9/12/2009
SNEEUWWANDELEN Meerdaagse wintertrekkings in Europa door Arvid, Joery, Brecht & Debbie
INHOUD • • • • • • • •
Waarom op tocht gaan in de winter? Op sneeuwschoenen of langlaufski’s? Welke uitrusting heb ik nodig? Hoe houd ik me warm? Wat zijn de gevaren? Welk weer kan ik verwachten? Welke regio’s zijn de moeite waard? Waar vind ik meer info?
1
9/12/2009
Waarom?
Cairngorms (Schotland)
2
9/12/2009
Zweden
3
9/12/2009
4
9/12/2009
Waarom niet?
Rondane (Noorwegen): Tent opzetten in een sneeuwstorm
5
9/12/2009
6
9/12/2009
Loopgraafvoet - http://en.wikipedia.org/wiki/Trench_foot
HOE?
7
9/12/2009
Sneeuwschoenen of langlaufski’s
Sneeuwschoenen
8
9/12/2009
Sneeuwschoenen • PRO’s – Laagdrempelig (<> ski’s) – Steiler terrein
• CONTRA’S – Trager – Vanaf 40° moeilijk (<> toerski’s)
Types • Vlak terrein versus bergterrein: – Vorm: groter en breder versus kleiner en smaller – Aanwezigheid stijghulp (bij MSR) – Intensiteit van binding en steviger constructie
• Tips: – Bergschoen met stijvere zool (minstens type B) – Gebruik wandelstokken
9
9/12/2009
Types voor vlak terrein TSL – 226 Rando Easy (reeks: Rando)
MSR - Lightning (reeks: Flat & rolling)
Types voor bergterrein TSL – Escape 325 (reeks Montagne)
MSR – Lightning Ascent (reeks: Steep & challenging)
10
9/12/2009
Langlaufski’s • PRO’S – Geen techniek vereist (t.o.v. alpiene toerskiën) – Door het glijden: sneller > grotere afstanden – Meer fun dan sneeuwschoenen
• CONTRA’S – Logistiek – Duurder
Types
(b)
(c) (a)
(a) (b)
(c)
11
9/12/2009
Bindingen
12
9/12/2009
WANDELUITRUSTING
13
9/12/2009
Wandeluitrusting (deel 1) • Schoenen: waterdicht en voldoende stijve zool • Warme sokken, eventueel Vapor Barrier Linesocks (beschermt de voet van vocht) • Thermisch ondergoed (synthetisch <> katoen) • Fleece + hardshell versus softshell (slecht weer versus goed weer) • 3-lagensysteem of winterbroek (vb. Schoeller) <> skibroek • Regenbroek en gamaschen
Wandeluitrusting (deel 2) • • • •
Muts, kraag, handschoenen, warme sokken Extra luxe: donsjas, donssloffen Wandelstokken Thermos en voeding (voldoende calorieën > kou) • Rugzak versus pulka
14
9/12/2009
KAMPEERUITRUSTING
15
9/12/2009
Kampeeruitrusting • Tent – Windvaste tent (minstens 4-seizoens) – Tips: • Tent ingraven en sneeuwmuurtje maken • Vermijden dat wind onder zeil speelt: sneeuwblokken!
– Sneeuwharingen
• Mat: – Voldoende dik (4cm) want veel kou door sneeuwlaag – Combinatie van twee matten (lichte alu-mat)
16
9/12/2009
Kampeeruitrusting • Slaapzak: – Comforttemperatuur: -10 à -15°C is minimum! – Extra: fleece of zijden lakenzak, extra slaapzak – Dons is lichter voor zelfde temperatuurbereik dan synthetisch maar wel kwetsbaarder voor vocht – Kledij: • Doel: slaapzak opwarmen • Niet te veel en te dikke lagen: Warm thermisch ondergoed, muts, sokken, ev. fleece kraag en extra dun laagje (fleece of merinowol) • Als slaapzak te licht: alle kledij aan
Kampeeruitrusting • Kookmateriaal: – Benzinebrander: meest betrouwbaar en krachtiger – Tip: regelbare brandstoftoevoer vb. MSR Dragonfly – Gas? Afhankelijk van samenstelling
• Sneeuw smelten: – Duur: afhankelijk van kracht van brander (15-30min voor 1,5l) – Eerst wat water in de pot en geregeld stukje sneeuw bij doen – Opgelet met vervuilde sneeuw
17
9/12/2009
Hoe jezelf warm houden op bivakplaats? • Warme kledij (volledige lichaam) maar zweten vermijden • Vanuit slaapzak in voortent koken • Warm voedsel en drank (extra calorieën!) • Bewegen maar niet te veel • Goed materiaal: slaapzak, mat, thermisch ondergoed • Urineren
18
9/12/2009
GEVAREN?
