SOCIAAL KWETSBAAR IN BEELD
2e Nederlandse Straatdokters Symposium 14 april 2015
Els Soede, Verpleegkundig Specialist AGZ Leger des Heils Jackie Middeldorp Verpleegkundig Specialist GGZ Victas
INHOUD Enkele definities Doel: ha – verslavingszorg, GGZ en thuiszorg Thuiszorg LdH Utrecht Wat registreren wij en hoe? Victas : USS bevindingen
UITSPRAAK
“ Je kunt me van de straat halen, maar de straat krijg je niet uit me”
UITSPRAAK
“ Zo nu gaan we effe een paar longblaasjes basen” ( na een bezoek aan de huisarts over het roken)
SOCIAAL KWETSBAAR Definitie: niet in staat zijn op eigen kracht bepaalde moeilijkheden en tegenslagen te overwinnen en het leven op de door hen gewenste manier vorm te geven.
Een gedeelte van de groep sociaal kwetsbaren valt binnen de doelgroep van de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ), zoals zorgmijders, daklozen en hostelbewoners.
Bron: Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010
SOCIAAL KWETSBAAR Definitie: Bij sociale kwetsbaarheid moeten we denken aan tekorten in de sociale relaties: het ontbreken van een partner of een vertrouwenspersoon, het ontberen van steun, het weinig participeren in sociale verbanden zoals de familie, de buurt en organisaties, met als mogelijk gevolg een bepaalde mate van ervaren eenzaamheid.
Bron: Sociale kwetsbaarheid, SCP, 2011
ERNSTIGE PSYCHISCHE AANDOENINGEN (EPA) Meer dan 2 jaar symptomen Matig tot slecht functioneren Ernstige en complexe problemen sociale relaties dagbesteding financiën
justitie/politie
Bron: Delespaul et al, 2013, 3D definitie ( diagnosis, disability en duration) EPA Kroon & Pijl, 2008)
DEFINITIE EPA
Drie diagnosegroepen worden altijd meegenomen in de categorie EPA:
•
stoornissen in het psychosespectrum,
•
bipolaire stoornissen en
•
depressie met psychotische kenmerken.
Overige diagnosen (zoals depressie, aan middelen gebonden stoornissen of persoonlijkheidsstoornissen) kunnen binnen de categorie EPA vallen wanneer ze voldoen aan de andere criteria.
Een groot aantal EPA-patiënten heeft een ernstige psychische aandoening op as 1 van de DSM 5 (APA, 2013) met co morbide verslavingsproblemen.
Dezelfde co morbiditeit geldt voor patiënten met primaire verslavingsproblematiek.
VERDELING VAN MENSEN MET EPA
Delespaul et al, 2013
OGGZ VERPLEGING & VERZORGING LEGER DES HEILS
OGGZ V & V LEGER DES HEILS Vph
de Meerzorg
Vpk-en
naar andere locaties
Ontstaan Doel
thuiszorgtak, mei 2015
thuiszorg
Team
van vpk-en, spv-er, VS.
HOE KOMEN PATIENTEN BINNEN?
WIE KOMEN ER BINNEN? GESLACHT
ETNICITEIT
■ Niet Nederlands
■ Nederlands
WELKE SOMATIEK SIGNALEREN WIJ ALS THUISZORG LDH Trauma ‘s Schimmel infecties
SOA’ s Infectie ziekten
Gebits problemen
Necrose gewrichten
DM Amputaties
COPD
LVG CLIENTEN
Specifieke doelgroep
Zijn niet altijd gediagnosticeerd als VG
Disharmonisch profiel
Wanneer zelfstandig wonend advies casemanager z.s.m. screenen
Vergt andere manier van benadering/ communicatie
MEDICATIE GEBRUIK/-TROUW EN POLY FARMACIE- PSYCHOFARMACA veel laxantia!!! Diazepam, Oxazepam, Temazepam de pammen (benzodiazepines) Anti- psychotica zoals Quetiapine ( Seroquel), Haloperidol SSRI’ s zoals Citalopram AB’ s Maagbeschermers Vaak combinaties van bovengenoemde middelen.
HOE LOPEN DE LIJNEN Aanmeldingen
NU?
via ziekenhuis, huisarts, LDH intern; Volksgezondheid; buurteams; GGZ; VZ. Interactie thuiszorg- huisarts. Altijd betrekken buurtteam ( regiefunctie) Uit zorg : huisarts en buurtteam inlichten! Breed pakket van diensten.
ZELFREGIE
De GGZ professional dient bij elke patiënt vast te leggen in hoeverre hij/zij zelfstandig de zorg voor zijn/haar lichamelijke gezondheid kan organiseren
Bron: Samenwerking tussen de huisarts en de GGZ , 2013, Fenneke van Hasselt.
SAMENWERKING NU? Wat loopt goed? Expertise
op gebied van contact maken/
vertrouwen scheppen We
komen binnen bij deze doelgroep
Betere
zorgafstemming met ketenpartners
Sociale
kaart kennen ( wie is wie!).
