Netwerk je sterk: Het wat, hoe en waarom van netwerken Kom uit je reservaat, sluit je niet op in vergaderingen en leg contacten met andere verenigingen. Dat is het motto dat we aan onze lokale en regionale verenigingen willen meegeven. Door te netwerken wissel je immers waardevolle informatie uit, kan je meer creatieve oplossingen vinden voor milieuproblemen en leg je de basis voor een kwaliteitsvolle bestuurswerking, gezamenlijke projecten of activiteiten. Kortom, netwerken maakt je vereniging sterk. Met deze infofiche gaan we dan ook in op de volgende onderwerpen: Wat zijn netwerken? Waarom netwerken? Hoe netwerken? En nog veel meer. Een samenvatting van de belangrijkste tips vind je achteraan de infofiche.
1. Wat zijn netwerken? Een netwerk is een samenwerkingsverband van mensen of verenigingen die op een of andere manier iets gemeenschappelijks hebben, ervaringen met elkaar willen delen en gemeenschappelijke doelstellingen willen realiseren. Het bindelement tussen deze mensen of verenigingen is dat ze allemaal actief zijn in de civiele samenleving en dat ze voor bepaalde maatschappelijke doelstellingen ijveren. In een netwerk werk je samen in een min of meer los verband, rond één of meerdere gezamenlijke doelstellingen. Deze samenwerking kan tijdelijk en kort van aard zijn. Ook kunnen netwerken wisselen van samenstelling naargelang de problematiek en doelstellingen.
2. Waarom netwerken? De contacten tussen milieu- en natuurverenigingen verlopen eerder informeel via persoonlijke contacten, dubbel lidmaatschap of de minaraad. De gezamenlijke vergaderingen hebben meestal tot doel om de activiteitenkalender op elkaar af te stemmen. Dit ‘vaarwater’overleg kan een belangrijke eerste stap zijn tot structureel overleg en samenwerking. Contacten en samenwerking met niet-milieuorganisaties zijn eerder sporadisch. Door als vereniging actief te investeren in netwerking, bouw je deze contacten verder uit. Het is evident om hiervoor eerst de bestaande kanalen en fora in de gemeente te gebruiken, zoals milieuraad, gecoro, mobiliteitsraad, enz… Maar ook daarbuiten kan je een netwerk uitbouwen of uitbreiden. En dit omwille van verschillende redenen.
Bewegingswerk – Infofiches –Bestuur
1
Uitwisselen van kennis en ervaring Milieuproblemen worden steeds complexer. De ervaring en expertise binnen de eigen vereniging is vaak ontoereikend om de hele problematiek in kaart te brengen. Door contacten met milieuverenigingen en andere organisaties of burgers krijg je zicht op alle facetten van het probleem, kan je ervaringen en kennis uitwisselen en kom je tot creatievere oplossingen.
Voorbeeld: De gemeente verleent een verkavelingvergunning aan een bouwpromotor. Deze wil een appartementsblok neerzetten waarbij de afwatering van het gebouw door een beschermd natuurgebied loopt. Je protesteert als milieuvereniging tegen deze gang van zaken. Het actiecomité van buurtbewoners heeft kennis van de precieze bouwplannen en fouten bij de vergunningsprocedure. Door kennis en ervaring uit te wisselen kunnen zowel de milieuvereniging als het actiecomité een beter dossier opbouwen tegen de inplanting van dit appartementsblok.
Steun zoeken voor eigen standpunten Als milieuorganisatie streef je maatschappelijke doelen in de civiele samenleving na. Deze kun je deels op eigen kracht, via eigen acties of activiteiten, en via de bestaande overlegorganen (bijv. milieuraad of gecoro) realiseren. Maar in veel gevallen is de realisatie van jouw doelstellingen niet mogelijk zonder steun van verenigingen of een breder publiek in de gemeente. Draagvlakverbreding heet dit dan met een geleerd woord. Hoe groter je maatschappelijk draagvlak, hoe meer verenigingen en mensen achter jouw voorstellen of standpunten staan. Hoe groter ook het politieke draagvlak voor jouw voorstellen of standpunten.
Voorbeeld: Jouw milieuvereniging is in de milieuraad als enigste gekant tegen de inplanting van een appartementsblok naast het lokale natuurreservaat. Door het betrokken buurtcomité te contacteren en samen acties op te zetten bereik je een groter publiek. En staat jouw vereniging met haar protest t.a.v. de schepen veel sterker in de milieuraad.
