Sociale netwerken Waarom en hoe?
Opbouw verhaal • Zorg in Nederland -recente ontwikkelingen en hun achtergronden • Verschijningsvormen en omvang informele zorg • Zorg voor de informele zorg • De kracht van netwerken
Opbouw verhaal • Zorg in Nederland -recente ontwikkelingen en hun achtergronden • Verschijningsvormen en omvang informele zorg • Zorg voor de informele zorg • De kracht van netwerken
Het zorggebouw in Nederland intramuraal
thuiszorg
Informele zorg
Tendensen in samenleving • Liberalisering - minder overheidsbemoeienis • Individualisering - geen deel meer van collectieven • En dus ook: maatwerk • Keuzevrijheid - ook in zorg en dienstverlening
Nederland • Mengvorm sociaal-democratisch en corporatistisch • Algemene toegankelijkheid • Grote rol overheid • Naast grote rol sociale partners (poldermodel)
• Groei naar liberaal model • Vermindering algemene toegankelijkheid • Grote invloed marktwerking
Daarnaast • Uitgaven zorg blijven groeien
• Noodzaak bezuinigingen
• Beroepsbevolking gaat krimpen
Nederland • Mengvorm sociaal-democratisch en corporatistisch • Algemene toegankelijkheid • Grote rol overheid • Naast grote rol sociale partners (poldermodel)
• Groei naar liberaal model • Vermindering algemene toegankelijkheid • Grote invloed marktwerking
• ‘Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving’
???????
Beleidsaandacht informele zorg • Introductie Wmo: 4e prestatieveld • Welzijn Nwe stijl: 4e baken • Brief augustus 2013: “belang informele zorg groeit”
• Wmo 2015: nadrukkelijk onderdeel 1e aspect maatschappelijke ondersteuning • Wlz 2015: langer zelfstandig wonen met hulp uit eigen omgeving
Het zorggebouw in Nederland intramuraa l
thuiszorg
Informele zorg
Opbouw verhaal • Zorg in Nederland -recente ontwikkelingen en hun achtergronden • Verschijningsvormen en omvang informele zorg • Zorg voor de informele zorg • De kracht van netwerken
Vormen van informele zorg
Informele zorg
intensief
zelfzorg
zelfhulp
afstand
niet intensief
mantelzorg
Vrijwillige zorg
zelfzorg
afstand
sociale steun
lotgenotencontact
Vrijwillige zorg
Vormen van informele zorg
Informele zorg
intensief
zelfzorg
zelfhulp
niet intensief
mantelzorg
Vrijwillige zorg
zelfzorg
Kern Wmo - beleid afstand
afstand
sociale steun
lotgenotencontact
Vrijwillige zorg
Definities • Zelfzorg: • alle handelingen die een mens bewust verricht ter verbetering van zijn eigen gezondheid; betreft zowel preventieve handelingen als behandeling met bijvoorbeeld zelfmedicatie’ (NB: ook verbetering ‘welzijn’) • Zelfhulp: • Zelfhulp is een vrijwillige activiteit van mensen, gericht op het beheersen en overwinnen van aandoeningen, psychische of sociale problemen waardoor ze, persoonlijk of als verwanten, getroffen worden (Gielen et al., 2010, p. 33). Bij zelfhulp helpen mensen elkaar en ook zichzelf. • Mantelzorg: • zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt gegeven aan een hulpbehoevende door één of meerdere leden van diens directe omgeving, waarbij de zorgverlening direct voortvloeit uit de sociale relatie
• Vrijwillige zorgverlening • onbetaalde en onverplichte werkzaamheden in georganiseerd verband voor anderen die zorg en ondersteuning nodig hebben en met wie – bij de start – geen persoonlijke relatie bestaat
Feiten en geruchten • Zorgvraag blijft gelijk/neemt toe • Een op acht mantelzorgers ernstig belast • Aantal vrijwilligers zou teruglopen (?) • Zorgkracht samenleving neemt af (?)
Cijfers
•Mantelzorg:
Ongeveer 2,5 miljoen Nederlanders verleent mantelzorg De omvang van de mantelzorg is ongeveer 5 keer die van de professionele thuiszorg Gemiddeld duren mantelzorgperioden meer dan vijf jaar en helpt men 22 uur per week Bijna kwart mantelzorgers voelt zich niet belast Zes op tien voelt zich licht tot matig belast: voortdurend plichtsgevoel en/of problemen met combineren taken Een op acht ernstig belast: ondersteuning (bijv. overname taken of verlof) dringend gewenst
Cijfers • Vrijwillige zorgverlening 6% van de bevolking is actief in vrijwilligerswerk op het terrein van de zorg Via vrijwilligersorganisaties, zoals Zonnebloem, Rode Kruis, Humanitas
250.000
In verzorgings- en verpleeghuizen
100.000
In gehandicaptenorganisaties
50.000
In ziekenhuizen
20.000
In ggz-instellingen, via Mee-organisaties en gezondheidsprojecten
30.000 450.000
meer dan 2% van de mensen met lichamelijke beperkingen krijgt (naast mantelzorg en professionele hulp) hulp van vrijwilligers. 25 tot 30% van de mensen helpt iemand uit omgeving (niet familie of vrienden) met psychische problemen (huishoudelijke hulp, administratie, sociale activiteiten ) In diverse welzijnssectoren is het aantal vrijwilligers - uren minstens gelijk aan dat van professionele krachten; op het terrein van ‘zorg’ (veel) groter Ruim 10% voelt zich zwaar tot overbelast
Somberheid is overdreven, maar grenzen zijn wel bereikt….