WAT KAN BETER ? Gezamenlijk
registratiesysteem voor cliënten. Inzage door verschillende ketenpartners. Bij elke stap elkaar op de hoogte houden. Elkaar kennen en elkaar weten te vinden! Signalen opvangen en door verwijzen naar huisarts. Somatische beeldvorming versterken bij ( o.a. zorgmijders die nooit bij huisarts komen) door afname USS.
REGISTREREN
In eigen computersysteem Clever
Geen Utrechts systeem, wel KRIS, ZRM, registratiesysteem voor de gemeenten.
SOMATIEK BIJ VERSLAAFDEN ? ERVARINGEN UIT DE UTRECHTSE PRAKTIJK
INHOUD RELATIE VERSLAVING EN SOMATIEK
ONDERCONSUMPTIE VAN ZORG DE
UTRECHTSE SOMATISCHE SCREENINGSLIJST
EERSTE BEVINDINGEN UIT TAKE HOME MESSAGE
144 AFGENOMEN USS
RELATIE VERSLAVING - SOMATIEK Psychiatrische ziektebeelden waaronder verslaving gaan dikwijls gepaard met somatische comorbiditeit en voortijdige sterfte. •
Bij overmatig alcoholgebruik cq –verslaving: • lever (mdl) • pancreas • hart- en vaatziekten • vormen van kanker • zenuwstelsel • infectieziekten • gevolgen van geweld (slachtoffer en dader) • (verkeers)ongevallen sterfte • NAH Korsakov!
•
Associatie met
•
Overmatig alcoholgebruik is een van de “leading preventable causes of death” (Thun et al., 1997)
• roken • voeding • werkloosheid, dakloosheid
Bron: Multidisciplinaire Richtlijn Stoornissen in het gebruik van Alcohol ,2011
25
RELATIE VERSLAVING - SOMATIEK
Associatie tussen druggebruik en somatiek veel minder goed beschreven in literatuur
-
Opiaten & infectieziekten (incl. SOA), MDL, HVZ Cocaïne & HVZ Benzo’s & endocriene aandoeningen, en metabole ziekten
-
Bron; Frasch ea, 2012
26
RELATIE VERSLAVING - SOMATIEK Oorzaken: -
-
-
Directe gevolgen van middelen (alcohol, nicotine) Risicovolle levensstijl (ongevallen, bewegingsstelsel!), voeding, roken, andere levensomstandigheden Zelfmedicatie (zorgmijdend!) Ouder wordende patiënten Polyfarmacie (interacties, bijwerkingen)
27
OORZAKEN SLECHTE GEZONDHEID
Plaatje cardio metabolic risk factors
EIGEN ONDERZOEK OBV PCR
Somatische zorgconsumptie door cliënten van Victas vergeleken met controles uit databestand van Achmea.
29
RESULTATEN PCR: OR VAN %SOMATISCHE ZORG PATIËNTEN VS. CONTROLES NAAR VERSLAVINGSDIAGNOSE
Leefgebied gezondheid en Zorg
Aandacht voor somatische gezondheid voor sociaal kwetsbaren al dan niet op straat en de zorg ervoor is marginaal
Somatische problemen worden regelmatig gezien
Conclusie: Vroegtijdige identificatie van onderliggend lijden is belangrijk doel van lichamelijk onderzoek en screening. Noodzaak om aandacht te besteden aan somatische gezondheid via een integrale aanpak. 2009 ontwikkeling van een concept somatische screeningslijst specifiek voor de doelgroep met EPA. 31
DE USS Voor wie bedoeld?
Voor de dubbele diagnose patiënten
Laagdrempelig af te nemen (onder een boom, in de maatschappelijke opvang of thuis)
Door verpleegkundige die dichtst bij staat
(gezondheid bevorderende rol)
30-40 minuten.
Bron: Zoals: RIOB; MDRSA; HB; Richtlijn Dubbele diagnose ,dubbele hulp; NHG- standaarden; COPD, Diabetes, Stoppen met roken, Richtlijnen Goede Voeding 2015, Nederlandse Richtlijn Gezond bewegen, etc.
