanleg. De rechtbank van eerste aanleg heeft drie afdelingen: de burgerlijke rechtbank, de correctionele rechtbank en de jeugdrechtbank. De jeugdrechtbank is bevoegd ivm de materie jeugdbescherming voor de jongeren en hun ouders. Zij kan optreden wanneer jongeren zich in een problematische opvoedingssituatie bevinden of wanneer zij een als misdaad omschreven feit pleegden. Het jeugdparket vertegenwoordigt de maatschappij, verdedigt de belangen van de minderjarige en vordert de jeugdrechter overeenkomstig de Jeugd(beschermings)wet. Welke jeugdrechtbank bevoegd is, wordt bepaald door de woonplaats van de ouders of wettelijk vertegenwoordiger.


80

Met gedwongen jeugdhulpverlening bedoelt men dus de gerechtelijke jeugdbijstand. De bevoegdheidsverdeling tussen de federale staat en de gemeenschappen in verband met de gedwongen hulpverlening is complex: •

• • •

De opgave en de uitvoering van afdwingbare pedagogische maatregelen in een problematische opvoedingssituatie (POS) behoren tot de bevoegdheid van de Vlaamse Overheid. Dit gebeurt dus bij decreet. De uitvoering van afdwingbare pedagogische maatregelen voor delinquente jongeren behoort tot de bevoegdheid van de Gemeenschappen. De opgave van de maatregelen voor delinquente jongeren behoort tot de bevoegdheid van de federale overheid. Dit gebeurt dus bij wet. De maatregelen voor de ouders ter bescherming van de minderjarigen: de ontzetting uit het ouderlijk gezag en het toezicht op de sociale uitkeringen vallen onder de bevoegdheid van de federale overheid.

De Sociale dienst van de Jeugdrechtbank staat de jeugdrechter bij en onderzoekt samen met de minderjarige en zijn gezin de problemen die aan de grondslag liggen van het gestelde gedrag. Het actiegebied van de jeugdrechtbank omvat drie domeinen: •

•

•

Maatregelen bij problematische opvoedingssituaties (POS): Het Openbaar Ministerie kan een problematische opvoedingssituatie voor de jeugdrechtbank brengen als het vindt dat een afdwingbare pedagogische maatregel dringend noodzakelijk is (bij hoogdringendheid). Bovendien moet het aantonen dat onmiddellijke hulpverlening op vrijwillige basis niet mogelijk is én de integriteit van de persoon van de minderjarige gevaar loopt. De jeugdrechter kan beroep doen op dezelfde waaier aan hulpverleningsmogelijkheden als bij de vrijwillige hulpverlening. Er kan daarnaast ook een doorverwijzing naar de bemiddelingscommissie vooropgesteld worden. Maatregelen t.a.v. de ouders: De jeugdrechtbank kan een derde persoon aanwijzen om de sociale uitkeringen te innen en voor het kind te gebruiken. Dit wanneer blijkt dat het kind grootgebracht wordt in nefaste omstandigheden op het gebied van voeding, huisvesting en hygiëne en wanneer is vastgesteld dat het bedrag van de uitkering niet wordt aangewend in het belang van het kind. Een meer ingrijpende maatregel is de ouders geheel of gedeeltelijk uit het ouderlijk gezag te ontzetten wanneer de gezondheid, de veiligheid en de zedelijkheid van het kind in gevaar zijn. Maatregelen t.a.v. minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit (MOF) hebben gepleegd: In België kan een minderjarige zich juridisch gezien niet schuldig maken aan strafbare feiten. Men spreekt dan ook van minderjarigen die een ‘als misdrijf omschreven feit’ pleegden. Naast de waaier aan ambulante, mobiele of residentiële hulp binnen de Bijzondere Jeugdzorg, kan de jeugdrechter ook beroep doen crisisjeugdhulp, herstelrechtelijke en constructieve afhandelingen uitspreken of een beroep doen op therapieën of vernieuwende initiatieven.

Doelgroep(en) Minderjarigen en hun context.

Afstemming en samenwerking Het Agentschap Jongerenwelzijn is als sector betrokken bij de verdere implementatie van de Integrale Jeugdhulp en evolueert op dit gebied samen met de andere betrokken partners en sectoren. Daarnaast zijn er heel wat relevante (bilaterale) contacten met andere sectoren betrokken op jeugdhulp.

Knelpunten, tendensen en uitdagingen Binnen de verdere ontwikkeling van de Integrale Jeugdhulp staat de implementatie van een intersectorale toegangspoort te dringen als een van de grootste en belangrijkste (r)evoluties in het (jeugd) hulpverleningslandschap.


81 81

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.jongerenwelzijn.be www.expoo.be www.jeugdhulp.be


82

Sociale Plattegrond OVL 2010 Voorzieningen Bijzondere Jeugdzorg Jan De Backer, TB De Mee-ander/DC De Marbol

•

•

Hoe kan een begeleiding binnen de bijzondere jeugdbijstand starten? •

Comité voor Bijzondere Jeugdzorg (CBJ): vrijwillige hulpverlening. De ouders, en jongeren boven de 12 jaar, moeten instemmen met de vooropgestelde hulpverlening. Een comité vind je in elk bestuurlijk arrondissement.

•

Sociale Dienst van de Vlaamse Gemeenschap bij de Jeugdrechtbank (SDJ): gerechtelijke bijstand. In opdracht van de jeugdrechter moet een beslissing tot hulpverleningworden uitgevoerd. De sociale dienst heeft een autonoom adviserende functie ten aanzien van de jeugdrechters. Een SDJ vind je in elk gerechtelijk arrondissement.

•

Er moet sprake zijn van een ernstige problematische opvoedingssituatie en/of een als misdrijf omschreven feit.

Uitgangspunten: • • • • • •

•

Vrijwillige hulpverlening gaat voor op gedwongen hulpverlening; De minst ingrijpende maatregel is te verkiezen en er wordt geprobeerd zo dicht mogelijk bij huis een oplossing te zoeken; Er wordt gezocht naar een hulpverlening op maat d.w.z. een oplossing die voor dit specifiek gezin en dit kind het meest geschikt is; Alle voorzieningen hebben als opdracht gezinsgericht te werken; Bij alle stappen in de hulpverlening worden de gezinsleden betrokken en hebben ze recht op info en inspraak; De hulpverlening is onderworpen aan de wetgeving betreffende de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, het beroepsgeheim en de decreten integrale jeugdhulp en rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp.

De bemiddelingscommissie vormt een buffer tussen de vrijwillige en de gerechtelijke jeugdbijstand. Ze is een essentiële schakel in het vrijwaren van een gerechtelijke tussenkomst voor heel wat minderjarigen in een problematische opvoedingssituatie. In elk gerechtelijk arrondissement werd een bemiddelingscommissie geïnstalleerd.

Categorieën van voorzieningen •

Begeleidingstehuizen: • • • • • •

De residentiële begeleidingstehuizen bieden plaats aan kinderen/jongeren tussen 0 en 18 jaar, die omwille van problemen thuis tijdelijk of langdurig uit huis wonen; Een uithuisplaatsing is de enige mogelijkheid om de jongeren en gezin tot rust te laten komen; Een residentiële voorziening wil aan kinderen en jongeren in een problematische opvoedingssituatie een ontwikkelingsbevorderende leefomgeving aanbieden met opvang en begeleiding; Er wordt in een open geest toekomstgericht samengewerkt met ouders, familieleden, school, ... met het oog op het stimuleren van een evenwichtige persoonlijkheidsontwikkeling van de kinderen; Met de ouders en de gezinnen wordt samengewerkt om een haalbaar perspectief te realiseren; Heel wat begeleidingstehuizen bieden ook kamertraining en/of begeleid zelfstandig wonen aan. Verder gezette hulpverlening kan tot de leeftijd van 20 jaar en tot 21 jaar op studio’s.


83 83

•

Gezinstehuizen •

•

•

Kenmerkend voor dit type van voorziening is dat minderjarige kinderen en jongeren (min. 5 en max. 10) in een gezinsvervangende context opgevangen worden met o.m. als voorwaarde dat er een inwonende hulpverlener ter beschikking is; Kleinschaligheid van de voorziening is kenmerkend: op die manier wordt ernaar gestreefd om een familiale en huiselijke sfeer te creëren en geborgenheid te geven. Het is een residentiële werkvorm die sterk aanleunt bij de gewone gezinssituatie.

Onthaal, Oriëntatie en Observatiecentra •

•

•

Een onthaal-, oriëntatie en observatiecentrum (OOOC) is een werkvorm voor kortdurende begeleiding en opvang met als bijzondere opdracht de hulpvraag met alle betrokken partijen grondig te analyseren zodat een gepast hulpprogramma kan worden opgestart. Een OOOC is een voorziening die een deskundig advies wil uitbrengen en zich richt naar minderjarigen en hun gezin die zich in een problematische opvoedingssituatie bevinden en waarvan de problematiek niet duidelijk is. Een OOOC biedt drie verschillende werkvormen aan: • • •

•

Dagcentra •

•

•

•

•

Onthaal: crisisopvang en opvang in afwachting van een definitieve doorverwijzing; Oriëntatie: (max.30 dagen, éénmalig verlengbaar met dezelfde periode) formuleren van een advies; Observatie: (60 dagen, éénmaal verlengbaar met 60 dagen) geven van een gepast antwoord op hulpvragen die een meer diepgaand en intensief onderzoek rechtvaardigen.

Dagcentra richten zich tot kinderen en jongeren tussen 6 en 18 jaar en hun gezinnen die moeilijkheden ervaren in opvoedingssituaties. Vanuit concrete situaties wordt via groeps- en individuele begeleiding, school- en gezinsbegeleiding, gewerkt aan de maximale ontplooiing van de eigen mogelijkheden van de kinderen, jongeren en hun gezinnen; Enerzijds wordt getracht de draaglast van het gezin te verminderen door de jongeren in een gestructureerde omgeving, individueel en in groep, te begeleiden. Anderzijds wordt de draagkracht van het gezin vergroot door een intensieve gezinsbegeleiding; Een begeleiding vertrekt vanuit de eigen krachten en dynamieken van het gezin. De opvoedingsverantwoordelijkheid blijft bij het gezin. Alle inzet van gezinsleden, aanwezige hulpbronnen in het gezin, mogelijkheden en oplossingen die de cliënt zelf aangeeft worden beklemtoond en aangewend als hulpmiddelen in de begeleiding; De dagcentra bieden opvang en begeleiding aan de kinderen op schooldagen over de middag en na de schooluren tot 19 uur en op vakantiedagen tussen 9 en 17 uur.

Thuisbegeleidingsdiensten •

•

Thuisbegeleiding is een intensieve vorm van ambulante begeleiding van gezinnen met inwonende kinderen tussen 0 en 18 jaar. Gemiddeld eenmaal per week vindt een begeleiding plaats, in principe in het gezin waartoe de minderjarige behoort. De focus van thuisbegeleiding is het gezin waartoe de minderjarige behoort, waarbij het belang van de minderjarige steeds de ingangspoort is. De minderjarige staat centraal in de begeleiding. Binnen het eigen thuismilieu streeft de thuisbegeleiding naar maximale ontwikkelingskansen voor elk gezinslid. Opvoedingsmoeilijkheden zijn de voornaamste reden van doorverwijzing. Deze zijn vaak verstrengeld met problemen op andere domeinen van het gezinsleven. Deze multi-problematiek belemmert het gezin en zijn leden in zijn/hun ontwikkelingstaken. De hulpverleningsvorm en methodiek zijn erop gericht hierbij aansluiting te vinden en te komen tot een optimaliseren van het gezinsfunctioneren, zodat er voldoende ontwikkelingskansen kunnen gecreëerd worden voor alle gezinsleden.


84

•

Diensten voor begeleid zelfstandig wonen • •

•

•

Begeleid Zelfstandig Wonen biedt een integrale begeleiding aan jongeren die alleen (gaan) wonen. Begeleid Zelfstandig Wonen (BZW) is een hulpverleningsvorm die toegankelijk is voor jongeren tussen 17 en 21 jaar. Het is een ambulante werkvorm, wat betekent dat de jongere niet in de instelling verblijft maar een eigen huis, appartement of studio bewoont. Dit betekent dat er reeds bij de aanvang van de begeleiding sprake is van zelfstandig wonen en dat de jongere daarbij tracht de eigen verantwoordelijkheden op te nemen; Alleen gaan wonen is aangewezen om hun groeikansen te vergroten. Het bevorderen van de zelfstandigheid,zowel op materieel en praktisch als op psychosociaal vlak is het hoofddoel. De begeleiding focust zich op de jongere, maar ook leden van het netwerk kunnen betrokken worden.

Diensten voor pleegzorg • •

•

• •

Pleeggezindiensten begeleiden de opvang van kinderen en jongeren in een pleeggezin; Ze richten zich hierbij zowel tot het pleegkind als het pleeggezin. Wanneer een ouder het moeilijk heeft om de zorg van zijn kind of jongere te dragen kan hij een beroep doen op een pleeggezin. Dit betekent dat het pleeggezin dan tijdelijk de zorg voor zijn kind overneemt. Wanneer de moeilijkheden in het eigen gezin voldoende opgelost zijn, dan keert het kind terug naar zijn ouders. Kinderen van 0 tot 18 jaar kunnen in een pleeggezin terecht. Deze leeftijd kan zelfs verlengd worden tot 20 jaar; Ook tijdens het verblijf van hun kind in een pleeggezin, blijven de ouders sterk betrokken op hun kind. Er wordt een bezoekregeling uitgewerkt en op geregelde tijdstippen wordt overleg met de ouders georganiseerd. Belangrijke beslissingen over de kinderen gebeuren steeds in samenspraak met de ouders; De begeleidende dienst zoekt ook samen met de ouders welke ondersteuning er voor hen kan gegeven worden Er wordt vorming geboden aan de pleeggezinnen, de ouders en de pleegkinderen. Aan het pleeggezin wordt een administratieve ondersteuning geboden. De dienst staat ook in voor de werving en de selectie van kandidaat-pleegouders. Op vraag van de verwijzer zoekt de dienst een geschikt gezin voor het kind. Aan de verwijzer wordt regelmatig verslaggeving bezorgd.

•

Diensten voor herstelgerichte en constructieve afhandelingen: HCA is het letterwoord voor herstelrechtelijke en constructieve afhandeling en omvat de werkvormen: de slachtoffer-dader bemiddeling, het herstelgericht groepsoverleg, het leerproject en de ouderstage.

•

Diensten voor crisishulp aan huis: Crisishulp aan Huis is een vorm van hulpverlening aan gezinnen in crisissituaties waar uithuisplaatsing dreigt voor een of meer kinderen. De hulp is kortdurend, mobiel en intensief, en vindt plaats bij het gezin thuis. De hulpverlening start binnen 24 uur na aanmelding. Gedurende ongeveer vier weken is er met een gemiddelde van 8 uur per week een gezinsmedewerker in het gezin. Het doel van Crisishulp aan Huis is om het gezin bij elkaar te houden en uithuisplaatsing van één of meer kinderen te voorkomen. De veiligheid van de kinderen staat hierbij voorop.

•

Projecten: Sommige van deze projecten hebben een eerder experimenteel en tijdelijk karakter. Andere hebben na jaren van werken een eerder permanent karakter gekregen en zullen wellicht op termijn een structurele erkenning krijgen. Meer informatie kun je bij de respectieve projecten krijgen.


85 85

Sociale Plattegrond OVL 2010 Integrale Jeugdhulp - crisisnetwerk Oost-Vlaanderen Leen Poppe en Koen Gevaert, Integrale Jeugdhulp Oost-Vlaanderen

Missie en opdrachten Crisisjeugdhulpverlening bestaat in een onmiddellijke en aangepaste interventie in geval van een crisis. Een crisis is een acuut beleefde noodsituatie die niet vooraf kan worden ingeschat en waarin onmiddellijk hulp moet worden geboden. •

Uitgangspunten hulpprogramma crisis •

•

•

•

Het hulpprogramma is een buffer voor die crisissen die niet in de reguliere hulpverlening kunnen worden opgevangen. De aanmelder zoekt eerst zelf in de reguliere hulp een oplossing voor de crisissituatie. Pas wanneer dit niet lukt, kan de aanmelder het crisismeldpunt opbellen. Hulpprogramma crisis is vrijwillige hulpverlening en situeert zich in de buitengerechtelijke hulp. Ouders/opvoedingsverantwoordelijken en minderjarige dienen akkoord te gaan met de stappen die worden gezet. Crisisjeugdhulp wordt enkel opgestart met toestemming/medewerking van de minderjarige en zijn leefomgeving. Soms is een akkoord van alle partijen niet mogelijk. Minimaal moeten de ouders/ opvoedingsverantwoordelijken ingelicht zijn. De veiligheid van de minderjarige is een belangrijke parameter bij de inschatting van de crisis.

Beknopte historiek In de 8e aanbeveling uit de maatschappelijke beleidsnota ‘Bijzondere Jeugdzorg’ spreekt het parlement het parlement zijn voorkeur uit om crisishulpverlening voor minderjarigen uit te bouwen buiten de bijzondere jeugdzorg. Om plaatsingen in de Bijzondere Jeugdzorg (BJZ) te verminderen, zo stelt deze nota, is er een ruimer beleid noodzakelijk dat voorkomt dat minderjarigen en hun gezin in de marginaliteit worden gedwongen. Uitgangspunten hierbij zijn o.m. een hulpverlening op maat en in dialoog, gedragen door een gezinsgerichte aanpak en een emanciperende hulpverlenerhouding. Hierbij heeft vrijwillig aanvaarde en onderhandelde hulpverlening de voorkeur op gedwongen hulpverlening. Bij gelijkblijvend effect moet ambulante hulpverlening overwogen worden voor residentiële hulp. In 2000/2001 startte in de schoot van het opstartende project Integrale Jeugdhulp een ad hoc werkgroep Crisisjeugdhulp op die met deze uitgangspunten aan de slag ging. Deze groep van mensen (medewerkers IJH, sectoradministraties en werkveld) werkte een visie en een methodiek rond crisishulpverlening uit. Sinds begin 2009 zijn er in Oost-Vlaanderen 4 hulpprogramma’s crisis actief.

Actoren/instituties en regelgevend kader Decreet betreffende de Integrale Jeugdhulp (B.S.11.X.2004) en het Besluit van de Vlaamse Regering van 9 december 2005 betreffende de modulering en de netwerken rechtstreeks toegankelijke jeugdhulpverlening en crisisjeugdhulpverlening in het raam van de integrale jeugdhulp (B.S.23.II.2006).


86

Doelgroep(en) Minderjarigen van 0 tot 18 jaar in crisis.

Werking 35 jeugdhulpvoorzieningen uit 6 verschillende sectoren in Oost-Vlaanderen vormen samen het crisisnetwerk. Waaruit bestaat dit crisisnetwerk? •

Crisismeldpunten •

Telefonische meldpunten die 24u/24u en 7d/7d bereikbaar zijn: • • • •

•

Wat doet een meldpunt? • •

Verkent samen met de aanmelder het probleem; Maakt een inschatting van de acuutheid van de situatie en de veiligheid van de minderjarige; Ondersteunt de aanmelder in het zoeken naar oplossingen en geeft advies; Schat in of minderjarige en leefomgeving akkoord is om mee te werken; Zoekt naar de meest aangewezen vorm van crisishulp of combinatie ervan; Schakelt crisishulp in.

• • • •

0-12 jaar Oost-Vlaanderen Samenwerking tussen CKG’s in Oost-Vlaanderen: 09/360 04 42 13-17 jaar regio Aalst-Oudenaarde CAW Aalst - KOC Niemandsland: 053/60 61 62 13-17 jaar regio Deinze-Eeklo-Gent CAW Artevelde - OC De Schelp: 09/223 50 93 13-17 jaar regio Waas en Dender CAW Waasland - OC De Brug: 03/777 54 14

⇓

Crisisinterventie

Crisisbegeleiding

Crisisopvang

5 organisaties gespreid over Oost-Vlaanderen: • Biedt onmiddellijke, korte (maximum 3 dagen), intensieve stressverlagende hulp • Eerste hulp bij emotionele en relationele ontploffingen • Nodigt alle betrokkenen uit • Schat de crisis in • Installeert veiligheid • Komt aan huis of in een voorziening

12 organisaties gespreid over Oost-Vlaanderen: • Biedt intensieve begeleiding (maximum 28 dagen) • Bewaakt de veiligheid • Maakt een doelstellingenplan met minderjarige en leefomgeving • Komt aan huis of in een voorziening

23 organisaties gespreid over Oost-Vlaanderen: • Biedt opvang voor maximum 7 dagen (Bed/Bad/Brood) • Biedt veiligheid • Steeds in combinatie met crisisinterventie of crisisbegeleiding • In sociaal netwerk (familie/vrienden), in een crisisopvanggezin of in een residentiële voorziening


87 87

Bij elke aangemelde casus onderzoekt het meldpunt samen met de aanmelder grondig of er hulp nodig is, welke hulp of combinatie van hulp noodzakelijk is. Het centrale crisismeldpunt neemt hierin een beslissing en geeft consult of activeert de crisishulp. In overleg met de aanmelder wordt eveneens, indien nodig, gezocht naar de passende vervolghulp. •

Wanneer aanmelden? • • • • •

•

Wie kan aanmelden? • •

•

Een minderjarige is in crisis; Je oordeelt dat je nu moet ingrijpen; Je vindt geen oplossingen binnen de reguliere jeugdhulp en/of leefomgeving; Er is geen dringende medische hulp nodig; Enkel met toestemming van de minderjarige en/of de ouders contacteer je het crisismeldpunt.

Professionele verwijzers, dit zijn alle personen of voorzieningen die beroepshalve in contact komen met kinderen, jongeren en hun leefomgeving in crisis; Concreet: Alle hulpverleners, maar ook dienstverleners zoals politie, huisartsen, jeugdwerkers, straathoekwerkers, …

Verwachtingen t.a.v. aanmelder ? • •

De aanmelder wordt en blijft maximaal betrokken bij de crisisjeugdhulp; Concrete taken aanmelder: • • • • • •

•

Hij Hij Hij Hij Hij Hij

vraagt het akkoord van de minderjarige en/of leefomgeving; informeert de cliënt over de aard van de crisishulp; blijft beschikbaar tot op het moment van dispatching; maakt afspraken met de cliënt m.b.t. kledij, verzorging, vervoer; volgt het crisistraject van heel nabij op (uitgezonderd voor politie); zoekt actief mee naar vervolghulp.

De ene aanmelder kan intensiever en langer betrokken worden in het proces van de crisishulp dan de andere. Het crisismeldpunt maakt mee deze inschatting en zoekt indien nodig naar andere oplossingen.

Afstemming en samenwerking 35 jeugdhulpvoorzieningen uit 6 verschillende sectoren in Oost-Vlaanderen vormen samen het crisisnetwerk. Zij komen 4/5 keer per jaar samen in een praktijkoverleg waar mogelijkheden en knelpunten van de hulpprogramma’s aan bod komen. Daarnaast is er een Oost-Vlaamse netwerkstuurgroep crisis. Adhoc casusoverleg kan steeds aangevraagd worden door aanmelders of partners van het crisisnetwerk.


•

De vraag naar crisishulp is soms groter dan het aanbod waardoor de meldpunten enkel consult kunnen bieden. De uitdaging is om enerzijds de telefonische vraagverheldering te intensifiëren zodat er meer efficiënt naar de hulpprogramma’s kan gedispatcht worden. Anderzijds gaan we op zoek naar bijkomende partners die een engagement willen/kunnen opnemen in het crisisnetwerk. De bereidheid tot medewerking van zowel minderjarigen als ouders/opvoedingsverantwoordelijken is essentieel om de doelstellingen van het crisisnetwerk te kunnen bereiken. In de praktijk blijkt dit niet altijd evident te zijn bij crisissituaties.


88

• •

Het crisisnetwerk en de voorwaarden zijn niet altijd gekend bij aanmelders. Voortdurende bekendmaking van het crisisnetwerk bij mogelijke aanmelders is noodzakelijk. Bij complexe dossiers die gedispatcht worden naar crisisopvang ontbreekt vaak na deze week vervolghulp in het reguliere aanbod. In de toekomst gaan we hiervoor in overleg met jeugdhulporganisaties die geen aanbod doen in het crisisnetwerk.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen Meer info en crisiskaart Oost-Vlaanderen op wvg.vlaanderen.be/jeugdhulp/12_oost-vlaanderen/netwerken_ cj.htm


89 89

Sociale Plattegrond OVL 2010 Integrale Jeugdhulp - Cliëntoverleg onder begeleiding van een externe voorzitter Leen Poppe en Koen Gevaert, Integrale Jeugdhulp Oost-Vlaanderen

Missie en opdrachten In de praktijk loopt het met de afstemming en coördinatie van hulpverlening nog wel eens mis, niet in het minst voor de cliënt. Die wordt soms geconfronteerd met verschillende, soms tegenstrijdige verwachtingen van de verschillende hulpverleners, en kan het overzicht verliezen. De hulpverlener van zijn kant, weet soms niet welke collega’s er betrokken zijn en voor welke engagementen zij staan. In deze situaties kan het aangewezen zijn om beroep te doen op het cliëntoverleg integrale jeugdhulp (IJH). Het ‘cliëntoverleg IJH’ is een forum waar hulpverleners en cliënt(en)1, in onderling overleg en onder het professionele voorzitterschap van een externe voorzitter, in complexe situaties hulp rond een cliëntsysteem coördineren, afstemmen en de continuïteit ervan bewaken. De hulpvraag of -behoefte van de cliënt(en) staat centraal. De betrokkenheid van cliënt(en) bij het overleg is maximaal. Zij zijn gelijkwaardige partner en daarom bij voorkeur aanwezig bij het overleg. Cliënten die niet in staat zijn hun belangen te verdedigen zoals heel jonge kinderen, worden vertegenwoordigd of bijgestaan. Het overleg heeft plaats onder het gedeeld beroepsgeheim. Cliëntoverleg is bruikbaar in elke fase van het hulpverleningsproces (vraagverheldering, vervolledigen van een diagnostisch beeld, opmaken van een hulpverleningsplan, …). Het cliëntoverleg wil een kwaliteitsvolle hulpverlening realiseren door met cliënten en hulpverleners samen tot ‘een gedeelde visie over de te verlenen hulp’ te komen. Deze visie vertaalt de voorzitter in concrete afspraken onder de vorm van een werkplan. Voor de uitvoering van dit werkplan zijn alle partners rond de tafel verantwoordelijk: hulpverleners én cliënten. Hierover worden sluitende afspraken gemaakt. Als nodig stelt de vergadering een hulpcoördinator aan.

Beknopte historiek Het cliëntoverleg IJH werd in 2005-2006 conceptueel uitgewerkt door het Netwerk rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp van het Meetjesland, naar analogie van een bestaande praktijk in de regio Aalst. Sinds 2008 zijn er vanuit Integrale Jeugdhulp middelen ter beschikking gesteld om dit project te realiseren in geheel Vlaanderen. Recent besliste het managementcomité Integrale Jeugdhulp de toekenning van de middelen te verlengen tot mei 2012.

Actoren/instituties en regelgevend kader Decreet betreffende de Integrale Jeugdhulp (B.S.11.X.2004) en het besluit van de Vlaamse regering van 9 december 2005 betreffende de modulering en de netwerken rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (RTJ) en crisisjeugdhulp in het raam van integrale jeugdhulp. In artikel 15 van het besluit van de Vlaamse regering worden een aantal opdrachten voor de netwerken RTJ vastgelegd, waaronder het zorgen voor de nodige coördinatie van de hulp.


90

Doelgroep(en) Elke hulpverlener of cliënt kan cliëntoverleg IJH introduceren wanneer aan volgende criteria is voldaan: • • • •

De cliënten zijn minderjarige(n) en/of zijn ouders; De cliënten zijn jongvolwassenen tot 21 jaar die gebruik maken van jeugdhulp; De cliënten gaan akkoord met het cliëntoverleg; Het gaat over een ‘complexe situatie’: • • •

Waarbij minstens 2 verschillende diensten/of hulpverlenende actoren betrokken zijn en er zeker één hiervan behoort tot een sector die gevat is door IJH; Met een combinatie van problemen, over verschillende levensdomeinen waarbij het totale hulpaanbod de mogelijkheden van de afzonderlijke hulpverlenende actoren overstijgt; Waarbij de inschakeling van een externe voorzitter een meerwaarde heeft.

Werking •

Basiskenmerken: •

•

•

•

Rol van de externe voorzitter: •

•

•

•

Cliënten centraal: Het cliëntoverleg IJH beantwoordt aan de principes van een participatieve jeugdhulpverlening. De cliënt wordt betrokken vanaf de aanvraag, over de voorbereiding en de uitvoering tot en met de evaluatie van het overleg. Deontologie en gedeeld beroepsgeheim: Hulpverleners die deelnemen aan het cliëntoverleg zijn gebonden aan de ‘Deontologische code Cliëntoverleg IJH‘. De deontologische code bevat de afspraken over de gegevensuitwisseling, over de voorbereiding met de cliënt en over de omgang met de cliënt tijdens het overleg. Ze respecteert de rechten van de cliënt en zijn leefomgeving. Het basisprincipe voor het cliëntoverleg IJH is dat iemand slechts mag deelnemen, indien hij gebonden is door het beroepsgeheim. Indien dit niet het geval is, kan deze persoon alleen toegelaten worden tot het overleg indien hiervoor de uitdrukkelijke toestemming werd gegeven door de cliënt.