Gemeenschappelijke doelstellingen realiseren Een netwerk kenmerkt zich door een gemeenschappelijke doelstelling van de deelnemers. Hierdoor vergroot de onderlinge band. Alle deelnemende personen of verenigingen moeten winst zien in een deelname aan het netwerk met behoud van eigen belang. Een eerste noodzakelijke stap voor het realiseren van gezamenlijke doelstellingen is het onderschrijven van deze gemeenschappelijke objectieven in een platformtekst. Daarna kan je
2
Netwerk je sterk
samen aan de slag gaan. Zo kan je gezamenlijke acties, activiteiten of projecten naar de buitenwereld ondernemen.
Voorbeeld: Elke vereniging wil aan een bepaalde behoefte voldoen of een doelstelling realiseren. Soms stemmen de doelstellingen van deze verenigingen overeen, dan weer niet en soms conflicteren ze zelfs met elkaar. Zo zullen de doelstellingen van het buurtcomité en de milieuvereniging in het verkavelingdossier niet noodzakelijk gelijk lopen. Een buurtcomité protesteert eerder uit eigen belang tegen de ‘visuele hinder’ van een nieuw brouwproject in de wijk. Een milieuvereniging reageert tegen de milieu-impact op het aanpalende natuurgebied. Voor beide partijen samen kunnen werken is het belangrijk dat er een overeenstemming is over de gezamenlijk te realiseren doelstellingen. In een platformtekst onderschrijven ze bijvoorbeeld dat ze samen ijveren voor de leefbaarheid van de wijk en de bescherming van het natuurpark. De bouwwerkzaamheden zullen immers een negatieve invloed hebben op de waterhuishouding van het natuurpark, de komst van een grootschalig appartementsblok trekt extra autoverkeer aan die de schaal en de leefbaarheid van de wijk overstijgt.
Reflectievragen: heb je contacten met andere milieuorganisaties in de gemeente? Wanneer, waarom en hoe? heb je contacten met niet-milieuorganisaties in de gemeente? Wanneer, waarom en hoe? werk je projectmatig en/of structureel samen met andere milieuorganisaties in de gemeente? werk je projectmatig en/of structureel samen met niet-milieuorganisaties in de gemeente? Moet je op het merendeel van deze vragen neen antwoorden, dan heb je wellicht weinig contacten buiten de vereniging. Dringend tijd dus om het netwerk van jouw vereniging uit te bouwen. Hoe doe je dit? Met enkele praktische tips zetten we jou op weg.
3. Hoe netwerken? 3.1. Voorbereiding van netwerken Een netwerk opstarten: wat komt daar zoal bij kijken? Een goede voorbereiding is het halve werk. Zet daarom vooraf volgende zaken zeker eerst op een rijtje. met wie wil je een netwerk vormen? wat is het doel van het netwerk? hoeveel deelnemers wil je in het netwerk? welke middelen zijn beschikbaar? voorbereiding van de eerste contacten en startbijeenkomst?
Bewegingswerk – Infofiches –Bestuur
3
3.1.1. Met wie?
Voor je een netwerk opzet, moet je eerst nagaan met welke personen en/of verenigingen je aan de slag wilt. Dit hangt af van verschillende factoren. Wil je een netwerk in de civiele maatschappij verder uitbouwen? Of wil je ook op politiek niveau de contacten met het bestuur, politieke partijen of administratie aanhalen? Kortom, wat is de doelstelling van het netwerk dat je wil uitbouwen? Civiele samenleving
Binnen de eigen vereniging of milieusector Je wil meer en beter netwerken. Dan begin je best binnen de eigen milieusector, en zelfs binnen de eigen vereniging. Jouw leden en sympathisanten zijn de voelantennes van jouw vereniging in de gemeente. Het is dan zeker interessant om te weten bij wie de (ervarings)deskundigheid rond bepaalde onderwerpen zit. Met een uitgebreid en up-to-date leden- en sympathisantenbestand kan je dit gemakkelijk in kaart brengen. Ook bij andere BBL-lidorganisaties of lokale NP- en Veltafdelingen uit de regio zitten er ongetwijfeld experts die niet mogen ontbreken in jouw netwerk. En vergeet ook niet de lokale JNM-afdeling uit het oog.
Voorbeeld: http://www.bblv.be/page.php/11: overzicht van de gewestelijke, thematische, regionale en
lokale lidorganisaties van BBL en links naar Natuurpunt, Velt en JNM-afdelingen.
