1
Lesvoorbereidingsformulier Naam cursist: Mentor: Stagebegeleider:
School: (naam, adres en telefoon)
Sint-Franciscusinstituut Melle Tuinstraat 105 9090 Melle
Onderwijsvorm: Richting, graad en leerjaar: Klas:
Vrij gesubsidieerd onderwijs A-stroom optie Handel, tweede jaar van de eerste graad 2HB
Vak: Lesonderwerp: Vorige les: Deze les: Volgende les:
Handel
Datum: Uur van … tot …: Lokaal:
Dinsdag 3 december 2013 13u00-13u50 F201
Wat is Handel? De bedrijfskolom: van producent naar consument De economische wereld verdeeld in sectoren.
Leerplangegevens: Bronnen:
SNOECK, M., DE BOURDEAUD’HUY-ELOOT, I., en VAN DEN BOSSCHE, M., De H@ndel en wij 2 – Handboek, Wolters-Plantyn, Mechelen, 2006 SNOECK, M. en ELOOT, I., De H@ndel en wij 2 – Handleiding, Plantyn, Mechelen, 2011 BARROO, M., BRAWERS, D., HENDERICKX, J. e.a., Handelswijs 3, De Boeck nv, Berchem, 2011 VVKSO, Leerplan Secundair Onderwijs - Handel - eerste graad TSO - Handel, geraadpleegd op 13/11/2013, (www.vvkso.be)
VAKGROEP DCa, cursus Didactische Competentie Algemeen, niet gepubliceerd, CVO Kisp, Gent, 2013-2014 Vlaams ministerie voor Onderwijs en Vorming, Nieuwe vakoverschrijdende eindtermen voor het secundair onderwijs, geraadpleegd op 13/11/2013, (http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/publicaties/voet/voet2010.pdf) FEDUSTRIA, Bedrijfskolom hout, internet, geraadpleegd op 25/11/2013, (http://www.fedustria.be/Content/Default.asp?PageID=26&languagecode=nl) AVIKO, Assortiment, internet, geraadpleegd op 15/11/2013, (http://www.aviko.be/vlaams/assortiment/)
2
Werk- en aandachtspunten Noteer hier minstens 2 werk- of aandachtspunten waarmee je expliciet rekening houdt in deze lesvoorbereiding. Deze werk- of aandachtspunten neem je bijvoorbeeld mee uit de feedback van de lesgever op vorige lesvoorbereidingen, uit je eigen lesmomenten, uit je zelfreflectie, uit de feedback van je lesgever op je lesmoment, stagebegeleider of klasmentor. Duid in de lesvoorbereiding deze werkpunten aan. Werk- of aandachtspunt 1 Als eerste werkpunt ga ik extra opletten op de tijdsverdeling. Tijdens de workshop van het Filmforum hadden we namelijk met ons groepje veel te veel ‘te behandelen’ leerstof voorzien voor de tijd die we uiteindelijk maar hadden. Het is natuurlijk beter om meer te voorzien zodat dode momenten vermeden kunnen worden maar als het om verplichte leerstof gaat, moet je toch zien dat je niet in tijdsgebrek komt. Ik vind het niet altijd evident om in te schatten hoeveel tijd je effectief zal nodig hebben voor een bepaalde lesfase. Dit zal ook nooit tot op de minuut correct zijn maar je kan bijvoorbeeld wel opties voorzien die de les wat sneller vooruit laten gaan of misschien juist wat trager. Werk- of aandachtspunt 2 Soms vind ik van mezelf dat ik nogal chaotisch te werk ga wanneer ik iets moet uitleggen. Dit beschouw ik dan ook als mijn tweede werkpunt. Hierbij kan ik rekening houden in mijn lesvoorbereiding door volgende zaken toe te passen: duidelijke instructies (bv. bij groepswerk), voorzien van definities bij nieuwe woorden, duidelijke structuur, richtvragen, …
3
Omschrijving didactische beginsituatie Klas De klas bestaat uit 18 leerlingen waarvan zeven jongens en elf meisjes. De lln zitten allemaal op het juiste niveau (geen zittenblijvers) en hebben het jaar hiervoor reeds het keuzegedeelte Handel gevolgd waardoor ze allemaal over dezelfde voorkennis beschikken. Ze krijgen 3u handel per week. Er is een goed klasklimaat. De leerlingen helpen elkaar bij het maken van de oefeningen. Toch is de ene ll mondiger dan de andere. Een van de lln stond zelfs onder contract. Hij neemt vaak het voortouw. Sommige lln zaten apart aan een tafel. De lln hebben respect voor de lk hoewel ze niet altijd hun vinger in de lucht steken wanneer ze een vraag hebben. Wanneer er uitleg wordt gegeven, luisteren ze aandachtig.