Een externe voorzitter zit het overleg voor. Hij is neutraal en onafhankelijk. De externe voorzitter begeleidt in de eerste plaats het proces om te komen tot afstemming van de hulpverlening tussen de verschillende betrokkenen. Aanvullend hierbij kan hij vanuit de eigen expertise en deskundigheid een inbreng doen. De voorzitter neemt geen rechtstreekse hulpverleningspositie in ten aanzien van cliënten en hij volgt het traject van de cliënt niet op. De externe voorzitter bewaakt de positie en de integriteit van de cliënt tijdens het overleg en betrekt hem in de dialoog. De externe voorzitter maakt bij het einde van het overleg een werkplan. Het werkplan is de concrete vertaling van het samen - vanuit een gedeelde visie - zoeken naar de beste oplossing en formuleert de engagementen van de aanwezigen in het hulptraject. Het tot een goed einde brengen van het overleg is een gedeelde verantwoordelijkheid van alle deelnemers aan het overleg. Van alle deelnemers wordt verwacht dat ze de gemaakte afspraken uitvoeren.

Hulpverleners die deelnemen aan overleg: •

•

De hulpverlener weegt, samen met de cliënten, af of het cliëntoverleg een goede manier is om tot een meer gecoördineerde hulp te komen. Die dient, samen met cliënten, een aanvraag tot cliëntoverleg in aan de hand van een aanvraagformulier. Hij/zij staat tijdens de voorbereiding van het overleg in communicatie met de externe voorzitter. Van de andere betrokken hulpverleners wordt ook verwacht dat zij het overleg met hun cliënt(en) voorbereiden als dat nodig is. In complexe situaties kan het aangewezen zijn om op het einde van het overleg een hulpcoördinator aan te stellen. Deze hulpverleners is dan aanspreekpersoon voor opvolging van de uitvoering van het werkplan.


91 91

•

Cliëntoverleg stap voor stap • • • •

• •

• • • • • • • • • • •

Samen met de cliënt(en) heb je beslist om een cliëntoverleg aan te vragen. De cliënt is geïnformeerd, akkoord en de agenda is bepaald; Het aanvraagformulier verkrijg je bij het plaatselijk Regionaal WelzijnsOverleg. Je vult het samen in met je cliënt(en), en je stuurt of mailt de aanvraag naar het secretariaat van het RWO; Het secretariaat controleert de aanvraag op volledigheid van informatie; Het secretariaat mailt de aanvraag naar een beschikbare externe voorzitter. Er wordt afwisselend een beroep gedaan op de verschillende externe voorzitters, rekening houdend met hun beschikbaarheid en de dringendheid van een overleg. Indien een vervolgoverleg plaatsvindt, wordt dit bij voorkeur door dezelfde externe voorzitter begeleid; De externe voorzitter neemt contact op met de aanvrager; De externe voorzitter beslist, rekening houdende met de voorwaarden en in samenspraak met de aanvrager, of de vraag ontvankelijk is. Indien ontvankelijk wordt gestart met de organisatie van het cliëntoverleg; De externe voorzitter bereidt het overleg voor in samenspraak met de aanvrager; De externe voorzitter nodigt de hulpverleners en de cliënt uit tot het overleg. De doelstellingen van het overleg en de aanwezigen op het overleg worden in de uitnodiging vermeld; De externe voorzitter modereert het overleg; Bij de start van het overleg ondertekenen de aanwezigen het aanwezigheidsformulier en de deontologische code; De aanwezigen maken een werkplan en spreken af wie de hulpcoördinatie op zich neemt. De aanwezigen vullen het evaluatieformulier in; De externe voorzitter schrijft het werkplan uit en bezorgt het binnen de 14 dagen aan de betrokkenen; De externe voorzitter bewaart het werkplan gedurende 5 jaar na het beëindigen van het overleg. De dossiers worden indien nodig overgedragen naar een volgende externe voorzitter; De hulpverleners voeren het werkplan uit; De externe voorzitter registreert, maakt een structurele evaluatie en verstuurt alles naar het secretariaat; Het regioteam IJH maakt op basis van de informatie van de registratie en de structurele evaluatie een beleidsrapport op voor het managementcomité.

Afstemming en samenwerking Het cliëntoverleg IJH, onder begeleiding van een externe voorzitter, is aanvullend op andere vormen van overleg zoals de Therapeutische projecten (voor specifieke doelgroepen en probleemsituaties), overleg dat door specifieke diensten als Vertouwenscentrum kindermishandeling of Comité Bijzondere Jeugdzorg opgenomen wordt vanuit hun specifieke opdracht. Voor situaties die buiten deze doelgroepen en probleemsituaties vallen en waarbij een overleg onder begeleiding van een externe voorzitter een meerwaarde heeft, kan beroep gedaan worden op het cliëntoverleg IJH.

Knelpunten, tendensen en uitdagingen Het cliëntoverleg IJH is nog onvoldoende bekend bij de hulpverleners op de werkvloer. Initiatieven hiertoe zullen moeten worden genomen door alle betrokkenen in de nabije toekomst. Er blijft nood aan een goede ondersteuning van alle betrokkenen om het cliëntoverleg op een kwaliteitsvolle manier uit te voeren. Al doende ervaring opdoen, elk in zijn rol (secretariaat, hulpverleners, voorzitters, cliënten..) en deze ervaringen uitwisselen is noodzakelijk. Het is van belang voldoende zorg te besteden aan een goede communicatie en verbinding tussen alle betrokkenen. De vraag van ouders, om zelf het initiatief te kunnen nemen en geïnformeerd te zijn over de mogelijkheid tot organiseren van overleg met alle betrokken hulpverleners, moet worden onderzocht.


92

Er moet bekeken worden op welke manier het cliëntoverleg IJH op termijn kan verankerd worden.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.jeugdhulp.be www.rwo-ara.be www.rwo-oudenaarde.be www.wrg.be www.rwowaasland.be www.rwod.be www.meetjesland.be/RWOM/RWOM.html


93 93

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en Jongerenwelzijn De provincie neemt inzake jongerenwelzijn vooral een ondersteunende rol op. Het erkenningsbeleid in de Bijzondere Jeugdbijstand wordt op Vlaams niveau gevoerd. Het provinciebestuur ontwikkelde een ondersteuningsbeleid dat complementair is met het Vlaamse beleid. Het doet dit door vernieuwing in de sector mogelijk te maken, door het vormen van vorming met het oog op het vergroten van de pedagogische- en ICT-competenties, door interculturele competenties te vergroten via het Ondersteuningsteam Allochtonen en door meer mogelijkheden te bieden aan herstelgericht werken via het provinciaal vereffeningsfonds.

Provinciale werking ‘Jeugdwelzijn’ Deze werking is ingebed in de dienst Preventie, Hulpverlening en Zorg.

Doelstellingen Inzake jongerenwelzijn heeft het provinciebestuur de volgende doelstellingen: • • • • •

Het vergroten van de pedagogische competenties bij de professionelen in de bijzondere jeugdbijstand; Het vergroten van de ICT-competenties bij de professionelen in de bijzondere jeugdbijstand; Het stimuleren van innovatie binnen de bijzondere jeugdbijstand en in de samenwerking met andere sectoren van de jeugdhulpverlening; Het vergroten van de interculturele competenties bij de professionelen in de bijzondere jeugdbijstand en belendende sectoren; Het geven van mogelijkheden aan jongeren die een ‘als misdrijf omschreven feit’ hebben gepleegd om aan herstel t.a.v. het slachtoffer te werken.

Acties Enkele voorbeelden van acties: •

• •

•

Het ondersteunen van hulpverleners in de bijzondere jeugdbijstand en belendende sectoren op het punt van interculturalisering. Steeds meer wordt men in de jeugdhulpverlening immers geconfronteerd met problematieken van jongeren met een andere culturele achtergrond. Het Ondersteuningsteam Allochtonen (OTA) helpt om de brug te slaan vanuit de hulpverlening naar deze vaak moeilijker bereikbare jongeren en hun gezinnen; Het organiseren van vorming door het OTA met het oog op het vergroten van de interculturele competenties van de professionelen in de bijzondere jeugdbijstand; Het beheren van het provinciaal vereffeningsfonds en op die manier kansen geven aan jongeren die via vrijwillige prestaties bij een organisatie met een maatschappelijk doel, de schade aan hun slachtoffer willen vergoeden; Het i.s.m. de ankerpunten van het regionaal welzijnsoverleg mogelijk maken van cliëntoverleg in de jeugdhulpverlening . Het gaat om een model dat in een maximale participatie van de cliënt tot betere afspraken/afstemming tussen hulpverleners poogt te komen. Het model werd door Integrale Jeugdhulp (IJH) uitgewerkt en wordt op provinciaal niveau verder verfijnd en toegepast;


94

Subsidie, premies •

Het geven van vormingssubsidies aan voorzieningen in de bijzondere jeugdbijstand die een actief vormingsbeleid voeren en hun personeel de mogelijkheid geven om: • •

•

Hun pedagische competenties te vergroten; Hun competenties inzake ict te vergroten.

Het geven van subsidies aan projecten die op een innovatieve manier bepaalde problematieken of knelpunten in de sector proberen aan te pakken. Voorbeelden van projecten die door het provinciebestuur werden of worden ondersteund zijn: • •

ROPPOV dat werkt aan een betere participatie van de ouders van jongeren in de bijzondere jeugdbijstand; zowel binnen de voorziening als op beleidsniveau; RUNG dat actief op zoek gaat naar herstellende oplossingen voor jongeren die in een voorziening of thuis weglopen.

Meer info: Steven Van De Woestyne, 09 267 75 45, [email protected]

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Jeugdwelzijn’.


95 95

Sociale Plattegrond OVL 2010 4. Thuiszorg


96

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Thuiszorg Katelijne Vanderkerken, Coördinator dienstverlening thuiszorg ’t Punt - OCMW Sint-Niklaas

Missie en opdrachten De patiënt/cliënt moet zo lang mogelijk in zijn natuurlijk milieu verzorgd worden. Thuiszorg vult aan daar waar de expertise van het mantelzorgnetwerk ophoudt of waar de investering vanuit dit netwerk onvoldoende is. Het zelfzorgvermogen wordt optimaal benut. Het nieuwe woonzorgdecreet heeft de volgende doelstellingen: • • • • • •

Aandacht voor zelfzorg; Zorg op maat; Zorgcontinuïteit; Zorgafstemming; Zorg+wonen+welzijn; Zo lang mogelijk zelfstandig thuis.

Beknopte historiek Thuiszorg heeft zich ontwikkeld doorheen maatschappelijke evoluties en tendensen. We leven in een welvaartstaat waarbinnen: • • • • •

Een aantal grondrechten voor elk van ons gewaarborgd worden; Met het oog op materiële welvaart en individuele ontplooiingskansen; Binnen een wettelijk raamwerk; Binnen een democratisch bestel; Met behoud van de vrije marktprincipes.

Deze welvaartstaat stagneerde in de jaren ‘70, begon zich te heroriënteren in de jaren ‘80 en botst momenteel tegen zijn budgettaire grenzen aan. Verschillende maatschappelijke tendensen bepalen de dag van vandaag nog steeds de ontwikkeling van zorgmodellen die tegemoetkomen aan de wijzigende behoeften. De veroudering van de bevolking, het tweeverdienermodel, multiculturaliteit…, grootschaligheid versus kleinschaligheid, groeiende expertises in behandeling en benadering: elke evolutie geeft aanleiding tot bijsturing en ontwikkeling. •

Beleidsprioriteiten van de hedendaagse zorg: Belangrijke beleidsmatige principes worden gevoed door de zucht naar efficiëntie en effectiviteit en kunnen vandaag de dag als volgt samen gevat worden: • • • • • •

Preventie: Risicovoorkoming, risico opsporing en herstel; Echelonnering: De patiënt/cliënt wordt doorheen de zorg geleid via verschillende zorgniveau’s, thuiszorg situeert zich hoofdzakelijk op de eerste lijn; Responsabilisering: bijv.. enveloppenfinanciering; Gelijke kansen beleid: Toegankelijkheid tot de zorg waarborgen; Professionalisering en vervrijwilliging: Samenwerking en wederzijdse ondersteuning; Vraaggestuurd i.p.v. aanbodgestuurd: Zorg op maat, de vraag van de gebruiker versus het grote professionele gelijk;


97 97

• •

Kwaliteitszorg: Het kwaliteitsdenken doet zijn intrede in de social-profit en wordt beleidsmatig aangestuurd via kwaliteitsnormen; Interculturalisering: de aanwezigheid van de culturele verscheidenheid zal zich ook op vlak van zorg manifesteren.


Verschillende beleidsniveau’s: Een belangrijk aandeel van het welzijnsbeleid werd overgeheveld naar gewesten en gemeenschappen. De sociale zekerheid bleef echter federale materie waardoor bepaalde regelgevingen onvoldoende op elkaar zijn afgestemd.

•

Verschillende zorgniveau’s, disciplines en beroepsgroepen: Het thuiszorgspecifieke aanbod heeft zich vooral ontwikkeld vanuit de nood aan lichamelijke en hygiënische zorg, later groeide de huishoudelijke ondersteuning, poetshulp, klusjes, maaltijden aan huis, uitleendiensten enz.

•

Doorheen de jaren ontwikkelden zich ook disciplines en werksoorten om de thuisverzorging mede te ondersteunen: palliatie, ergotherapie…psychiatrische thuiszorg, expertise dementie…

•

Zowel de specificiteit van onze samenleving (tweeverdieners,vergrijzing, vereenzaming,…) als budgettaire beperkingen leidden tot de ontwikkeling van een aantal voorzieningen die ondersteunend en beschermend van aard zijn: dagverzorging, kortverblijf, nachtoppas, zorghotel, herstelverlof, assistentiewoningen, service flats….

•

Een samenleving in beweging: De dagdagelijkse realiteit noopt tot het herzien van bepaalde regelgevingen, het op elkaar afstemmen van bepaalde zorgsectoren en initiatieven mbt het ontschotten van de zorg. Zo worden initiatieven die bepaalde zorgsectoren dichter bij elkaar brengen (bijv. thuiszorg en psychiatrische zorg, ambulante zorg en samenwerking met ziekenhuizen en woonzorgcentra) beleidsmatig ondersteund en gestimuleerd. Ook decreten krijgen een herdefiniëring: zo werd het vroegere thuiszorgdecreet en ouderendecreet omgevormd tot het woonzorgdecreet. De expertises wonen enerzijds en zorg anderzijds worden in 1 decreet ondergebracht.

•

De Initiatiefnemers: Tal van sociale organisaties hebben historisch gezien het uitvoeren van het sociale beleid opgenomen via het verlenen van diensten en belangenbehartiging. Vaak werd dit levensbeschouwelijk ingekleurd waardoor een sterke verzuiling in het aanbod waarneembaar is. Ook de publieke sector neemt een belangrijke plaats in het aanbod in. OCMW’s vinden hun legitimatie in het menselijke recht op een waardig bestaan en bieden een vangnet aan. Ook gemeenten zijn vaak initiatiefnemer en ondersteunen lokale evoluties via hun lokaal sociaal beleid.

•

Bedenkingen: •

•

De snelle evoluties binnen het maatschappelijke beeld, de diverse regelgevingen, de diversiteit aan beroepsgroepen, organisaties en initiatiefnemers hebben geleid tot een lappendeken van aanbodgerichte voorzieningen; De transparantie en toegankelijkheid van deze sector is niet zo vanzelfsprekend. In de rand ontwikkelden zich initiatieven die de onderlinge samenwerking en afstemming moet bevorderen: • •

Initiatieven die het ontschotten van de zorgsectoren bevorderen: bijv. psychiatrische thuiszorg; regelgevingen die de afstemming en samenwerking tussen verschillende partners, initiatieven, disciplines moeten ondersteunen: de samenwerking eerste lijn of kortweg Sel en de diensten voor thuiszorg, kortweg GDT.


98


Actoren binnen dit zorgveld: • • • • • • •

De zorgvrager zelf met zijn mogelijkheden tot zelfzorg; De zelfhulpgroep: Hulp en ondersteuning door lotgenoten; Het mantelzorgnetwerk: Zorgdragers uit de onmiddellijke leefomgeving; Het vrijwilligerswerk; Het professionele netwerk: Zorgdisciplines zelfstandig of in dienstverband; Het woonzorgnetwerk:Thuiszorg, semiresidentiële en residentiële voorzieningen, woonvormen; Het wetgevende kader: Federaal (Z.I.V. materie), Vlaams (woonzorgdecreet).

Doelgroep(en) Thuiszorg richt zich tot cliënten met een zorgnood. De zorg wordt hoofdzakelijk afgeleverd in het natuurlijke thuismilieu. De aard, frequentie, intensiteit en duur wordt bepaald door de aard van de zorg, de grenzen van de reglementeringen en een afweging ten opzichte van doelmatigheid en maatschappelijke aanvaardbaarheid. De aard van de zorg kan informatief, curatief, educatief, vervangend en ondersteunend zijn en houdt rekening met de zelfredzaamheid van betrokkene. Deze ruime omschrijving houdt dan ook een ruime doelgroep in. Vanzelfsprekend lijkt de thuiszorg zich hoofdzakelijk te richten tot de groep ouderen en bejaarden. Thuiszorg dient hier vervangend op te treden omdat betrokkenen een aantal functies niet meer zelf kunnen opnemen of het mantelzorgnetwerk té beperkt is. In de groep psychiatrische thuiszorg treft men dan weer eerder een jongere populatie aan met diverse persoonlijkheidsstoornissen, middelenafhankelijkheid enz. Thuiszorg zal hier eerder educatieve opdrachten opnemen gericht op het structureren en stabiliseren van het dagelijkse leven of administratieve ondersteuning en het aanbieden van zinvolle dagbesteding. Steeds meer wordt de thuiszorgdienstverlening betrokken bij zorgsituaties rondom personen met een handicap. De activiteiten vanuit de thuiszorg zijn dan weer meer mantelzorgondersteunend. De dienstencentra bereiken dan weer een actieve groep van senioren. Thuiszorgactiviteiten richten zich hier eerder op informatie, advies, oriëntering en verhogen van zelfzorg… Ze ontwikkelen initiatieven om het sociaal weefsel rond mensen te ontwikkelen, te herstellen, te stabiliseren. Thuiszorg wordt ingeroepen: • •

Bij zeer specifieke en vaak tijdelijke evoluties: palliatie, dementie ... ; Om de overgang van een hoger naar een lager echelon te faciliteren: ontslag ziekenhuis, psychiatrische voorziening …

De intensiteit varieert van sporadische tot frequente hulp, van hulp aan huis tot combinatie met dagverzorging, nachtopvang, kortverblijf ... en dit meestal in functie van de overgang van het laagste zorgechelon (thuis) naar een hoger echelon: een residentiële voorziening.

Werking •

Informeren en adviseren. Preventie en zelfzorg stimuleren Het aanbod transparant en toegankelijk maken: wegwijs in een doolhof van werksoorten, voorzieningen disciplines ... .


99 99

Het zijn opdrachten die gerealiseerd worden via de regionale diensten centra, de lokale dienstencentra, de diensten maatschappelijk werk van de ziekenfondsen •

De zorg vraaggestuurd en op maat realiseren en houden. Aandacht hebben voor de trajectbegeleiding doorheen de verschillende echelons van de zorg. De methodiek van zorgbemiddeling en zorgcoördinatie wordt opgenomen door verscheidene zorgaanbieders

•

Het garanderen/realiseren van sectorspecifieke minimale kwaliteitseisen in de zorg; Het bieden van ethisch verantwoorde zorg; De persoonlijke autonomie en zelfverantwoordelijkheid vrijwaren, ondersteunen en stimuleren. Dit zijn werkingsprincipes die we terugvinden binnen de diverse werksoorten: gezinszorg, poetsdiensten, dagverzorgingscentra, serviceflats, kortverblijf, verpleging aan huis.

•

Oog hebben voor communicatie en coördinatie tussen de verschillende betrokken partners. Afstemming zoeken tussen verschillende zorgsectoren: ontschotten van zorg, delen en benutten van expertise.

Afstemming en samenwerking De grote verscheidenheid aan initiatiefnemers, actoren, disciplines en methodieken creëert een schijnbaar weinig transparant en ontoegankelijk aanbod. Het netwerk rond de patiënt/cliënt is vaak complex zoals ook de zorgcontext. Zowel op organisatieniveau als op cliëntniveau ontwikkelen zich tendensen, initiatieven welke het aanbod transparanter, de toegankelijkheid duidelijker en de samenwerking efficiënter en effectiever moeten maken. Dit zijn ware evenwichtsoefeningen waarbij niet zelden de machtsverhoudingen op het werkveld zich laten gelden. Spijtig genoeg dreigt het welzijn van de gehele individuele zorgsituatie hier soms van ondergeschikt belang. Zowel de samenwerking eerste lijn (SEL) als de geïntegreerde diensten voor thuisverzorging hebben de opdracht om de transparantie en toegankelijkheid van de zorg te verhogen en de samenwerking te concretiseren. Op cliëntniveau ontwikkelde zich de methodiek van de zorgbemiddeling en de zorgcoördinatie. Het zorgenplan is dan weer het concrete resultaat van afstemming en samenwerking. Bij zorgbemiddeling wordt de cliënt in zijn zorgtraject opgevolgd. De zorgbemiddelaar is een zorgbehartiger en aanspreekpunt. De zorgcoördinator organiseert een zorgoverleg met de verschillende zorgpartners ten einde een evenwichtig en voor allen aanvaardbaar zorgenplan uit te werken. Dit zorgenplan geeft de aard, de frequentie en de duur van de zorg aan alsook de verschillende uitvoerders van de zorg. Steeds meer wordt dit laatste ook benut om een opname en ontslagtraject (van en naar de ziekenhuissector of een residentiële setting) te stofferen.

Knelpunten, tendensen en uitdagingen • • • • •

Vermarkting: De verhouding tussen de overheid, de gesubsidieerde sector en de commerciële sector is vaak gespannen. Er leven wederzijdse vooroordelen en er ontstaat een visionair spanningsveld; Vergrijzing: Onevenwicht tussen actieve bevolking en te verzorgen bevolking; Betaalbaarheid: Infrastructuur, niet medische zorgkosten; Verschillende zorgsectoren doorkruisen elkaar: Thuiszorg/zorg personen met een handicap, thuiszorg en psychiatrische zorg; De problematiek van de zorgvuldige zorgvermijder: Het wankele evenwicht tussen autonomie/zelfbeschikking en maatschappelijke verantwoordelijkheid;


100

• •

•

Knelpuntberoepen: Verpleging, zorgkundigen … De verschillende sectoren hanteren verschillende methodieken vanuit een verschillende visie op zorg. Dit leidt tot onbegrip op de werkvloer. De overdracht van expertise en knowhow is dan ook een uitdaging voor de toekomst; Omwille van de grootschaligheid in organisatie wordt de lokale toegangspoort tot de zorg verengd. Dit is niet bevorderlijk voor de toegankelijkheid en bereikbaarheid.


101 101

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en eerstelijnsgezondheidszorg, residentiële zorg en thuiszorg De provincie heeft bijzondere aandacht voor de eerstelijnsgezondheidszorg, de residentiële zorg en de thuiszorg door middel van een eigen provinciaal impulsbeleid, door netwerkvorming, door het mee ondersteunen van het Vlaams zorgbeleid en door een signaalfunctie op te nemen tegenover de hogere overheden

Team Zorg Bij de herstructurering van de directie welzijn en gezondheid werd het genoemde beleid ingebed in het team zorg binnen de dienst preventie, hulpverlening en zorg.


Labo- en impulsfunctie voor nieuwe en vernieuwende zorginitiatieven en dit aan de hand van prioriteiten met overeenkomsten tussen de betrokken partners en het provinciebestuur; Bovenlokale netwerkvorming, afstemming, samenwerking organiseren zowel sectoraal als intersectoraal. Dit gebeurt aan de hand van allerlei provinciaal overleg; Het Vlaams zorgbeleid mee helpen ondersteunen; Signaalfunctie naar de Vlaamse en Federale overheid; De nodige planningsinstrumenten mee helpen ontwikkelen voor publieke en private partners (zoals het ouderencahier, het gemeentelijk ouderenbehoeftenonderzoek, …).

Acties De acties zijn zeer verscheiden. Het gaat grosso modo om uitvoering van afgesproken overeenkomsten, zowel sectoraal als intersectoraal, het verlenen van provinciale middelen om de gestelde doelstellingen uit te voeren en het aanbieden van overleg daar waar nodig en in functie van beheersbare en naadloze zorg. Enkele voorbeelden van acties: • • • • •

• • • • • • • • • •

We organiseren bijkomende begeleiding en een consultfunctie geestelijke gezondheidszorg in de thuiszorg voor ouderen en dit in samenwerking met de centra geestelijke gezondheidszorg; We organiseren afstemmingsoverleg tussen de gezinszorg en de sector personen met een handicap; We leggen verbinding tussen mobiliteit en zorg: bijv. het vervoer dagcentra; We leggen de verbinding tussen wonen en zorg: bijv. de woonzorgnetwerken; de begeleiding van de woningaanpassing in de thuiszorg; We hebben systematisch overleg met de dagcentra, de kortverblijven, de lokale dienstencentra, de SEL’s, de diensten gezinszorg, de woonzorgcentra, de mutualiteiten en met diverse andere actoren binnen de aangegane overeenkomsten; We geven impulsen voor nachtzorg, nachtoppas, nachtopvang; We ondersteunen concreet de mantelzorg door de mantelzorgpremie; We werken mee aan beeldvorming van zorgberoepen, woonzorgcentra, kortverblijven en dagcentra, … We bevorderen de sociale cohesie van ouderen in samenwerking met de lokale dienstencentra; We helpen mee aan de ontwikkeling van diverse digitale systemen als daar zijn het elektronisch zorgplan, kortverblijfonline, registratie psychiatrische thuiszorg, registratie lokale dienstencentra, ... ; We ondersteunen het multi-disciplinair overleg in de thuiszorg; We ondersteunen samenwerkingsvormen residentiële zorg en thuiszorg; We co-financieren de diensten gezinszorg, met echter aandacht voor provinciale accenten; We helpen mee aan de bevordering van de zelfredzaamheid door het ondersteunen van het netwerk ambulante ergotherapie thuiszorg; We ondersteunen de werkzaamheid van het platform zelfzorg Oost-Vlaanderen.


102

Subsidies, premies • •

De provinciale mantelzorgpremie; Subsidies voor de bovengenoemde acties.

Meer info Frans Meyfroodt, 09 267 75 46, [email protected] Marleen De Wispelaere 09 267 75 09, [email protected] (mantelzorgpremie en kortverblijfonline)

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Zorg’


103 103

Sociale Plattegrond OVL 2010 5. Lichamelijke Gezondheidszorg


104

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Gezondheidszorg Jan De Clercq, bestuurder Liberale Mutualiteit Oost-Vlaanderen

Missie en opdrachten Definitie gezondheid: Gezondheid is het gezond zijn, het gevoel dat alles in orde is, zowel in lichamelijk, in geestelijk, als in maatschappelijk opzicht. De definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO 1948): Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk gebreken. Gezondheidszorg in België: Het behouden van een kwalitatief hoogstaand gezondheidszorgsysteem. Het comfort en de kwaliteit van de verzorging is belangrijk. Kwaliteitsverbeteringen en efficiëntieverhoging blijven aandachtspunten. De relatie tussen armoede en gezondheidszorg werd de laatste jaren meer en meer duidelijk en resulteerde in een evolutie naar een geïntegreerde multidisciplinaire samenwerking tussen de actoren in het welzijns- en gezondheidslandschap.

Beknopte historiek • • • • •

Eerste bijstandskassen in 1848; Eerste erkende mutualiteitverenigingen in 1894; Invoering verplichte ziekteverzekering in 1945; Huidig kader dateert van 1963; Na de regionalisering van België in Gemeenschappen werden de welzijns- en thuiszorgdiensten sterk uitgebouwd.

Actoren/instituties en regelgevend kader • • •

Micro niveau: het niveau van het zorgproces zelf; Meso niveau: de zorginstellingen, de lokale samenwerkingsverbanden en -diensten, en het lokaal gezondheidsbeleid; Macro niveau: de ziekteverzekering, het federale beleid en dat van de gemeenschappen en gewesten.

•

Federaal niveau, bevoegdheid van: • • • • •

Minister van Volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu; Minister van Sociale Zaken; Financiering: via de Sociale zekerheid; Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV); Paritair beheerd door sociale partners, ziekenfondsen ... .


105 105

•

Federale bevoegdheden: • • • • •

•

Krachtlijnen en basisregeling curatieve gezondheidszorg; Basisinstrumenten voor kostenbeheersing; Basisregelen inzake planning van aanbod (programmatie); Financiering exploitatiekosten (vastleggen en financieren verpleegdagprijs); Vastleggen terugbetalingtarieven medische prestaties.