Andere groepen (van mensen) en organisaties Dit is een bont gezelschap van middenveldorganisaties, wijkverenigingen, actiecomités, bedrijfsleven, adviesraden, enz… Zoek naar mensen of sleutelfiguren van het lokale middenveld die zelf veel netwerken, via hen kun je je netwerk vaak sneller uitbreiden. Ook journalisten leveren vaak interessante contacten. Bij persconferenties of andere gelegenheden sla je best met hen een praatje. En via de gemeentelijke website of informatiedienst kan je veel contactgegevens van verenigingen achterhalen. En je kan ook op andere gespecialiseerde websites hiervoor terecht.
4
Netwerk je sterk
Voorbeeld: http://www.socius.be/?action=organisaties: op de website van Socius vind je de gegevens van alle organisaties die door de Vlaamse Gemeenschap erkend zijn als organisaties voor sociaalcultureel volwassenenwerk. Sociale kaarten en organisaties per provincie: http://www.soka.be (Antwerpen) http://www.limburg.be/studiecel/socialekaart.html (Limburg) http://soka.netpoint.be/ (Oost-Vlaanderen) http://soka.netpoint.be/index.cfm/act/home/layout/vlaamsbrabant (Vlaams-Brabant) http://www.desocialekaart.be/zoeken/index.cfm/act/home/layout/west-vlaanderen (WestVlaanderen) http://www.11.be: adressen van lokale derde wereldgroepen. Kies op de startpagina de knop gemeenten in het snelmenu links en je krijgt een overzicht van lokale derde wereldorganisaties in je gemeente.
Politiek niveau Administratie
Ambtenaren beschikken dikwijls over een berg aan informatie en zijn vaak een onmisbare link in het uitbouwen van jouw netwerk op politiek niveau. Je hoeft niet wantrouwig te staan t.o.v. de administratie. Zeker de jonge generatie gemeentelijke ambtenaren zijn het niet altijd eens met hun schepen en zijn dikwijls bereid informatie te delen. Ook de technische medewerkers die dagelijks op de baan zijn, bijvoorbeeld de groendienst, zijn een belangrijke informatiebron. De Vlaamse en provinciale beleidsniveaus en administraties zijn eveneens belangrijk voor milieudossiers. Daar is de afstand met de administratie letterlijk en figuurlijk groter en zal je via persoonlijk contact niet zo snel informatie loskrijgen. Politieke mandatarissen Milieu- en natuurverenigingen worden steeds meer betrokken bij de planning en uitvoering van het milieubeleid. In adviesraden en overlegcommissies worden allerlei beleidsnota’s ter advisering voorgelegd. Via deze officiële kanalen krijg je dus zeer veel informatie van de bevoegde schepen over zijn beleid. Maar ook via meer informele contacten kan je belangrijke ‘vertrouwelijke’ informatie bekomen. 3.1.2. Wat is het doel?
Wil je kennis en ervaring uitwisselen? Dan kies je best voor een kleine en niet diverse groep van deelnemers. Omdat de deelnemers de situatie van elkaar beter herkennen en begrijpen.
Bewegingswerk – Infofiches –Bestuur
5
Voorbeeld: De gemeente werkt aan een ontwerp van ruimtelijk structuurplan. Het gemeentebestuur verzuimt om de burgers en verenigingen hierover goed te informeren. Je vreest dat nieuwe woonuitbreidingsgebieden worden aangesneden waardoor de al kwetsbare natuur onder druk komt te staan en extra verkeer wordt aangetrokken. Wat is de mening van andere milieuverenigingen hieromtrent? Welke expertise en ervaring hebben zij in huis? Woont er in onze gemeente een expert rond deze problematiek? Dringend tijd dus, om met een kleine groep van milieuverenigingen en externe experts zich over dit dossier te buigen.
Zoek je steun voor standpunten van de vereniging of wil je met andere verenigingen gezamenlijke activiteiten of projecten opzetten? Kies dan voor een grote diversiteit aan deelnemers. Zeker voor de organisatie van projecten of activiteiten is het financieel en voor promotionele doeleinden interessanter om met verschillende partners samen te werken.
Voorbeeld: De bereikbaarheid en verkeersveiligheid rond de plaatselijke winkels laat te wensen over. Jouw vereniging kan een vergadering beleggen met de lokale middenstand en UNIZO-afdeling om deze situatie te bespreken. Als alle partijen het eens zijn over dit probleem en de mogelijke oplossing hiervoor, kan dit resulteren in een intensere samenwerking via een gezamenlijke activiteit of project.
