Project
ESCO Service Center / Servicepunt Duurzame Energie
Onderwerp
Plan van aanpak verduurzaming
Datum
19 juni 2013
Status
[Status]
13181693560drs. ir. E.I. BurdorfESCO Service Center / Servicepunt Duurzame Energie19 juni 2013Plan van aanpak verduurzaming
In april 2013 heeft het Servicepunt Duurzame Energie (SDE) van de Provincie Noord-Holland een nieuwe dienst gelanceerd: het ESCO Service Center (ESCOSC). Met deze dienst levert de provincie woningcorporaties en gemeenten ondersteuning bij de verduurzaming van vastgoed. Deze notitie licht kort toe wat het Energy Service Company (ESCO) concept inhoudt en presenteert een voorstel tot plan van aanpak voor de ontwikkeling van een ESCO ter verduurzaming van het gemeentelijk vastgoed. Aanleiding Gemeenten in Noord-Holland hebben over het algemeen hoge ambities ten aanzien van duurzaamheid, zoals vastgelegd in hun milieubeleidsplannen. Hiermee willen zij bijdragen aan de regionale ambitie van een energieneutrale regio in 2040. De meeste gemeenten willen dit onder andere bereiken door enerzijds woningcorporaties en bedrijven uit te dagen om meer bij te dragen aan het energiebeleid en anderzijds zelf het goede voorbeeld te geven door gemeentelijk vastgoed energiezuiniger te maken. Het oprichten van een Energy Service Company (ESCO) kan op pragmatische wijze een bijdrage leveren aan de invulling van deze doelstelling. Wat is een ESCO? Vaak gaat duurzaam bouwen/renoveren gepaard met een verhoogde investeringslast ten opzichte van conventionele gebouwen en installaties. Het is lastig hier extra budget voor vrij te maken, zeker in het huidig economisch klimaat. Een ESCO kan uitkomst bieden. In essentie is een ESCO een financieringsconstructie waarmee het mogelijk wordt budget-neutraal de milieudruk van vastgoed te verlagen. Budgetneutraal verduurzamen – hoe doet een ESCO dat? In financiële zin is een succesvolle investering in duurzaamheid een investering die zich terugverdient. Een duurzaam gebouw heeft een lagere energierekening ten opzichte van een conventioneel gebouw. Met deze besparing op de energiekosten wordt de extra investering in duurzaamheid terugverdiend. Een ESCO creëert de juiste organisatorische, juridische en financiële infrastructuur om dit kostenvoordeel en daarmee het terugverdienen van de investering te waarborgen.
13181BSCH693560
1/6
Notitie
Plan van aanpak verduurzaming
Minimaliseer uw CO2-uitstoot met een ESCO onder publiek beheer De mate van CO2-besparing die met een ESCO kan worden bereikt, is hoofdzakelijk afhankelijk van de aan eerdergenoemde investering te stellen rendementseis. Zo kan de gemeente er bijvoorbeeld voor kiezen alleen maatregelen te implementeren met een relatief korte terugverdientijd (<10 jaar). Hiermee wordt dan bijvoorbeeld een financieel rendement gerealiseerd van circa 8 tot 10% met een CO2-emissiereductie van 20 tot 30% als resultaat. Dit zijn voor marktpartijen acceptabele rendementen, wat het mogelijk maakt de ontwikkeling en exploitatie/beheer van de ESCO volledig uit te besteden aan marktpartijen. Dat biedt het voordeel dat de gemeente maximaal wordt ontzorgd. Nadeel van deze aanpak is dat een groot potentieel aan CO2-emissiereductie onbenut blijft. Door de ESCO onder publiek beheer te exploiteren, kan de rendementseis naar beneden worden bijgesteld, waardoor dit potentieel maximaal kan worden benut. Bij een rendementseis van circa 5 tot 6% wordt dan bijvoorbeeld een CO2-emissiereductie van 50 tot 60% gerealiseerd door toepassing van maatregelen met terugverdientijden van >10 jaar. Het ESCO Servicecenter biedt de gemeente ondersteuning bij het ontwikkelen van een publieke ESCO voor maximale milieuwinst.
