Portret
Irmgard en Piet laten met Stoeli twee werelden samenkomen
Simpel design, groot resultaat Tekst: Eveline Smeets
Bij een schommelstoel denk je waarschijnlijk eerder aan het meubilair van je grootmoeder dan aan innovatie en design. Meubelmaker en docent Piet Fieret brengt daar verandering in en blaast het meubelstuk nieuw leven in. Hij ontwierp een houten schommelstoel voor zijn zoontje. Door
Positieve effecten van schommelen Bij een schommelstoel den-
het simpele en strakke design had niemand kunnen vermoeden dat de stoel een doorbraak zou ken mensen vaak terug aan vroezijn binnen de ergotherapie. Kinder-ergotherapeute Irmgard Odijk-van Keulen ontdekte dat de ger, ze hebben er warme herinschommelstoel zorgt voor een sterke vermindering van gedragsproblemen bij autistische kinde- neringen aan. Zodra ze ouder ren: “En dat is een uitspraak die ik normaal gesproken nooit durf te doen.”
worden verdwijnt schommelen uit het dagelijks leven en schaft
Samen aan de tekentafel
bijna niemand meer zo’n stoel aan. “Dat komt vooral door-
Piet praat gepassioneerd over het meubelstuk. Al jaren-
dat weinig mensen op de hoogte zijn van de vele voorde-
lang is het een vast onderdeel van zijn interieur. “Het is voor
len van het schommelen,” vertelt Piet. Verschillende weten-
mij veel meer dan een meubelstuk. Ik kom tot rust in een
schappelijke onderzoeken laten zien dat je hersenen bij een
schommelstoel. Dat wil ik graag aan mijn kinderen meege-
schommelbeweging endorfine aanmaken. Dit stofje staat
ven.” Het enige probleem was dat geen enkele schommel-
erom bekend pijn te verminderen en je stemming positief te
stoel aan de eisen van Piet voldeed, dus besloot hij zelf aan
beïnvloeden. Schommelen wordt dan ook vaak gebruikt als
de tekentafel te gaan zitten. Vanuit zijn woonsituatie is hij
therapie bij gezondheidsproblemen. Zo helpt het bij Alzhei-
gaan kijken waar zijn gezin behoefte aan heeft. Voor Piet
mer, bij heftige rugklachten en bij herstel na operaties1.
is het belangrijk dat een meubelstuk niet in de weg staat.
Irmgard is sensorisch integratie-therapeut en weet dat
Daarom heeft hij de stoel demontabel gemaakt. De kleinste
schommelen voor kinderen met ADHD of autisme hele posi-
handen kunnen de stoel in en uit elkaar halen. Hij bestaat
tieve effecten heeft. Ze is gespecialiseerd in behandeling van
uit vier losse houten onderdelen die naadloos in elkaar pas-
meervoudig beperkte kinderen met autisme in combinatie
sen, zonder gereedschap, schroeven of lijm te gebruiken.
met een verstandelijke beperking. Irmgard werkt binnen haar
Als docent techniek op een vmbo-school vindt Piet dat kin-
vakgebied al langer met schommelen. “We kennen allemaal
deren het meest leren door ze bij het maakproces te betrek-
de typerende bewegingen van autistische kinderen die hun
ken. Daarom maakt hij alleen producten die kinderen zelf
lichaam snel naar voren en achter bewegen en ‘fladderen’
kunnen gebruiken. Doordat zijn zoontje de stoel zelf in
met hun handen. Mensen interpreteren die beweging vaak
elkaar kan zetten, wordt zijn hand-oogcoördinatie gestimu-
als stress, terwijl dat juist een natuurlijke reactie kan zijn
leerd. Daarnaast leert hij om hulp vragen als het niet lukt.
waar het lichaam rustig van wordt. Heen en weer bewegen in
Al snel is zijn zoontje niet de enige liefhebber van de
een schommelstoel kan precies hetzelfde effect geven.”
stoel. Piet krijgt zulke positieve reacties dat hij besluit er een product van te maken. Wekenlang besteedt hij zijn vrije uren aan het verfijnen van de stoel tot het basisontwerp af is. Het eindresultaat brengt hij op de markt onder de naam Stoeli.