Leerlingen Twee van de achttien lln hebben een donkere huidskleur maar alle lln beheersen het Nederlands zeer goed. Het is de eerste keer dat de lln in aanraking komen met de bedrijfskolom. Wanneer de lk een vraag stelt, rijzen er een aantal handen in de lucht (meestal van dezelfde lln). Toch moet het correcte antwoord soms verschuldigd blijven. Wanneer de lln met een vraag zitten, wordt die de klas in gestuurd zonder de hand op te steken. Wanneer de lln gevraagd wordt om een aantal oefeningen zelfstandig te maken, gebeurt dit in eerste instantie in stilte. Ze houden zich effectief ook bezig met de oefeningen hoewel hun aandacht wel verslapt naargelang de tijd verstrijkt. Het oplossen van de oefeningen verloopt niet altijd even vlot. De lln hebbeen nog verschillende vragen en de oplossingen kloppen bij de meesten niet of slechts gedeeltelijk. De lln hebben nood aan structuur en duidelijke instructies en moeten voortdurend begeleid worden. Een beperkt aantal oefeningen zelfstandig oplossen vergt veel tijd. Bij sommigen gaat dit vlot maar voor de meerderheid werkt een stap-voor-stap-benadering het best. Wanneer er wordt aangehaald dat er volgende week een toetst zal plaatsvinden, wordt de lln hun aandacht getrokken maar veel intrinsieke motivatie valt er niet te bespeuren. De gesprekken bij de jongens gaan vooral over gamen terwijl de meisjes voornamelijk over jongens praten.
Leerkracht De lk is een jonge vrouw die nog in haar lerarenopleiding zit waardoor ze weinig tot geen ervaring heeft. Ze is weliswaar zeer gemotiveerd. Ze heeft aandacht voor alle lln en laat iedereen aan het woord. Ze vindt het belangrijk dat de lln hun inbreng hebben en dat de leerstof niet allemaal voorgekauwd wordt. De lk vindt het niet erg om iets meerdere keren uit te leggen. Ze probeert het telkens op een andere manier en gebruikt hierbij voorbeelden uit de leefwereld van de lln aangezien ze het belangrijk vindt om hierbij aan te sluiten. De lk probeert zoveel mogelijk aanschouwelijk weer te geven. De lk geeft niet alleen opmerkingen wanneer iets slecht is maar wanneer iets goed werd gedaan, wordt dit ook gezegd.
School Het Sint-Franciscusinstituut situeert zich in Melle Vogelhoek, aan de rand van Gent, en is goed bereikbaar met het openbaar vervoer (trein, tram en bus). De school telt ongeveer 800 lln. Het betreft een zeer uiteenlopende populatie met verschillende nationaliteiten, achtergronden, … Op school dragen de leerlingen een uniform. Het betreft hier geen standaard uniform voor iedereen maar voorschriften voor de kleuren van de kledij ((donker)blauw en wit). De school is begaan met de lln en hun welzijn, dit blijkt ook uit hun pedagogisch project.
4 Ze willen hun leerlingen maximale ontplooiingskansen aanbieden waarbij open communicatie en samenwerken centraal staan. De lln van de eerste graad worden bij het eerste lesuur of na een pauze afgehaald op de speelplaats. Ook wordt van de lln verwacht dat ze blijven rechtstaan in de klas tot de lk laat weten dat ze mogen plaatsnemen. De school biedt zowel richtingen in ASO, TSO als BSO aan wat doorstroming mogelijk maakt.
Situationeel De les Handel vindt plaats op dinsdag tijdens het eerste lesuur na de middagpauze in klaslokaal F201. De tafels en stoelen staan in een U-opstelling. In de klas zijn een whitebord (+stiften), een overheadprojector en een vaste PC + beamer aanwezig. Het betreft een gewoon klaslokaal waardoor er weinig/geen inkleding aanwezig is.
5 Doelstellingen
Leerplandoelstellingen 1. 2. 3.