Visie van SDE en de Provincie Noord-Holland De ESCO aanpak voor verduurzaming van de gebouwde omgeving is in Nederland een relatief nieuw begrip. Hoewel het concept in het buitenland zeer succesvol is gebleken (de ESCO-markt realiseerde in 2011 in de Verenigde Staten een totaalomzet van € 4 miljard) is dit potentieel in Nederland nog onontgonnen. De Provincie Noord-Holland ziet ESCO’s (onder publiek beheer) als een belangrijke kans voor de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Daarom heeft Servicepunt Duurzame Energie (SDE) in 2012 in opdracht van de provincie met succes een proceskostensubsidieaanvraag ingediend bij de Intelligent Energy Europe (IEE)-regeling van de Europese Commissie (EC), gericht op de ontwikkeling van (publieke) ESCO’s in de provincie Noord-Holland. Hiermee is het ESCO Service Center opgericht. Het SDE kan gemeenten hiermee gedurende de komende drie jaar ondersteunen bij de ontwikkeling van een ESCO voor de verduurzaming van (gemeentelijk) vastgoed. Het SDE biedt hiertoe ondersteuning bij het uitvoeren van haalbaarheidsonderzoeken, de ontwikkeling van een businessplan en contracten en het begeleiden van aanbesteding- en financieringstrajecten voor de realisatie van een ESCO.
Voorgestelde structuur Oplossingsrichting Financiering van duurzame energieprojecten is mogelijk wanneer de energiebesparing wordt terugverdiend en de risico’s beheersbaar zijn. Beheersing van deze risico’s is mogelijk door het afsluiten van prestatiecontracten met de markt en de uitvoering voor alle gebouwen onder te brengen in een gezamenlijke projectenorganisatie, waardoor risicospreiding mogelijk is. Deze projectenorganisatie noemen we een ESCO. Clustering van alle gebouwen is bovendien nodig om tot een zo gunstig mogelijke en financierbare business case te komen. In de volgende figuur is dit schematisch weergegeven.
2/6
13181BSCH693560
Notitie
Plan van aanpak verduurzaming
De ESCO verzorgt de financiering op projectbasis, waardoor maatwerk per gebouw mogelijk blijft. De ESCO draagt zorg voor de uitvoering van de maatregelen bij alle gebouwen. Voor de financiering worden de begrote vervangingskosten en eventuele andere beschikbare budgetten (subsidie, budgetten onderwijshuisvestingen ed.) in combinatie met externe financiering (leningen) ingezet. Deze leningen worden door middel van de te betalen vergoeding (die in eerste instantie gelijk is aan de te realiseren besparing) afgelost, zodat de ‘total cost of ownership’ gelijk blijft (of zelfs daalt) gedurende de looptijd van de afspraken.
Plan van aanpak De procesondersteuning van het ESCO Service Center is opgedeeld in drie verschillende stappen, zoals in de figuur hieronder schematisch is weergegeven. Het ESCOSC biedt hiermee ondersteuning bij de initiatie tot en met de realisatie van de ESCO. Onze aanpak is erop gericht een financieringsvorm op te zetten waarmee bestaande gebouwen (en woningen) in de gemeente door middel van een grootschalige aanpak worden verduurzaamd. Onze insteek is daarom heel pragmatisch: focussen op daadwerkelijk realiseerbare financieringsvormen en in een vroeg stadium al verkennende gesprekken te voeren met partijen die een rol kunnen spelen in de financiering. Op basis hiervan kan snel en onderbouwd een oplossingsrichting worden gekozen en verder worden uitgewerkt.
13181BSCH693560
The sole responsibility for the content of this offer lies with the authors. It does not necessarily reflect the opinion of the European Union. Neither the EACI nor the European Commission are responsible for any use that may be made of the information contained therein.