Het weer Extreme weersomstandigheden komen ‘s winters in de bergen frequent voor en stellen hoge eisen aan de buitensporter: – Extreme koude – Stormwinden – Slecht zicht – Diepsneeuw – Lawinegevaar
19
9/12/2009
Extreme koude – op zoek naar bivakplek • Weinig wolken & windstil : koude accumuleert in valleien en depressies • ± 5° verschil tussen valleibodem en helling • Bij karstdepressies kan verschil >20° bedragen (op kalkplateaus in de Alpen) • Extremen uit de Alpen: – Funtensee (Berchtesgaden): -46°c – Gruenloch (Totesgebirge) : -53°c
=> Bivakkeer hogerop, desnoods op de helling
Extreme koude – onderweg • Wind levert aanzienlijk afkoelend effect op blote huid • Wind chill index • In gevarenzone: – Voorzie extra dikke handschoenen en bedekking voor oren/neus/gezicht – Probeer blootstelling aan wind te beperken
20
9/12/2009
Stormwinden • Stormwinden erg frequent tijdens winter op bergtoppen en –ruggen (vb GR5 Vogezen, crête Jura) • Algemene regel: hoe hoger hoe sterker de wind • Records: – Brocken (1143m): 263km/u – Feldberg (1493m): 213km/u – Mont Aigoual (1567m): 335km/u (95d/jaar >100km/u)
• Effect op lopende persoon: – 70-90km/u: voortbewegen wordt moeilijk – 90-110km/u: persoon kan erg moeilijk rechtop blijven – >110km/u: voortbewegen enkel mogelijk al kruipend
Lijstormen • Bij stormachtige wind of storm: – Wind versnelt in zijn neerwaartse beweging achter plateau, bergrug of col indien helling niet te steil is
• Ivo Vanmontfort case –
“Ik ben deze nacht gegeseld door wind en regen. In het holst van de nacht mij aangekleed en klaargemaakt om evt snel deze plek te ontvluchten. Tent heeft het heel hard te verduren gekregen. Tentstok is ernstig beschadigd. Groot deel van de nacht onder de tentstok blijven zitten om deze te ondersteunen. Draaiwinden zorgen voor kleine watertornado’s op het meer. Van de hellingen lopen bakken water naar beneden. Tent geheel vlak gelegd en onder het tentzeil blijven wachten op beterschap. Uiteindelijk rond 9.30u beslist om op te breken in een wind die mij geregeld omver blies en de tent nog verder dreigde te ontmantelen.“ (uit “Cape Wrath trail”; hiking.be)
=> Bivak in lijzijde (vooral
achter cols) vermijden WZW-wind
21
9/12/2009
Venturri effecten in valleien • Wind versnelt doorheen vernauwing van vallei • Wind versnelt bij overgang van vallei naar vlakte (vaak vlagerig) • Windsnelheid kan in beide gevallen meer dan verdubbelen =>Voornamelijk U-valleien in Scandinavië (o.a. Kungsleden) =>Oppassen met tentbivak Valleisystemen van Sarek, Stora Sjofallets & Kebnekaise
Venturri effecten in valleien • Vb: Syterskalet vallei op Kungsleden (oostenwind) –
–
–
Das Thermometer steht jetzt bei -17 C, und es bläst ein starker Wind. Zu Hause würde ich das einen Sturm nennen, aber hier ist es wohl nicht so ungewöhnlich. Der Wind treibt den Schnee durch das Tal, der Himmel ist klar... Vom Geräusch des Windes her, der um die Hütte bläst, weiß ich schon beim Aufwachen, daß sich über Nacht nichts verbessert hat. Wetter ist hier auch eine lokale Angelegenheit, ein paar Kilometer weiter kann es ganz anders aussehen... Der Wetterbericht kündigt Wind von 2 bis 4 m/s an, aber ich würde das hier eher für 10 m/s halten. Starker Wind ist hier