Vlaams niveau: •

• •

Doelstelling: De Vlaamse Gemeenschap erkent, subsidieert en reglementeert heel wat zorgen gezondheidsvoorzieningen, gaande van rusthuizen en ziekenhuizen tot oppasdiensten en palliatieve netwerken; Bevoegde minister: Vlaams Minister van Welzijn; Bevoegdheid over het Vlaams gezondheidszorgbeleid - Extramurale preventieve gezondheidszorg: • • • • • • •

•

Provinciaal niveau: • •

•

Ondersteuning van de thuiszorg, gezinszorg, GGZ, ouderenzorg, personen met een handicap, verslavingszorg, palliatieve zorg, mantelzorg, gebruikers en zelfzorg, jeugdwelzijn; Het Provinciebestuur OVL creëert, stimuleert en coördineert welzijnsoverleg in alle regio’s van de provincie.

Lokaal niveau, Lokaal Sociaal Beleid: •

•

Gezondheidsvoorlichting - Preventie: (Gezondheid en milieu, gezond leven, kinderen en jongeren,..); Bescherming van de gezondheid, onder meer door preventie van TBC en kanker; Bescherming van de gezondheid van moeder en kind; Medisch schooltoezicht; Medische sportcontroles; Arbeidsgeneeskundige controle; Bevoegdheid over het Vlaams welzijnsbeleid - gezinszorg, thuiszorg, residentiële zorg, zorgverzekering, maatschappelijk werk.

Lokaal Sociaal Beleid is het resultaat van de acties die OCMW, gemeente, andere overheden, semipublieke, private en privé organisaties ondernemen om de sociale grondrechten voor iedereen te realiseren. Via de opmaak van een lokaal sociaal beleidsplan worden alle acties gebundeld met als uitgangspunt een integrale, geïntegreerde en inclusieve aanpak. In het decreet Lokaal Sociaal Beleid wordt een sterkere, coördinerende rol voor de lokale besturen voorzien. Het Lokaal Sociaal Beleidsplan is een instrument om dit concreet te realiseren. Gemeente en OCMW werken dit plan samen met de lokale actoren uit.

Regelgevend kader: •

Federale regelgeving: • • • • • •

Wetgeving inzake ziekte- en invaliditeitsverzekering; Wetgeving op de werking van de ziekenfondsen; Wetgeving op de ziekenhuizen; Wetgeving op de samenwerking tussen zorgaanbieders; Geïntegreerde diensten voor thuisverzorging (GDT’s); De Vlaamse overheid erkent de GDT’s die door de federale overheid gefinancierd worden. Vanaf 1 januari 2010 vallen de SEL’s en de GDT’s samen in Vlaanderen en zullen enkel de erkende SEL’s ook erkend worden als GDT.


106

•

Vlaamse regelgeving:

• • •

Gezondheidszorg: Zorgregiodecreet; Thuiszorg: Eerstelijnsdecreet met o.m.Samenwerkingsinitiatieven eerstelijnsgezondheidszorg; Ouderenzorg: Woonzorgdecreet.


Uitvoerende actoren: • •

Verstrekkers: individuele, in groep, wijkgezondheidscentra; Diensten en initiatiefnemers.

Zij leveren medische prestaties, diensten, opvang, begeleiding. •

Regulerende actoren: • • •

Patiënten en patiëntenverenigingen; Ziekenfondsen; OCMW’s.

Zij reguleren de prestaties (remgeld, nomenclatuurbeperkingen, contingenten, programmatie). Het aanbod wint inzake mogelijkheden en kwaliteit door de vrije keuze van de gebruiker, het vrije initiatief (openbaar en privé) en de concurrentie tussen de aanbieders. Daarnaast is het aanbod gelimiteerd door de beperkte middelen, de beperkte inzetmogelijkheden (bijv.. tekort aan verpleegkundigen), de beperkte infrastructuur. •

De middelen die worden gegenereerd door belastingen en sociale zekerheidsbijdragen bieden een mogelijkheid tot herverdeling: • • • • •

Zodat gezondheidszorgen betaalbaar zijn door de RIZIV-tussenkomsten en aanvullende tussenkomsten van de ziekenfondsen (bv. ziekenvervoer); Zodat niet-medische kosten betaalbaar zijn (Vlaamse Zorgverzekering); Zodat welzijns- en thuiszorgdiensten betaalbaar zijn; Zodat vervangingsinkomens en het leefloon kunnen versterkt worden; Zodat preventieve acties kunnen gefinancierd worden;

Doelgroep(en) • • •

De gebruikers van gezondheidszorgen; De personen met nood aan niet-medische hulpverlening; De zwaar zorgbehoevende personen met behoefte aan medische en niet-medische zorgen hulpverlening.

Werking Personen kiezen zelf de zorgen hulpverleners. Afhankelijk van hun statuut, inkomen, sociale status, gezondheidstoestand enz. wordt hun persoonlijke tussenkomst bepaald (verhoogde tegemoetkoming, omnio, forfaits, maximumfactuur). Zij betalen aan de verstrekker en kunnen een gedeelte recupereren. Een alternatieve vorm is de inschrijving bij het wijkgezondheidscentrum (geen betaling aan verstrekker). Voor personen in een moeilijke financiële situatie wordt een rechtstreekse regeling met het ziekenfonds voorzien (regeling betalende derde) en betaalt de patiënt alleen remgeld.


107 107

Voor alle aspecten van het toekennen van rechten kunnen de patiënten beroep doen op administratieve ondersteuning, advies, hulp en begeleiding vanuit de ziekenfondsen. Daarnaast zorgen de ziekenfondsen voor de coördinatie van de zorg in geval van complexe zorgsituaties (regionale dienstencentra).

Afstemming en samenwerking •

Samenwerkingsinitiatieven in de eerstelijnsgezondheidszorg (SEL) en de Geïntegreerde Diensten voor Thuisverzorging (GDT) •

•

Partners: artsen, verpleegkundigen, kinesisten ... CAW van de Ziekenfondsen, OCMW’s en LDC, Diensten voor gezinszorg, dagverzorgingscentra, centra voor kortverblijf, diensten voor oppashulp, rusthuizen. Doel: samenwerking bevorderen en stimuleren, kwaliteit van de dienstverlening bewaken, overleg op patiëntniveau organiseren en coördineren, bevolking informeren.


Uitdagingen: • • • • • • • • •

•

Tendensen: • •

•

Grenzen aan de zorg; Grenzen aan de samenwerking; Grenzen aan de middelen; Gebrek aan menselijk kapitaal; Ongelijkheid inzake de toegang tot de zorg; Mondigheid van de patiënt (patiëntenparticipatie); Milieu en gezondheid; Globalisering; Risicogedrag en beschavingsziekten.

Preventieve en proactieve werking; Outreachend werken.

Knelpunten: • •

De juiste informatie op het juiste ogenblik aan de juiste persoon; Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen.


108

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector: Sociale dienst binnen een ziekenhuis Tom Baert, Diensthoofd Sociale Dienst AZ Nikolaas

Missie en opdrachten Aangezien de opdracht van de sociale dienst niet officieel is omschreven, is de taakomschrijving/opdracht van de sociale dienst sterk verschillend van ziekenhuis tot ziekenhuis. Ik baseer mij dan ook op een ontwerptekst van een aantal diensthoofden in functie van een adviestekst voor de federale overheid (1/10/2007) en een adviestekst vanuit de werkgroep SD van Zorgnet Vlaanderen (2010). •

Opdrachten verbonden aan de patiënt en zijn omgeving: • • • • •

•

De psychosociale begeleiding voor de patiënten en hun omgeving; Het geven van concrete dienstverlening, materiële hulp en administratieve ondersteuning; Onderzoek en rapportage; Zorgcoördinatie; Signalering, belangenbehartiging en preventie.

Opdrachten niet verbonden aan de patiënt en zijn omgeving: • •

Deskundigheidsbevorderingvormen; Onderzoek & publicatie.

Beknopte historiek Door het ontbreken van een wettelijk kader zijn de sociale diensten naar inhoud en vorm gegroeid afhankelijk van een aantal ziekenhuisinterne (organisatie, grootte, visie directie …) en ziekenhuisexterne factoren (geografische factoren, ontwikkeling van het netwerk …). Er werden reeds een aantal pogingen gedaan in functie van de ontwikkeling van een wettelijk kader en een duidelijke omschrijving van de opdracht en taak en met als doel tot een algemene normering en financiering te komen: •

1998: studiedag ‘Sociale dienst in het ziekenhuis’, georganiseerd in opdracht van het FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en leefmilieu. Nationaal werd hierop nagedacht over de volgende thema’s: • • • • (geen

Het statuut van de sociale dienst; Interdisciplinariteit en samenwerking; Ethische en deontologische aspecten; Registratie van het sociaal werk in het ziekenhuis; wettelijk gevolg).

•

2001: Adviestekst van de Nationale Raad voor ziekenhuisvoorzieningen (NRVZ) met de oprichting van het ‘Sociaal observatorium’ als gevolg. Het doel was om parameters te bepalen die continu zouden moeten geregistreerd worden en op basis waarvan de bestaffing van de sociale dienst zou kunnen worden bepaald (geen wettelijk gevolg).

•

2010: Adviesnota werd opgemaakt met de werkgroep ‘Sociale dienst in het ziekenhuis’ van het FOD VVVL (wordt binnenkort besproken op het Kabinet).


109 109

•

In de loop van 2010: oprichting van de vereniging ‘Beroepsvereniging sociaal werkers ziekenhuizen met als doel: • • • • • •

Het bevorderen van de erkeninning van het beroep van de sociaal werker in de ziekenhuizen; Belangenbehartiging; Bewaking van de kwaliteit van het beroep; Ontwikkelen van een deontologische code; Opvolgen van maatschappelijke ontwikkelingen; Organiseren van vormingsinitiatieven.

Actoren/instituties en regelgevend kader FOD Volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu.

Structurering van de sector/subsector Universitaire Ziekenhuizen (privé/openbaar). Algemene Ziekenhuizen (privé/openbaar).

Doelgroep(en) De sociale dienst richt zich in de eerste plaats tot patiënten en hun omgeving die omwille van hun hospitalisatie of ambulante behandeling noden ervaren die gerelateerd zijn aan het ziek zijn, het verblijf en de behandeling in het ziekenhuis en de eventuele veranderende toekomstperspectieven en levenssituatie.

Werking Opdrachten verbonden aan de patiënt en zijn omgeving: •

Op psychosociaal niveau: De psychosociale begeleiding voor de patiënten en hun omgeving. Hierbij wordt rekening gehouden met de psychische, relationele, sociale en omgevingsgebonden moeilijkheden die inherent zijn aan de ziektetoestand en de behandeling in het ziekenhuis alsmede aan de vooruitzichten en de prognoses.

•

Het geven van concrete dienstverlening, materiële hulp en administratieve ondersteuning: Het verschaffen van informatie over maatschappelijke en sociale voorzieningen. Samen met de patiënt en zijn omgeving de praktische, materiële, financiële, juridische en administratieve moeilijkheden aanpakken die zich voordoen naar aanleiding van een hospitalisatie of ambulante behandeling in het ziekenhuis.

•

Onderzoek en rapportage: Activiteiten gericht op het verkennen van de psychosociale situatie van de patiënt in het kader van de integrale kwaliteitszorg zoals de sociale anamnese, opmaken en beheren van sociale dossiers, patiëntenoverleg in team, e.a.

•

Zorgcoördinatie: In het kader van het opname- en ontslagbeleid is de coördinatie van de intra- en extramurale zorg voor de (risico)patiënten één van de specifieke taken van de sociale dienst binnen het ziekenhuis (methodiek van het ‘Ontslagmanagement’).

•

Signalering, belangenbehartiging en preventie: •

Een sensibiliseringsfunctie, waarbij de sociale dienst de beroepsbeoefenaars verbonden aan het ziekenhuis bewust maakt van de sociale problemen, gerelateerd aan een bepaalde medische toestand.


110

•

•

Een signaalfunctie waarbij de sociale dienst het beleid (meso/macro niveau) informeert over tekortkomingen en/of disfuncties, die nadelige gevolgen hebben voor de hulpverlening aan patiënten en eventueel aanbevelingen formuleert.

Opdrachten niet verbonden aan de patiënt en zijn omgeving: •

Deskundigheidsbevorderingvormen: • • • • •

•

Werkbegeleiding van de sociaal werker; Deelnemen aan bijscholingsactiviteiten en vormingscursussen; Participeren aan voorlichtingsactiviteiten gericht op een ruimer publiek; Organiseren van en participeren aan vormingsactiviteiten gericht op andere hulpverleners binnen en buiten het ziekenhuis; Creëren en aanbieden van stagemogelijkheden aan sociaal werkers in opleiding uit binnen- en buitenland.

Onderzoek & publicatie: • •

Opzetten van en deelname aan onderzoeksprojecten in functie van een voortdurende verbetering van de kwaliteit van de zorg voor patiënten en zijn omgeving; Publiceren van eigen visies, ervaringen en onderzoeksresultaten.

Afstemming en samenwerking Intensieve samenwerking (formeel en informeel) met thuiszorgdiensten (thuisverpleging, gezinsen bejaardenhulp, mediotheek…), OCMW, CAW, residentiële voorzieningen (woon -en zorgcentra, revalidatiediensten, kortverblijf, dagopvang, hersteloord, …), politie, Comité Bijzondere Jeugdzorg, CKG … .

Knelpunten, tendensen en uitdagingen De ziekenhuisopname is door de technologische en farmacologische vooruitgang sterk gewijzigd. Het ziekenhuis wordt steeds minder afhankelijk van de klassieke hospitalisatie omdat meer ingrepen kunnen gebeuren via daghospitalisatie. Bovendien zorgt de beperking van de ligduur (ten gevolge van ziekenhuisfinanciering) in het ziekenhuis dat een aantal patiënten met een grotere zorgbehoevendheid naar huis of een thuisvervangend milieu ontslagen worden. Tevens wordt de toenemende vergrijzing niet evenredig gevolgd met het aantal extra rusthuisbedden waardoor de plaatsingsproblematiek alsmaar toeneemt. De maatschappelijke evoluties zoals het individualiseringsproces en de ontwrichting van het sociaal netwerk maakt dat de inzet en de vraag naar sociale dienstverlening groter en onmisbaar is in de ziekenhuissector zowel in de algemene als psychiatrische zorg. Deze evolutie maakt dat het inschakelen en coördineren van extramurale diensten in het verzorgingsproces belangrijk is. Steeds meer wordt samengewerkt met andere instellingen en diensten en integreert het ziekenhuis zich in verzorgingsnetwerken. In het algemeen, wordt de patiënt en zijn omgeving bij een overgang van een klassieke naar een eerder ambulante behandeling zwaarder belast. Er werden allerlei wettelijke voorzieningen uitgewerkt zoals: de zorgverzekering, zorgverlof, tijdskrediet, loopbaanonderbreking voor medische bijstand, … om het mogelijk te maken werk en mantelzorg te combineren.


111 111

Er is een duidelijke toename van probleemsituaties zoals personen zonder verzekering, personen zonder domicilie, vreemdelingen zonder wettig verblijf en/of verzekering, personen die in isolement leven, huishoudens met schulden, kansarmen … . Een bijkomende zorg voor de sociaal werker zijn de sociaal zwakkere groepen die met specifieke gezondheidsproblemen worden geconfronteerd. Dit alles maakt dat de functie en opdracht van het maatschappelijk werk in het ziekenhuis om een duidelijke erkenning en positionering vraagt van de Sociale Dienst. Tot op heden is hiervoor geen algemeen wettelijk kader en geen formele, adequate financiering voorhanden.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.hulporganisaties.be: contactgegevens allerlei hulporganisaties www.ontslagmangement.be: info i.v.m. project ‘Ontslagmanagement’ www.orientatiepunt.be: info i.v.m. gezondheidszorg en vreemdelingen


112

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Revalidatiecentra Stefaan Singelée, Revalidatiecentrum Ter Kouter

Missie en opdrachten De centra voor ambulante revalidatie situeren zich op de tweede lijn van de gezondheidszorg en staan in voor de multidisciplinaire diagnostiek en behandeling van: ontwikkelingsstoornissen, gehoorstoornissen en hersenletsels (aangeboren en niet aangeboren). Met de revalidatie beogen we een adequater persoonlijk en sociaal functioneren van de persoon in het gezin, de school, het werk en andere maatschappelijke situaties en een betere afstemming van deze omgeving op de specifieke noden van de persoon. De revalidatiecentra willen dit realiseren door samenwerking met het netwerk van andere zorgvoorzieningen en onderwijs.

Beknopte historiek De revalidatiecentra zijn federaal georganiseerd en zijn ontstaan eind de jaren zestig. Ze werden gesubsidieerd door het toenmalig Rijksfonds voor Sociale Reclassering van de Mindervaliden. Begin de jaren 90 werd de sector overgeheveld naar het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV).

Actoren/instituties en regelgevend kader De centra worden gesubsidieerd door het RIZIV voor wat betreft de vergoeding van de onderzoeken en de behandelingen. Er zijn in België 81 revalidatiecentra die een conventie hebben ondertekend. Op 1 januari 2010 onderhandelden de centra een geactualiseerde conventie. Voor meer informatie betreffende deze overeenkomst kan men terecht op www.riziv.be. Voor wat betreft de gebouwen en uitrustingsmateriaal worden de revalidatiecentra gesubsidieerd door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap.

Structurering van de sector/subsector Er worden in België 10.000 revalidanten behandeld in de revalidatiecentra door 2000 personeelsleden. Deze hebben uiteenlopende specialisaties: geneesheren-specialisten, ((neuro-) pediater, (kinder-), (neuro-) psychiater, N.K.O.-arts, fysiotherapeut) kinesitherapeuten, logopedisten, ergotherapeuten, psychologen, (ortho-) pedagogen, psychologisch assistenten, sociaal verpleegkundigen en maatschappelijk werkers. Oost-Vlaanderen telt 20 centra waarvan 18 zijn aangesloten bij de Federatie.

Doelgroep(en) Niet aangeboren hersenletsel, mentale handicap, autismespectrumstoornissen, complexe ontwikkelingsstoornissen (gerelateerd aan leer-, taal- of motorische problemen), ADHD, stotteren, gehoorstoornissen, gedragstoornissen en hersenverlamming.


113 113

Werking De kernopdracht situeert zich op het vlak van multidisciplinaire diagnostiek en behandeling. Ieder onderzoek begint met een eerste verkennend gesprek met een psychosociaal medewerker om zicht te krijgen op het aangemelde probleem. Dan volgen verschillende onderzoeken die, afhankelijk van de gestelde problematiek, worden uitgevoerd door een psycholoog (of orthopedagoog) en paramedici (zoals kinesitherapeuten, logopedist, ergotherapeut en/of audioloog). Tevens is aan elk onderzoek een consultatie bij de geneesheer-specialist van het centrum verbonden. De resultaten worden tijdens het adviesgesprek besproken met de ouders (of de volwassen revalidant en de partner) en gerapporteerd aan de verwijzer. Afhankelijk van de aard en de complexiteit van de problematiek wordt een multidisciplinair revalidatieprogramma geadviseerd of wordt verwezen naar een andere aangepaste vorm van hulpverlening. Voor iedere revalidant wordt een geïndividualiseerd revalidatieprogramma opgesteld. De behandeling bestaat uit zeer regelmatige gespecialiseerde psychosociale, paramedische en medische tussenkomsten door een team van verschillende therapeuten onder toezicht van een revalidatiearts. De tussenkomsten beperken zich meestal tot twee à drie sessies van één tot twee uur per week. Naargelang de therapeutische doelstellingen gebeurt de behandeling individueel of in groepsverband. Tevens wordt het gezinssysteem of eventueel andere belangrijke maatschappelijke contexten in de revalidatie betrokken. Een behandeling wordt afgerond in onderling overleg met alle betrokkenen of na het verlopen van de maximaal toegestane behandelingsduur.

Afstemming en samenwerking Onderzoek en eventueel behandeling in een revalidatiecentrum is mogelijk na doorverwijzing door een arts. De beschikbare gegevens afkomstig van de verwijzende diensten (artsen, centra voor leerlingenbegeleiding - CLB, centra voor ontwikkelingsstoornissen - COS, centra voor geestelijke gezondheidszorg) worden aangevuld met de bevindingen uit het eigen onderzoek. Een onderzoeksverslag wordt bezorgd aan de verwijzende instantie. Tijdens de revalidatie wordt er systematisch samengewerkt met de andere betrokken instanties (thuisbegeleidingsdienst, kinderdagverblijf, school, CLB, CGG, artsen ...).

Knelpunten, tendensen en uitdagingen Het grootste knelpunt binnen de centra situeert zich op het vlak van de wachtlijsten. Deze kunnen in bepaalde regio’s in België zeer groot zijn doordat er onvoldoende capaciteit voorhanden is. Anderzijds hebben de centra van het RIZIV de opdracht gekregen om zich meer tot medische doelgroepen te richten (autismespectrumstoornissen, ADHD, gehoorstoornissen, niet aangeboren hersenletsels, …). Hiertoe moeten ze kinderen met complexe leerstoornissen taal- of motorische stoornissen op termijn afbouwen tot maximum 30% van hun populatie.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.revalidatie.be www.riziv.be


114

Sociale Plattegrond OVL 2010 6. Geestelijke Gezondheidszorg


115 115

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Geestelijke Gezondheidszorg Kurt Lievens, PopovGGZ Koen Lefevre, Psychiatrisch Centrum Sint-Jan

Missie en opdrachten De geestelijke gezondheidszorg (GGZ) biedt behandeling en begeleiding aan mensen met psychische problemen en stoornissen, met het oog op het behoud of het herstel van het psychisch evenwicht of het draaglijk maken van chronische psychische problemen voor patiënten en hun leefomgeving.

Beknopte historiek Algemeen is er een evolutie in de benadering van psychiatrische patiënten van gevaarlijk/te mijden (bewaken in gestichten en isoleren van de maatschappij) naar behandelen (o.a. medicamenteus en gesprekstherapie) en begeleiden, steeds meer geïntegreerd in de maatschappij. Enkele data: • • • • • •

• •

1850: Krankzinnigenwet (juridisch statuut voor de geesteszieke, maar de instellingen blijven onder toezicht van het Ministerie van Justitie); 1948: Toezicht overgedragen naar het ministerie van Volksgezondheid; 1963: Hervorming RIZIV, met financiële tussenkomst voor behandeling en verblijf; 1963: Wet op de ziekenhuizen (erkenning); 1975: Erkenning centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG - voorheen dispensaria voor geestelijke hygiëne); 1990-1991: Wet ter bescherming van de persoon van de geesteszieke (i.p.v. collocatie) en de wet op de bescherming van de goederen; ontstaan van psychiatrische verzorgingstehuizen en beschut wonen (op basis van reconversie van bedden in psychiatrische ziekenhuizen), alsook van de overlegplatforms GGZ; 2000: Decreet Geestelijke Gezondheidszorg, met o.m. een verplichte fusie voor de CGG (21 centra); 2002: Wet op de rechten van de patiënt.


Verschillende ministeries en departementen: •

Federale overheid (Volksgezondheid): Staat in voor programmatie, regelgeving en financiering van psychiatrische ziekenhuizen (PZ), psychiatrische afdelingen in een algemeen ziekenhuis (PAAZ), psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT) en beschut wonen (BW). • Vlaamse overheid (Welzijn en Gezondheid): Staat in voor inspectie en erkenning van PZ, PAAZ, PVT en BW, en heeft de volledige bevoegdheid over de CGG. Beide overheden financieren ook heel wat piloot- en andere projecten. •

Andere belangrijke actoren binnen de GGZ: • •

Het RIZIV; De koepelverenigingen: • •

Zorgnet Vlaanderen; Federatie van Diensten voor Geestelijke Gezondheidszorg (FDGG);


116

• • • • •

Federatie Beschut Wonen (FBW); Vereniging van Openbare Verzorgingsinstellingen (VOV).

De ziekenfondsen; De Overlegplatforms GGZ (in Vlaanderen één per provincie); De Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid (VVGG).


Een centrum voor geestelijke gezondheidszorg (CGG) is een ambulante tweedelijnsvoorziening waar een multidisciplinair team de cliënten begeleidt en/of behandelt. Het betreft zowel kinderen en jongeren, volwassenen als ouderen die worden geconfronteerd met psychosociale en psychische problemen. Zij komen op verwijzing of op eigen initiatief bij een CGG terecht.

•

Psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis (PAAZ) nemen mensen meestal voor korte tijd op, vaak in een crisistoestand. De focus in deze meestal kleine afdelingen (30 bedden) ligt op kortdurende interventies (urgentie- en crisispsychiatrie) en op liaisonpsychiatrie (psychologisch/psychiatrische benadering van bepaalde patiënten op andere afdelingen in het AZ).

•

De psychiatrische ziekenhuizen (PZ) bieden specialistische diagnosestelling en behandeling voor mensen met psychiatrische stoornissen, en dit meestal multidisciplinair. De duur (van kort tot jarenlang) en de doelstellingen van de behandeling zijn afgestemd op de individuele mogelijkheden en behoeften van de patiënt. Naast volledige opname is meestal ook partiële hospitalisatie mogelijk (dag of nacht). Het PZ is er voor kinderen en jongeren, volwassenen en ouderen, maar niet elk ziekenhuis heeft een gespecialiseerd zorgaanbod voor al deze leeftijdsgroepen.

•

Beschut wonen (BW) is een woonvorm voor mensen met psychiatrische problemen die geen ziekenhuisbehandeling meer nodig hebben. Zij wonen individueel of in kleine groepjes. Regelmatig komt een begeleider langs, en vaak zijn er ook aangepaste dagactiviteiten. Een psychiatrisch verzorgingstehuis (PVT) is eerder een woon- dan een behandelingsvorm, en is er voor bewoners met een langdurige gestabiliseerde psychiatrische stoornis. Zij behoeven geen ziekenhuisopname meer, maar kunnen bv. niet naar huis of naar beschut wonen.

•

•

Sinds een aantal jaar worden ook bepaalde voorzieningen met een RIZIV-conventie tot de GGZ gerekend. Deze categorie bestaat uit verschillende soorten organisaties, zoals voorzieningen voor drughulpverlening (dagcentra, crisisinterventiecentra, MSOC, therapeutische gemeenschappen, ..., zie ook rubriek ‘middelenmisbruik’), centra voor ambulante revalidatie (van minderjarigen of van volwassenen), ... .

Naast bovenstaande officieel erkende voorzieningensoorten zijn er ook nog een aantal recent gegroeide werkvormen: •

Psychiatrische zorg in de thuissituatie (PZT) wil mensen met een psychiatrische problematiek de mogelijkheid bieden in hun natuurlijke omgeving te leven en zo een (her)opname in het ziekenhuis te voorkomen, te verkorten of beter voor te bereiden.

•

Dagactiviteitencentra en centra voor arbeidszorg richten zich tot mensen met psychische of psychiatrische problemen die hierdoor (nog) niet kunnen werken, maar baat hebben bij een zinvolle dagbesteding of voorbereiding op (herintrede op) de arbeidsmarkt.

•

In ontmoetingshuizen kunnen (ex-)psychiatrische patiënten terecht voor vrijblijvende ontmoeting en tijdsinvulling.


117 117

•

Naast al dit zorgaanbod zijn er uiteraard ook heel wat vrij gevestigde psychiaters, psychologen en psychotherapeuten.

Doelgroep(en) Mensen met psychiatrische stoornissen en psychische problemen, zoals depressie, eetstoornissen, relatieproblemen, stress, seksuele moeilijkheden, angsten en fobieën, dwangstoornissen burn-out, verslaving, slapeloosheid, psychosomatische symptomen, persoonlijkheidsstoornissen, psychotische aandoeningen, ... . Bij kinderen kan het bv. ook gaan om gedragsmoeilijkheden, opvoedingsproblemen, bedwateren, angsten, stotteren, puberteitsproblemen, schoolproblemen, … . De verschillende aandoeningen worden meestal ingedeeld a.d.h.v. de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders).

Werking De GGZ in door de overheid gesubsidieerde voorzieningen in Vlaanderen kenmerkt zich doorgaans door een multidisciplinaire werking: onder verantwoordelijkheid en supervisie van een psychiater bestaan teams meestal uit psychologen, maatschappelijk werkers, (psychiatrisch) verpleegkundigen en/of ergo- en andere therapeuten. Meestal wordt daarbij vanuit een bio-psychosociaal model gewerkt: psychi(atri)sche problemen en aandoeningen worden beïnvloed door biologische, psychologische en sociale factoren. Na een intakefase, eventueel verfijnd aan de hand van psychodiagnostisch onderzoek, krijgen cliënten de passende zorg: licht, kortdurend en/of eenmalig waar mogelijk, intensief en/of langdurig indien nodig. Het handhaven of de reïntegratie in de maatschappij is daarbij steeds het streefdoel.

Afstemming en samenwerking Er is een onmiskenbare tendens naar meer samenwerking, ook onder druk van de overheid, die aanstuurt op de vorming van zorgcircuits en netwerken. Die zouden meer zorg op maat en continuïteit van zorg moeten bieden. De Overlegplatforms Geestelijke Gezondheidszorg (in Vlaanderen één per provincie) hebben de expliciete opdracht om samenwerking in de geestelijke gezondheidszorg te bevorderen. Aansluitend bij de steeds verder gaande vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg wordt daarbij ook steeds meer afstemming gezocht met belendende sectoren, zoals thuiszorg, justitie, algemeen welzijnswerk, … .