3.1.3. Met hoeveel?
Een belangrijk aandachtspunt is ook de grootte van het netwerk. Je start best met een klein netwerk. Uit de praktijk blijkt dat ongeveer acht deelnemers een geschikte vertrekbasis vormt. Zijn er meer deelnemers, dan loop je het risico dat mensen of verenigingen zich onttrekken aan het nemen van verantwoordelijkheid. Dit werkt zeer demotiverend voor de initiatiefnemers. Ook voor het uitwisselen van ervaringen en kennis werken kleine groepjes meer uitnodigend. Wellicht ontstaat na een tijd de behoefte om het netwerk uit te breiden op vlak van aantal deelnemers of diversiteit. Voordeel van nieuwe deelnemers is dan de frisse blik die een ‘buitenstaander’ inbrengt. Ook het leggen van contacten en dus uitbreiden van het netwerk is waardevol. Nadeel van deze buitenstaanders is dat ze een invloed kunnen hebben op de gedeelde groepscultuur. Je kan natuurlijk ook altijd kiezen voor een tijdelijke uitbreiding van het netwerk. Zo kan je naargelang het vergaderthema ervoor kiezen om een externe expert op je bijeenkomst uit te nodigen. 3.1.4. Met welke middelen?
Een netwerk kan maar draaien als aan een paar randvoorwaarden zijn voldaan. Bijvoorbeeld het budget, locatie, enz…
6
Netwerk je sterk
Locatie Verschillende formules zijn mogelijk. Je kan kiezen voor een vaste locatie of steeds wisselende locaties per bijeenkomst. Dit kan gepaard gaan met een wisselend voorzitterschap van de vergaderingen. Zo stimuleer je ook de blijvende betrokkenheid en verantwoordelijkheid van de netwerkpartners. Vanuit praktische overwegingen (bereikbaarheid, vergadercapaciteit) kan je ook opteren voor een vaste vergaderlocatie. Budget Koken kost geld, een netwerk oprichten en draaiende houden ook. Er zijn verschillende financieringsmogelijkheden. Eén: iedereen betaalt een vaste bijdrage of levert een bijdrage per bijeenkomst. Twee: je zoekt met de netwerkpartners naar fondsen. Dit is zeker aangewezen als je een gezamenlijk project of activiteit wil uitwerken.
Voorbeeld: Het Verenigingsteunpunt Tandem (www.tandemweb.be) beschikt over een budget voor lokale milieu- en duurzaamheidprojecten i.s.m. de gemeente. Daarnaast bestaat er nog een breed gamma aan projectfondsen waarop de milieu- en natuurverenigingen zich kunnen inschrijven. Via de elektronische babbels houdt BBL zijn lidorganisaties continu op de hoogte van nieuwe projectoproepen. Kom uit uw kot (www.komuituwkot.be) heeft heel wat projectoproepen lopen die kleinschalige vernieuwende activiteiten/projecten gericht op samenwerking tussen verenigingen wil stimuleren. Verenigingen die een projectaanvraag willen indienen, kunnen voorafgaandelijk ook een kwaliteitstoets door BBL laten doen. Zo heeft jouw projectaanvraag meer kans op goedkeuring.
3.2. Starten met het netwerk Voorbereiding eerste ontmoeting Als je op voorgaande elementen een goed zicht hebt verkregen ben je klaar voor te netwerken. Start eerst met de geselecteerde mensen en verenigingen persoonlijk/telefonisch te benaderen. En peil of ze interesse hebben en nodig ze uit voor een startbijeenkomst. Het is belangrijk om te onderstrepen dat deze bijeenkomst vrijblijvend is en enkel gericht is op het gezamenlijk nadenken en invullen van het netwerk. Het is pas op het einde van de startbijeenkomst dat je vraagt of de deelnemers zich willen verbinden aan het netwerk. De startbijeenkomst De startbijeenkomst dient in eerste instantie om elkaar en de werking van de verenigingen beter te leren kennen. Je trekt daarom voldoende tijd uit voor een voorstellingsronde. Eventueel kan je
Bewegingswerk – Infofiches –Bestuur
7
