Sociaal Makelen voor Krachtige Wijken Samenvatting van de rapportage tussentijdse evaluatie sociaal makelaarschap augustus 2013–december 2014
Uitgevoerd door Onderzoeksnetwerk Sociaal Domein Utrecht
‘Initiatieven die uit bewoners zelf komen hebben een hart’
utrecht.nl
Taal&ontmoeting, Overvecht Zuid - Wijk&co
Inleiding
Inspirerende gesprekken
De gemeente Utrecht wil een stad zijn met leefbare en levendige wijken. Waar alle bewoners zo prettig en zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen en werken. Waar kinderen kunnen spelen en opgroeien, iedereen zich veilig voelt en waar mensen aandacht hebben voor elkaar en zich in willen zetten voor de buurt. Met dat doel voor ogen, ondersteunen sinds 2013 in Utrecht sociaal makelaars bewonersinitiatieven en brengen bewoners en organisaties samen. Onderzoeksnetwerk Sociaal Domein Utrecht (OSDU) onderzocht de ervaring van bewoners en professionals met deze nieuwe manier van werken: het sociaal makelen. Deze brochure is een korte samenvatting van de conclusies en de aanbevelingen. Wilt u het volledige rapport lezen, klik dan hier.
Het onderzoek bestond vooral uit heel veel gesprekken. Beleidsadviseurs voerden ruim 130 individuele gesprekken met wijkbewoners. Onderzoekers interviewden daarnaast de belangrijkste partners en verschillende professionals. De analyse en het opstellen van het rapport is door onafhankelijke onderzoekers van het OSDU gedaan. De voorlopige conclusies en aanbevelingen zijn besproken met beleidsadviseurs, sociaal makelaars, wijkraadsleden en gemeenteraadsleden. Ook zijn zij op 11 maart besproken met bijna 200 bewoners en professionals tijdens het Stadsgesprek ”Sociaal makelen voor krachtige wijken’. Het college van burgemeester & wethouders heeft vijf van de zes aanbevelingen uit het rapport overgenomen.
“In mijn straat heb ik geen contact, maar hier in het buurthuis wel.”
Conclusies Verbondenheid en betrokkenheid zijn sleutelwoorden in een sterke stad. Veel Utrechters voelen zich verbonden met hun directe woonomgeving. De contacten zijn vaak niet diepgaand, maar wel belangrijk omdat ze voor een gevoel van sociale veiligheid zorgen. Buurtcentra en speeltuinen zijn belangrijke ontmoetingsplekken. Het beheer vraagt om maatwerk. Volgens de onderzoekers houden de sociaal makelorganisaties terecht rekening met wensen en belangen van uiteenlopende gebruikersgroepen, en de voorwaarden van de gemeente en andere organisaties. Dat gaat soms ten koste van de duidelijkheid en herkenbaarheid. Bewoners zien steeds meer vrijwilligers in plaats van een vast gezicht. Het afwisselend gebruik van de buurthuizen telt zwaarder. Een voortdurend aandachtspunt is de afstemming van het bewonersbeheer, het sociaal beheer door de sociaal makelorganisaties en het technisch beheer door de Utrechtse Vastgoed Organisatie (UVO). De sociaal makelaars maken steeds vaker ‘beheersarrangementen’ in overleg met (mogelijke) gebruikers en de UVO. Het werken met sociaal makelaars was niet meteen duidelijk. Bewoners kregen de indruk dat zij voortaan ‘alles zelf moesten doen’ en dat sociaal makelaars van de gemeente ‘op hun handen moesten zitten’. Inmiddels lijken bewoners die vaak met sociaal makelaars samenwerken aan de nieuwe situatie te wennen. Ze beseffen dat er meer initiatief en verantwoordelijkheid van hen wordt verwacht. Ook sociaal makelaars zelf lijken zich meer thuis te voelen in hun nieuwe rol. Ze leveren meer maatwerk en kijken per situatie wat een juiste aanpak is.
Moestuinen buurtspeeltuin, Watervogelbuurt - Welzaam Utrecht
Speeltuin Noordse Park, Pijlsweerd - Me’kaar Utrecht
Uit het onderzoek komt naar voren dat sociaal makelaars voor veel buurtbewoners nog onvoldoende zichtbaar zijn. Dat heeft meerdere oorzaken, zoals bijvoorbeeld de vele personele wisselingen bij de sociaal makelorganisaties. De sociaal makelaars blijken terughoudend in het organiseren van activiteiten voor bewoners. Wijkprofessionals denken dat zij groepen bewoners die het moeilijk vinden om ontmoetingsactiviteiten te organiseren, meer moeten ondersteunen. Actieve bewoners weten de sociaal makelaars goed te vinden en waarderen hun ondersteuning. Ook de wijkprofessionals zijn goed te spreken over de samenwerking. Ze hebben er begrip voor dat het sociaal makelaars tijd kost om de buurt en de bewoners te leren kennen. Bewoners ervaren druk wanneer ze zelf activiteiten organiseren. Geld is daarbij soms een groot probleem. De budgetten die welzijnsorganisaties vroeger hadden, zijn er niet meer. Bewoners kunnen een beroep doen op de wijkbudgetten, maar ze vinden het aanvragen van kleine subsidiebedragen ingewikkeld. Vooral bewoners met een beperkt inkomen vinden geld voorschieten een probleem. Ook geld ontvangen op een persoonlijke rekening vinden ze riskant, zeker bewoners die te maken hebben met controlerende uitkeringsinstanties.