Het begrip bedrijfskolom omschrijven; De bedrijfskolom van een concreet product of dienst opstellen; De handel situeren in de bedrijfskolom.
VOETEN Socio-economische samenleving: (5) De lln geven voorbeelden van het veranderlijke karakter van arbeid en economische activiteiten (exploreren); (9) De lln lichten de rol toe van ondernemingen, werkgevers- en werknemersorganisaties in een nationale en internationale context (verantwoordelijkheid). ICT: (7) De lln kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen.
Lesdoelstellingen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
De lln kunnen een verband tussen verschillende voorwerpen (uit)leggen. De lln kunnen in eigen woorden uitleggen wat een producent is. De lln kunnen een eigen definitie van het begrip bedrijfskolom geven. De lln kunnen een voorbeeld geven van schakels die niet tot de bedrijfskolom horen. De lln kunnen a.d.h.v. de definitie van een bedrijfskolom uitleggen waarom bepaalde schakels niet tot de bedrijfskolom behoren. De lln kunnen zelfstandig een bedrijfskolom van een bepaald product opstellen. De lln kunnen een algemene bedrijfskolom schematisch weergeven. De lln kunnen een bedrijfskolom maken a.d.h.v. de Smart-Artafbeeldingen invoegtoepassing van Microsoft Office.
6 Doelstellingen
1
ook in bijlage
2
Afkortingen achteraan
Leerinhoud/leerstof
Didactische werkvormen leeractiviteiten
Media
1
DP
2
7 Doelstellingen
Leerinhoud/leerstof Lesstart: De bedrijfskolom van frietjes (theorie)
1
(10 min)
Verband: de aardappelen worden met de vrachtwagen naar een fabriek gebracht waar ze verwerkt worden tot frieten. Daarna worden de frieten verdeeld onder verschillende bedrijven (bv. Mc Donalds, frituren) waar ze aangekocht worden door de consument. 1. 2.
3.
De aardappel Het is mogelijk dat de frituur zelf de frieten heeft gesneden en gewassen maar wanneer we te maken hebben met een fastfoodketen zoals bv. Mc. Donalds zullen zij hun frieten niet zelf hebben gemaakt. Deze frieten zullen afkomstig zijn van een leverancier (het aardappelverwerkend bedrijf). In de meeste gevallen zullen dit twee verschillende bedrijven zijn nl. de aardappelboer en de frituur.
Aardappel (aardappelboer) => vrachtwagen (transportbedrijf) => diepvriesverpakking (aardappelverwerkend bedrijf) => vrachtwagen (transportbedrijf) => puntzak (frituur/ Mc Donalds) => mannetje (consument)
Didactische werkvormen leeractiviteiten Werkvorm: spel, onderwijsgesprek Organisatie: De lk toont een aantal attributen: een verpakking van diepvriesfrieten, een vrachtwagen, een aardappel, een mannetje en een puntzak frieten. De lk vraagt aan de lln of ze een verband zien tussen de verschillende voorwerpen. Indien nodig, worden een aantal richtvragen gesteld:
1. 2. 3.
Media PPT
Attributen
Wat was er eerst: de aardappel of het bakje friet? Heeft de frituur de frieten zelf gemaakt? Is het bedrijf dat de aardappelen kweekt ook de verkoper van het eindproduct (de frieten)?
In welke volgorde horen deze voorwerpen nu te staan en welke producent/schakel weerspiegelen ze? Bij een goed antwoord laat de lk de voorwerpen 1 voor 1 verschijnen op de ppt. De lln kunnen dit invullen in de llnbundel die ze ontvangen.
Llnbundel
2 Producent = elk bedrijf dat meehelpt om een goed te maken, het dichter bij de consument te brengen of een dienst verleent.
Bijkomende vraag voor de lln: Wat is een producent? Dit wordt kernachtig op het bord genoteerd.
Bedrijfskolom = schematische voorstelling van de opeenvolgende bedrijven die een product vervaardigen en het bij de consument brengen. Alleen de bedrijven die eigenaar worden van het product komen voor in de bedrijfskolom.
De lln hebben, zonder het zelf te weten, de bedrijfskolom van frieten samengesteld. Er wordt aan de lln gevraagd wat volgens hen een bedrijfskolom is. De lln herhalen nog eens de bedrijfskolom van frieten door de verschillende bedrijven die aan de productie deelnemen op te sommen. De lln kunnen deze overnemen in hun llnbundel. Daarna geeft de lk de definitie van een bedrijfskolom. De lln noteren deze definitie in de llnbundel terwijl de lk dit op het bord schrijft.