DE SOMATISCHE SCREENING
33
DE ONDERDELEN: 1. Algemene informatie 2. Lichamelijke screening 3. Somatische- ,infectieziekten en familiaire aandoeningen 4. Leefstijl en medicatiegebruik 5. Actuele klachten 6. Samenvatting Toestemmingsverklaring informatie derden Protocol risicoanalyse, laboratorium onderzoek en ECG Brief aan de huisarts
Gemiddelde afname duur 30 minuten. 34
ALGEMENE INFORMATIE
35
LICHAMELIJKE SCREENING
36
SOMATISCHE-,INFECTIEZIEKTEN EN FAMILIAIRE AANDOENINGEN
37
LEEFSTIJL EN MEDICATIEGEBRUIK
38
ACTUELE KLACHTEN
39
ACTUELE KLACHTEN (2)
40
SAMENVATTING
41
EERSTE ANALYSES 144 USS 1.0. VICTAS
DE EERSTE ANALYSES USS 144 cliënten: 78,5% man (n=133) en 21.5% vrouw (n=31)
144 CLIËNTEN
144 CLIËNTEN
ZORGGEBRUIK EERSTE LIJN
o
Huisarts
31% geeft aan liever geen contact te hebben met huisarts
o
Tandarts
47 % langer dan een jaar geleden; 10 % langer dan 5 jaar geleden
o
Oogcontrole
gemiddeld 3, 85 jaar gelden
o
Hartfilmpje
35% is ooit hartfilmpje gemaakt;
GEWICHT
Patiënten
Gemiddeld (sd)
Ondergewicht % (n)
Overgewicht % (n)
Obesitas % (n)
man
vrouw
man
vrouw
man
vrouw
man
vrouw
24,3 (4,7)
23.9 (5,0)
9 (n=9)
17 (n=5)
22 (n=22)
23 (n=7)
11 (n=11)
17 (n=5)
<19
<19
25-30
25-30
>30
>30
Normering
de gemiddelde BMI op 24,2 (SD 4,7) met een spreiding van 15 – 45.
Gemiddeld (sd)
Te licht % (n)
Te zwaar % (n)
Risicogroep% (n)
man
man
vrouw
man
vrouw
man
vrouw
Patiënten
10 (n=7)
4 (n=1)
14 (n=10)
17 (n=4)
30 (n=21)
61 (n=14)
Normering
<79
<68
94-102
80-88
>102
>88
vrouw
De gemiddeld BO is 94,7 (SD14,7) cm met een spreiding van 61 tot 133 cm. Het overzicht van resultaten in de tabel laat zien dat 42% van de mannen en 57% van de vrouwen een BMI heeft die niet in het gezonde gebied tussen 18,5-25 valt.
GEBIT, OGEN EN OREN
Goed Matig Slecht Prothese
Gebit % (n)
Ogen % (n)
Oren % (n)
14 (n=19) 22 (n=31) 28 (n=39) 36 (n=50)
27 34 7 31
83 (n=103) 12 (n=15) 5 (n=6)
(n=37) (n=46) (n=9) (n=42)
BEOORDELING EIGEN GEZONDHEID gemiddeld 6,3 ( sd1,6) met spreiding van 2 -10 ( niet geassocieerd met geslacht, leeftijd of BMI). Grafiek 40 30
20 10 0 0
1
2
3
4
5
6
7
8
Aantallen clienten per beoordeling van de eigen gezondheid
9
10
BEOORDELING EIGEN GEZONDHEID Waardering van de eigen gezondheid bij deze doelgroep t.o.v. de reguliere mannen
vrouwen
totaal
patiënten
Algemene bevolking
patiënten
Algemene bevolking
patiënten
Algemene bevolking
Zeer goed (9 of 10)
6,7
78,7
7,4
74,3
6,8
76,5
Zeer goed (8, 9 of 10)
25,7
78,7
18,5
74,3
24,2
76,5
Bron: Gezondheidsmonitor GGD-en 2012.
VEILIG GEBRUIK & VEILIG VRIJEN 80% gebruikt veilig; 20 % niet of niet altijd
Vrouwen - 29% zegt veilig te vrijen; 23% doet dit niet
Mannen - 34% zegt veilig te vrijen; 11% niet veilig vrijen
PIJNKLACHTEN Pijnklachten in de literatuur Chronisch pijn bij patiënten met een stoornis in middelen gebruik 32% (Chelminski e.a. 2005) Chronische pijn bij opiaat verslaafden 29-60%
(Rosenbaum e.a. 2003, Peles e.a. 2005, Potter e.a. 2008, Sheu.e a. 2008)
Chronische pijn heeft een forse impact op kwaliteit van leven
CONCLUSIE EERSTE BEVINDINGEN Veelvoorkomende klachten en aandoeningen bij deze cliënten zijn: •
ondergewicht,
•
COPD- en andere longklachten,
•
pijnklachten,
•
epileptische aanvallen,
•
huidaandoeningen,
•
conditie gebit
•
< Diabetes Mellitus
TAKE HOME MESSAGES 1. Somatische aandoeningen komen vaak voor bij verslaafde patiënten en zijn ook vaak ernstiger dan bij niet-verslaafden. 2. Bij patiënten met verslaving en comorbide psychiatrische aandoeningen lijkt voor een deel sprake van onderconsumptie van somatische zorg. 3. De somatische beeldvorming met behulp van de USS, zorgt voor een betere aansluiting van de sociaal kwetsbare doelgroep bij de huisarts. Bron: Multidisciplinaire Richtlijn Stoornissen in het gebruik van Alcohol ( MDRSA), 2010.
55
VRAGEN
?