3/6
Notitie
Resultaat: gemeenschappelijk gedragen visie (draagvlak)
Resultaat: businessplan, Businesscase en mogelijkheden financiering ESCO
Plan van aanpak verduurzaming
Resultaat: contracten en financiering
Om een gestructureerde aanpak mogelijk te maken, brengen wij de volgende fasering in de uitvoering van de werkzaamheden aan.
Stap 1 – Haalbaarheidsonderzoek De eerste stap heeft tot doel de haalbaarheid van een ESCO vast te stellen. Welke gebouwen komen in aanmerking voor verduurzaming via de ESCO? Wat worden de beoogde duurzaamheidsmaatregelen? Is er voldoende draagvlak bij betrokken stakeholders? Hierbij wordt op hoofdlijnen gekeken naar de techniek, de organisatie en de financiering. Fase 1: inventarisatie vastgoed voor renovatie en verduurzaming via ESCO Om het potentieel tot energiebesparing en de omvang van de beoogde ESCO in kaart te brengen, wordt een inventarisatie van geschikt vastgoed voor renovatie en verduurzaming gemaakt. Hiertoe wordt informatie verzameld over het aantal gebouwen, de gebruiksfunctie per gebouw, het bruto vloeroppervlak, huidige gebouweigenschappen, het energieverbruik en de onderhoudsplanning/renovatieplanning. Naast gemeentelijk vastgoed kan ook worden gekeken naar woningen in bezit van corporaties. Uitgangspunt is dat de gemeenten deze gegevens zelf beschikbaar hebben of verzamelen. Voor de globale haalbaarheidsinventarisatie worden per gebouw de volgende gegevens opgevraagd. 2 Oppervlakte gebouw (m bvo) Bouwjaar Functie 3 Gasverbruik (m /jaar) Elektriciteitsverbruik (kWh/jaar) 3 Gastarief (€/m ) Elektriciteitstarief (€/kWh) Gebruikstijden gebouw (uren per dag van de week) Stooktijden (uren per dag van de week) Bouwkundige eigenschappen: 2 2 Rc-waarde (m .K/W) en oppervlakte (m ) gevel 2 2 Rc-waarde (m .K/W) en oppervlakte (m ) vloer 2 2 Rc-waarde (m .K/W) en oppervlakte (m ) dak 2 2 U-waarde (m .K/W) en oppervlakte (m ) beglazing Gevel/vloer/dak/beglazing nageïsoleerd? Installatietechnische eigenschappen: Type warmteopwekker Type tapwaterverwarming Type koude-opwekker Vermogen en type afgifte warmte 4/6
13181BSCH693560
Notitie
Plan van aanpak verduurzaming
Vermogen en type afgifte koude 3 3 Type en debiet (m /s of m /h) ventilatiesysteem Verlichtingsarmaturen (typen en aantal)
Fase 2: globale haalbaarheidsinventarisatie voor selectie vastgoed Aan de hand van de in fase 1 verzamelde gegevens wordt geanalyseerd welke gebouwen in aanmerking komen voor verduurzaming via een ESCO. Dit betreft een globale haalbaarheidsanalyse. Hiermee wordt berekend wat de potentiele energie/kostenbesparing is en welke investeringen hiervoor gedaan moeten worden. Het hieruit voortvloeiende financiële rendement is vervolgens leidend voor het vaststellen van het ambitieniveau in termen van CO2-emissiereductie en energiebesparing en vormt het startpunt voor de ontwikkeling van een geschikte financieringsconstructie en organisatorische opzet (stap 2). In deze haalbaarheidsanalyse worden de investeringen geraamd met een nauwkeurigheid binnen een bandbreedte van +/- 15% op basis van kentallen. Fase 3: bijeenkomst met betrokken stakeholders Vanaf het begin af aan worden alle betrokken partijen meegenomen in het proces. Het zorgen voor draagvlak bij en het aangehaakt blijven van alle stakeholders is van cruciaal belang. Als onderdeel van het haalbaarheidsonderzoek worden alle relevante actoren uitgenodigd voor een bijeenkomst om de visie voor oprichting van een ESCO te bespreken. Vanuit de gemeente is het van belang dat de afdelingen vastgoed, milieu/duurzaamheid, onderwijs en financiën vertegenwoordigd zijn. Daarnaast worden ook externe partijen als schoolbesturen betrokken (de definitieve lijst wordt in overleg vastgesteld).Voorstel is om eerst een individueel rondje te doen alvorens een gemeenschappelijke sessie te hebben (in de gemeenschappelijke sessie kunnen de resultaten van fase 1 en 2 worden gepresenteerd). Daarnaast wordt de gemeente in deze bijeenkomst vertegenwoordigd op zowel ambtelijk als bestuurlijk/politiek niveau.