Knelpunten: • • • •

Bevoegdheidsverdeling tussen de federale overheid en de Gemeenschappen; Blijvende stigmatisering van psychiatrische patiënten; Vaak gefragmenteerde zorg; Vaak lange wachtlijsten voor ambulante zorg (CGG).


118

•

Tendensen: • • • • • • •

Van intramurale zorg naar ambulante zorg; Vermaatschappelijking van de zorg; Van medisch model naar bio-psychosociaal; Specialisatie en differentiatie in de behandeling; Steeds meer nadruk op ‘zorg op maat’ en ‘continuïteit’ van zorg; Beleid stuurt aan op meer samenwerking, te concretiseren in zorgcircuits en netwerken; Groeiende (maar vaak nog erg beperkte) participatie van patiënten- en familieverenigingen.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.overlegplatformsggz.be www.theseas.be www.spiller.be www.ombudsfunctieggz.be www.vvgg.be www.geestelijke-gezondheid.be


119 119

Sociale Plattegrond OVL 2010 Middelenafhankelijkheid Marc Tack, CGG Eclips

Missie en opdrachten De bejegening van afhankelijkheidsproblematiek is veelzijdig: Preventie, vroegtijdige interventies, reguliere hulp, zowel ambulant als residentieel, kortdurende en langdurende zorg, nazorg… . ‘De’ verslavingssector kent minstens een Vlaams (preventie en ambulante ggz) en een federaal luik (gezondheidszorg) met toenemende bruggen (afspraken en liaisonfiguren) naar justitie. De sector is dus op zich reeds zeer complex,maar bovendien kunnen veel maatschappelijke sectoren en niet-categoriale diensten een fundamentele rol spelen: het onderwijs, personeelsdiensten in bedrijven enz. spelen een belangrijke detecterende en toeleidende rol, organisaties en diensten in de welzijns- en gezondheidssector en de geestelijke gezondheidszorg zijn belangrijk binnen het aspect zorg voor personen met middelenafhankelijkheid.

Beknopte historiek • • • •

• • • •

Eerste periode na oorlog: lage gebruikcijfers In de jaren ’50 en ’60 werden problematische alcohol- en pillenverslaafden (barbituraten) ‘verpleegd’ in PAAZ. Begin jaren zeventig: opkomst eerste illegaal gebruik. Halverwege de jaren ’70 (problematisch gebruik cannabis en heroïne) kwam de ‘alternatieve’ hulpverlening voor druggebruikers tot stand. Voor jongeren in welzijnssector ( met name het JAC), voor verslaafde heroïnegebruiker TG (gestructureerde gemeenschap type “Emiliehoeve”). In de jaren ’80 differentieerden de bestaande centra hun aanbod. In deze periode ontstonden ook vindplaatsgerichte straathoekwerk, de halfweghuizen en de kortdurende programma’s. Het begin van de jaren ’90 kenmerkt zich door opkomst vaan harm-reduction-strategieën (methadon als substitutiemiddel) Vanuit recreatief druggebruik(XTC in het uitgaansmilieu,cannabis) komt de ambulante praktijk weer op de voorgrond en ontstaan initiatieven ‘vroeghulp’. Meest recent zijn enerzijds verdere de diversifiëring omtrent specifieke producten (cocaïne) en gedrag (gokken/internet) aan de orde en toenemende druk tot evaluatie en evidentie voor de gebruikte methodes.

Actoren/instituties en regelgevend kader Nagenoeg elk beleidsniveau draagt via eigen bevoegdheden bij tot het geheel van de bejegening van middelenafhankelijkheid. Federaal wordt de beschikbaarheid van middelen ( al/niet verbod, productie, distributie- en verkoopsvoo rwaarden,reclamewetgeving), de politionele opsporing (illegale drugs, maar ook bijv. verkeerstoezicht legale middelen) en de justitiële vervolging en strafuitvoering geregeld. Daarnaast wordt binnen de reguliere gezondheidszorg (AZ,PAAZ en Psy ziekenhuis) lichamelijke zorg en residentiele ontwenning- en behandeling voorzien. In aanvulling kregen diverse specifieke zorgmodules (TG,MSOC,dagcentra,…) een rechtstreekse conventie met het RIZIV. Ook in de zorgcoördinatie worden per provincie middelen geïnvesteerd. Ook werd een interministeriële Cel Drugbeleid opgericht met vertegenwoordigers van alle bevoegde diensten van de Federale Regering en van de gewesten.


120

•

•

•

Vlaanderen: Via Welzijn (caw’s) met diverse opvangvormen en de Geestelijke gezondheidszorg (cgg’s) met ambulante multidisciplinaire begeleiding worden diverse zorgvormen voorzien. De Vlaamse overheid is bovendien bevoegd voor preventie. Via regionale preventiewerkers verbonden aan diverse cgg wordt naar deskundigheidsbevordering van intermediairen gewerkt. Verder geeft Vlaanderen een inhoudelijke coördinatieopdracht aan de VAD (Vereniging voor Alcohol - en andere Drugproblemen –vad.be), de overkoepelende organisatie van alle instellingen die zich in Vlaanderen met studie, preventie en hulpverlening inzake alcohol - en andere drugproblemen bezighouden. Provincie: De provinciale platforms zijn bevoegd voor de afstemming van een kwaliteitsvol preventie- en zorgbeleid. Daarnaast investeren provincie in de ondersteuning/afstemming van lokale initiatieven en vernieuwingsinitiatieven. Lokaal: Op lokaal vlak zijn (soms intergemeentelijke) preventiewerkers actief. Ze zorgen ook voor eerste contacten met specifieke afhankelijkheidszorg en vroegtijdige interventies. Via lokale drugpreventieplatforms pogen ze alle partners (politie, onderwijs, artsen, ocmw, jeugdwerk,…) op elkaar af te stemmen. Ook in het lokaal sociaal beleid en de werking van ocmw’s worden , afhankelijk van de noden, specifieke initiatieven voorzien.

Structurering van de sector/subsector Er zijn diverse ontwikkelingslijnen terug te vinden: •

Preventie : agendasetting, sensibilisering, vorming omtrent middelen en afhankelijkheid en reactiewijzen in omgaan ermee: detectie, motiverende vaardigheden en beleidsvoering in diensten en instellingen, … .

•

Detectie en vroeghulp : in diverse sectoren (arbeid, onderwijs, instellingen, huisartspraktijk) leidt signaalkennis en een alerte systematische korte reactie op de eerste signalen van misbuik tot het aanbrengen van probleembesef, het verhogen van motivatie en eerste stappen tot gedragsverandering.

In Oost-Vlaanderen zijn er met betrekking tot bovenstaande strategieën twee werkvormen: • •

Diverse intergemeentelijke samenwerkigsverbanden gecoördineerd door een Steunpunt Lokaal Overleg en Vroeginterventie PISAD in zuidelijk Oost-Vlaanderen (zie samenwerking)

•

Zelfhulp : buiten het professionele hulpverleningscircuit bieden lotgenoten in zelfhulpgroepen (bijv. Anonieme Alcoholisten/SOS Nuchterheid, Werkgroep tegen Gokverslaving,…) elkaar ondersteuning. Er is ook lotgenotencontact voor partners of voor kinderen van…).

•

Pro actief op zoek gaan naar de druggebruiker (straathoekwerk). Straathoekwerk is als werkvorm gestart midden de jaren 1980 en richt zich naast andere doelgroepen ook specifiek op druggebruikers. De straathoekwerker gaat zelf actief op zoek naar de ‘gasten’ en poogt in contact te komen. Dit is de meest laagdrempelige en cliëntgeoriënteerde vorm van hulpverlenende bejegening. De hoofddoelstelling van het straathoekwerk is het verminderen van de kwetsbaarheid van de doelgroep.

•

Drughulpverlening toegankelijker maken en acute zorg •

De Dagcentra zijn laagdrempelige voorzieningen die zich richten op een zeer brede doelgroep van mensen met een drugprobleem (experimenteel gebruik tot afhankelijkheid) en tot hun naaste omgeving. De ondersteuning kan individueel of in groep gebeuren en situeert zich vooral op psychosociaal, administratief en juridisch vlak.


121 121

•

• •

•

De Crisis Interventie Centra zijn hulpverleningscentra die zich bezighouden met crisisopvang, fysieke ontwenning en motivatie voor verdere abstinentie. Zij zorgen voor een verdere oriëntatie naar het meest geschikte vervolgprogramma. Ze hebben meestal illegale druggebruikers als doelgroep.

•

De Medisch Sociale Opvangcentra werden door de Federale Overheid op initiatief van een aantal grote steden opgericht. Hier combineert men het werken aan onveiligheidsgevoelens bij de burgers met het werken aan gezondheidszorg. De bedoeling is afhankelijke, mogelijk gemarginaliseerde druggebruikers te bereiken. De methodiek is er zeer cliëntgericht en substitutietherapie (methadone ter vervanging van heroïne) is er mogelijk.

•

Psychiatrische spoed (bijv. UPSIE Gent) en sommige residentiële partners bieden op een aantal plaatsen urgentiebedden specifiek voor middelenproblematiek

Veranderingsgerichte zorg (acute zorg, ambulante werking, zorg gericht op abstinentie (ziekenhuisopnames en therapeutische gemeenschappen) •

Diverse cgg hebben een categoriale veranderingsgerichte werking omtrent afhankelijkheid ontwikkeld, ingebed in het breder kader van geestelijke gezondheidszorg. Veelal is een ondersteunend netwerk nodig om deze zorgvorm mogelijk te maken.

•

Kortdurende residentiële zorg en motivering wordt geboden door de PAAZ,veelal beperkt tot volgende zorgfuncties: detoxificatie, observatie, diagnosestelling en motiveren en doorverwijzen.

•

Diverse residentiële ziekenhuissettings voorzien in gefaseerde categoriale hulpverlening (detoxificatie, oriëntatie en motivatie, behandeling, hervalpreventie en resocialisatie) met een lang tot middellang verblijf.

•

De Therapeutische Gemeenschappen zijn voorzieningen die meer pedagogisch herstructurerend en groepsdynamisch georiënteerd zijn en zich vooral tot illegale druggebruikers richten en vertrekken vanuit de doelstelling om druggebruikers na ontwenning drugvrij te reïntegreren in de maatschappij. Het programma is steevast langdurig.

Hervalpreventie en integratie van de cliënt in de samenleving (halfweghuizen, begeleid/beschut wonen, initiatieven tewerkstelling en bijscholing) Vele residentiële programma’s hebben nazorg uitgebouwd, ter vrijwaring van de bekomen verandering. Daarnaast biedt men ondersteuning bij het herstructureren van de vrije tijd en de (her)ontwikkeling van de eventuele beroepsloopbaan. Hier en daar ontstaan vanuit reconversie: afbouw van psychiatrische bedden woonprojecten specifiek voor cliënten met verslavingsproblemen bedoeld tot verder integreren in de maatschappij met minimale begeleiding

Doelgroep(en) ‘In den beginne’ waren er vaak ernstige mannelijke alcoholisten (met meer dan vandaag diliriumbeelden en korsakovpathologie) en ‘pillenmisbruiksters’. Sinds jaren zeventig meldt een steeds diversere doelgroep zich aan: ook illegale drugs ( zwaar verslavende eigenschap van heroïne; toename van cannabisgebruik; agressieproblematiek bij amfetamines) werden een aanmeldingsvraag, met daarin, naast nieuwe middelen (XTC,cocaïne) vooral steeds meer cliënten met poly-druggebruik (deels door de beschikbaarheid gestuurde mix van diverse illegale middelen, medicatie en alcohol) . Niet enkel verslaving, maar ook storend gebruik (buurtoverlast…) of gebruik door jongeren (onderwijs, jeugdwerk,bijzondere jeugdzorg…) worden verwezen naar vroeghulp, steevast met de nodige druk. Let op, ook diverse jongeren geven hier al blijk van een ernstige cannabisafhankelijkheid. Er wordt dan ook, naast ambulante vroeghulp, residentiële jongerenhulpverlening voorzien, bijv. Gent en Eeklo


122

Naast afhankelijkheid aan middelen opent zich, voorlopig projectmatig, de vraag naar zorgaanbod voor gedragsafhankelijkheid (gokken en gamen-internet). Naast de gebruiker/verslaafde zelf bieden diverse zorgaanbieders ook modules aan die zich richten naar de partner, de ouders van of de kinderen van, en dit, niet enkel in het kader van lopende behandeling, maar ook met het oog op welbevinden van die omgevingspersonen zelf.

Werking Afhankelijk van de setting worden onderstaande componenten meer-of minder in het zorgaanbod verweven. •

Screening en diagnostiek: • • • • • •

•

Farmacotherapie: • • • • •

•

Behandeling acute intoxicaties; Bewerkstelligen totale abstinentie (detox); Stabiliseren gebruik (substitutie); Voorkomen terugval; Behandelen psychiatrische comorbiditeit;

Psychosociale behandelmodellen via verbale therapie (psychotherapie, groepsgesprekken, individuele gesprekken, ….): • • • •

• • • •

Aangeven van de behandelrichting; Intakegesprek: klachten – hulpvraag; Diagnostisch onderzoek in functie van gericht te behandelen Anamnese van vroeger en huidig gebruik; Somatisch en psychiatrisch onderzoek, screening van bloed, urine; Familiale & sociale anamnese, vroegere opnames & behandelingen.

Motiverende strategieën (vertaling van klacht naar gedragen hulpvraag); Cognitief-gedragstherapeutische strategieën; Contextgericht en systeemtheoretisch werken; Milieutherapeutisch werken;

Betrekken van familie & kinderen; Non-verbale therapie (ergo, crea, muziek, beweging, relaxatie, …); Sociale en juridische ondersteuning; Aanleren van vaardigheden (algemeen sociale, communicatieve, assertiviteits- en tijdsplanningsvaardigheden)

Nazorg en maatschappelijke integratie: • • • •

Contactbehoud; Hervalpreventie; Farmacotherapie; Tewerkstellling;


123 123

Afstemming en samenwerking Overlegplatform Geestelijke Gezondheidszorg PopovGGZ (Drongen) Project zorgcoördinatie (FOD Volksgezondheid) + middelen provincie (vooral voor case management en cliëntenoverleg): Gericht op netwerk met als doel de organisatie van een zorgcircuit middelenmisbruik (illegale drugs): • • • • • • • •

Cliëntenoverleg drugs regio groot-Gent; Project case management (in opdracht van provinciebestuur, ondersteund door UGent); Inventarisatie zorgaanbod; Zorgtraject spoed-en crisisopvang van drugverslaafden–groot Gent; Zorgtraject dubbele diagnose (aansluitend bij project DD FOD VG); Proefzorg; Drugbehandelingskamer; Streven naar betere regionale spreiding.

Voorzieningen betrokken bij het Netwerk Zorgciruit middelenmisbruik: CAW Artevelde (Gent), CGG Eclips-CAT (Gent), CGG Zuid-Oost-Vlaanderen, CGG Waas en Dender, De Kiem (Gavere - Ronse), De Sleutel (Gent), Kliniek De Pelgrim (Oosterzele), MSOC (Gent), PC Sint-Jan-Baptist (Zelzate), PC Sleidinge, PZ Sint-Camillus (Sint-Denijs-Westrem) ,PZ Sint-Jan (Eeklo),UPSIE (Gent), De Eenmaking-El Wahda- Birlesim (gericht op minderheden) Therapeutische projecten: Door het RIZIV gefinancierde experimenten1 die overleg rond een patiënt (met langdurige en complexe problematiek) binnen een bepaalde patiëntengroep organiseren en/of coördineren – het betreft steeds een samenwerking tussen 1e, 2e en 3e lijnsgezondheidszorg. • • •

•

Multizorgbenadering en – behandeling van alcoholmisbruik en- verslaving bij vrouwen; Alcoholteam – aanmelding en inschakeling in een zorgtraject voor volwassenen met een alcoholproblematiek; Integraal Jongeren Drugoverleg vanuit de regio Gent-Eeklo: maandelijks cliëntoverleg – voor jongeren met zich ernstig ontwikkelend middelenmisbruik met voorziene nood aan complexe begeleiding van de gerelateerde psychische- en gedragsproblematiek; Problematisch middelenmisbruik jonge gebruikers Dendermonde: zorgtraject uitstippelen voor jongeren met ernstig ontwikkelend middelenmisbruik en bijkomende GGZ-problemen, waar een gecoördineerde netwerkaanpak zich opdringt.

PARDOV–Provinciale Adviesraad Drugbeleid Oost-Vlaanderen: Bijdragen tot verdere uitbouw van een provinciaal drugbeleid dat tegelijk specifiek is voor het provinciale beleidsniveau én rekening houdt met het beleid van andere overheidsniveaus. Bedoeling is tot een duurzaam en integraal drugbeleid te komen op lan ge termijn dat oog heeft voor het continuüm preventie over verslavingszorg tot handhaving. Samenstelling: deskundigen uit preventie, vroeginterventie-vroeghulp, verslavingszorg en handhaving (politie en justitie) PISAD-Provinciaal intergemeentelijk samenwerkingsverband voor drugsbegeleiding Zuid-Oost Vlaanderen : Provinciaal bedrijf, vooral bezig met preventie en vroeginterventie met antennes in Brakel, Denderleeuw, Gavere, Geraardsbergen, Haaltert, Liedekerke, Ninove, Oudenaarde, Ronse en Zottegem


124


Verbeterde Samenwerking Justitie-HV (bijv. vanuit manco’s van klassieke probatie): •

• •

•

Project proefzorg arrondissement Gent = alternatieve afhandelingsmodaliteit waarbij middelengebruikers met enkelvoudige misdrijven reeds op het niveau van het parket kunnen doorgestuurd worden naar de hulpverlening; Drugbehandelingskamer Correctionele rechtbank; Nauwe samenwerking tussen gerecht, parket, balie, hulpverlening en justitiehuis om op het niveau van de rechtbank een snelle doorverwijzing van de drugsgebruikende beklaagde naar de hulpverlening te realiseren door het uitstellen van het vonnis onder voorwaarde van een behandeltraject.

Evidence based werken: • •

Expliciet en oordeelkundig gebruik maken van het huidige beste bewijsmateriaal om beslissingen te nemen voor individuele patiënten Cave: vast protocollen moeilijk voor nog weinig gemotiveerde cliënten

•

Nieuwe doelgroepen: Internet, cocaïnegebruik : nieuw behandelparadigma vereist?

•

Tekort gespreidde ambulante zorg en vroeghulp

•

On-line-hulpverlening

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.vad.be


125 125

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en Drugbeleid Provincie Oost-Vlaanderen heeft de afgelopen 14 jaar veel geïnvesteerd in de promotie van samenwerking en kwaliteit binnen de sectoren drugpreventie en drughulpverlening. Op het gebied van drugpreventie heeft het provinciebestuur een traditie van het ondersteunen van lokale besturen, zowel inhoudelijk als financieel. Drugpreventie moet immers lokaal en structureel gebeuren via een lokaal intersectoraal overleg rond de uitwisseling van informatie, ervaringen en methodieken. Op dit momenten ondersteunt het provinciebestuur 70 % van de Oost-Vlaamse gemeenten financieel én inhoudelijk in hun uitbouw van een lokaal drugpreventiebeleid. Die ondersteuning gebeurt op twee manieren: • •

In Zuid-Oost-Vlaanderen via het gewoon provinciebedrijf PISAD, waarvan 19 Zuid-Oost-Vlaamse gemeenten lid zijn; Via het provinciaal subsidiereglement op de intergemeentelijke drugpreventie, waardoor dit jaar 26 gemeenten - in zeven intergemeentelijke samenwerkingsverbanden - financieel ondersteund worden.

Voor de inhoudelijke ondersteuning werkt het provinciebestuur al jaren samen met het CAT Preventiehuis (een deelwerking van CGG Eclips). Het Provinciaal Steunpunt Lokaal Overleg en Vroeginterventie heeft een algemene provinciale opdracht in het inhoudelijk ondersteunen van lokale besturen bij het ontwikkelen van een lokaal drugbeleid. Op vraag van een gemeente wordt gekeken op welke manier een drugpreventiebeleid kan uitgewerkt worden. Het lokaal drugoverleg wordt ter plaatse opgevolgd. De coördinatie binnen de sector van de drughulpverlening is op de eerste plaats een zoektocht naar geschikte instrumenten en methodieken om de samenwerking binnen de sector daadwerkelijk tot stand te brengen. We hebben de afgelopen jaren vele positieve resultaten geboekt. Resultaten die er maar gekomen zijn dank zij de goede samenwerking van de provincie met het overlegplatform PopovGGZ, de vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Gent en - als belangrijkste partner - het werkveld zelf. Dankzij de samenwerking met en financiële ondersteuning van het netwerk drughulpverlening via PopovGGZ wordt de verdere uitbouw en coördinatie van het case management binnen de verslavingszorg verzekerd, gekoppeld aan coördinatie en ondersteuning van regionale samenwerking en netwerkvorming, waarbij de methodieken van cliëntenoverleg drugs en case management worden overgedragen naar de andere regio’s. Het project case management speelt ook een belangrijke rol in de samenwerking met justitie: het pilootproject Proefzorg (van gestart gegaan in 2005) en in het project Drugbehandelingskamer dat in 2008 van start is gegaan. Meer specifiek wordt op uitdrukkelijke vraag van de rechtbank van Gent de coördinatie van de liaisons hulpverlening opgenomen via het project zorgcoördinatie. Een belangrijk resultaat is dat in 2003 13 zorgvoorzieningen uit de drughulpverlening een overeenkomst afsloten voor de oprichting van een netwerk voor de uitbouw van een zorgcircuit middelenmisbruik. Verder investeert de Provincie in de uitbouw van regionale antennes voor medisch-sociale opvang van drugverslaafden. Vorig jaar werd ook de provinciale adviesraad drugbeleid in Oost-Vlaanderen - kortweg PARDOV - geïnstalleerd. Deze adviesraad geeft beleidsadviserend mee richting aan het reeds sterk uitgebouwde provinciaal drugbeleid in een complexere context. Via PARDOV maken we momenteel werk om de methodiek van vroeginterventie en de plaats van de intergemeentelijke drugpreventiewerkers te verankeren in het totaalplaatje van een geïntegreerd drugbeleid, waarbij alle partners en methodieken op elkaar worden afstemd binnen een continuüm van preventie, vroeginterventie, hulpverlening en handhaving.


126

Provinciaal drugbeleid Bij de herstructurering van de directie Welzijn en Gezondheid werd het beleid inzake drugs ingebed in de dienst Preventie, Hulpverlening en Zorg.

Doelstellingen De hoofddoelstelling van het provinciale drugbeleid is het versterken van de intergemeentelijke drugpreventie en vroeginterventie. In concreto betekent dit: het ondersteunen en stimuleren van gemeenten in het uitwerken en uitvoeren van een lokaal drugbeleid (drugpreventie en vroeginterventie) binnen een gezondheids- en welzijnsbevorderend beleid (niet overlast, veiligheid en criminaliteit). Een effectieve preventie is ingebed in een zo laag mogelijk bestuursniveau om de continuïteit te bewaken en de betrokkenheid van de lokale bevolking te realiseren.

Acties De provincie onderneemt verschillende acties in het kader van haar drugbeleid: • • • • • •

Voorzien van financiële ondersteuning voor intergemeentelijke samenwerkingen rond drugpreventie; Voorzien van inhoudelijke ondersteuning via het Provinciaal Steunpunt Lokaal Drugoverleg en Vroeginterventie; Opvolgen van alle beheerscomités van interlokale verenigingen; Organiseren van uitwisselings- en overlegmomenten voor drugpreventiewerkers; Participeren aan en voorstellen van het provinciaal beleid op diverse lokale, intergemeentelijke en regionale overleggen; Continu werken aan de kwaliteit van preventie en vroeginterventie.


Subsidies aan samenwerkingsinitiatieven intergemeentelijke drugpreventie; Subsidiëring van intergemeentelijke samenwerkingsinitiatieven voor de uitbouw van een laagdrempelige medisch-sociale opvang van drugverslaafden of medisch-sociaal inlooppunt (msip).

Meer info: Bert Mostien, 09 267 75 49, [email protected]

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Drugpreventie’


127 127

Sociale Plattegrond OVL 2010 7. Etnisch-Culturele Minderheden


128

Sociale Plattegrond OVL 2010 Voorzieningen voor etnisch-culturele minderheden Sector ‘Inburgering’ Karen Vanbrabant, Inburgering Oost-Vlaanderen

Missie en opdrachten In samenwerking met de besturen van steden en gemeenten, in samenwerking met enkele partners zoals het Huis van het Nederlands en de VDAB, moeten de onthaalbureaus de inburgeraars ontvangen en hen een aangepast inburgeringprogramma voorstellen. De onthaalbureaus begeleiden elke cliënt zoveel mogelijk op maat gedurende maximaal één jaar. Ze bieden een cursus oriëntatie in de maatschappij aan in een taal die de cliënt begrijpt. Samen met eerstelijnspartners als het ‘Huis van het Nederlands’ en VDAB zorgen wij dat de cliënt Nederlands en loopbaanoriëntatie kan volgen. De trajectbegeleiders trachten in de mate van het mogelijke individueel te begeleiden, door te verwijzen of zelf op vragen te antwoorden. Het is ook de taak van de onthaalbureaus om te controleren of de inburgeraars dit inburgeringprogramma naar behoren volgen en afwerken. Bij het uitvoeren van deze opdrachten vertrekt Inburgering Oost-Vlaanderen vanuit onderstaande principe: Inburgering Oost-Vlaanderen vzw is een jonge, pluralistische organisatie die zich tot doel stelt de maatschappelijke participatie van nieuwkomers en oudkomers te helpen bevorderen, ongeacht hun huidskleur, afkomst, geslacht of geloof. Inburgering Oost-Vlaanderen wil dit doen door de maatschappelijke kwetsbaarheid - verbonden met het ‘vreemd zijn’ in onze samenleving - te reduceren, door aan inburgeraars en die samenleving kapstokken te bieden om de communicatie tussen beiden te bevorderen. Hierbij ligt de nadruk op het bevorderen van de zelfredzaamheid van de inburgeraar en het verbreden van zijn maatschappelijk netwerk, met het oog op een actieve en volwaardige deelname aan de nieuwe samenleving. In dit alles gaat Inburgering Oost-Vlaanderen uit van een gedeelde verantwoordelijkheid van de inburgeraar, Inburgering Oost-Vlaanderen en de samenleving.

Beknopte historiek Inburgering heette bij de start van Inburgering Oost-Vlaanderen vzw nog ‘Onthaal van Nieuwkomers’ en werd via projectsubsidies al langer op het terrein uitgevoerd. Vijf kleinere onthaalbureaus waren reeds actief in Oost-Vlaanderen zonder Gent: • • • • •

In Sint-Niklaas (in opdracht van de Stad Sint-Niklaas); In Ronse (in opdracht van de stad Ronse); In Aalst (in opdracht van de ondertussen opgeheven vzw Kom-Pas Aalst); In Dendermonde (in opdracht van het toenmalig Provinciaal Integratiecentrum Oost-Vlaanderen, intussen Odice); In Eeklo (in opdracht van het Provinciaal Integratiecentrum Oost-Vlaanderen, intussen Odice).

‘Onthaal Nieuwkomers Oost-Vlaanderen vzw’ is op 1 oktober 2003 door een aantal geëngageerde individuen, organisaties en lokale besturen opgericht en is sindsdien verantwoordelijk voor de uitvoering van het inburgeringsdecreet in de provincie Oost-Vlaanderen zonder Gent. Sinds 2008 heet het onthaalbureau officieel ‘Inburgering Oost-Vlaanderen vzw’, in het kader van een gemeenschappelijke naam- en huisstijl voor alle onthaalbureaus in Vlaanderen.


129 129

Actoren/instituties en regelgevend kader Sinds april 2004 is het eerste Decreet Inburgering in werking: Vanaf 1 april 2004 mag of moet de inburgeraar die zich inschrijft in de gemeente een inburgeringstraject volgen. Het onderscheid tussen recht en plicht wordt gemaakt op basis van internationale verdragen, waaronder het EU-verdrag. Inburgeraars die zich inschrijven in een van de negentien Brusselse gemeenten, worden niet verplicht. In juli 2006 heeft de regering een nieuw Decreet Inburgering goedgekeurd. Dit decreet maakte de groep verplichte inburgeraars heel wat groter. De bevoegdheid Inburgering is opeenvolgend binnen Groen!, VLD en N-VA opgenomen. Dit heeft heel wat inhoudelijke wijzigingen met zich meegebracht, al dan niet vertaald in bijkomende uitvoeringsbesluiten bij genoemde decreten. Huidig minister van inburgering is Geert Bourgois.

Structurering van de sector/subsector Sinds 2004 erkent en subsidieert de Vlaamse overheid 8 onthaalbureaus: • • • • • • • •

Inburgering Inburgering Inburgering Inburgering Inburgering Inburgering Inburgering Inburgering

West-Vlaanderen (de SOM); Oost-Vlaanderen vzw (zonder Gent); Gent vzw; Antwerpen (PINA); Antwerpen provincie (Prisma); Brussel (BON vzw); Vlaams Brabant; Limburg vzw.