-8-
Ergotherapie Magazine 6 • 2015
Ze slaan de handen ineen Tot nu toe heeft Irmgard alleen nooit eerder een betaalbaar en veilig model kunnen vinden met het gewenste
-9-
effect. Bij de meeste stoelen is constante begeleiding nodig.
nen. Eerst hebben we hem bewust gemaakt van zijn eigen
Daarnaast zijn ze vaak ontzettend prijzig. Tot ze stuitte op
lichaam door een verzwaringsdeken te gebruiken. In het
een foldertje van Stoeli op de basisschool van haar kinde-
begin zat hij op het puntje van de schommelstoel en was
ren. Toevalligerwijs gaan de kinderen van Piet ook naar
hij heel onrustig. Uiteindelijk heeft het borsthesje ervoor
deze school. “Ik zag meteen kansen voor een hele andere
gezorgd dat hij zich op een milde manier over kan geven
doelgroep dan waar Piet de stoel in eerste instantie voor
aan de stoel. Tot mijn enorme verbazing zakte hij rustig
gemaakt heeft.” Na de eerste ontmoeting is er direct een klik
tegen de rugleuning aan en kwam helemaal tot rust toen de
en maakt Piet kennis met een nieuwe doelgroep voor zijn
stoel begon te schommelen. Collega’s werden erbij geroe-
stoel. Ze besluiten al snel de handen ineen te slaan. Aan-
pen, die konden het bijna niet geloven.”
gezien de stoel aanvankelijk niet bedacht is voor medische
Irmgard vervolgt enthousiast: “Inmiddels zijn er diverse
hulpverlening hebben Irmgard en Piet samen wat aanpas-
casussen geweest waarbij gedragsproblemen enorm ver-
singen moeten doen. Zo is de achterkant van de stoel langer
minderd zijn na gebruik van de Stoeli. Zo ook bij een meisje
gemaakt zodat hij niet achterover kan klappen, hoe hard er
met heftig autisme waar ze op haar afdeling mee werkt.
“Als ik zie wat mijn schommelstoel oplevert voor deze kinderen vind ik dat zo ontzettend gaaf.” ook mee geschommeld wordt. Daarnaast maakte Piet het
Ze kan niet praten en communicatie is daardoor lastig.
mogelijk om fixaties aan te brengen in de stoel door mid-
Vaak droeg ze een koptelefoon zodat ze afgesloten werd
del van zitbroekjes en borsthesjes die een kind helpen in de
voor prikkels van buitenaf. “Bij de minste of geringste prik-
stoel te blijven zitten. Bij kinderen met ernstige gedragspro-
kel begon ze te gillen. Voor haar is de stoel nu een enorme
blemen kan deze aanpassing nodig zijn omdat ze moeilijk
oplossing. Zodra we hem tevoorschijn halen gaat ze er zelf
kunnen wennen aan de stoel. Autistische kinderen hebben
in zitten en ontspant helemaal. Na een kwartiertje schom-
moeite met alles wat nieuw is, een overdaad aan prikkels die
melen is ze klaar voor de volgende activiteit. De eerste keer
ze niet goed kunnen verwerken. Dat komt doordat de infor-
dat dit gebeurde was ik totaal overdonderd. En die koptele-
matieverwerking naar de hersenen verstoord is. “Veel van
foon? Die ligt tegenwoordig te verstoffen in de kast!”
deze kinderen hebben simpelweg nog nooit geschommeld, ze kennen het gevoel niet,” geeft Irmgard aan. “Zodra ze voor het eerst in de schommelstoel gaan zitten is er angst en stress. Nu we de mogelijkheid hebben een zitbroekje en borsthesje te gebruiken, kunnen ze zich overgeven aan de
“Ik koop hem ter plekke”
stoel en begint het schommelen vanzelf.”