vragen aan verenigingen om hiervoor wat folders of ander materiaal mee te brengen. Daarna besteed je de rest van de vergadering aan het bepalen van gezamenlijke doelstellingen die je met het netwerk wenst te realiseren. Grote discussies over doelstellingen op lange termijn hebben weinig zin. Je beperkt je eerder tot het afbakenen van beperkte doelstellingen. En hoe je deze naargelang de doelstellingen in concrete acties of activiteiten wil vertalen. Hierdoor vermijd je van bij de start dat het netwerk een vrijblijvend karakter heeft en motiveer je verder de deelnemers met voor hen concrete acties en/of resultaten. Op het einde van de startbijeenkomst moet duidelijk zijn wie aan het netwerk zal deelnemen. Aan hen overhandig je een adressenlijst. Hierop vullen ze contact- en andere gegevens op. Dit zorgt ervoor dat je tijdens de volgende bijeenkomsten minder tijd hoeft te investeren in het leren kennen van elkaar. En het legt de basis van jouw netwerkadresbestand. Meer info over netwerkadresbestanden lees je op Bewegingswerk – Infofiches – Leden- en vrijwilligersbeleid: De gouden gids: een goed adressenbestand is geld waard
3.3. Netwerk draaiend houden Als een netwerk eenmaal is opgestart, is het belangrijk om deze in beweging te houden. Zo moeten de deelnemers gemotiveerd blijven om in het netwerk zelf verantwoordelijkheid en acties te ondernemen. Aan hun deelname moeten concrete resultaten verbonden zijn, zodat ze niet het gevoel krijgen dat ze meer investeren in het netwerk dan dat het hen oplevert. Op volgende zaken moet je dan ook letten. Aantal en duur van netwerkbijeenkomsten Stem het aantal bijeenkomsten af op de behoefte van deelnemers. Het aantal moet zodanig zijn dat deelnemers het netwerk uitdagend genoeg blijven vinden en de investering de moeite waard vinden. Drie of vier bijeenkomsten per jaar moeten normaal hiervoor voldoende zijn. Deze vergaderingen duren dan meestal drie uur. In de beginperiode of in de aanloop van een activiteit kan je natuurlijk iets meer vergaderen. Ook als je een gezamenlijk project uitwerkt zal het vergaderritme hoger moeten liggen. Netwerken met resultaat Het netwerk en de bijeenkomsten mogen niet verzanden in theekransjes. De vergaderingen moeten tot concrete resultaten leiden. Een structuur en andere werkafspraken moeten de netwerkbijeenkomsten in goede banen leiden. o
Voorbereiden van de bijeenkomsten
Geef aan het einde van de vergadering of bij de uitnodiging van de volgende vergadering de deelnemers een opdracht mee. Maak steeds concrete afspraken (ook voor een nieuwe
8
Netwerk je sterk
vergaderdatum) op het einde van de vergadering. Bijvoorbeeld: zoek tegen de volgende netwerkbijeenkomst het advies op van de milieuraad over het milieubeleidsplan. o
Agenda en verslaggeving van bijeenkomsten
Stel altijd een duidelijke agenda op en stuur deze ruime tijd voor de volgende vergadering op. Zorg voor een korte verslaggeving. Beperk je tot een overzicht van behaalde resultaten en te ondernemen acties. o
Voorzitten van de bijeenkomsten
De gespreksleider/voorzitter moet de agenda en de werkdoelen goed bewaken. o
Bedenken en organiseren van concrete activiteiten
De keuze van activiteiten is afhankelijk van de doelstellingen die je wilt bereiken met het netwerk. Het uitwisselen van informatie of het opzetten van een gezamenlijk project vereist een andere aanpak en activiteiten. Zorg er sowieso voor dat de deelnemers van het netwerk bij de geplande activiteiten genoeg zichtbaar zijn.
Samenvatting: Waarom netwerken? uitwisselen van kennis en ervaring steun zoeken voor eigen standpunten gemeenschappelijke doelstellingen realiseren: gezamenlijke acties, activiteiten of projecten opzetten Hoe is het met jouw netwerk gesteld? heb je contacten met andere milieuorganisaties in de gemeente? Wanneer, waarom en hoe ? heb je contacten met niet-milieuorganisaties in de gemeente? Wanneer, waarom en hoe? werk je projectmatig en/of structureel samen met andere milieuorganisaties in de gemeente? werk je projectmatig en/of structureel samen met niet-milieuverenigingen in de gemeente? Hoe netwerken? voorbereiding van het netwerk: met wie wil je een netwerk vormen?, wat is het doel van je netwerk?, hoeveel deelnemers wil je in het netwerk?, welke (financiële) middelen zijn beschikbaar? organiseren van een eerste startbijeenkomst: op basis van een persoonlijk contact en uitnodiging. netwerkbijeenkomsten organiseren: netwerkbijeenkomsten met concrete resultaten (bijv. gezamenlijke activiteiten, acties, projecten)
Bewegingswerk – Infofiches –Bestuur
9