Doelgroep(en) Het inburgeringsbeleid is bedoeld voor vreemdelingen van 18 jaar en ouder die zich langdurig in Vlaanderen of Brussel komen vestigen. Ook Belgen die in het buitenland geboren zijn en van wie minstens een van de ouders niet in België geboren is, kunnen inburgeren. Asielzoekers die nog geen vier maanden geleden asiel aanvroegen en mensen die hier met een tijdelijk doel verblijven of geen geldige verblijfspapieren hebben, hebben géén recht op inburgering. U hebt het recht om een inburgeringstraject te volgen als u: •

Een vreemdeling bent • •

•

Of een Belg • •

•

Ingeschreven in een Vlaamse of Brusselse gemeente; Met de bedoeling om lange tijd in België te blijven wonen.

Die woont in Vlaanderen of Brussel maar in het buitenland geboren is; Van wie minstens één van de ouders in het buitenland geboren is.

Als u bovendien een nieuwkomer bent of bedienaar van een erkende eredienst, bent u misschien verplicht tot inburgering.


130

Als u verplicht bent tot inburgering, is het heel belangrijk dat u zich op tijd bij ons komt aanmelden, dat u meewerkt bij het opstellen van een inburgeringscontract en dat u voldoende in de lessen aanwezig bent. Zoniet kan er een sanctie volgen.

Werking Inburgering Oost-Vlaanderen vzw heeft haar administratieve zetel in Gent. Coördinatoren, stafmedewerkers en ondersteunend personeel voor het ganse onthaalbureau hebben hier hun bureaus, net als de leerkrachten maatschappelijke oriëntatie. Op hetzelfde adres gaan alle lessen maatschappelijke oriëntatie door. Verder zijn er 17 loketten in de provincie, waar trajectbegeleiders werken. Inburgeraars zijn vrij zich aan te melden op een plaats naar keuze, bij voorkeur na een telefonische afspraak. Voor meer adressen, plannetjes en openingsuren: surf naar www.oostvlaanderen.inburgering.be of bel naar een van onze vestigingen. •

De eerste stap: Al wie zich uit het buitenland in een Oost-Vlaamse gemeente (behalve Gent) komt vestigen, met de bedoeling lang of voorgoed in ons land te blijven, wordt door het onthaalbureau zelf uitgenodigd voor een eerste gesprek. Maar ook wie al langer in het land verblijft, is welkom. Een trajectbegeleider gaat na of de persoon in kwestie recht heeft op inburgering of er eventueel toe verplicht is. Al naargelang interesse en/of plicht start de trajectbegeleider samen met hem of haar een individueel inburgeringstraject op. Daarbij houdt de trajectbegeleider zoveel mogelijk rekening met de agenda, de toekomstperspectieven, de competenties, de talenkennis, de werken gezinssituatie van de inburgeraar.

•

Samen onderweg: Cursussen en trajectbegeleiding. Een inburgeringstraject bestaat uit twee luiken: • •

Individuele begeleiding door de trajectbegeleider (trajectbegeleiding); Een vormingsprogramma. Het vormingsprogramma wordt door de trajectbegeleider en inburgeraar samen bijeengepuzzeld en kan tot drie cursussen bevatten: maatschappelijke oriëntatie, Nederlands en loopbaanoriëntatie. •

Maatschappelijke oriëntatie wordt gegeven door leerkrachten van het onthaalbureau zelf, in meer dan tien verschillende talen. Deze opleiding van ongeveer 60 uur focust niet alleen op kennis over het leven in België, er worden vooral ook vaardigheden aangeleerd die mensen moeten helpen beter zelf hun weg te vinden in onze samenleving. Er zijn intensieve en minder intensieve cursussen en voor mensen die voltijds werken of studeren organiseert Inburgering Oost-Vlaanderen vzw ook avond- en zaterdagcursussen. Alle inburgeraars kunnen maatschappelijke oriëntatie volgen in een taal die ze zelf voldoende beheersen. Door het aanbod te centraliseren in Gent, kunnen we voldoende instapmomenten garanderen in voldoende verschillende talen. Ongeveer zes keer per jaar starten er nieuwe cursussen, onder andere in het Arabisch, Engels, Frans, Russisch, Thai, Turks, … .Voor de allerkleinste taalgroepen doen we beroep op tolken. De trajectbegeleiders begeleiden hun cliënten in het vinden van een gepaste cursus. Indien nodig helpen ze met het vinden van de beste transportmogelijkheden naar de lesplaats. Inburgeraars met een beperkt inkomen kunnen eventueel aanspraak maken op een financiële tegemoetkoming voor vervoer van en naar de lessen of kinderopvang tijdens de lesuren van maatschappelijke oriëntatie.


131 131

•

Nederlands: Voor iedereen die nog geen basiskennis heeft van onze taal, komt daar nog eens een cursus Nederlands bij. Het spreekt voor zich dat wie vele jaren onderwijs heeft genoten, een andere cursus nodig heeft dan wie amper kan lezen en schrijven in de eigen taal. Daarom zoeken de medewerkers van het Huis van Het Nederlands voor iedereen een geschikte beginnerscursus. Afhankelijk van de scholingsgraad en/of testresultaten, wordt het een cursus van 240 tot 600 uur bij een Centrum voor Basiseducatie, een module van 80 tot 180 uur bij een Centrum voor Volwassenenonderwijs of een superintensieve cursus van 60 tot 90 uur bij een Universitair Talencentrum.

•

Inburgeraars die willen werken (en gezien hun verblijfsstatuut ook mogen), hebben bovendien recht op een derde opleidingsonderdeel binnen het inburgeringstraject: bij VDAB kunnen ze ‘loopbaanoriëntatie’ volgen. Zo’n module kan - afhankelijk van het profiel van de inburgeraar - bestaan uit een korte lessenreeks of uit een aantal individuele gesprekken met een inburgeringsconsulent van VDAB. Tijdens deze bijeenkomsten helpt VDAB de inburgeraars de eigen ervaring, opleiding, professionele wensen en verwachtingen én de mogelijkheden hier op de arbeidsmarkt met elkaar af te wegen. Onder deskundige begeleiding maakt de inburgeraar uiteindelijk een gefundeerde keuze voor een beroep(ssector).

•

De aankomst: geen eindhalte Een inburgeringstraject wordt idealiter na een periode van maximum 1 jaar afgesloten. Wat houdt de inburgeraar daar dan aan over? Om te beginnen een ‘attest van inburgering’, zeg maar een officiële proficiat voor de geleverde inspanningen. Voor sommigen kan dit document deuren (helpen) openen: naar een sociale woning bv., of naar gratis (vervolg)cursussen Nederlands. Verder: een hoop nieuwe vrienden. En vooral: de nodige bagage om zelf -zonder ondersteuning van het onthaalbureau- een vervolg te schrijven aan het eigen inburgeringsverhaal. Dit betekent trouwens niet dat er geen verdere begeleiding meer mogelijk is: veel inburgeraars kiezen ervoor in te stappen in een ‘secundair inburgeringstraject’, dat kan bestaan uit verdere opleiding en begeleiding bij VDAB, of vervolgcursussen Nederlands, of aansluiting bij een socio-culturele vereniging, … .

•

Contracten, attesten en boetes: Het inburgeringprogramma is gratis maar niet vrijblijvend! Veel mensen komen uit eigen beweging bij het onthaalbureau aankloppen, anderen zijn hier sowieso door de overheid toe verplicht. Deze mensen worden hierover per aangetekende brief door het onthaalbureau ingelicht. Wanneer ze zich op het onthaalbureau komen aanmelden, krijgen ze als bewijs hiervan een attest van aanmelding. Ongeacht de eventuele wettelijke verplichting, sluit iedere inburgeraar die een inburgeringstraject wil volgen, een contract van inburgering af met het onthaalbureau. Hiermee engageert de inburgeraar zich om de overeengekomen cursussen regelmatig bij te wonen. Wie het contract correct naleeft, wordt beloond met een attest van inburgering. Het contract niet naleven (bv. door te vaak afwezig te zijn in de lessen) kan dan weer leiden tot een administratieve geldboete. De verplichte inburgeraar moet daarna opnieuw een inburgeringstraject te starten. Natuurlijk bestaan er ook redenen om een traject tijdelijk op te schorten, bv. bij ziekte of wegvallen van kinderopvang.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen •

Inburgering www.inburgering.be: de site over inburgering van de Vlaamse Overheid www.oostvlaanderen.inburgering.be www.gent.inburgering.be: Inburgering stad Gent

•

Onze partners voor het inburgeringstraject www.hvnoostvlaanderen.be: Huis van het Nederlands Oost-Vlaanderen www.hvngent.be: Huis van het Nederlands Gent


132

www.vdab.be: Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding •

Oost-Vlaanderen www.oost-vlaanderen.be: de site van de provincie www.odice.be: Oost-Vlaams DiversiteitsCentrum

•

Info voor en over vreemdelingen www.vreemdelingenrecht.be: wegwijs in het vreemdelingenrecht www.vmc.be: Vlaams Minderhedencentrum www.minderhedenforum.be: spreekbuis en belangenbehartiger van de etnisch-culturele minderheden www.diversiteit.be: centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding www.newintown.be: info voor wie nieuw is in België (in Nederlands en Frans)

•

Onderwijs www.huizenvanhetnederlands.be: alle Huizen van het Nederlands in Vlaanderen www.ond.vlaanderen.be/onderwijsaanbod/volwassen: volwassenonderwijs www.ond.vlaanderen.be/onthaalonderwijs/: onthaalonderwijs www.basiseducatie.be: alle centra voor basiseducatie www.ond.vlaanderen.be: Vlaams ministerie van onderwijs en vorming www.ond.vlaanderen.be/naric: Naric, dienst voor gelijkschakeling van buitenlandse diploma’s


133 133

Sociale Plattegrond OVL 2010 Voorzieningen voor etnisch-culturele minderheden Sector ‘de integratiecentra’ Jos Jacobs, Oost-Vlaams Diversiteitscentrum (ODiCe)

Missie en opdrachten • • • •

Voorzieningen, besturen, diensten en organisaties helpen bij het verhogen van hun toegankelijkheid voor etnisch-culturele minderheden; Lokale besturen ondersteunen in de bepaling, uitvoering en evaluatie van hun integratiebeleid; Bijdragen tot een genuanceerde beeldvorming over de etnisch-culturele verscheidenheid in de samenleving; Contact bevorderen, ontmoeting en respect over de etnisch-culturele grenzen heen.

Beknopte historiek •

•

•

•

Sinds eind jaren ’60 … Een verscheidenheid aan initiatieven van vakbonden, vrijwilligersgroepen, sociale voorzieningen: hulpverlening: taallessen, huisvesting, socio-culturele activiteiten, opleidingen tewerkstelling, belangenbehartiging, huistaakbegeleiding, ... ; Besluit van de Vlaamse Regering in 1990 ... Erkenning van lokale integratiecentra, regionale centra (ondersteuning), Vlaams Centrum voor de Integratie van Migranten met nog steeds een ruime keuzemogelijkheid aan activiteiten. In Gent zijn er vier lokale integratiecentra en één stedelijke integratiedienst. In de rest van Oost-Vlaanderen zijn er zes zeven lokale integratiecentra en één regionaal integratiecentrum. Het Vlaamse minderhedendecreet van 1998 ... Een kader voor een Vlaams minderhedenbeleid, beperking en verduidelijken van de kernopdrachten, een fusie van de integratiecentra tot provinciale en grootstedelijke lokale integratiecentra, de mogelijkheid tot oprichting van gemeentelijke integratiediensten. In Gent fuseren de vier integratiecentra tot één lokaal integratiecentrum. In de rest van Oost-Vlaanderen fuseren de centra tot één provinciaal centrum. In steeds meer steden en gemeenten wordt een integratiedienst opgericht. Het Vlaams integratiedecreet van 2009 s Gericht op toegankelijkheidsverhoging van voorzieningen en samenleven in diversiteit, taakafbakening tussen integratiecentra en het minderhedenforum, uitvoeren een inclusief en horizontaal Vlaams integratiebeleid, regierol voor de lokale overheid, erkenning van tolken vertaal diensten. In Oost-Vlaanderen zonder Gent hergroepeert ODiCe zich eerst in regiohuizen, vervolgens centraal in Gent.

Actoren/instituties en regelgevend kader Vlaams minderhedendecreet, 28 april 1998, gewijzigd door het Vlaams integratiedecreet, 22 april 2009 erkent: •

Op Vlaams niveau: • •

Het Vlaams Minderhedencentrum (wordt een Vlaams Expertisecentrum voor Migratie en Integratie, onder meer ter ondersteuning van de sector); Het Minderhedenforum als organisatie voor de participatie van etnisch-culturele minderheden.


134

•

Op provinciaal niveau: 5 provinciale integratiecentra (provinciale overheid of vzw, zoals in Oost-Vlaanderen), voor Oost-Vlaanderen: het Oost-Vlaams Diversiteitscentrum, ODiCe vzw.

•

Op lokaal niveau: • • •

Een particulier (vzw) integratiecentrum voor Antwerpen en Gent, voor Gent het Intercultureel Netwerk Gent, ING vzw. Een gemeentelijke of stedelijke integratiedienst (in Oost-Vlaanderen: Gent, Aalst, Sint-Niklaas, Temse, Lokeren, Denderleeuw, Ronse, Zele) Voor Brussel een particulier integratiecentrum.

Structurering van de sector/subsector ING en ODiCe werken autonoom en in overleg, elk op een eigen werkingsgebied, respectievelijk Gent en Oost-Vlaanderen zonder Gent. De integratiediensten zijn gemeentelijke diensten, soms ondergebracht in een andere gemeentelijke dienst (samenleven, welzijn, cultuur). ODiCe brengt de gemeentelijke diensten samen en ondersteunt hen.

Doelgroep(en) Enkel het Minderhedenforum houdt de etnisch-culturele minderheden over als specifieke doelgroep. Bovendien wordt die doelgroep specifieker omschreven: minstens één van de ouders is als niet-Belg geboren, woonwagenbewoners en vreemdelingen zonder wettig verblijf (voor bepaalde aspecten). De rest van de sector richt zich tot (overheids)diensten, voorzieningen en de ‘hele samenleving’.

Werking Aanbod van ODiCe: •

Voor het lokaal beleid, bestuur, OCMW en gemeentelijke diensten: • • • •

•

Voor organisaties, diensten, voorzieningen die kiezen voor kleur: • • •

•

Beleidsondersteuning voor het lokaal integratiebeleid; Ondersteuning voor integratiediensten of bij de oprichting van zo’n dienst; Beleidsondersteuning voor het lokale woonwagenbeleid; Procesbegeleiding van cultuur-, sporten jeugddiensten.

Procesbegeleiding; Projectwerk; Interculturele trainingvoor beroepskrachten.

Voor wie hulp verleent aan vluchtelingen en mensen met een onzeker verblijf: • • • • •

Verblijfsrechten en aanverwante rechten: publicaties, vormingen; Toegang tot gezondheidszorg: publicaties, vormingen; Mind-Spring, psychosociale hulp door en voor vluchtelingen; Overlegplatform van lokale vrijwilligersgroepen voor vluchtelingenwerk; Helpdesk Vreemdelingenrecht;


135 135

• •

Helpdesk Gezondheidszorg.

Voor wie ter plekke werkt aan intercultureel samenleven: • •

Interculturele actie; Interculturele vorming.

Het aanbod van ING is vergelijkbaar, maar dan gericht op de stad Gent en in afstemming met het aanbod van de stedelijke integratiedienst. De gemeentelijke diensten staan in voor de regie over het lokaal integratiebeleid en zijn daarnaast vooral gericht op de toegankelijkheid van de gemeentelijke dienstverlening en het bevorderen van de sociale cohesie.

Afstemming en samenwerking Omwille van de nieuwe opdracht voert de integratiesector weinig of niets meer uit zonder samen te werken met reguliere diensten en voorzieningen of het middenveld.

Knelpunten, tendensen en uitdagingen De interculturalisering van voorzieningen wordt niet opgelegd. De sector kan enkel doelgericht werken als er bereidheid is in de voorzieningen en de samenleving.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.odice.be www.ingent.be www.vmc.be www.minderhedenforum.be


136

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en diversiteit De provincie neemt een belangrijke rol op inzake diversiteit. Niettegenstaande het provinciebestuur een onafhankelijke positie inneemt t.a.v. het Inburgeringsdecreet, houdt ze er natuurlijk wel rekening mee. Het Integratiedecreet bepaalt dat de provinciebesturen dienen te voorzien in maatregelen in hun beleidsdomeinen, coördinatie en overleg met betrokken actoren, advies van de minderheden om het integratiebeleid te realiseren. Ze kunnen zelf een integratiecentrum oprichten of samenwerken met een particulier centrum, waarvoor het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen koos.

Team Insluiting en Diversiteit Vóór de herstructurering van de provinciale diensten rond Welzijn en Gezondheid behoorde dit terrein tot een aparte ‘dienst Minderheden’. Inschakeling in het team Insluiting en Diversiteit in de dienst Maatschappelijke Participatie is dus symptomatisch voor de nieuwe, geïntegreerde en inclusieve aanpak van het provinciaal sociaal beleid.

Doelstellingen Het team Insluiting en Diversiteit wil volgende doelstellingen van het provinciaal beleid realiseren: • • •

Een toegankelijke en kwaliteitsvolle diensten zorgverlening kunnen aanbieden aan alle Oost-Vlamingen en in het bijzonder aan etnisch-culturele minderheden en andere kansengroepen; De maatschappelijke kansen en participatie bevorderen voor etnisch-culturele minderheden en alle kwetsbare groepen in onze maatschappij; Het samenleven in diversiteit bevorderen voor iedereen.

Acties De acties van het team Insluiting en Diversiteit zijn zeer verscheiden. Wij willen onze doelstellingen bereiken door bijvoorbeeld: •

• • • •

Het gratis aanbieden van een sociale tolken vertaalservice voor niet-courante talen, waar diensten, voorzieningen en instellingen (geen individuen!) een beroep kunnen doen op sociaal tolken en vertalers om hun hulp-/dienstverlening aan anderstaligen te optimaliseren; Het ondersteunen van interculturaliserings- en diversifiëringsprocessen binnen de diensten zorgverlening; Het stimuleren van interculturele competenties in de beroepsopleidingen; Het verbeteren van arbeidskansen voor kansengroepen; Het helpen ontwikkelen van vormingen en methodieken inzake diversiteit.

Vanzelfsprekend doen wij dit alles in het kader van het integraal en inclusief provinciebeleid ter zake, waarbij wij samenwerken met andere diensten binnen ons bestuur én met derden.


137 137

Subsidie Naast de eigen activiteiten wil het provinciebestuur ook elke instelling of organisatie aanmoedigen om initiatieven op te zetten die kunnen leiden tot emancipatie en integratie van migranten, asielzoekers en vluchtelingen, of die de interculturele verstandhouding en het respect voor diversiteit kunnen bevorderen. Zo voorziet het provinciebestuur in een jaarlijkse toelage aan de integratiecentra (ODiCe en ING). Maar ook andere initiatiefnemers kunnen bij het team Insluiting en Diversiteit ook terecht kan voor projectsubsidie. Meer info: David Talloen, 09 267 71 46, [email protected]

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’, daarna voor ‘Gelijke kansen’, waarna je kan kiezen tussen ‘Diversiteit’, ‘Etnisch-culturele minderheden’, …


138

Sociale Plattegrond OVL 2010 8. Ouderen


139 139

Sociale Plattegrond OVL 2010 Woonmogelijkheden voor ouderen Marc Vanderbeken, directeur Woon en zorgcentrum Heilig Hart

Als men de dag van vandaag over oud worden spreekt dan denkt men vooral aan leven en gezondheid of wonen en zorg. Beiden zijn onafwendbaar aan elkaar verbonden. De nood aan zorg bepaalt vaak waar en hoe de oudere woont en leeft. Mensen worden ouder. Elk jaar stijgt de levensverwachting met een seizoen van 3 maand. Het is vooral de groep hoogbejaarden die heel snel toeneemt. Men heeft uitgerekend dat er in 2050 ongeveer 3 keer zoveel tachtig - jarigen en tien keer zoveel honderd - jarigen zullen zijn als vandaag. Wij zien ook dat zorgbehoefte toeneemt met de leeftijd. Wel is het zo dat er geen lineaire correlatie is tussen leeftijd en zorg, toch moeten we ervan uitgaan dat ouderenzorg, zowel thuis als residentieel, in een pijlsnelle lift zit.

Missie en opdrachten Ouderenzorg is erop gericht mensen van hoge leeftijd bij te staan in al zijn aspecten: fysisch, mentaal en sociaal. Ouderenzorg moet erop gericht zijn de oudere in al zijn/haar waardigheid te laten leven, autonoom te laten functioneren daar te ondersteunen daar waar nodig. Waardigheid betekent hier ook streven om zo lang mogelijk in het vertrouwde milieu te laten wonen, leven en functioneren met alle bijstand van de thuiszorg tot de grenzen van de redelijkheid bereikt zijn. De oudere moet naadloos kunnen toeleiden naar de meest passende residentiële setting. Bij een naderend levenseinde moet de oudere ondersteund worden zowel thuis, als residentieel.

Beknopte historiek De historiek van de ouderenzorg is zomaar niet onmiddellijk te vatten. Zolang er mensen bestaan, zal voor mensen worden zorg gedragen, ook als zijn ze al dan niet oud. Toch nemen we evoluties waar. Daarnaast zijn er tussen mensen culturele verschillen. Ouderenzorg zal daardoor ook in belangrijke mate worden bepaald. Ook de plaats die de oudere inneemt in een maatschappijbeeld valt niet te verwaarlozen. In sommige culturen neemt de oudere een belangrijke plaats aar in een gemeenschap. Ouderenzorg zal daar anders evolueren dan pakweg in een louter West-Europese context. Vroeger tot rond de helft van vorige eeuw was het de regel dat ouders door de kinderen in huis werden genomen. Dit waren dan ook gezinnen waar de vrouw des huizes het huishouden op zich nam en de centrale rol speelde in de opvoeding van meerdere kinderen. Onderdak bieden aan en zorg voor de ouders waren dan ook vanzelfsprekend. Door de verandering van het maatschappijbeeld, waarbij de vrouw een prominente plaats inneemt in het beroepsleven, en de evolutie naar meer consumptie zijn meer en meer tweeverdieners in een gezin gaan ontstaan. Het is daardoor minder vanzelfsprekend dat een ouder nog bij één van de kinderen kan worden opgevangen. Vooral daardoor denk ik dat de vraag en de evolutie van de thuiszorg een grote toename heeft gekend. Steeds willen mensen nog zo lang mogelijk thuis wonen en leven. Rekenen we daarbij nog eens de toename van de kennis van de geriatrie en het snel toenemend aantal ouderen, dan is een verklaring snel gevonden.


140

Een prominente plaats in het gegeven is ook het afnemen van het aantal kinderen per gezin en het ontstaan van meer en meer éénoudergezinnen. Het aantal kinderen dat voor de ouders zal kunnen zorgen, of de mantelzorg neemt snel af. De vraag naar residentiële opvang neemt daardoor fel toe. Ik zie ook een grote evolutie ontstaan in de residentiële ouderenzorg. De eerste helft van vorige eeuw waren er ook rusthuizen, al noemde men dit toen anders. Het waren verblijfplaatsen van vooral gefortuneerde oudere dames die zich in de watten lieten leggen. Overdag waren die vaak niet in het rusthuis aanwezig en zorg was dan ook eerder beperkt. Door het toenemen van de levensduur en de daaraan gekoppelde zorgnood zijn deze rusthuizen geëvolueerd naar verzorgingsinstellingen waar men bovendien kon verblijven. Deze verzorgingsinstellingen waren wel eens ziekenhuisdiensten: de V-diensten. Omwille van de betaalbaarheid door de overheid zijn deze diensten geëvolueerd naar RVT-instellingen. Tot midden de jaren ‘80 was residentiële ouderenzorg beperkt tot de zorg voor het fysische lichaam. Deze zorg werd sterk gemedicaliseerd. De rusthuizen waren tot op dat moment vaak kopieën van de vroegere V-diensten. Sindsdien is men aan nadenken over het welzijnsaspect in deze voorzieningen en is er daardoor een nieuwe evolutie ontstaan: men ging nu er ook echt ‘wonen’. Zowel literatuur, overtuiging van de sector, als de overheid hebben de residentiële ouderenzorg op een hoger niveau getild. Door het toenemend aantal ouderen zag men ook het toenemend aantal dementerende ouderen. Recent heeft men ook oog voor jongdementerende mensen. Er ontstaan nieuwe zorgvormen die uitgaan van de overtuiging dat deze mensen best opgevangen worden in kleine leefgemeenschappen. Zo zien we het ontstaan van zorgboerderijen, de Cantous in Wallonië, en zo meer. Men besteedt nu ook aandacht aan specifieke doelgroepen zoals comapatiënten. Weet wel dat hierbij niet zozeer de woonfunctie primeert, dan wel de opvang van vaak jongere familieleden. De residentiële zorg is geëvolueerd van rust- en verzorgingstehuizen naar Woon- en zorgcentra. Deze laatste groep beklemtoont niet alleen het belang van de woonfunctie, maar heeft ook aandacht voor het organiseren van thuiszorgondersteunende diensten zoals centra voor kortverblijf, serviceflats (assistentiewoningen), en dagverzorgingscentra. De laatste jaren is men ook meer en meer aandacht gaan besteden aan de mensen, vaak ouderen in hun laatste levensfase. Het begrip ‘stervensbegeleiding’ is de laatste 15 jaar geëvolueerd naar het domein van de palliatieve zorg, dit zowel in de thuisomgeving, de residentiële ouderzorg, als in de ziekenhuizen.

Actoren en regelgevend kader Het spreekt voor zich dat er ontzettend veel actoren in de zorg voor ouderen optreden. Hier wil ik mij beperken tot een opsomming die nooit volledig kan zijn: • • • • • • • • • •

Huisartsen; Regionale en lokale dienstencentra; Thuiszorgdiensten voor gezinszorg; Diensten voor thuisverpleegkundigen; Zelfstandige verpleegkundigen; Kinesisten; Ergotherapeuten; Diëtisten; Logopedisten; Verschillende centra voor sociaal werk;


141 141

• • • • • • •

Mutualiteiten; OCMW’s; Vrijwilligersorganisaties; Ziekenhuizen; Hersteloorden; Woon- en zorgcentra; …

Laat ons hier vooraf duidelijk zijn: het regelgevend kader is bijzonder ingewikkeld omwille van de verschillende bevoegdheden. Kort komt het hier op neer: • • •

Erkenningen zijn vaak regionale bevoegdheden; Financiering kan zowel regionaal, als federale materie zijn. Ook lokale overheden kunnen bepalend zijn in de financiering; bijv. de OCMW’s in de financiering van de openbare rusthuizen; Daarnaast hebben we ook heel wat toenemende regelgeving inzake milieu, sociale wetgeving, … . Administratieve Vereenvoudiging en eenduidigheid is verder en verder van ons verwijderd.

Structurering van de sector Heel recent werd het nieuwe Woonzorgdecreet ontwikkeld. Alhoewel tot op de dag van vandaag nog niet alle uitvoeringsbesluiten gekend zijn, merken we toch een nieuwe benadering van het wonen en zorgen voor ouderen. Ik hou er niet van om de sector in vakjes onder te verdelen. Toch doe ik hier toch een poging met alleen de bedoeling een overzicht van de sector te geven. •

Thuiszorg: De thuiszorg omvat een aanbod van diensten voor die mensen die in de thuissituatie ondersteuning behoeven. Alhoewel iedereen autonomie voorstaat en de mensen uit de directe mantelzorgomgeving deze ondersteuning laat bieden, is er vaak complementaire thuiszorghulp noodzakelijk. De centrale positie wordt hier heel vaak ingenomen door de sociale diensten van de mutualiteiten die vaak hun aangesloten diensten zullen aanbieden. Ook hier kunnen verschillende diensten optreden. Deze diensten werden reeds hoger opgenoemd bij de actoren. Niet zo nieuw maar toch vrij recent kwam het systeem van de dienstencheques op gang. Meer en meer mensen, maar niet alleen ouderen, maken van hiervan gebruik. Een positieve beweging die op gang kwam was de coördinatie van de verschillende actoren die bij de oudere thuis hun opwachting maken. Ook hier kan de zorgcoördinatie van de mutualiteiten een centrale rol vervullen en bereikt men zorg met afstemming.

•

Thuiszorgondersteunende zorg: •

De rol van de dienstencentra: • •

De lokale dienstcentra zijn gekende voorzieningen, waar de gebruiker terecht kan voor vorming, ontspanning en hygiënische zorg. Met het nieuw woonzorgdecreet wil de rol van deze organisaties uitbreiden. Zo wil men zich ook richten op de activiteiten die te maken hebben met technologie en woningaanpassing.