Bord
3
Llnbundel Bord
1
DP
2
MO, AC, AS
8 Doelstellingen
4+5
Leerinhoud/leerstof
1.
a) De vrachtwagen (= transportbedrijf) : dit is een voorbeeld van een dienstverlenend bedrijf. Dit bedrijf wordt dus geen eigenaar van het product. b) Het mannetje (= de consument): hij helpt niet bij het vervaardigen of het verkopen van het product, maar verbruikt het.
Didactische werkvormen leeractiviteiten De lk wijst op het feit dat enkel de bedrijven die eigenaar worden van het product ook effectief deel uitmaken van de bedrijfskolom. De lk stelt de lln de volgende vraag: 1.
2.
Welke ‘attributen’ die ik meebracht behoren niet tot de bedrijfskolom, rekening houdend met de gegeven definitie van de bedrijfskolom? Wat is dan de correcte bedrijfskolom van frietjes? Llnbundel
2. Aardappelboer Aardappelverwerkend bedrijf Frituur
Media
Vastzetting: doordat de lln zelf tot de antwoorden komen (inductief lesgeven), zullen ze het gemakkelijker onthouden. De llnbundel geeft een overzicht van de belangrijkste elementen.
1
DP
2
9 Doelstellingen
Leerinhoud/leerstof Lesfase 1: Verschillende bedrijfskolommen onder de loep (20 min)
6
Bedrijfskolom voetbal (leder) Veeteelt Leerlooierij Lederbewerker Sportwinkel/grootwinkelbedrijf Bedrijfskolom kaas (melk) Landbouwer Melkfabriek Kaasfabriek Kaasgroothandel Speciaalzaak/Grootwinkelbedrijf/Buurtwinkel/Markt Bedrijfskolom brood (meel) Boerderij Maalderij Industriële bakkerij Supermarkt
Didactische werkvormen leeractiviteiten Werkvorm: doceren, groepswerk, onderwijsgesprek Organisatie: De lk en lln stelden samen de bedrijfskolom van frieten op. Nu is het aan de lln zelf om de bedrijfskolom van een aantal producten op te stellen. Dit gebeurt a.d.h.v. een groepswerk. De lk verdeelt de klas in groepen van 4 à 5 lln, na de uitleg. De lln gaan verspreid in de klas zitten op de plaats die de lk hen aanwijst. Elke groep krijgt een verschillend product toegewezen (zie llnbundel). Om de leerlingen op weg te helpen wordt eerst klassikaal overlopen welke grondstof ze nodig hebben per product. De lln krijgen 12 min de tijd om de bedrijfskolom van het toegewezen product op te stellen. Hiervoor moeten ze overleggen in groep. Het resultaat noteren ze op een kladblad, wanneer het werd goedgekeurd door de lk nemen ze het netjes over op een transparant. Wanneer dit te moeilijk blijkt, worden alle bedrijven die deelnemen aan de verschillende bedrijfskolommen, dus ook van de andere groepen, wanordelijk weergegeven in de PPT. Hierna worden alle bedrijfskolommen klassikaal behandeld. Per groep stellen 1 à 2 lln hun bedrijfskolom voor aan de rest van de klas a.d.h.v. hun transparant. De lk stuurt bij waar nodig.
Media
1
PPT
Llnbundel
Transparant
DP
2
DI, AC, GE
10 Doelstellingen
Leerinhoud/leerstof
Didactische werkvormen leeractiviteiten
Bedrijfskolom tijdschrift (hout) Bosbouw Zagerij Papierfabriek Drukkerij Uitgeverij Boekhandel Bedrijfskolom tafel (hout) Bosbouwer Houtzagerij Meubelfabriek Meubelzaak
Vastzetting: opnieuw zoeken de lln zelf naar de leerinhoud waardoor dit beter onthouden zal worden. Bovendien gaat het om voorbeelden uit hun nabije omgeving.
Media
1
DP
2
11 Doelstellingen
Leerinhoud/leerstof Lesfase 2: De bedrijfskolom – Algemeen
(10 min)
Elke bedrijfskolom is anders. Bepaalde soorten bedrijven komen terug.