in diesem Tal geradezu typisch, erklärt uns Karl-Göran, die Wettervorhersage spielt dabei keine Rolle... Jetzt erreichen wir das Ende des Tals, und wir sehen eine renvaktarstuga am höchsten Punkt. Für einen Moment läßt der Wind etwas nach, und wir machen eine kurze Pause, um etwas zu essen. Wir rechnen damit, daß der Wind wieder einsetzt, wenn wir aus dem Tal herauskommen und die offene Ebene erreichen. Doch das Gegenteil ist der Fall, offensichtlich bündelt das Tal den Wind wie ein Tunnel, und außerhalb wird es plötzlich ganz windstill. (Uitreksels uit verslag op travelnotes.de)
22
9/12/2009
Slecht zicht • Mist (white out): – Bij slecht weer bergen in de wolken => afdalen voor beter zicht – Bij stabiel weer mistlaag in valleien => klimmen om boven wolken uit te komen
• Driftsneeuw: – Bij sterke wind (>50km/u) tijdens en na sneeuwval
• Sla waypoints op in GPS als backup voor plekken waar slecht zicht te verwachten is
23
9/12/2009
Diepsneeuw • Diepsneeuw is vooral gevaar bij sneeuwschoenen (dieper dan knieën wegzakken is mogelijk!) • Wanneer: na verse sneeuwval • Waar: plaatsen waar de wind sneeuw ophoopt (lokaal sneeuwduinen op plateaus Alpen, woud in Scandinavië) • Sneeuwlaag wordt meestal harder na enkele heldere nachten
Risico
24
9/12/2009
Lawinegevaar •
Soorten lawines: – – –
•
•
poeder lawines plaat lawines (slab avalanche) smelt lawines
Vergroten de kans: – – – – –
hevige sneeuwval / verse diep sneeuw dooi regen wind hellingsgraad
Europese Lawine schaal 1. zwak: onwaarschijnlijk, enkel op extreme, geëxpo-seerde hellingen 2. matig: bij belasting; spontaan op steile hellingen onder bepaalde condities 3. gemiddeld: bij lichte belasting; spontaan op bepaalde hellingen 4. hoog: op alle hellingen bij belasting; spontaan op vele hellingen 5. zeer hoog: overal hoge waarschijnlijkheid op spontane lawines
Redding • Materiaal – lawinebieps – schep – sonde
• Methode – waar het laatst waargenomen – met lawinebieps zoeken op lijnen met ca. 40m tussen – grid search met lawinebieps – sonderen – graven
25
9/12/2009
Hoe voorkomen • Reductie Methode
• Munter 3 x 3
– hellingsgraad – oriëntatie van de helling – aantal personen
sneeuw & weer
terrein
menselijke factoren
regionale info
thuis opzoeken weerbericht, kaart, wie gaat er mee en wat zijn hun verwachtingen
lokale info
ter plekke vragen en zelf observeren
zonale info
zelf tijdens de tocht observeren en beslissingen nemen
Lawinegevaar
26
9/12/2009
27
9/12/2009
Materiaal (deel 1)
Lawinebieps: zoeken van slachtoffers
Materiaal (deel 2) Sonde: precieze bepaling van het slachtoffer
Schop: opgraven van het slachtoffer
28
9/12/2009
Navigatie & planning • • • •
Zomerroutes versus winterroutes Soms weinig herkenningspunten Snelheid > kwaliteit van sneeuw Tips: – Hoogtelijnen > hellingsgraad – Kaart, kompas & GPS! – Uitgaan van voorzichtige planning met mogelijke ‘toertjes’ (vb. naar top, col) bij goede condities
MEER INFO
29
9/12/2009
Cursussen Lawinekunde (30 januari - Gent) www.oostvlaamsebergsportvereniging.be Stageweek in Névache (20-27 maart) - volzet www.klimenbergsportfederatie.be
Meer info Presentatie: http://www.oostvlaamsebergsportvereniging.be http://www.gekkos.be Reisverslagen http://www.hiking-info.net
30