142

Zoals hoger aangehaald biedt de nieuwe formule van de woon- en zorgcentra thuiszorgondersteunende diensten aan: •

Reeds jaren kennen we de serviceflats waar mensen op zoek gaan naar een veilige woonvorm met vooruitzicht van zorg, die meestal geboden wordt door de thuiszorgdiensten. Recent is ook in het nieuwe woonzorgdecreet het begrip ‘assistentiewoning’ ingevoerd. Hopelijk is dit een vervaging van de barrière thuiszorg - residentiële zorg met de bedoeling in deze woningen te streven naar levensbestendig wonen. Dit moet nog worden uitgeklaard.

•

Er zijn de centra voor kortverblijf. Deze centra bieden de mogelijkheid om gedurende een beperkte periode een oudere er te laten verblijven. Dit zou best eens kunnen om een mantelzorger gedurende een tijd te ontlasten, of om een tussenschakel te zijn tussen het ziekenhuisverblijf en de thuissituatie en dit eerder voor chronische zorgsituaties. Centra voor kortverblijf fungeren nu ongewild en onbedoeld als wachtplaatsen voor een residentiële opvang. Mensen kunnen zoals geciteerd voor een beperkte tijd in het centrum verdwijnen. Ze worden vaak gebruikt om mensen na een ziekenhuisverblijf in de wachtkamer te plaatsen met de hoop om een mogelijkheid voor residentiële opvang. Hierbij maken we vaak kennis met schrijnende situaties.

•

•

We maken ook kennis met de dagverzorgingscentra. Ook hier ondersteunen deze centra de mantelzorger door op een eerder systematisch dagbasis ondersteuning te bieden gedurende de dag.

•

Nieuwe zorg is nachtzorg. Dit is een beperkt aanbod dat zich nog beweegt in een nog eerder experimenteel kader. Deze zorg kan een belangrijke ondersteuning zijn van de mantelzorger, omdat thuiszorg daar vaak zijn beperkingen heeft, waardoor de redelijkheid van thuiszorg zijn grenzen ontmoet. De ziekenfondsen hebben erop aangedrongen om de Centra voor herstelverblijf in het woonzorgdecreet op te nemen en om zo een Vlaams wettelijk kader te verkrijgen. Dit verblijf is gericht op een revaliderend kortverblijf; Deze mensen worden na een langdurige onderbreking van de normale activiteiten begeleid op terug zelfstandig functioneren in de thuissituatie.

•

Een nieuwe alternatieve zorgvorm werd ook ingeschreven in het nieuwe woonzorgdecreet. Het betreft de Dienst voor gastopvang. Deze zorgvorm beoogt dat een persoon langer in zijn thuissituatie kan blijven door tijdelijke opvang overdag, ’s nachts of gedurende een korte periode. De aandacht gaat hier vooral uit naar die personen die weinig of geen contact hebben en eenzaam zijn. Hierbij worden ook de zorgboerderijen gerekend waar men van uitgaat dat dit zich voor personen met lichte en matige dementie.

•

•

Residentiële zorg: Reeds hoger werd de residentiële zorg uitgebreid toegelicht. Een kanttekening moet evenwel we nog maken. Woon- en zorgcentra willen ook de woon- en leefomgeving benadrukken. Hier zijn evenwel voorwaarden aan verbonden: de minimale vereisten moeten er zijn om zich in een min of meer normale leefomgeving te begeven. Daarin speelt de infrastructuur uiteraard een belangrijk rol: privacy, voldoende bewegingsruimte, licht, comfort, ... . Vergeten we echter ook niet het sociale component. Mensen moeten zich sociaal kunnen bewegen: voldoende met vrienden en familie kunnen omgaan, voldoende naar buiten kunnen komen, maar ook een aangenaam nieuw sociaal netwerk kunnen uitbouwen in de nieuwe leefomgeving. Dit betekent dat er in een residentiële setting ook mensen moeten wonen die van dit netwerk deel kunnen uitmaken. Louter zwaar zorgenbehoevende mensen en dementerende ouderen kunnen dit helaas niet. Vandaar pleit ik om toch een gezonde mix aan te houden met uiteraard vooral mensen met een hoog zorgprofiel, maar ook mensen toe te laten die én er komen wonen omwille van hun zorgnood én die mensen die residentiële opvang om een redelijke reden behoeven, los van de administratief vastgelegde criteria van zorg. We ervaren een sterke indeling in vakjes met mensen van de overheid die met budgetten omgaan.


143 143

•

Ziekenhuisverblijf: Wij weten met zijn allen dat een ziekenhuisopname belangrijk dan zijn voor de zorg voor ouderen. Laat ons dit wel plaatsen in een acute context. Veel te vaak zien we dat een ziekenhuisopname wordt ingeleid om een niet medische zorgsituatie waar niet kan op ingespeeld worden, te omzeilen. Mensen worden er opgenomen, verblijven er onterecht en vaak veel te lang om uiteindelijk toch naar huis te moeten, of via kortverblijf in een residentiële setting terecht te komen. Dit zijn ook vaak schrijnende situaties die mensen op hoge leeftijd niet verdienen.

Afstemming en samenwerking Meer en meer dringt afstemming en samenwerking zich op. We zien om allerlei redenen samenwerkingsvormen ontstaan in de groep van de actoren onderling. Zo zijn er samenwerkingsverbanden in de residentiële ouderenzorg om reden van efficiëntie en inzet van gemeenschappelijke middelen. Deze verbanden ontstonden vroeger reeds bij organisaties van dezelfde origine (congregatie met verschillende rusthuizen), maar bereiken nu ook organisaties die ontstaan zijn los van elkaar. Deze vormen van samenwerking zijn nog pril, maar zullen in de toekomst ongetwijfeld toenemen. Men ziet in andere samenwerkingsvormen echter ook het belang van de gebruiker. Samenwerkingvormen tussen organisaties van thuiszorg en residentiële zorg vormen zich en zijn er onder meer op gericht naadloos de overgang tussen zorgsystemen mogelijk te maken of om potentiële gebruikers van zorgsystemen te ondersteunen. Als voorbeeld hierbij nemen we één van de ZP3-proefprojecten die door de federale overheid werden uitgewerkt als alternatieve zorgvorm: zorgenbehoevende ouderen worden in een samenwerkingsverband tussen thuiszorgactoren en actoren van woon- en zorgcentra ondersteund om langer in de thuissituatie te kunnen verblijven. De overheid mobiliseert hiervoor tijdelijk financiële middelen. Zorgactoren stemmen ook af voor het oprichten van zorgvormen, zoals kortverblijf, en dagverzorging. Deze afstemming is wel geregeld via programmatienormen. Een recente beweging is ook ontstaan door de ontwikkeling van de nieuwe SEL - structuren. Deze beweging overstijgt eigenlijk wel de ouderenzorg, maar deze maakt er toch deel van uit. Vroeger bestonden reeds door overheid ondersteunde samenwerkingsinitiatieven in de thuiszorg: de SIT’s (Samenwerkingsinitiatieven Thuiszorg). Door een recente aanpassing van de regelgeving is dit verruimde naar SEL’s (samenwerkinginitiatieven eerste lijnszorg). Bij deze samenwerkingsinitiatieven worden ook de woon- en zorgcentra als verplichte partner betrokken. In het nieuwe Woonzorgdecreet werd nu ook het begrip ‘woonzorgnetwerk’ ingeschreven. Ook hier krijgen we door de overheid gestuurde samenwerkingsvormen.

Knelpunten, tendensen en uitdagingen Het is heel duidelijk dat er zich een tendens naar samenwerking aan het ontwikkelen is. Deze tendens wordt gestimuleerd en deels gestuurd door de overheid. Wel zien we hierbij nog een belemmering door de verzuiling van onze zorgsystemen. Overstijgen van deze verzuiling zal soms wel nodig zijn als voorwaarde voor een goede samenwerking. Mensen worden ouder. Zorg voor ouderen zal toenemen vooral de professionele zorg. Daarbij kom direct de betaalbaarheid om de hoek kijken. Het zal echt een uitdaging zijn kwaliteitsvolle zorg met voldoende middelen aan de maatschappij te kunnen aanbieden. De groep mensen van buitenlandse origine neemt snel toe. Alhoewel deze groep zich vooral concentreren op de grootsteden, moeten we ons ook voorbereiden om met deze mensen, hun taal en hun cultuur om te gaan. Zorg in het algemeen en dus ook ouderenzorg is een arbeidsintensieve aangelegenheid.


144

Velen stellen zich de vraag of men, los van de betaalbaarheid, voldoende personele middelen beschikbaar zal kunnen stellen om kwalitatieve zorg aan te reiken. Nu reeds stellen zich problemen. De overheid en werkgevers hebben via sociale akkoorden bereikt dat sectoren ongeveer op elkaar afgestemd raakten. De meest kapitaalkrachtige sectoren en aanbieders van zorg trekken nu reeds medewerkers aan door het aanbieden van bijkomende voordelen.


145 145

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en eerstelijnsgezondheidszorg, residentiële zorg en thuiszorg De provincie heeft bijzondere aandacht voor de eerstelijnsgezondheidszorg, de residentiële zorg en de thuiszorg door middel van een eigen provinciaal impulsbeleid, door netwerkvorming, door het mee ondersteunen van het Vlaams zorgbeleid en door een signaalfunctie op te nemen tegenover de hogere overheden.

Team Zorg Bij de herstructurering van de directie welzijn en gezondheid werd het genoemde beleid ingebed in het team zorg binnen de dienst preventie, hulpverlening en zorg.


Labo- en impulsfunctie voor nieuwe en vernieuwende zorginitiatieven en dit aan de hand van prioriteiten met overeenkomsten tussen de betrokken partners en het provinciebestuur; Bovenlokale netwerkvorming, afstemming, samenwerking organiseren zowel sectoraal als intersectoraal. Dit gebeurt aan de hand van allerlei provinciaal overleg; Het Vlaams zorgbeleid mee helpen ondersteunen; Signaalfunctie naar de Vlaamse en Federale overheid; De nodige planningsinstrumenten mee helpen ontwikkelen voor publieke en private partners (zoals het ouderencahier, het gemeentelijk ouderenbehoeftenonderzoek, …).

Acties De acties zijn zeer verscheiden. Het gaat grosso modo om uitvoering van afgesproken overeenkomsten, zowel sectoraal als intersectoraal, het verlenen van provinciale middelen om de gestelde doelstellingen uit te voeren en het aanbieden van overleg daar waar nodig en in functie van beheersbare en naadloze zorg. Enkele voorbeelden van acties: • • • • •

• • • • • • • •

We organiseren bijkomende begeleiding en een consultfunctie geestelijke gezondheidszorg in de thuiszorg voor ouderen en dit in samenwerking met de centra geestelijke gezondheidszorg; We organiseren afstemmingsoverleg tussen de gezinszorg en de sector personen met een handicap; We leggen verbinding tussen mobiliteit en zorg: bijv. het vervoer dagcentra; We leggen de verbinding tussen wonen en zorg: bijv. de woonzorgnetwerken; de begeleiding van de woningaanpassing in de thuiszorg; We hebben systematisch overleg met de dagcentra, de kortverblijven, de lokale dienstencentra, de SEL’s, de diensten gezinszorg, de woonzorgcentra, de mutualiteiten en met diverse andere actoren binnen de aangegane overeenkomsten; We geven impulsen voor nachtzorg, nachtoppas, nachtopvang; We ondersteunen concreet de mantelzorg door de mantelzorgpremie; We werken mee aan beeldvorming van zorgberoepen, woonzorgcentra, kortverblijven en dagcentra, … ; We bevorderen de sociale cohesie van ouderen in samenwerking met de lokale dienstencentra; We helpen mee aan de ontwikkeling van diverse digitale systemen als daar zijn het elektronisch zorgplan, kortverblijfonline, registratie psychiatrische thuiszorg, registratie lokale dienstencentra, ... ; We ondersteunen het multi-disciplinair overleg in de thuiszorg; We ondersteunen samenwerkingsvormen residentiële zorg en thuiszorg; We co-financieren de diensten gezinszorg, met echter aandacht voor provinciale accenten;


146

• •

We helpen mee aan de bevordering van de zelfredzaamheid door het ondersteunen van het netwerk ambulante ergotherapie thuiszorg; We ondersteunen de werkzaamheid van het platform zelfzorg Oost-Vlaanderen.


De provinciale mantelzorgpremie; Subsidies voor de bovengenoemde acties.

Meer info Frans Meyfroodt, 09 267 75 46, [email protected] Marleen De Wispelaere 09 267 75 09, [email protected] (mantelzorgpremie en kortverblijfonline)

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Zorg’


147 147

Sociale Plattegrond OVL 2010 9. Personen met een Handicap (VAPH)


148

Sociale Plattegrond OVL 2010 Voorzieningen voor personen met een handicap Sector ‘Multi-disciplinaire teams’ (MDT’s) Vera Florus, Bond Moyson Oost-Vlaanderen

Missie en opdrachten Opmaak van aanvraagdossier voor Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Het VAPH vergoedt gemaakte meerkosten door een persoon met een handicap voor aankoop van hulpmiddelen en aanpassingen aan woning en wagen, voor bijstand door doventolken (samen IMB) en voor het aanwerven van persoonlijke assistenten (PAB). IMB staat voor Individuele Materiële Bijstand. PAB staat voor Persoonlijkeassistentiebudget. Het VAPH neemt daarnaast ook de kosten op zich van begeleiding van personen met een handicap door ambulante diensten of van hun opvang in een voorziening (ZORG). De opmaak van een aanvraagdossier of multidisciplinair verslag (MDV), gebeurt door een multidisciplinair team (MDT). Een multidisciplinair team is een organisatie uit het sociale en gezondheidswerkveld, dat hiervoor expliciet erkend is door het VAPH. De basissamenstelling van een MDT is een dokter, een psycholoog en een maatschappelijk assistent. Het MDT motiveert in het MDV dat de persoon met een handicap tot de doelgroep van het VAPH behoort (voldoet aan de definitie van handicap). Het MDT motiveert in het MDV ook de noodzaak van de voorgestelde oplossing. Er worden bijkomende specifieke eisen gesteld qua samenstelling MDT en inhoud dossier, naargelang de soort aanvraag (IMB, PAB, ZORG). Een persoon met een handicap moet zich voor een eerste aanvraag vóór de leeftijd van 65 jaar tot het VAPH wenden, via het MDT.

Beknopte historiek 1991-1992: ontstaan Vlaams Fonds (staatshervorming jaren 80: overname taken en bevoegdheden van Rijksfonds voor Sociale Reclassering van Minder-Validen en Fonds 81). 2006: herstructurering Vlaamse overheid Beter Bestuurlijk Beleid: Vlaams Fonds wordt een Intern Verzelfstandigd Agentschap en heet voortaan VAPH, WERK gaat naar VDAB (individugerichte tewerkstellingsbevorderende maatregelen) en naar Subsidieagentschap voor Werk en Sociale Economie (beschutte werkplaatsen), Inspectie is overgeheveld naar apart agentschap Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin.

Actoren/instituties en regelgevend kader Erkend door Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. BVR 24 juli 1991 betr de inschrijving bij het Vlaams Fonds (VAPH) - B.S. 29.10.1991, Err. 13.02.1992. BVR 31 maart 2006 betr het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, betr de inwerkingtreding van regelgeving tot oprichting van agentschappen in het beleidsdomein W, V en G en betr de wijziging van regelgeving mbt dat beleidsdomein B.S. 31.05.2006. De meeste MDT’s waren vóór hun erkenning door het VAPH, reeds werkzaam in sociale en gezondheidssector en vandaar ook gehouden aan specifiek eigen wetgeving.


149 149

Structurering van de sector/subsector MDT’s erkend door het VAPH, zijn onder te verdelen in: centra voor leerlingenbegeleiding (CLB’s), diensten maatschappelijk werk van de ziekenfondsen (DMW’s), centra geestelijke gezondheidszorg (CGGZ), revalidatiediensten (Reva), adviescentra beroepskeuze, observatie- en behandelingscentra personen met een handicap (OBC’s), observatiecentra bijzondere jeugdzorg (OBJ), centra voor ontwikkelingsstoornissen (COS), kinderpsychiatrische ziekenhuisdiensten (K-diensten).

Doelgroep(en) Algemeen vanuit regelgeving VAPH: Iedere persoon wiens kansen tot participatie aan het sociale leven langdurig en ernstig beperkt zijn door een samenspel tussen verstandelijke, psychische, lichamelijke of zintuiglijke functiestoornissen en andere persoonlijke en externe factoren. De persoon met een handicap moet voor zijn eerste aanvraag jonger zijn dan 65 jaar. Eens ingeschreven bij het VAPH, kan hij na de leeftijd van 65 jaar verder beroep doen op dienstverlening van het VAPH, voor zover dit in verband kan gebracht worden met de aandoening(en) die hij had vóór de leeftijd van 65 jaar. Specifieke doelgroepen verschillend naargelang MDT.

Werking De opmaak van een dossier begint met een aanvraagformulier (A001), aangevuld met een multidisciplinair verslag (A002 of MDV). Inhoud dossier: voorstel van indicatiestelling, nl. het antwoord op de ondersteuningsnood van de persoon met een handicap gebaseerd op zijn noden, wensen, mogelijkheden en beperkingen. Dit wordt volledig in het dossier beschreven en aangetoond met geobjectiveerde gegevens zoals verslagen van medische specialisten, IQ- en OQ-gegevens, handelingsplan huidige begeleidingsdiensten,…. Er wordt gewerkt met respect voor en in samenspraak met de persoon met een handicap, rekening houdend met zijn tempo in het aanvaardingsproces. MDT’s zijn erkend voor de opmaak van bepaalde dossiers gericht naar bepaalde doelgroepen. Mogelijke erkenningen zijn IMB, ZORG, PAB, kinderen, volwassenen. Daarnaast zijn er ook MDT’s die erkend zijn door het VAPH als RIZIV-team, in het kader van de bijzondere procedure van het RIZIV voor de aanvraag van een mobiliteitshulpmiddel. Het RIZIV-team maakt hiervoor het multidisciplinair functioneringsrapport op.

Afstemming en samenwerking Om een antwoord te geven op de nood in het domein zorg, is er het geheel van zorgregie, georganiseerd door het VAPH en de provinciale actoren. Zorgregie behelst: zorgvraagregistratie, zorgbemiddeling, zorgafstemming en zorgplanning. MDT’s zijn hierin vertegenwoordigd als ‘verwijzers’.

Knelpunten, tendensen en uitdagingen Zorgregie biedt geen directe oplossing voor de schaarste. Lopende reorganisatie VAPH. Wijziging van de minimale kwaliteitseisen opgelegd aan MDT’s, door het VAPH. Financiering van de MDT’s.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen http://www.vaph.be Verwijzersplatform vzw


150

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Hulpverlening VAPH - meerderjarigen Lut Van de Vijver, Directrice vzw Emiliani

Missie en opdrachten Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) wil de participatie, integratie en gelijkheid van kansen van personen met een handicap bevorderen in alle domeinen van het maatschappelijk leven. Het doel is dat zij de grootst mogelijke autonomie en levenskwaliteit bereiken. Het VAPH subsidieert hiertoe diensten, voorzieningen en personen met een handicap op verschillende domeinen: • • •

Diensten en voorzieningen: het VAPH subsidieert de diensten en voorzieningen die zorg verlenen aan personen met een handicap door begeleiding of opvang. Hulpmiddelen en aanpassingen: om zijn dagelijks leven beter te organiseren kan een persoon met een handicap een tussenkomst krijgen voor een hulpmiddel of een aanpassing aan zijn woning of wagen. Persoonlijke-assistentiebudget: personen met een handicap die liever thuis willen blijven wonen, kunnen een persoonlijke-assistentiebudget aanvragen. Met dit budget kunnen zij assistenten in dienst nemen.

Beknopte historiek Tot 1980 behoorde de hele welzijnszorg tot de bevoegdheid van de nationale (nu federale) overheid. De zorg voor personen met een handicap was over drie departementen of parastatalen verspreid: • • •

Het Ministerie van Sociale Voorzorg: dat ministerie stond in voor het ’inkomen’ van personen met een handicap. Het Rijksfonds voor de Sociale Reclassering van de Minder-Validen: dat fonds liet zich in met de tewerkstelling van personen met een handicap. Het Fonds voor Medische, Sociale en Pedagogische Hulp aan Gehandicapten (Fonds 81): dat fonds stond in voor opvang, behandeling en begeleiding via de residentiële, semi-residentiële en ambulante voorzieningen.

De Vlaamse Gemeenschap maakte van de staatshervorming in de jaren tachtig gebruik om de bevoegdheden van het Rijksfonds en van het Fonds 81 samen te brengen in één Vlaams Fonds voor Sociale Integratie van Personen met een Handicap (VFSIPH). In 2006 vond de grootschalige herstructurering van de Vlaamse overheid Beter Bestuurlijk Beleid (BBB) plaats. Die overheid bestaat voortaan uit 13 beleidsdomeinen. Hierdoor zijn er bevoegdheden verschoven. Voor het Vlaams Fonds veranderde op 1 april 2006 wat volgt: • • • •

Het Vlaams Fonds heet sinds dan officieel Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). De sector Opleiding en Tewerkstelling is onttrokken aan de bevoegdheid van het Vlaams Fonds. De Inspectie voor de sector Zorg is overgeheveld naar het agentschap Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De dienst Investeringen is overgeheveld naar het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA).


151 151

Actoren/instituties en regelgevend kader • • • • • • •

Vlaams Agentschap voor personen met een handicap (VAPH), beleidsdomein departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin; Vlaamse Openbare Instelling; Departement Onderwijs voor buitengewoon of geïntegreerd onderwijs of voor aanpassingen in het gewoon onderwijs; Departement Leefmilieu en Infrastructuur voor huisvestingsprojecten; VDAB voor individugerichte tewerkstellingsbevorderende maatregelen en arbeidstrajectbegeleiding; Vlaams Agentschap Werk en Sociale Economie voor beschutte werkplaatsen; Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid (departement Sociale Zaken en Volksgezondheid): voor inkomensvervangende en integratietegemoetkomingen.

Naast de genoemde zijn er nog heel wat andere instituties betrokken bij diverse maatregelen (bijv.. in functie van verhoogde kinderbijslag, belastingvermindering …).

Structurering van de sector/subsector In de sector maken we onderscheid voor ondersteuning in: • • • • •

Wonen en opvang Leren en werken Vrije tijd Mobiliteit Hulpmiddelen

Op al deze domeinen is er ondersteuning mogelijk via erkende voorzieningen (zorg in natura) of via een financieringsmechanisme rechtstreeks naar de cliënt (persoonlijk assistentiebudget, hulpmiddelenbudget, persoonsgebonden budget). • • • •

Voorzieningen bieden één of meerdere vormen van zorg, opvang en begeleiding: (semi) residentiële zorg; ambulante zorg, logeren, kortverblijf, observatie en behandeling, pleegzorg; Persoonlijk assistentiebudget (tussen circa 8.900 en 41.300 euro): zelf iemand in dienst nemen; Hulpmiddelen: tussenkomst in de kosten voor aanschaf van bijvoorbeeld aangepast meubilair, bredere deuropeningen, bijstand van een tolk voor doven, een brailleleesregel, een spraaksynthesizer … ; Persoonsgebonden budget (momenteel enkel experimenteel): een budget dat het VAPH aan u persoonlijk toekent om gedeeltelijk of volledig uw ondersteuning te organiseren en te financieren. Men kan zelf beslissen welke ondersteuning waar en wanneer wordt ingekocht.

Doelgroep(en) Personen met een handicap kunnen een beroep doen op het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Het is niet altijd duidelijk wat er onder de term handicap verstaan wordt. Daarom hanteert het VAPH steeds volgende definitie: ‘Elk langdurig en belangrijk participatieprobleem van een persoon dat te wijten is aan het samenspel tussen functiestoornissen van mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke aard, beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten en persoonlijke en externe factoren.’ Deze definitie laat toe om de situatie van iedere persoon die zich wil inschrijven apart te bekijken. Als een persoon aan deze definitie beantwoordt, kan hij of zij zich inschrijven bij het VAPH (zie verder).


152

Werking •

Inschrijving in het VAPH: • •

Aanvraagformulier (A001) Multidisciplinair verslag (A002)

Uw dossier wordt voorgelegd aan de Provinciale Evaluatiecommissie (PEC). Deze commissie bestaat ondermeer uit een psycholoog, een pedagoog, een jurist, een arts, een maatschappelijk werker en een ervaringsdeskundige. Binnen de drie maanden na uw aanvraag brengt het VAPH u op de hoogte van de beslissing en op welke diensten u een beroep kan doen of hoe groot het bedrag van de goedgekeurde tegemoetkoming is. •

Centrale registratie van de zorgvragen (CRZ): het is niet omdat u een goedkeuring heeft ontvangen dat u onmiddellijk kunt worden geholpen. Uw vraag naar ondersteuning en/of opvang wordt geregistreerd door een contactpersoon op een centrale registratielijst (vroeger ook wel eens ‘wachtlijst’ genoemd). Erkende voorzieningen dienen zich op deze lijsten te baseren om nieuwe cliënten op te nemen. De wachttijd is erg verschillend en afhankelijk van de precieze vraag, de aanwezige capaciteit bij de voorzieningen en het aantal wachtenden.

•

Aanbod via voorzieningen kan worden ingedeeld in: •

•

•

•

•

•

•

Logeren: soms kan de zorg voor uw thuiswonende zoon/dochter, broer/zus even te zwaar worden en wilt u wat op adem komen. Op dat ogenblik kan u uw zoon of dochter laten ’gaan logeren’ in een tehuis niet-werkenden met logeeraanbod. Kortverblijf: soms kunnen u en uw gezin gedurende een korte periode, door welke omstandigheden ook (bijvoorbeeld een crisisperiode), niet voor uw zoon/dochter, broer/zus zorgen. Het kan dan aangewezen zijn dat uw zoon of dochter tijdelijk ergens anders zou verblijven. Begeleid werken: u werkt onder begeleiding van het dagcentrum deeltijds, zonder verloning of arbeidscontract, in een sociale voorziening of een culturele organisatie, bij een particulier of in een bedrijf. Begeleid werken sluit meer aan bij het gewone leven dan de atelierwerking in een dagcentrum. Bovendien is de waaier aan mogelijkheden groter en is het werk aangepast aan uw arbeidsmogelijkheden. U verzorgt bijvoorbeeld de koffiebedeling in een rusthuis, u rangschikt de boeken in een bibliotheek of u helpt bij een boer, een bakker of een beenhouwer. Dagcentrum: is werken op de gewone arbeidsmarkt of in een beschutte werkplaats voor u te zwaar, maar zoekt u toch een zinvolle dagactiviteit, dan is een dagcentrum misschien iets voor u. In een dagcentrum kunt u terecht voor activiteiten als atelierwerking (ambachtelijke creaties, knutselen …), tuinbouw of semi-industrieel werk. Daarnaast biedt een dagcentrum training of therapie aan op diverse domeinen: kinesitherapie, logopedie, ergotherapie, zelfredzaamheidstraining, sociale vaardigheidstraining, emotionele ondersteuning en ontwikkeling van arbeidsgerichte vaardigheden. Pleegzorg: in sommige situaties kan de zorg te zwaar worden. Dan kunt u de opvang voor een korte of lange periode toevertrouwen aan een pleeggezin. De pleegouders nemen de begeleiding op zich. Via huisbezoeken krijgen zij hiervoor informatie, advies en ondersteuning van een erkende pleeggezinnendienst. Wonen onder begeleiding van een particulier (WOP): wonen onder begeleiding van een particulier is een ambulante variant van pleegzorg. U woont dan zelfstandig, maar u krijgt daarbij ondersteuning van een niet-professionele hulpverlener, meestal een vertrouwenspersoon uit de buurt, een vriend(in) of een familielid. Thuisbegeleiding: deze diensten richten zich tot gezinnen met een minder- of meerderjarig kind met een motorische, een zintuiglijke of een verstandelijke handicap, of met autisme. De begeleiding is gericht op de persoon met een beperking zelf en de pedagogische en psycho-sociale ondersteuning van de ouders.