7
Algemene bedrijfskolom (Houten tafel) 1. Ontginner van grondstoffen (bosbouw) 2. Opkoper, exporteur, importeur (houthandel) 3. Bewerking van grondstoffen (houtverwerkingsbedrijf/houtzagerij) 4. Productie half afgewerkte producten (vb. planken) 5. Productie afgewerkte producten (vb. tafel, meubelfabriek) 6. Groothandel (vaak samen met fabrikant) 7. Kleinhandel (vb. Weba ) (Consument)
Didactische werkvormen leeractiviteiten Werkvorm: doceren, onderwijsgesprek
PPT
Organisatie: De lk legt uit dat elke bedrijfskolom anders is maar dat we toch tot een algemene bedrijfskolom kunnen komen.
Bord Llnbundel
De lk zoekt samen met de lln naar een algemene voorstelling van de bedrijfskolom a.d.h.v. vragen. Daarnaast passen ze dit toe op de bedrijfskolom van een houten tafel. 1. Wat heb je altijd nodig om een product te maken? Wat ligt aan de basis? Denk hierbij aan de voorbeelden die we reeds gezien hebben. 2. Stel dat de producten in het buitenland worden aangekocht, welke schakel komt er dan extra bij? 3. Wat gebeurt er met de grondstoffen? Worden die meestal in originele staat gekocht door de consument? 4. Kunnen er meerdere bewerkingen toegepast worden op een grondstof? 5. Kan eenzelfde half afgewerkt product voor verschillende doeleinden gebruikt worden? 6. Verkoopt de producent zijn producten rechtstreeks aan de consument? 7. Waar koopt de consument het product? Vastzetting: de algemene bedrijfskolom wordt aangevuld met een voorbeeld.
Media
1
DP
2
GE, HE, AC
12 Doelstellingen
Leerinhoud/leerstof Lesfase 3: De bedrijfskolom – Schematische voorstelling (5 min)
8
De bedrijfskolom wordt schematisch voorgesteld door de bedrijven onder elkaar in hokjes te plaatsen (eerste bedrijf bovenaan) en deze dan te verbinden met een pijl. Je kan dit met de hand gemakkelijk tekenen maar je kan ook gebruik maken van de SmartArt-afbeeldingen die het Officepakket aanbiedt.
Didactische werkvormen leeractiviteiten Werkvorm: demonstratie Organisatie: De lk vertelt hoe een bedrijfskolom schematisch wordt voorgesteld. Daarna toont de lk voor hoe je dit eenvoudig in PPT kan doen a.d.h.v. SmartArt-afbeeldingen.
Werkwijze bedrijfskolom PPT Open PPT > Invoegen > SmartArt > Lijst Je kan hierna de opmaak van de verschillende schakels nog veranderen.
Vastzetting: de lln moeten dit later toepassen in een taak.
Media PPT
1
DP
2
AS, IN
13 Doelstellingen
Leerinhoud/leerstof Lesslot: Zelf aan de slag
(5 min)
Didactische werkvormen leeractiviteiten Werkvorm: individuele opdracht, doceren Organisatie: Om te verifiëren of de lln de les van vandaag begrepen hebben, wordt hen gevraagd om tegen volgende week een bedrijfskolom op te stellen die voldoet aan volgende voorwaarden: product naar eigen keuze, nog niet behandeld in de les; minimum 5 schakels (consument niet meegerekend!); gemaakt aan de hand van een SmartArt-afbeelding; indienen: ppt-presentatie met 3 slides via Smartschool: titeldia met Bedrijfskolom, je naam, klas en je gekozen product; dia met de bedrijfskolom van je gekozen product; bronnen. Indiendatum: dinsdag 10 december
6+8
De volgende les gaan we kijken in welke sectoren de economische wereld wordt ingedeeld. o
s Vastzetting: de lln gaan zelf aan de slag.
Bijlagen: uitgewerkte media
Afkorting didactische principes
X X
AS AC HE GE IN DI MO
XX
Bordschema Leerlingenbundel Invulblaadjes, opdrachtbladen Transparanten of PowerPoint presentatie Een omschrijving video en video-opdracht Teksten, artikels, Kopieën uit het handboek Een toets Andere:
Aanschouwelijkheid Activiteit Herhaling Geleidelijkheid Integratie/structuur Differentiatie Motivatie
Media PPT llnbundel
1
DP
2
AC, HE, GE