Opbouw verhaal • Zorg in Nederland -recente ontwikkelingen en hun achtergronden • Verschijningsvormen en omvang informele zorg • Zorg voor de informele zorg • De kracht van netwerken
Vormen van informele zorg
Informele zorg
intensief
zelfzorg
zelfhulp
afstand
niet intensief
mantelzorg
Vrijwillige zorg
zelfzorg
afstand
sociale steun
lotgenotencontact
Vrijwillige zorg
Vormen van informele zorg
Informele zorg
intensief
zelfzorg
zelfhulp
niet intensief
mantelzorg
Vrijwillige zorg
zelfzorg
sociale steun
sociale steun
afstand
afstand
lotgenotencontact
Vrijwillige zorg
Sociale steun • Definitie: • interacties tussen mensen die tegemoet komen aan sociale basisbehoeften van de ontvanger, zoals affectie, goedkeuring, erbij horen en veiligheid • • • •
Emotioneel Instrumenteel Informatief Gezelschap
• Bronnen: • Burencontact • Hand- en spandiensten • Sociale netwerken
Sociale steun • Definitie: • interacties tussen mensen die tegemoet komen aan sociale basisbehoeften van de ontvanger, zoals affectie, goedkeuring, erbij horen en veiligheid • • • •
Emotioneel Instrumenteel Informatief Gezelschap
• Bronnen: • Burencontact • Hand- en spandiensten • Sociale netwerken
Opbouw verhaal • Zorg in Nederland -recente ontwikkelingen en hun achtergronden • Verschijningsvormen en omvang informele zorg • Zorg voor de informele zorg • De kracht van netwerken
Sociale netwerken • In belangstelling vanaf beginjaren sociologie • ‘bridging and bonding’
• Buffer en vitamine • Sterk sociaal netwerk voorkomt • Sterk sociaal netwerk herstelt
• Zorgkracht (?) – aandacht voor netwerksterking
Typen interventies rond sociale netwerken • Netwerkversterking
• Netwerkontwikkeling
• Leefplannen
Netwerkversterking • Uitgaan van bestaand netwerk • In kaart brengen relaties (ecogrammen) • Overleggen over mogelijkheden hulp/ondersteuning (b.v.k. onder regie hulpvrager) • Vaststellen en uitvoeren plan • Wel inzet professional (bijv. netwerkberaad) of juist niet (bijv. EKC)
Netwerkontwikkeling • Uitbreiden sociale relaties, vergroten informele netwerk • Zowel participatie als ondersteuning • Voorbeelden: • lotgenotencontact/zelfhulp • Buddy/maatjesprojecten • Inzet coaches
• Bij start verwachtingen/wensen inventariseren !!!
Leefplannen • Afkomstig uit VS: Personal Futures Planning (PFP) • Gericht op zo zelfstandig mogelijk leven • Sociale en professionele netwerken • Met accent op directe woonomgeving: wijk/buurt.. • Integraal en samenhangend
• Planning én regie in handen ‘cliënt’
Vangnet of valstrik Positief
Negatief
• Mogelijkheid om verhoudingen en daarmee netwerk te herstellen (‘boeten’)
• Niet elk netwerk wens je een ander toe
• Nieuwe contacten: nieuwe vitamines, nieuwe buffers
• Niet elk probleem is op te lossen in informele sfeer
• Bredere verdeling ondersteuning, minder risico op afbreuk
• Mattheus-effect en daardoor risico teleurstelling
Vangen of vallen Positief
Negatief
• Mogelijkheid om verhoudingen en daarmee netwerk te herstellen (‘boeten’) • • Nieuwe contacten: nieuwe vitamines, nieuwe buffers
• Niet elk netwerk wens je een ander toe
• Bredere verdeling ondersteuning, minder risico op afbreuk
• Mattheus-effect en daardoor risico teleurstelling
• Niet elk probleem is op te lossen in informele sfeer
Sociale steun • Definitie: • interacties tussen mensen die tegemoet komen aan sociale basisbehoeften van de ontvanger, zoals affectie, goedkeuring, erbij horen en veiligheid • • • •
Emotioneel Instrumenteel Informatief Gezelschap
• Bronnen: • Burencontact • Hand- en spandiensten • Sociale netwerken
Sociale steun • Definitie: • interacties tussen mensen die tegemoet komen aan sociale basisbehoeften van de ontvanger, zoals affectie, goedkeuring, erbij horen en veiligheid • • • •
Emotioneel Instrumenteel Informatief Gezelschap
• Bronnen: • Burencontact • Hand- en spandiensten • Sociale netwerken
Sociale steun • Definitie: • interacties tussen mensen die tegemoet komen aan sociale basisbehoeften van de ontvanger, zoals affectie, goedkeuring, erbij horen en veiligheid • • • •
Emotioneel Instrumenteel Informatief Gezelschap
• Bronnen: • Burencontact • Hand- en spandiensten • Sociale netwerken
Sociale steun • Definitie:
• interacties tussen mensen die tegemoet komen aan sociale basisbehoeften van de ontvanger, zoals affectie, goedkeuring, erbij horen en veiligheid • • • •
Emotioneel Instrumenteel Informatief Gezelschap
• Bronnen:
• Burencontact • Hand- en spandiensten • Sociale netwerken
• Overbruggen
of binden
Kijk eerst wat werkt…. • What works beginselen: • • • • • •
Risico – wie Behoeften - wat Responsiviteit – waarmee Professionaliteit – door wie Integriteit – hoe Context – waar
En ontwerp dan (samen) een strategie….
Kijk eerst wat werkt…. • What works beginselen: • • • • • •
Risico – wie Behoeften - wat Responsiviteit – waarmee Professionaliteit – door wie Integriteit – hoe Context – waar
En ontwerp dan (samen) een strategie…. Dank voor uw aandacht