153 153

•

• •

•

•

•

•

•

Begeleid wonen: u woont in uw eigen huis of u hebt plannen daartoe. U hebt echter behoefte aan enige ondersteuning omdat u zich niet volledig op eigen kracht in het sociale leven kunt inschakelen. Dan kunt u een beroep doen op een dienst voor begeleid wonen. Zelfstandig wonen: u wilt zelfstandig leven maar u hebt hulp nodig bij de activiteiten van het dagelijks leven (ADL). Dan kunt u een beroep doen op een dienst voor zelfstandig wonen. Beschermd wonen: u wilt zelfstandig wonen maar de begeleiding in begeleid wonen is voor u te licht en die in een tehuis voor (niet-)werkenden te intensief. Dan kunt u een beroep doen op een dienst voor beschermd wonen. Geïntegreerd wonen: de begeleidingsvorm geïntegreerd wonen is in 2006 als project gestart in het kader van de zorggradatie. Het is de zwaarste vorm van ambulante begeleiding, een soort beschermd wonen-plus. U woont in een inclusief woonproject, dit wil zeggen in een gewone woonomgeving, in kleine geïntegreerde woonunits. De voorziening staat in voor de zorg, de begeleiding en de eventuele dagbesteding. De huisvesting is een realisatie van een sociale huisvestingsmaatschappij. Trajectbegeleiding: hebt u het moeilijk om zelf inzicht te verkrijgen in de voor u aangewezen soort(en) ondersteuning, al dan niet vanwege het VAPH? Of vindt u uw weg niet in het ondersteuningsaanbod van het VAPH of van aanverwante diensten? Dan kan trajectbegeleiding iets voor u zijn. De trajectbegeleiding omvat volgende aspecten: vraagverheldering, activering van het sociaal netwerk voor een maximale inclusie, begeleiding bij de opmaak van een trajectplan, zoektocht naar een gepast ondersteuningsaanbod, opvolging van het trajectplan. Tehuizen voor werkenden: werkt u overdag, bijvoorbeeld in een beschutte werkplaats, en kunt u niet bij uw ouders of alleen wonen, dan kunt u terecht in een tehuis voor werkenden. Een tehuis voor werkenden biedt wel meer persoonlijke begeleiding aan dan verzorging. Voor diegenen die niet (meer) kunnen werken, zoals werklozen en gepensioneerden, is er een dagbesteding voorzien. Tehuizen voor niet-werkenden (bezigheid/nursing): bewoners van tehuizen voor niet-werkenden worden, naargelang van de zwaarte van hun zorgnoden, ingedeeld in bezigheids- en nursingscliënten. Bij nursingcliënten ligt de nadruk op de verzorging en de paramedische behandeling, zoals kinesitherapie. Dikwijls gaat het om personen met een meervoudige handicap. Bezigheidcliënten kunnen, onder persoonlijke begeleiding en naargelang van hun individuele mogelijkheden, deelnemen aan arbeidsvervangende activiteiten of vaardigheidstrainingen.

•

Aanbod via persoonlijk assistentiebudget: misschien verkiest u thuis te blijven wonen in de plaats van de stap naar een voorziening te zetten. Of verblijft u momenteel in een voorziening, maar wil u graag uw eigen thuis. Die keuze ligt echter niet zo voor de hand. Meestal hebt u immers hulp nodig als u op uw eentje thuis wil (blijven) wonen. Hulp bij allerlei activiteiten uit het dagelijks leven. Het Persoonlijke-AssistentieBudget (PAB) kan u in die zin een oplossing bieden. Het is een stap naar een zelfstandiger leven, naar meer sociale integratie. Door middel van het PAB kan u immers niet alleen hulp krijgen om u aan te kleden, te koken, te eten of op te ruimen, maar ook voor uw boodschappen, uw verplaatsingen of zelfs uw uitstappen. Ook (ortho)(ped)agogische begeleiding en ondersteuning behoren tot de mogelijkheden.

•

Ondersteuning via individuele materiële bijstand: Hebt u in uw leefsituatie een aantal hulpmiddelen nodig, zoals bijvoorbeeld een eetapparaat of een boodschappenwagen? Hebt u behoefte aan aangepast meubilair, bredere deuropeningen of een aangepaste wagen? Zou u de bijstand van een tolk voor doven en slechthorenden kunnen gebruiken, of hebt u nood aan een brailleleesregel of een spraaksynthesizer? U kunt bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) terecht voor financiële tegemoetkomingen voor dergelijke hulpmiddelen, aanpassingen of bijstand. In dit deel van deze site leest u daar alles over.

•

Subsidiëring van erkende vrijetijdsorganisaties

•

Maatregelen in functie van mobiliteit


154

Afstemming en samenwerking • • • • • • •

Regionaal Overlegnetwerk Personen met een Handicap (ROG); Algemene Vergadering Personen met een Handicap; Stuurgroep ROG; Platform Minderjarigen; Platform Meerderjarigen; Dagelijks Bestuur Meerderjarigen; Werkgroep Zorgplanning.

Subregionaal overleg gehandicaptenzorg (subROG) De SubROG’s van het Regionaal Welzijnsoverleg (RWO) worden door het ROG als extra overlegplatform erkend en kunnen in het kader van de zorgregie geconsulteerd worden. Omgekeerd kunnen van hieruit evoluties betreffende regionale, intersectorale of thematische evoluties aan de stuurgroep ROG gesignaleerd worden. De subROG’s worden georganiseerd per ankerpunt van het RWO.


Zorgvernieuwing De zorgvernieuwing heeft tot doel de mogelijkheden van personen met een handicap te optimaliseren, met het oog op een kwaliteitsvol leven, meer zelfbeschikking en een betere participatie in de samenleving. De zorgvernieuwing wil de zorgaanbieders meer vrijheid bieden om zorg op maat te realiseren en het aanbod beter te kunnen afstemmen op de vragen van de persoon met een handicap. In de zorgvernieuwing wordt ingezet op: • Preventie: personen met een handicap moeten ondersteund worden bij de verduidelijking van hun zorgvraag en de realisatie van hun ondersteuningsplan (het ‘voortraject’). Ook netwerkversterking met behulp van person centered methodieken en meer thuisbegeleiding horen daarbij. • Inclusie: personen met een handicap moeten hierbij ondersteund worden. Handicapspecifieke knowhow en draagvlak moeten worden overgebracht in de andere levensdomeinen zoals onderwijs, werk, mobiliteit of huisvesting. • Een basisfinancieringssysteem: een transparanter en persoonsgebonden basisfinancieringssysteem moet toelaten de ondersteuning vanuit de netwerken vraaggestuurd te betalen. • Zorggarantie: in de meest behartenswaardige situaties moet de zorg gegarandeerd zijn. Het VAPH wil ook streven naar engagementen om andere ondersteuningvormen te financieren, al dan niet vanuit het VAPH. • Een gedereguleerd kader: ket kader voor de zorgaanbieders moet gedereguleerd worden. Dit is een belangrijke randvoorwaarde voor meer zorg op maat. • Een zorgzame samenleving.

•

Zorgregie

•

De zorgvraag blijft stijgen

Alle indicatoren wijzen erop dat de zorgvraag zal blijven stijgen, wat duidelijk blijkt uit de meerjarenanalyse van het VAPH. Tegen de actuele, moeilijke economische achtergrond betekent dit dat er meer vragen op het VAPH afkomen dan de diensten en voorzieningen met hun huidige capaciteit aankunnen. Dat geldt overigens ook voor het PAB. Het beleid zal dus ofwel nog meer prioriteiten moeten stellen, ofwel meer middelen voorzien, of nog creatiever ondersteuningsvormen bedenken. Een optie voor dat laatste is proberen meer te halen uit de bestaande middelen. Dit zou kunnen door bijvoorbeeld in te zetten op een betere preventie, een goede persoonlijke toekomstplanning voor personen met een handicap, of meer thuisbegeleiding en begeleid wonen.


155 155

•

Zorgbemiddeling, knelpuntdossiers en zorgplanning •

Zorgbemiddeling: de zorgbemiddeling is een van de sturende processen in de zorgregie. Dat proces sluit aan op de noodzaak om prioriteiten te stellen en zal verder worden uitgebouwd. Het doel is met de beschikbare middelen zoveel mogelijk personen een bij hun zorgvraag passend aanbod te kunnen doen. Daarbij moeten de personen in de meest behartenswaardige situaties eerst worden geholpen.

•

Knelpuntdossiers: na de registratie van een zorgvraag in de CRZ-databank start het bemiddelingsproces tussen de contactpersoon en de voorzieningen met open plaatsen. Hierbij zijn soms een aantal formele bemiddelingsvergaderingen nodig, met name voor die gevallen waarvoor de normale in- en uitstroom niet blijkt te werken. In dergelijke vergaderingen kan de vraag van de persoon met een handicap het statuut ‘knelpuntdossier’ krijgen, wat voorrang inhoudt op de wachtlijst. Op die manier weten de voorzieningen wie prioritair naar een aanbod moet worden toegeleid. De prioriteiten op de zorgbemiddelingsvergaderingen worden enerzijds bepaald door de urgentiecode, die de dringendheid van een vraag weergeeft, en anderzijds door de contactpersoon. In de toekomst moet de groep personen met de hoogste zorgnood nog beter kunnen gedefinieerd worden.

•

Zorgplanning: zorgbemiddeling is in hoge mate een intermenselijk proces. In de CRZ-databank staan de zorgvragen geregistreerd en ook de open plaatsen in de voorzieningen. De contactpersoon geeft de zorgvragers op die voor de open plaatsen in aanmerking komen. Dan gaan de contactpersoon, de zorgvrager en de voorziening een dialoog aan om te bekijken of het aanbod past bij de vraag. Vanuit het VAPH is er per provincie een coördinator zorgregie aanwezig op de zorgbemiddelings- en planningsvergaderingen. De planningsvergaderingen hebben dan weer als doel de organisatie van de zorg te bekijken en aan te geven waar de mogelijke accenten voor het uitbreidingsbeleid bij voorkeur moeten komen te liggen.

•

Noodsituaties:

•

•

Protocol: momenteel zijn er twee basiscriteria voor de prioriteitstelling: de urgentiecode en de wachttijd. Die bieden echter geen oplossing voor personen die plots in een onvoorziene, uiterst dringende situatie terechtkomen. Om aan die vragen tegemoet te komen, werd het ‘protocol noodsituatie’ ontwikkeld. Daarmee kunnen zorgvragers zes tot tien weken ondersteuning genieten, los van de bestaande capaciteit van een dienst of voorziening. Die ondersteuning kan zowel ambulant zijn, semiresidentieel, residentieel of een combinatie daarvan.

•

Persoonsvolgend budget: leidt de toekenning van de status ‘knelpuntdossier’ evenmin tot een goede oplossing, dan kan sinds eind 2008 een persoonsvolgend budget (PVB) een uitweg bieden. Zo’n budget laat toe tot oplossingen op maat van de zorgvraag te komen. Het PVB geldt zowel voor knelpuntdossiers van langwachtenden als voor knelpuntdossiers die uit noodsituaties ontstaan.

Persoonsgebonden budget: sinds 1 september 2008 loopt bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) een tweejarig experiment met het Persoonsgebonden Budget (PGB). Het VAPH schreef voor dat experiment mogelijke kandidaten aan uit de arrondissementen Halle-Vilvoorde en Antwerpen. Uiteindelijk hebben er een 170-tal een budget toegewezen gekregen. Een persoonsgebonden budget (PGB) is een budget dat het VAPH aan u persoonlijk toekent om gedeeltelijk of volledig uw ondersteuning te organiseren en te financieren. U hebt daarbij een grote keuzevrijheid en kunt zelf beslissen welke ondersteuning u waar en wanneer inkoopt. Zo kunt u een beroep doen op zowel persoonlijke assistenten als op al dan niet door het VAPH erkende diensten en voorzieningen.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.vaph.be www.oost-vlaanderen.be


156

Sociale Plattegrond OVL 2010 Sector Personen met een handicap. Thuisbegeleidingsdiensten personen met een handicap Katrien Windey, directie De Tandem vzw

Missie en opdrachten Gezinnen in de thuissituatie zo tijdig mogelijk opvangen en ondersteunen in de opvoeding van/het samenleven met een kind, jongere of volwassene met een handicap. Bij thuisbegeleiding voor kinderen is de begeleiding gericht op handicapspecifieke ontwikkelingsstimulatie en op de pedagogische en psychosociale ondersteuning van de ouders. Bij thuisbegeleiding voor de jongeren en volwassenen ligt de focus op het samenleven met een persoon met een handicap, rekening houdend met zijn mogelijkheden en beperkingen. Onder bepaalde voorwaarden kunnen ook zelfstandig wonende meerderjarigen met een handicap worden ondersteund. Thuisbegeleidingsdiensten bieden deze ambulante ondersteuning door thuisbegeleiding, zorgconsulentschap in kader van PAB (persoonlijk assistentiebudget) of trajectbegeleiding.

Beknopte historiek • • • • •

Eind van de jaren ‘70 zijn in de verschillende Vlaamse provincies diensten voor thuisbegeleiding ontstaan. vanuit verschillende invalshoeken met dezelfde doelstelling; In 1988 eerste wetbesluit dat de werking van de thuisbegeleidingsdiensten officieel erkende; Diensten groeiden gaandeweg vanuit vroegbegeleidingsdiensten naar thuisbegeleidingsdiensten; Diensten kregen gaandeweg ook erkenning voor zorgconsulentschap en trajectbegeleiding.

Actoren/instituties en regelgevend kader • • • •

Vlaams Agentschap voor personen met een handicap (VAPH), beleidsdomein departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin; Besluit Vlaamse Regering 17.12.1996 betreffende de erkenning en subsidiering van thuisbegeleidingsdiensten voor personen met een handicap; Thuisbegeleiding minderjarigen: Enkele modules rechtstreeks toegankelijk, andere via inschrijving VAPH; Thuisbegeleiding meerderjarigen: Via inschrijving VAPH.

Structurering van de subsector thuisbegeleiding •

Thuisbegeleidingsdiensten hebben meestal een erkenning voor: • • •

•

Thuisbegeleiding; Zorgconsulentschap bij PAB; Trajectbegeleiding.

Hun werkingsgebied is doorgaans één provincie, voor de doelgroep personen met een auditieve of visuele handicap zijn dit twee provincies.


157 157

Doelgroep(en) Thuisbegeleidingsdiensten hebben een erkenning voor ondersteuning van alle leeftijdsgroepen 0-65 jaar. Naargelang de grootte van erkenning onderscheiden ze zelf drie leeftijdsgroepen: gezinnen met baby’s, peuters en kleuters, gezinnen met kinderen en gezinnen met jongeren of volwassenen. 5 doelgroepen: personen met een motorische, visuele, auditieve of verstandelijke handicap, of autisme. De erkenning is vanaf de start altijd doelgroepgebonden/handicapspecifiek geweest. • •

Zorgconsulentschap: Personen die beschikken over een PAB; Trajectbegeleiding: Personen met een handicap of vermoeden van handicap.

Werking •

De thuisbegeleidingsdiensten werken op drie niveaus: • • •

Het kindgerichte of persoonsgerichte niveau; Het gezinsgerichte niveau; Het gezinsoverschrijdende niveau, netwerkgerichte aspecten.

De frequentie van de ambulante en mobiele begeleiding gebeurt in functie van de vraag. Persoon betaalt een eigen bijdrage per begeleiding. •

Kenmerken van deze ambulante en mobiele werkvorm: • • • • • •

Begeleiding in de natuurlijke woon- en leefomgeving van de persoon met een handicap; Zelfzorg stimuleren: Verhoging van de draagkracht en als het kan maakt thuisbegeleiding zichzelf overbodig; Preventief karakter; Een interdisciplinaire benaderingswijze en samenwerking met ervaringsdeskundigen; Laagdrempelig aanbod met relatief lage maatschappelijke kost; Werkt vraaggericht:Op maat van het gezin/de persoon met een handicap.

•

Combinatie met enkele zorgvormen van VAPH mogelijk: o.a. met kortopvang, semi-internaat, dagcentrum, een andere thuisbegeleidingsdienst.

•

Bij zorgconsulentschap: persoon betaalt een bedrag met zijn PAB budget. Trajectbegeleiding is gratis.

Afstemming en samenwerking • • • •

Intensieve samenwerking met reguliere ondersteuningsvormen en belendende sectoren; Afstemming met diensten Begeleid Wonen en diensten ambulante werking van semi-internaten/internaten VAPH; Afstemming ROG (Regionaal Overlegnetwerk Gehandicaptenzorg Oost-Vlaanderen); 22 Vlaamse thuisbegeleidingsdiensten zijn verenigd in het SWOT-V, Vlaams overlegplatform .

Knelpunten, tendensen en uitdagingen • • •

Wachtlijsten en toekenning uitbreiding: steeds verdere aangroei van wachtenden voor thuisbegeleiding; Werkdruk door prestatiesysteem in thuisbegeleiding; Rechtstreeks toegankelijke modules;


158

•

Doelgroependebat: Sommige doelgroepen binnen VAPH vallen uit de boot voor thuisbegeleiding bv geen erkende thuisbegeleidingsdiensten voor doelgroep GES (gedrags- en emotionele stoornissen).

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.dekangoeroe.be www.de-tandem.be www.ki-spermalie.be www.thuisbegeleiding-slp.be www.thuisbegeleidingautisme.be www.vaph.be


159 159

Sociale Plattegrond OVL 2010 Voorzieningen voor personen met een handicap Sector ‘Gebruikersorganisaties’ Caroline Callens, Vlaams Gebruikersoverleg voor Personen met een Handicap, VGPH

Missie en opdrachten •

•

•

• •

•

Het VGPH ondersteunt personen met een handicap en hun wettelijke vertegenwoordigers, zodat ze, als lid van hun vereniging, volwaardig kunnen deelnemen aan het beleid dat via regionale, provinciale en Vlaamse overlegorganen de centrale registratie van de zorgvragen in uitvoering brengt; Deze ondersteuning gebeurt door het begeleiden van personen met een handicap en hun wettelijke vertegenwoordigers naar, en het rechtstreeks ondersteunen van de gebruikersvertegenwoordigers aan, de verschillende overlegtafels betreffende de zorgregie. Verder ondersteunt VGPH hen en hun verenigingen door studiewerk en door een platform voor overleg en samenwerking te bevorderen betreffende verschillende thema’s rond zorgregie en zorgvernieuwing; In haar missie wil VGPH empowerend en op vraag van de personen met een handicap, hun wettelijke vertegenwoordigers en hun verenigingen te werk gaan en hun ervaringsdeskundigheid professioneel ondersteunen; Personen met een handicap en hun wettelijke vertegenwoordigers uit de ledenverenigingen nemen volwaardig deel aan het beleid dat betrekking heeft op de organisatie van zorg en ondersteuning; De organisatie van zorg en ondersteuning opgezet ten behoeve van personen met een handicap komt tegemoet aan verwachtingen van personen met een handicap en voldoet aan hun aspiraties om als volwaardig persoon in de samenleving te kunnen deelnemen; VGPH is als platform een vruchtbaar overlegorgaan ten dienste van personen met een handicap, hun wettelijke vertegenwoordigers en hun verenigingen in functie van de zorgregie. VGPH gaat als integer ondersteuner en procesbegeleider te werk om de ervaringsdeskundige maximaal en op elk niveau te laten participeren aan de zorgregie en de zorgvernieuwing.

Beknopte historiek Het Vlaams Gebruikersoverleg voor Personen met een Handicap (VGPH) is een overlegplatform van gebruikersverenigingen met als doelgroep personen met en handicap en/of hun sociaal netwerk. VGPH is een vzw die opgericht is eind 2002 door 3 gebruikersverenigingen, nl. Fovig, Inclusie Vlaanderen en KVG.

Actoren/instituties en regelgevend kader VGPH werd op 16 maart 2006 erkend door de Vlaamse Regering op basis van het besluit zorgregie. Het Besluit Zorgregie heeft drie grote doelstellingen. • • •

Afstemming van zorgaanbod op zorgvraag van persoon met een handicap; Transparant en rechtvaardig opnamebeleid en bemiddelingsbeleid realiseren; Gefundeerde planning van het nieuwe aanbod.


160

Doelgroepen Momenteel zijn er 17 gebruikersverenigingen aangesloten bij het VGPH nl.:

Logo

Naam gebruikersvereniging

Doelgroep

ALS-Liga

Vereniging voor ALS-patiënten

Belgische Vereniging voor Dystoniepatiënten

Vereniging voor dystoniepatiënten

Bol-Budiv

Budgethoudersvereniging

Fevlado

Vereniging voor doven

Fovig

Vereniging voor ouders van kinderen in voorzieningen

Govag

Vereniging voor ouders van gebruikers van antroposofische gehandicaptenzorg

Huntington Liga

Vereniging voor huntingtonpatiënten

Inclusie Vlaanderen

Vereniging van en voor personen met een verstandelijke handicap en hun sociaal netwerk

MS-Liga

Vereniging voor MS-patiënten

Onze Nieuwe Toekomst

Ouders voor Inclusie

Beweging van en voor personen met een verstandelijke beperking Vereniging van en voor ouders van minderjarige kinderen

Similes

Vereniging van en voor familieleden van personen met psychische problemen

VeBeS

Vereniging voor blinden en slechtzienden

VFG

Vlaamse socio-culturele vereniging van personen met een handicap, langdurig zieken en hun sociaal netwerk

Vlaamse Reumaliga

Vereniging voor reumapatiënten


161 161

VVA

Vereniging voor personen met autisme

Vzw. Coma

Vereniging voor NAH-personen (Niet-Aangeboren Hersenletsel)


Raad van Bestuur VGPH: De Raad van Bestuur bestaat uit 7 leden + directeur van VGPH (Ann De Martelaer). De leden worden om de 5 jaar verkozen op een Algemene Vergadering. De bestuursleden zijn gemandateerd uit de gebruikersverenigingen die aangesloten zijn bij VGPH.

•

Personeel VGPH: • •

Op Vlaams niveau: Op Vlaams niveau zijn er 2 personeelsleden bij de studiedienst, de coördinator informatie en communicatie en 2 administratieve krachten) en de directeur. De studiedienst bestaat uit: • •

•

Een coördinator zorgregie: deze coördineert de provincies opdat belangrijke thema’s interprovinciaal kunnen worden afgestemd; Een raadgever: deze voert studiewerk uit met betrekking tot thema’s die belangrijk zijn voor de zorgregie.

Op provinciaal niveau: In iedere Vlaamse provincie zijn een provinciale coördinator (voltijds) en een provinciale medewerker (deeltijds) werkzaam. De opdrachten van de provinciale coördinator en de medewerker verschillen van provincie tot provincie. De coördinator neemt vooral taken op provinciaal niveau en taken op Vlaams niveau op zich. De medewerker heeft de opdracht om continu de vertegenwoordiger te zijn van de gebruikers in de ROG-overleggen op provinciaal niveau.

Werking van Oost-Vlaanderen via de raad van gebruikers (RvG) •

•

Wat is de RvG?: De Raad van Gebruikers is een overleg dat in iedere provincie afzonderlijk plaatsvindt. Dit overleg wordt georganiseerd door de medewerkers per provincie. De Raad van Gebruikers heeft een vergaderfrequentie van 1 keer in de maand. Wie neemt deel aan de RvG ? • • •

•

Personen met een handicap en/of hun sociaal netwerk die lid is van provinciale afdeling van gebruikersvereniging die aangesloten is bij VGPH; Onafhankelijke personen met een handicap en/of hun sociaal netwerk; Professionelen uit andere organisaties uit de gehandicaptensector.

Doel RvG ? De Raad van Gebruikers is een overleg van en voor gebruikers. Gebruikers zijn ervaringsdeskundigen. De RvG biedt de mogelijkheid om ervaringen uit te wisselen over de zorgregie. Op de Raad van Gebruikers wordt ook door de medewerkers van VGPH informatie uitgewisseld over wat zich afspeelt op Vlaams niveau en hoe zaken kunnen worden aangepakt op provinciaal niveau. Verschillende overleggen waaraan gebruikers deelnemen, worden er tevens voorbereidt. De Raad van Gebruikers dient hoofdzakelijk om de ROG stuurgroep voor te bereiden. Op de Raad van Gebruikers bespreekt men inhoudelijk de agenda van de ROG stuurgroep om tot een gemeenschappelijk standpunt te komen vanuit gebruikersperspectief. Aan de ROG stuurgroep nemen 5 gebruikers deel als effectief lid.


162

Elke maand vindt er een Beleidsgroep Zorgregie plaats. Dit is de Raad van Gebruikers op Vlaams niveau. Op dit overleg participeren gebruikers die ook op de provinciale Raad van Gebruikers aanwezig zijn. Deze gebruikers koppelen informatie en standpunten uit hun provincie terug naar de andere provincies. Op de Beleidsgroep Zorgregie worden thema’s op Vlaams niveau besproken zoals: contactpersoonschap, inzagerecht, …. Op de provinciale Raad van Gebruikers wordt er teruggekoppeld uit de beleidsgroep zorgregie en wordt dit overleg ook voorbereidt op de provinciale Raad van Gebruikers.

Afstemming en samenwerking Maandelijks is er een teamoverleg waar alle personeelsleden van VGPH met uitzondering van de administratieve dienst aan deelnemen. Op dit overleg worden ideeën uitgewisseld over thema’s die op Vlaams niveau lopend zijn. Op dit overleg kaarten de verschillende provincies eveneens thema’s aan die gedurende die maand belangrijk zijn in de provincie. Verschillende standpunten van gebruikers in de verschillende provincies worden overlopen en vergeleken. Maandelijks is er een Beleidsgroep Zorgregie waarbij leden van de diverse RvG over de provincies heen, de bevindingen, ervaringen, standpunten en uitdagingen omtrent de Zorgregie vanuit gebruikersperspectief samen bespreken om deze dan te bundelen tot standpunten van Gebruikers over de organisaties en over de provincies heen.


Grondrechten: Het VGPH vertrekt in zijn werking van principes uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (Verenigde Naties, 1948) en van het Verdrag van de rechten van personen met een handicap (Verenigde Naties, 2006).

•

Diversiteit en inclusieve samenleving: •

• •

•

Het begrip handicap is aan verandering onderhevig. Het vloeit voort uit de wisselwerking tussen personen met functiebeperkingen en sociale en fysieke drempels die hen belet ten volle, effectief en op voet van gelijkheid met anderen te participeren in de samenleving; Personen met een handicap worden nog steeds geconfronteerd met (fysieke, sociale, economische en culturele) obstakels die hun participatie in de samenleving als gelijkwaardige leden belemmeren; VGPH gaat er van uit dat er respect moet zijn voor verschillen en dat personen met een handicap deel uitmaken van de mensheid en van de menselijke diversiteit. Personen met een handicap hebben een potentiële en een bestaande gewaardeerde bijdrage aan de diversiteit van de samenleving en aan het algemeen welzijn.

Participatie: •

•

VGPH gelooft dat het bevorderen van een volwaardige participatie aan onze samenleving door personen met een handicap ertoe zal leiden dat zij sterker gaan beseffen dat zij erbij horen en zal resulteren in wezenlijke vorderingen in de humane, sociale en economische ontwikkeling van de maatschappij; Personen met een handicap en hun wettelijke vertegenwoordigers moeten in de gelegenheid worden gesteld actief betrokken te zijn bij de besluitvormingsprocessen over beleid en programma’s, in het bijzonder dewelke hen rechtstreeks aanbelangen.

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.vgph.be


163 163

Sociale Plattegrond OVL 2010 Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en personen met een handicap De provincie heeft bijzondere aandacht voor personen met een handicap door middel van: • •

Het eigen provinciaal beleid voor personen met een handicap; De uitvoering van de samenwerkingsovereenkomst inzake zorgregie tussen het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) en de Vlaamse provinciebesturen.

Het coördinatiepunt Handicap is het team dat verankerd is binnen het provinciale administratie en uitvoering geeft aan dit Vlaamse zorgbeleid en aan de vertaling ervan op Oost-Vlaams niveau.

Team Zorg Bij de herstructurering van de directie Welzijn en Gezondheid werd het beleid inzake personen met een handicap ingebed in het team zorg binnen de dienst Preventie, Hulpverlening en Zorg.

Doelstellingen •

Provinciaal beleid: • • • •

•

Zorgregie, Vlaamse doelstellingen zorgregie: • • •

•

Streekgerichte dienstverlening ondersteunen; Vernieuwende zorginitiatieven stimuleren; Integratie bevorderen van personen met een handicap; Het Vlaamse zorgbeleid ondersteunen.

Een transparant en rechtvaardig opname- en bemiddelingsbeleid realiseren; Het bestaande zorgaanbod afstemmen op de vraag; Een gefundeerde planning van het nieuwe zorgaanbod realiseren.

Via het samenwerkingsverband met VAPH worden tevens een aantal belangrijke provinciale doelstellingen gerealiseerd: • • • •

Bevorderen en ondersteunen van netwerkvorming; Ondersteunen en actief opnemen van sociale planning - zorgplanning; Als centraal aanspreekpunt fungeren voor zowel professionelen, overheden als burgers; Gebruikersparticipatie bevorderen.

Acties De acties inzake personen met een handicap zijn zeer verscheiden. Wij willen onze doelstellingen bereiken door bijvoorbeeld: • • •

Het stimuleren van de uitbouw van een informatie- en ombudsfunctie voor personen met een handicap; Het ondersteunen van specifieke vormingsinitiatieven; Het ondersteunen van initiatieven ter bevordering van intersectorale samenwerking in functie van personen met een handicap;


164

• •

Het ondersteunen van initiatieven die de integratie van personen met een handicap bevorderen en/of hun positie in deze samenleving versterken; Zorgregie: • • •

Het uitbouwen en ondersteunen van een sterk provinciaal overlegnetwerk ter realisatie van het project zorgregie (ROG); Het uitwerken en ondersteunen van de zorgplanning voor personen met een handicap in Oost-Vlaanderen; Het garanderen van een vlotte dienstverlening, zowel voor de partners van het ROG als voor externen.