“De sociaal makelaar regelt dat een ruimte beschikbaar is en dat we de keuken kunnen gebruiken. Ik merk wel dat er minder budget is.”
Speeltuin Eilandstede, Transwijk- Doenja Dienstverlening
“Sociaal makelaars faciliteren, geven tips en verbinden. Dat ondersteun ik. Maar die rol staat mij soms ook wel tegen. Ik vind dat je soms mensen wel wat meer op weg kan helpen.”
Aanbevelingen De onderzoekers doen op basis van de conclusies de volgende zes aanbevelingen
1 2 3
ergroot de zichtbaarheid van sociaal makelaarschap. V Het gaat om zichtbaarheid op verschillende niveaus: van contacten met bewoners en stedelijke organisaties tot gemeente en politiek. ndersteun bewonersactiviteiten en help kwetsbare bewoners. O Als het voor ‘buitenstaanders’ moeilijk is om mee te doen aan een bewonersactiviteit, dan kan de sociaal makelaar ze in contact brengen met sterkere bewonersnetwerken. Soms kan de sociaal makelaar juist het initiatief nemen voor een uitwisseling tussen netwerken. Een andere aanbeveling is het ‘proactief arrangeren’ van activiteiten. Dat betekent dat de sociaal makelaar bewoners helpt bij het organiseren van activiteiten. org voor meer continuïteit in het beheer van buurthuizen. Z Hierbij gaat het om een nog betere afstemming van bewonersbeheer, sociaal beheer en technisch beheer. De onderzoekers stellen voor het beheer zo dicht mogelijk bij de gebruikers te organiseren, dus zoveel mogelijk in de buurtcentra en speeltuinen zelf. Als de afstemming in orde is, zullen bewoners sneller aan activiteiten deelnemen of een rol willen spelen in het organiseren daarvan.
4 5 6
eef ruimte aan verschillen tussen wijken, investeer in afstemming binnen wijken. G De ene wijk is de andere niet. Voor het leveren van maatwerk is het nodig dat sociaal makelaars de ruimte krijgen om naar eigen inzicht afspraken te maken en dingen te organiseren. Voorwaarde is wel dat zij kunnen uitleggen waarom ze bepaalde keuzes maken. aak procedures voor actieve bewoners makkelijker. M Volgens de onderzoekers helpt het bewoners als zij met hun initiatief bij één vast contactpersoon terecht kunnen, en er heldere afspraken over bijvoorbeeld subsidieaanvragen en vergunningen zijn. eef sociaal makelorganisaties meer geld. G De uitvoering van de eerste twee aanbevelingen vraagt naar het oordeel van de onderzoekers om een grotere investering in het sociaal makelaarschap.
Hoe nu verder? Sociaal makelaars helpen bewoners om actiever in de wijk te worden. Daardoor ontstaan activiteiten die ervoor zorgen dat mensen meer aandacht hebben voor elkaar en voor hun wijk. De gemeente wil samen met alle partners aan de slag met de eerste vijf aanbevelingen. Het college vindt dat dit mogelijk is zonder extra geld. Het stimuleren van initiatieven voor kwetsbare bewoners, zonder die afhankelijk te maken van professionele inzet, wordt zeker een uitdaging. Het initiatievenfonds van de gemeente biedt in de toekomst mogelijkheden voor bewoners die hierin iets willen en kunnen betekenen. De regeling Sociale Prestatie en Dagondersteuning biedt sociaal makelorganisaties de mogelijkheid om kwetsbare bewoners extra te kunnen ondersteunen. De gemeente blijft het sociaal makelaarschap
Stadsboerderij Koppelsteede, Lunetten – Vooruit Utrecht
Ten slotte volgen en stuurt bij als dat nodig is. Over twee jaar volgt een eindevaluatie om te zien of Utrecht goed op weg is naar een sterke, zelfredzame samenleving. De uitkomst daarvan bepaalt hoe het sociaal makelaarschap er na 2017 uit ziet.
“De gemeente moet het regelen van budget vergemakkelijken.”
Veel Utrechters hebben een bijdrage geleverd aan de evaluatie van het sociaal makelaarschap. We willen iedereen daarvoor hartelijk bedanken en tegelijk de hoop uitspreken dat u de komende jaren een actieve rol wilt blijven spelen. Ook de informatie van professionals was bijzonder waardevol. Dankzij de puzzelstukjes die van alle kanten werden aangereikt, konden we een helder beeld krijgen van de betekenis van het sociaal makelaarschap tot nu toe. Utrecht werkt ‘van binnenuit’ aan een stad met sterke bewoners die niet alleen hun eigen talent ontwikkelen, maar ook iets voor hun medebewoners betekenen. Samen maken we Utrecht en daar zijn we als gemeente bijzonder trots op!
Sociaal makelorganisaties:
Colofon
DOENJA Dienstverlening www.doenjadienstverlening.nl Welzaam Utrecht www.welzaamutrecht.nl Wijk&co www.wijkenco.nl Vooruit Utrecht www.vooruitutrecht.nl Me’kaar Utrecht www.mekaarutrecht.nl
Onderzoek Onderzoeksnetwerk Sociaal Domein Utrecht Uitgave Gemeente Utrecht Tekst Eddy Steenvoorden, Zonder Omhaal Beeld DOENJA Dienstverlening, Welzaam Utrecht, Wijk&co, Vooruit Utrecht, Me’kaar Utrecht, Willem Mes Vormgeving DDK, Utrecht Datum Juni 2015