“Mijn collega’s waren nogal sceptisch in het begin. We gebruiken al veel hulpmiddelen. De vaak overbezette begeleiders zitten
Gedragsproblemen verminderen
- 10 -
niet te wachten op nog een stoel die overal mee naar toe moet.
De eerste tests met de aangepaste versie van de schom-
Toch hebben zij nu met eigen ogen gezien dat de stoel voor
melstoel zijn direct een groot succes. Irmgard werkt binnen
sommige kinderen echt onmisbaar is geworden. Dat heeft Piet
de opvang ook met kinderen die in zorgcategorie zeven val-
geweten!” vertelt Irmgard lachend. Toen hij het proefexemplaar
len. Dat houdt in dat ze permanent in een instelling wonen
op een dag kwam ophalen zei een collega geschokt: “Je kan die
en 24 uur per dag 1-op-1 begeleiding nodig hebben. Een van
stoel niet meenemen, die hebben wij nodig! Ik koop hem wel ter
deze jongetjes heeft ze als eerste de Stoeli van Piet uit laten
plekke.” Waarop Piet reageert: “Dat mijn schommelstoel voor
proberen. “Er zijn weinig dingen die hem rustig maken,
deze kinderen een oplossing is, had ik van tevoren nooit geloofd.
hij slaapt slecht en heeft zeer ernstige gedragsproblemen.
Als ik zie wat het oplevert voor deze kinderen vind ik dat zo
In kleine stapjes hebben we hem aan de stoel laten wen-
ontzettend gaaf.”
Ergotherapie Magazine 6 • 2015
Kinder-ergotherapeute Irmgard Odijk-van Keulen
Nooit meer blauwe tenen
dat een kind meer wakker en alert wordt, die beweging wekt
Irmgard legt uit waarom andere schommelstoelen niet
energie op. We willen juist dat de kinderen tot rust komen
werken: “Voorheen gebruikten we een kuipschommel die
en dat kan alleen door dezelfde herhalende beweging in het-
vastzat aan het plafond. Het probleem is dat kinderen daar
zelfde tempo.”
niet altijd zelf in en uit kunnen klimmen. Vaak mogen er geen schommels aan plafonds bevestigd worden of is het
Time-in versus time-out
een kostbare investering om een plafondsysteem in te bou-
Naast het ontwerp en design van de stoel denkt Piet dat
wen.” De schommelstoel van Piet is zo gemaakt dat kinde-
het succes vooral te maken heeft met het creëren van een
ren zich optimaal vrij kunnen bewegen. De rugleuning van
eigen plek. “Het geheim is het bepalen van je eigen ritme.
de Stoeli staat verder naar voren waardoor het zwaartepunt
Ieder mens heeft een eigen plek nodig om tot rust te komen.
verder naar voren ligt. “Kinderen kunnen daardoor gewoon
Gedurende een dag ervaar je zoveel prikkels dat we steeds
aan de stoel gaan hangen om er in te komen zonder dat hij
meer behoefte hebben aan rust. Toch beantwoorden we deze
omkukelt. Schommelstoeltjes met een rechtere rugleuning
behoefte vaak met nog meer impulsen door bijvoorbeeld
zullen omvallen. Van dagverblijven hoor ik vaak dat ze blij
naar televisie- en computerschermen te kijken. Als ik tot rust
zijn met een stoel die eindelijk geen blauwe tenen meer
wil komen, ga ik in mijn schommelstoel zitten. Die maakt
geeft,” zegt Piet.
je lichaam rustig, zodat je gedachten vanzelf kalm worden.