Subsidies, premies •

Ondersteunen van initiatieven in verband met de behandeling, verzorging, opvang, opvoeding en ontspanning van personen met een handicap, met een specifiek accent op apparatuur, uitrusting, vormingscursussen en vakantiekampen. www.oost-vlaanderen.be/public/welzijn_gezondheid/zorg/handicap_zorg/2145.cfm

•

Ondersteunen van ambulante diensten voor personen met een handicap in Oost-Vlaanderen (begeleid wonen, zelfstandig wonen, thuisbegeleiding en pleegzorg) www.oost-vlaanderen.be/public/welzijn_gezondheid/zorg/handicap_zorg/2147.cfm

Meer info: An De Kryger, 09 267 75 55, [email protected] Leen De Caluwé, 09 267 75 52, [email protected] Kristien Boterbergh, 09 267 75 28, [email protected]

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen www.oost-vlaanderen.be/public/welzijn_gezondheid/zorg/handicap_zorg/index.cfm www.vaph.be


165 165

Sociale Plattegrond OVL 2010 10. Bijlagen


166

Sociale Plattegrond OVL 2010 Afkortingenlijst Afkortingenlijst ACAW ADL ALS AWW AZ BBB BINC BJB BJZ BKO BLO BOL BuBao Budiv BuSO BW CADOR CAS CAT CAW CBE CBJ CBO CGG of CGGZ CIG CKG CKO CLB COS CRZ CVO DAV DAVO DGGZ DMW DOG DOMINO DSM DVC ECM EXPOO FBW FDGG FESO Fevlado FOD VVVL Fovig GDT

Autonoom Centrum voor Algemeen Welzijnswerk Activiteiten van het dagelijks leven Amyotrofische Laterale Sclerose Algemeen Welzijnswerk Algemeen ziekenhuis Beter Bestuurlijk Beleid Begeleiding in Cijfers Bijzondere JeugdBijstand Bijzondere JeugdZorg Buitenschoolse kinderopvang Buitengewoon Lager Onderwijs Budgethoudersvereniging Onafhankelijk Leven Buitengewoon Basis Onderwijs Budgethoudersvereniging Inclusie Vlaanderen Buitengewoon Secundair Onderwijs Beschutte werkplaats of Beschut wonen Centrum voor advies en oriëntering Centrum Aangepast Sporten Centrum voor Studie, Behandeling en Preventie van Alcoholisme en andere Toxicomanieën Centrum Algemeen Welzijnswerk Centrum voor basiseducatie Comité bijzondere jeugdzorg Centrum voor beroepsopleiding Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Centrum voor Integrale Gezinszorg Centrum voor kinderzorg en gezinsondersteuning Centrum voor Kinderopvang Centrum voor leerlingenbegeleiding Centrum voor ontwikkelingsstoornissen Centrale registratie van de zorgvragen Centrum voor volwassenenonderwijs Dienst Aangepast Vervoer Dienst voor alimentatievordering Dienst Geestelijke Gezondheidszorg Dienst Maatschappelijk Werk Dienst voor opvanggezinnen Dossier Minderjarigen Opvolgingssysteem Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Dagverzorgingscentrum Etnisch-culturele minderheid Vlaams Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning Federatie Beschut Wonen Federatie van Diensten voor Geestelijke Gezondheidszorg Federatie Samenlevingsopbouw Federatie van Vlaamse Doven en Slechthorende Jongeren Federale OverheidsDienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Federatie van Ouders van Visueel Gehandicapte kinderen Geïntegreerde Dienst voor Thuisverzorging


167 167

GES GGZ GOB GON GOS Govag GTB HINT HIVA HPV HvN IBO ICAW ICT IJH IKG IMB ING ION JAC JIP JOS JWW K&G K-dienst KDNV KOC KOC KVG LAC LCCA LDC LOGO LOI LOP LSB MDT MMC MOF MPI MRSA MS MSOC NAH NARIC NERF NRVZ OBC OC OCMW ODiCe ONOV OO OOOC OTA PAAZ

Gedrages- en Emotionele Stoornissen Geestelijke Gezondheidszorg Gespecialiseerde opleidings-, begeleidings- en bemiddelingsdienst Geïntegreerd Onderwijs Gedetineerdenopvolgsysteem Vlaamse Gebruikers- en Oudervereniging Antroposofische Gehandicaptenzorg Gespecialiseerde trajectbepalings- en begeleidingsdienst Handicap Informatie en Tips Hoger Instituut Voor de Arbeid Humaan Papilloma Virus Huis van het Nederlands Initiatief buitenschoolse opvang Ingebouwd Centrum Algemeen Welzijnswerk (voor 2010, nu DMW) Informatie- en Communicatietechnologie Integrale Jeugdhulp Inkomensgerelateerd (bij kinderopvang) Individuele Materiële Bijstand Intercultureel Netwerk Gent Inclusief Onderwijs Jongeren Advies Centrum Jongeren Informatie Punt Jeugdonderzoeksplatform Justitieel Welzijnswerk Kind & Gezin Dienst Kinder- en Jeugdpsychiatrie Kinder-Dag-en-Nacht-Verblijven Kinderopvangcentrum Krisisopvangcentrum Katholieke Vereniging Gehandicapten Lokale adviescommissie Life Cycle Costing Analysis Lokaal dienstencentrum Lokaal Gezondheidsoverleg (officieel: Loco-regionaal Gezondheidsoverleg en -organisatie) Lokaal Opvanginitiatief Lokaal Overlegplatform Lokaal sociaal beleid Multidisciplinair team Mindermobielencentrale Misdrijf omschreven feit Medisch Pedagogisch Instituut Methicilline Resistente Staphylococcus Aureus Multiple Sclerose Medisch Sociaal Opvangcentrum Niet-Aangeboren Hersenletsel National Academic Recognition Information Centre - Flanders Center for Neuro-Electronics Research Flanders Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen Observatie- en Behandelingscentrum voor personen met een handicap Opvangcentrum Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn Oost-Vlaams Diversiteitscentrum Onthaal Nieuwkomers Oost-Vlaanderen (voor 2008, nu Inburgering Oost-Vlaanderen) Opvoedingsondersteuning Onthaal-, oriëntatie- en observatiecentrum Ondersteuningsteam allochtonen Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis


168

PAB PAWO PC PEC PGB PISAD POD MI POP POS PPS PVB PVT PWA PZ PZT RIA RISO RIZIV ROB ROG ROPPOV RSZ RTJ RVA RVG RVT RWO RWO Oudenaarde RWO-ARA RWOD RWOM RWW SEL SFG SGA SKM subROG SVF SVK SW SWOT-V TNW TW UZ VAPH VDAB VeBeS VFG VFSIPH VGPH ViA VIPA VMC VMSW VOV VVA

Persoonlijke-Assistentiebudget Platform Algemeen Welzijnswerk Oost-Vlaanderen Psychiatrisch centrum Provinciale EvaluatieCommissie Persoonsgebonden Budget Provinciaal Interbestuurlijk Samenwerkingsverband voor Aanpak van Drugmisbruik Programmatorische overheidsdienst maatschappelijke integratie Persoonlijk OntwikkelingsPlan Problematische opvoedingssituatie Publiek-Private Samenwerking Persoonsvolgend Budget Psychiatrisch VerzorgingsTehuis Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap Psychiatrisch Ziekenhuis Psychiatrische Zorg in de Thuissituatie ReguleringsimpactAnalyse Regionaal Instituut Samenlevingsopbouw (voor 2006) RijksInstituut voor Ziekte- en InvaliditeitsVerzekering Rustoord Regionaal Overlegnetwerk Personen met een Handicap Regionaal Overleg Projecten en Participatie Oost-Vlaanderen Rijksdienst voor sociale zekerheid Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp Rijksdienst voor arbeidsvoorziening Raad van Gebruikers Rust- en Verzorgingstehuis Regionaal Welzijnsoverleg Regionaal Welzijnsoverleg Arrondissement Oudenaarde Regionaal Welzijnsoverleg Arrondissement Aalst Regionaal Welzijnsoverleg Arrondissement Dendermonde Regionaal Welzijnsoverleg Meetjesland Regionaal Welzijnsoverleg Waasland Samenwerkingsinitiatief Eerstelijnsgezondheidszorg Serviceflatgebouw Sterk Gedragsgestoorde en/of Agressieve patiënten Sociale kredietmaatschappij Subregionaal Overleg Gehandicaptenzorg Socialeverzekeringsfonds Sociaal Verhuurkantoor Sociale werkplaats Overlegplatform directies thuisbegeleiding Vlaanderen Tehuis niet-werkenden Tehuis werkenden Universitair ziekenhuis Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding Vereniging voor Blinden en Slechtzienden Vereniging personen met een handicap Vlaams Fonds voor Sociale Integratie van Personen met een Handicap Vlaams Gebruikersoverleg voor Personen met een Handicap Vlaanderen in Actie Vlaams Investeringsfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden Vlaams Minderheden Centrum Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen Vereniging van Openbare Verzorgingsinstellingen Vlaamse Vereniging Autisme


169 169

VVGG WCD WOP WRG WVG WZC ZIV

Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid Woningcomplex met dienstverlening Wonen onder begeleiding van een particulier Welzijnsoverleg Regio Gent Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (Vlaams beleidsdomein) Woonzorgcentrum Ziekte- en Invaliditeitsverzekering


170

Inhoudstafel (rubriekenlijst) ‘www.desocialekaart.be’ 01. ALGEMENE SOCIALE DIENSTVERLENING 01.01. Dringende hulpverlening 01.01.01. Algemene diensten 01.01.02. Telefonische hulpverlening 01.01.03. Crisisopvang (24u/24u) 01.02. Algemeen Welzijnswerk 01.02.01. Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) 01.02.02. Dienst Maatschappelijk Werk van het Ziekenfonds 01.02.03. Autonoom Centrum voor Maatschappelijk Werk (CMW) 01.03. Sociale huizen 01.04. Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) 01.04.01. OCMW 01.04.02. Welzijnsbureaus - Sociale dienst 01.04.03. Andere OCMW-diensten 01.05. Algemeen Welzijnswerk - Stad, gemeenten, buurten 01.05.01. Gemeentedienst - Welzijn en sociale zaken 01.05.02. Buurtwerkingen en -centra 01.05.03. Gemeenschapscentra 01.05.04. Andere gemeentediensten 01.06. Thuislozenzorg 01.06.01. Crisisopvang 01.06.02. Opvangcentra jongeren 01.06.03. Opvangcentra vrouwen en kinderen 01.06.04. Opvangcentra mannen 01.06.05. Opvangcentra gemengd publiek 01.06.06. Begeleid wonen 01.06.07. Nood- en doorgangswoningen 01.06.08. Andere 01.07. Budgetbegeleiding, budgetbeheer en schuldbemiddeling 01.08. Ombudsdiensten 01.09. Discriminatie 01.10. Toegankelijkheid algemeen 01.11. Ondersteuning vrijwilligerswerk 01.12. Zelfzorg 01.12.01. Lokaal overleg zelfzorg 01.12.02. Federaties en koepels zelfzorg 01.13. Informatie, overleg, federaties en koepels 01.13.01. Overleg algemene sociale dienstverlening 01.13.02. Federaties, koepels en inrichtende machten algemene sociale dienstverlening 02. LICHAMELIJKE GEZONDHEIDSZORG 02.01. Telefonische hulpverlening 02.02. Dringende medische hulpverlening 02.02.01. Dringend ziekenvervoer 02.02.02. Wachtdiensten 02.03. Gezondheidsbevordering 02.03.01. Gezondheidsvoorlichting en -opvoeding (GVO) 02.03.02. Lokaal Overleg Gezondheidszorg (LOGO’s) 02.04. Algemene dienstverlening gezondheidszorg 02.04.01. Eerstelijnsgezondheidszorg 02.04.02. Wijkgezondheidscentra 02.04.03. Medisch hulpmateriaal 02.04.04. Medische hulpdiensten (niet-dringend) 02.04.05. Ziekenfondsen


171 171

02.04.06. Diverse gezondheidsdiensten 02.05. Specifieke gezondheidszorg 02.05.01. Arbeid en gezondheid 02.05.02. Specifieke gezondheidsthema’s 02.05.03. Ziekenbezoek 02.06. Ziekenhuizen, poliklinieken en dispensaria 02.06.01. Ziekenhuizen 02.06.02. Sociale diensten van ziekenhuizen 02.06.03. Poliklinieken 02.06.04. Dispensaria 02.06.05. Hersteloorden 02.06.06. Revalidatiecentra 02.07. Palliatieve zorg 02.07.01. Palliatieve netwerken en ondersteuning 02.07.02. Dagcentra palliatieve zorg 02.07.03. Palliatieve eenheid in een ziekenhuis 02.07.04. Palliatieve supportteams 02.08. Actieve levensbeëindiging 02.09. Zelfhulp 02.09.01. Zelfhulp - Fysische ziekte 02.09.02. Zelfhulp - Operatieve ingreep 02.10. Informatie, overleg, federaties en koepels 02.10.01. Overleg lichamelijke gezondheidszorg 02.10.02. Federaties, koepels en inrichtende machten gezondheidszorg 03. GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG (GGZ) 03.01. Dringende hulpverlening 03.01.01. Telefonische hulpverlening 03.01.02. Psychiatrische urgentiediensten en crisisinterventie 03.02. Ambulante diensten voor geestelijke gezondheidszorg 03.02.01. Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGGZ) 03.02.02. Psychiatrische thuiszorg 03.02.03. Andere ambulante begeleidingsdiensten GGZ 03.02.04. Centra voor dagbehandeling GGZ en activiteitencentra GGZ 03.02.05. Psychosociale revalidatiecentra 03.02.06. Beschut wonen GGZ 03.03. Residentiële diensten voor geestelijke gezondheidszorg 03.03.01. Psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen (PAAZ) 03.03.02. Psychiatrische ziekenhuizen 03.03.03. Psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT) 03.03.04. Therapeutische gemeenschappen 03.04. Specifieke doelgroepen 03.04.01. Diensten voor kinderen jeugdpsychiatrie 03.04.02. Diensten voor psychogeriatrie 03.05. Hulpverlening aan mensen met een verslaving 03.05.01. Verslavingspreventie 03.05.02. Spoedopname 03.05.03. Ambulante begeleiding 03.05.04. Residentiële hulpverlening 03.06. Zelfhulp 03.06.01. Zelfhulp - Psychosociale problemen 03.06.02. Zelfhulp - Verwerking na verlies 03.06.03. Zelfhulp - Verslavingsproblemen 03.07. Informatie, overleg, federaties en koepels 03.07.01. Overleg GGZ 03.07.02. Federaties, koepels en inrichtende machten GGZ


172

04. THUISZORG 04.01. Thuiszorgmeldpunten (24u op 24u) 04.02. Lokale dienstencentra 04.03. Regionale dienstencentra 04.04. Diensten voor gezinszorg 04.05. Oppas- en gezelschapsdiensten 04.06. Opvang 04.06.01. Dagverzorgingscentrum 04.06.02. Centrum voor kortverblijf 04.07. Specifieke dienstverlening 04.07.01. Diensten maaltijdbedeling 04.07.02. Poetsdiensten 04.07.03. Klusjesdiensten (boodschappen, strijken, kleine herstellingen,…) 04.07.04. Vervoerdiensten 04.07.05. Ergotherapie aan huis 04.07.06. Alarmcentrales 04.07.07. Thuisverpleging 04.07.08. Palliatieve thuiszorg 04.08. Verenigingen voor mantelzorgers 04.09. Zorgkassen 04.10. Informatie, overleg, federaties en koepels 04.10.01. Overleg thuiszorg 04.10.02. Federaties, koepels en inrichtende machten thuiszorg 05. RELATIES EN SEKSUALITEIT 05.01. Dringende hulpverlening 05.02. Diensten relaties en seksualiteit 05.03. Seksualiteitbeleving 05.04. Specifieke situaties 05.04.01. Familiaal geweld 05.04.02. Relatie- en scheidingsbemiddeling 05.04.03. Alimentatievordering 05.05. Zelfhulp 05.05.01. Zelfhulp - Alleenstaand en echtscheiding 05.05.02. Zelfhulp - Relaties en seksualiteit 05.05.03. Zelfhulp - Seksueel misbruik 05.06. Informatie, overleg, federaties en koepels 05.06.01. Overleg relaties & seksualiteit 05.06.02. Federaties, koepels en inrichtende machten relaties & seksualiteit 06. OPLEIDING, WERKLOOSHEID EN TEWERKSTELLING 06.01. Opleiding voor volwassenen 06.01.01. Basiseducatie 06.01.02. Tweedekansonderwijs 06.01.03. Onderwijs voor sociale promotie 06.01.04. Centra voor beroepsopleiding 06.01.05. Opleidingscentra 06.02. Sociale partners en secretariaten 06.02.01. Hoofdzetels en gewestelijke verbonden van de vakbonden 06.02.02. Middenstands- en werkgeversorganisaties 06.02.03. Socialeverzekeringsfondsen 06.02.04. Sociaal secretariaten 06.03. Werkloosheid 06.03.01. Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) 06.03.02. Lokale afdelingen vakbonden en uitbetalingsbureaus hulpkas voorwerkloosheidsuitkeringen 06.04. Sociaal interimkantoren


173 173

06.05. Bemiddeling, begeleiding, opleiding en werkervaring voor werkzoekenden 06.05.01. Werkwinkel 06.05.02. Arbeidsbemiddeling 06.05.03. Werkzoekendenwerkingen 06.05.04. Trajectbegeleiding werkgelegenheid 06.05.05. Opleidings- en werkervaringinitiatieven 06.05.06. PWA - Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap 06.06. Sociale tewerkstelling 06.06.01. Sociale werkplaatsen 06.06.02. Arbeidszorginitiatieven 06.06.03. Beschutte werkplaatsen 06.06.04. Gespecialiseerde trajectbepalings- en begeleidingsdienst - GTB 06.06.05. Gespecialiseerde arbeidsonderzoeksdienst - GA 06.06.06. Gespecialiseerde opleidings-, begeleidings- en bemiddelingsdienst - GOB 06.06.07. Lokale Diensteneconomie 06.06.08. Invoegbedrijven 06.06.09. Startcentra 06.07. Steunpunten Groene Zorg 06.08. Informatie, overleg, federaties en koepels 06.08.01. Overleg opleiding, werkloosheid en tewerkstelling 06.08.02. Koepels, federaties en inrichtende machten opleiding, werkloosheid en Tewerkstelling 07. HUISVESTING 07.01. Info en advies huisvesting 07.01.01. Woonwinkel 07.01.02. Huisvestingsdiensten OCMW en gemeente 07.01.03. Huurdersverenigingen 07.01.04. Levenslang wonen 07.02. Huisvestingsinitiatieven 07.02.01. Sociale leningen 07.02.02. Sociale huisvesting 07.02.03. Sociale verhuurkantoren 07.02.04. Stads-, gemeente- en OCMW-woningen 07.02.05. Andere huisvestingsinitiatieven 07.03. Zelfzorg huisvesting 07.04. Informatie, overleg, federaties en koepels 07.04.01. Overleg huisvesting 07.04.02. Federaties, koepels en inrichtende machten huisvesting 08. RECHTSHULP EN JUSTITIE 08.01. Rechtshulp en juridisch advies 08.01.01. Wetswinkel 08.01.02. Rechtshulp 08.01.03. Consumentenorganisaties 08.02. Justitiële hulpverlening 08.02.01. Justitieel welzijnswerk 08.02.02. Slachtofferzorg 08.02.03. Daderhulp 08.02.04. Bemiddeling in strafzaken 08.02.05. Preventiediensten (veiligheidscontracten) 08.02.06. Herstelbemiddeling 08.03. Federale en lokale politie 08.04. Justitie en medewerkers gerecht 08.04.01. Justitiehuizen 08.04.02. Rechtbanken 08.04.03. Advocaten


174

08.04.04. 08.04.05. 08.04.06. 08.04.07.

Notarissen Gerechtsdeurwaarders Strafinrichtingen Alternatieve maatregelen en straffen

09. KINDEREN EN GEZINNEN 09.01. Telefonische diensten 09.02. Opvoedingsondersteuning 09.03. Ambulante begeleiding van kinderen en gezinnen 09.03.01. Prenatale zorgverlening 09.03.02. Kraamzorg 09.03.03. Consultatiebureaus 09.03.04. Regiohuizen Kind en Gezin 09.03.05. Inloop-team 09.04. Kinderopvang 09.04.01. Centra voor Kinderopvang (CKO) 09.04.02. Gemandateerde voorzieningen 09.04.03. Kinderdagverblijven 09.04.04. Initiatieven buitenschoolse opvang 09.04.05. Diensten voor onthaalouders 09.04.06. Opvang voor kinderen met een handicap en zieke kinderen 09.04.07. Andere kinderopvang 09.05. Gezinsondersteuning 09.05.01. Crisisbegeleiding gezinnen 09.05.02. Centra voor integrale gezinszorg (CIG) 09.05.03. Centra voor kinderzorg en gezinsondersteuning (CKG) 09.05.04. Andere residentiële gezinsondersteuning 09.06. Adoptie-, evaluatie- en nazorgdiensten 09.07. Specifieke gezinssituaties 09.07.01. Gezinsplaatsingsdiensten 09.07.02. Neutrale ontmoetingsruimtes 09.07.03. Kinderverwaarlozing en -mishandeling 09.08. Speel-o-theken 09.09. Kinderbijslagfondsen 09.10. Zelfhulp Kinderen en Gezinnen 09.11. Informatie, overleg, federaties en koepels 09.11.01. Overleg kinderen- en gezinsbegeleiding 09.11.02. Federaties en koepels en inrichtende machten kinderen- en Gezinsbegeleiding 10. JONGEREN 10.01. Info, advies en begeleiding 10.01.01. Telefonische hulpverlening jongeren 10.01.02. JIP’s en JAC’s 10.01.03. Gemeentelijke jeugddiensten 10.02. Jeugd(welzijns)werk 10.02.01. Jongerenorganisaties/jeugdvoorzieningen 10.02.02. Initiatieven voor maatschappelijk kwetsbare jongeren 10.03. Onderwijs 10.03.01. Informatie 10.03.02. Centra voor leerlingenbegeleiding (CLB) 10.03.03. Lokale Overlegplatforms Gelijke Onderwijskansen (LOP’s) 10.03.04. Centra voor deeltijds onderwijs 10.03.05. Deeltijdse vorming 10.03.06. Studentenvoorzieningen en -begeleiding 10.03.07. Buitenschoolse en naschoolse begeleiding 10.03.08. Schoolopbouwwerk


175 175

10.04. Specifieke tewerkstellingsinitiatieven voor jongeren 10.05. Woonbegeleiding jongeren 10.06. Informatie, overleg, federaties en koepels 10.06.01. Overleg jeugd en jongeren 10.06.02. Federaties, koepels en inrichtende machten jeugd en jongeren 11. BIJZONDERE JEUGDBIJSTAND 11.01. Aanmeldingspunten Bijzondere Jeugdbijstand (BJB) 11.01.01. Comités Bijzondere Jeugdzorg 11.02. Bemiddelingscommissies 11.03. Politionele jeugdbijstand 11.04. Sociale dienst voor gerechtelijke jeugdbijstand 11.05. Ondersteuningsteam Allochtonen BJB (OTA) 11.06. Ambulante BJB 11.06.01. Crisishulp aan Huis 11.06.02. Thuisbegeleidingsdiensten BJB 11.06.03. Dagcentra BJB 11.06.04. Begeleid zelfstandig wonen BJB 11.07. Residentiële BJB 11.07.01. Onthaal-, oriëntatie- en observatiecentra 11.07.02. Pleegzorgdiensten 11.07.03. Begeleidings- en gezinstehuizen BJB 11.07.04. Gemeenschapsinstellingen BJB 11.08. Alternatieve begeleiding jongeren 11.09. Zelfhulp Bijzondere Jeugdbijstand 11.10. Informatie, overleg, federaties en koepels 11.10.01. Overleg BJB 11.10.02. Federaties, koepels en inrichtende machten BJB 12. OUDEREN 12.01. Dienstverlening 12.01.01. Telefonische hulpverlening 12.01.02. Informatie- en bemiddelingsdiensten 12.01.03. Aanvraag en toekenning pensioen 12.01.04. Ouderenmis(be)handeling 12.02. Ontmoeting - Vrije tijd - Vorming 12.02.01. Ontmoetingscentra 12.02.02. Verenigingsleven ouderen 12.02.03. Activiteiten en cursussen 12.03. Woonmogelijkheden 12.03.01. Rustoorden en rust- en verzorgingstehuizen 12.03.02. Serviceflats en andere residenties met serviceverlening 12.03.03. Woonprojecten (met/zonder dienstverlening) 12.04. Informatie, overleg, federaties en koepels 12.04.01. Overleg ouderen 12.04.02. Koepels, federaties en inrichtende machten ouderen 13. PERSONEN MET EEN HANDICAP 13.01. Informatie, advies en bemiddeling 13.01.01. Telefonische informatie en hulpverlening 13.01.02. Handicap en advies 13.01.03. Trajectbegeleiding 13.01.04. Steunpunt Expertise Netwerken (SEN) 13.01.05. Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap 13.02. Algemene diagnose en behandeling 13.02.01. Centrum voor ontwikkelingsstoornissen (COS)


176

13.02.02. Observatie- en behandelingscentra (OBC) 13.02.03. Centrum voor menselijke erfelijkheid (CME) 13.02.04. Vroegtijdige revalidatiecentra en kinderdagverblijven 13.03. Centra voor Ambulante Revalidatie 13.04. Thuisbegeleiding personen met een handicap 13.05. Verenigingen en vrijetijdsbesteding 13.05.01. Vrije tijd, speelpleinwerking en vorming voor personen met een handicap 13.05.02. Sport voor personen met een handicap 13.05.03. Speel-o-theken voor personen met een handicap 13.06. Buitengewoon onderwijs 13.06.01. Buitengewoon kleuter- en lager onderwijs 13.06.02. Buitengewoon secundair onderwijs 13.06.03. Centra voor leerlingenbegeleiding voor buitengewoon onderwijs 13.07. Orthopedagogische internaten of semi-internaten 13.08. Dagcentra en begeleid werken personen met een handicap 13.09. Woonvormen voor meerderjarigen met een handicap 13.09.01. Zelfstandig wonen 13.09.02. Begeleid wonen 13.09.03. Gezinsplaatsingsdiensten 13.09.04. Wonen onder begeleiding van een particulier (WOP) 13.09.05. Beschermd wonen 13.09.06. Tehuizen voor kort verblijf 13.09.07. Tehuizen voor werkenden (gezinsvervangende tehuizen) 13.09.08. Tehuizen voor niet-werkenden 13.10. Specifieke dienstverlening 13.10.01. Hulpmiddelen 13.10.02. Assistentie 13.11. Zelfhulp - Personen met een handicap 13.12. Informatie, overleg, federaties en koepels 13.12.01. Overleg Personen met een handicap 13.12.02. Koepels, federaties en inrichtende machten personen met een handicap 14. ETNISCH-CULTURELE MINDERHEDEN 14.01. (Gemeentelijke) integratiediensten 14.02. Integratiecentra 14.02.01. Hoofdzetels 14.02.02. Steunpunten 14.03. Dienstverlening aan minderheden 14.03.01. Onthaalbureaus voor anderstalige nieuwkomers 14.03.02. Tolken en vertaaldiensten 14.03.03. Taallessen voor etnisch-culturele minderheden 14.03.04. Rechtshulp voor etnisch-culturele minderheden 14.04. Doelgroep vluchtelingen, asielzoekers en mensen zonder papieren 14.04.01. Opvangcentra 14.04.02. Lokale opvanginitiatieven (LOI) 14.04.03. Cellen vluchtelingenwerk 14.04.04. Andere dienstverlening 14.05. Doelgroep zigeuners, woonwagenbewoners en voyageurs 14.06. Specifieke thema’s 14.06.01. Racismebestrijding 14.06.02. Noord-Zuid-samenwerking 14.07. Zelfzorg 14.07.01. Organisaties van etnisch-culturele minderheden 14.08. Informatie, overleg, federaties en koepels 14.08.01. Overleg minderheden 14.08.02. Koepels, federaties en inrichtende machten minderheden


177 177

15. ARMOEDE EN KANSARMOEDE 15.01. Algemene informatie en advies 15.02. Materiële en sociale dienstverlening 15.02.01. Kringloopcentra 15.02.02. Sociaal restaurants 15.02.03. Materiële hulpverlening en voedselbedeling 15.02.04. Inloopcentra 15.02.05. Vakantie 15.03. Straathoekwerk 15.04. Groepen van mensen in achterstellingssituaties 15.04.01. Erkende Verenigingen waar armen het woord nemen 15.04.02. Andere initiatieven van of voor mensen in armoede 15.05. Informatie, overleg, federaties en koepels 15.05.01. Overleg armoede en kansarmoede 15.05.02. Opleiding ervaringsdeskundigen (kans)armen 15.05.03. Federaties, koepels en inrichtende machten armoede en kansarmoede 16. SAMENLEVINGSOPBOUW 16.01. Maatschappelijk opbouwwerk 16.02. Informatie, overleg, federaties en koepels 16.02.01. Regionale organisaties voor Samenlevingsopbouw 16.02.02. Samenlevingsopbouw Vlaanderen 16.02.03. Federatie Samenlevingsopbouw 17. GEMEENTELIJKE, PROVINCIALE, VLAAMSE EN FEDERALE OVERHEDEN 17.01. Gemeentelijke overheden 17.02. Provinciale diensten en gemeenschapscommissies 17.03. Vlaamse Gemeenschap 17.03.01. Ministeries 17.03.02. Administratie 17.04. Federale overheidsdiensten en rijksdiensten 17.05. Parastatalen


Sociale Plattegrond Oost-Vlaanderen Wegwijs in welzijn en gezondheid

Recommend Documents