“Daarnaast hebben andere stoelen nooit zo’n rustge-
Tegenwoordig gaan veel mensen op zoek naar stilte via yoga
vend effect gehad op de kinderen,” geeft Irmgard aan. Dat
en meditatie. Weinig mensen weten dat een schommelstoel
kan Piet verklaren door de bouw van de stoel. “Overal is
je de broodnodige dagelijkse portie ontspanning kan bieden.”
over nagedacht. Zo ook over het aantal graden waarin de
Irmgard sluit zich daar volledig bij aan. De autistische
schommelhoek begint. Een schommelstoeltje van bijvoor-
kinderen waar ze mee werkt zijn overgevoelig voor prikkels.
beeld Ikea heeft een hele korte schommelbeweging waar-
Het stapelt zich op. “Waar wij ons kunnen afsluiten, wordt
door hij heel snel heen en weer beweegt. Dat zorgt ervoor
voor deze kinderen iedere beweging en ieder geluidje uitver-
- 11 -
Meubelmaker en docent Piet Fieret groot. Ze kunnen het alleen niet benoemen als ze overver-
daarnaast een huursysteem waarbij mensen een bedrag per
moeid of gespannen zijn en hebben daarom juist baat bij
jaar betalen totdat ze de stoel niet meer willen. “Ik zie de
een eigen plek. Een plek waar ze heen kunnen gaan voordat
stoel liever terug dan dat hij op de grote hoop belandt die
die boze bui begint.” Irmgard noemt het een time-in plek.
Marktplaats heet.” Irmgard beaamt de visie van Piet. “De
“Op een time-in plek kunnen kinderen in tegenstelling tot
prijs-kwaliteitverhouding is erg goed. Voor een nieuwe Stoeli
een time-out plek niet uitrazen, maar zelf bepalen om er tot
betaal je 150 euro, de stoelen waar ik voorheen mee heb
rust te komen als ze zich gespannen voelen.”
gewerkt kosten al snel honderden euro’s meer.
Maatwerk of massaproductie
Nieuwe focus
Voor een ergotherapeut staat de behoefte van de mens
De focus ligt voor Piet de komende tijd volledig op Stoeli. “Ik blijf
centraal. Dat vindt Irmgard ook zo leuk aan haar werk. “Je
continu in ontwikkeling, een product is eigenlijk nooit af.” Dat
kunt de mens echt zien.” Deze visie deelt ze met Piet. Hij
valt niet te combineren met zijn docentschap, dus zal hij stoppen
zet in zijn product het kind centraal. Door puur naar de
met lesgeven. “Dat is ergens wel jammer maar ik zie goede kan-
behoefte van zijn kinderen te kijken, maakte hij een uniek
sen voor Stoeli die ik wil benutten.” Daarnaast fantaseert Piet
product. Daardoor heeft hij eigenlijk geen concurrentie.
samen met Irmgard over mogelijkheden met nieuwe doelgroepen
“Nee, zelfs niet van Ikea,” zegt Piet. “Vanuit je portemon-
zoals ouderen, visueel beperkten en jongeren. “Het maakt niet
nee gezien moet je naar Ikea gaan. Zij hanteren waarden als
uit wie je in een schommelstoel zet; jong of oud, iedereen wordt
goedkoop en snel, dat zie je terug in hun product.” Piet is
blij en krijgt een twinkeling in zijn ogen. Dat gun je iedereen.”
nogal moe van massaproductie en wilt belangrijke waarden zoals duurzaamheid terugbrengen in zijn producten. Hij
Voor meer informatie over de Stoeli: www.stoeli.nl.
onderscheidt zich door maatwerk te leveren en met zo min
Irmgard Odijk-van Keulen is bereikbaar via:
mogelijk mankracht een duurzaam product neer te zetten.
[email protected]
Het hout dat hij gebruikt, is duurzaam en al het restmateri-
- 12 -
aal wordt gebruikt. De stoel kan compact verstuurd worden,
1. Q. Ashton Acton PhD, Backpain: New Insights for the Healtcare Professional,
wat transportkosten scheelt. Na aankoop groeit de stoel
“Mobile Rocking Patient Chair and Method of Use” in Patent Application
minstens vier jaar lang mee met het kind. Piet ontwikkelde
Approval Process, 2013.
Ergotherapie Magazine 6 • 2015