Stap 2 – Ontwikkeling businessplan Wanneer de haalbaarheid positief is vastgesteld, wordt de ontwikkeling van de ESCO in gang gezet. Hiertoe wordt een businessplan ontwikkeld waarin alle relevante aspecten met betrekking tot de techniek, financiering, organisatie en contracten verder worden uitgewerkt. Fase 4: uitwerken businesscase en financieringsconstructie In vervolg op de technisch-economische haalbaarheidsanalyse wordt een concrete businesscase opgesteld waarin de te treffen technische maatregelen en beoogde financieringsconstructie wordt uitgewerkt. Parallel aan de uitwerking van de businesscase wordt duidelijk waar de financieringsmogelijkheden liggen. De financieringsconstructie wordt in nauw overleg met de gemeente en potentiele financiers uitgewerkt, zodat alle (on)mogelijkheden en randvoorwaarden (zoals bijvoorbeeld het ambitieniveau in termen van CO2-reductie of specifieke financiële aandachtspunten) worden meegenomen in de ontwikkeling. Fase 5: uitwerken businessplan In het businessplan worden zaken als organisatiestructuur van de ESCO (bemensing, beheer, uitvoering/uitbesteding operationele werkzaamheden, etc.) en het bijbehorende contractplan uitgewerkt. In deze fase worden ook marktpartijen betrokken, zodat zij hun input kunnen leveren ten aanzien van de prestatiecontracten, zodat de aanbestedingen in de volgende fase tot het gewenste resultaat zullen leiden en marktpartijen op een goede wijze kunnen inschrijven.
13181BSCH693560
The sole responsibility for the content of this offer lies with the authors. It does not necessarily reflect the opinion of the European Union. Neither the EACI nor the European Commission are responsible for any use that may be made of the information contained therein.
5/6
Notitie
Plan van aanpak verduurzaming
Stap 3 – Contracting & Financiering Deze stap betreft het maken van de aanbestedingsdocumenten, het voorselecteren van leveranciers en het organiseren van de financiering. Fase 6: ontwikkeling van contracten Aan de hand van het contractplan worden alle benodigde contractstukken uitgewerkt. Afhankelijk van de financieringsvorm betreft dit grofweg de volgende contracten. Contracten ten behoeve van garantiestelling, verstrekken van vreemd vermogen, benutting van fondsgelden en dergelijke. Leveringscontracten voor afnemers (klanten) van de ESCO. Contracten voor uitbesteding van operationele werkzaamheden. Aanbestedingsdocumenten voor geïntegreerde contractvormen en prestatiecontracten. Fase 7: regelen van financiering In deze fase wordt de financiering rond gemaakt aan de hand van het definitieve businessplan en de contractstukken. Fase 8: opzetten exploitatie entiteit Afhankelijk van de toe te passen financieringsconstructie wordt er een entiteit opgericht van waaruit de ESCO wordt geëxploiteerd. In samenwerking met een notaris wordt bijvoorbeeld de akte van oprichting uitgewerkt voor de oprichting van een BV van waaruit de gemeente en/of andere aandeelhouders de ESCO exploiteren.
Maand 13
Maand 12
Maand 11
Maand 10
Maand 9
Maand 8
Maand 7
Maand 6
Maand 5
Maand 4
Maand 3
Maand 2
Maand 1
Planning Onderstaand is een ruwe planning gegeven voor de uitvoer van het traject.
Fase 1 (onderdeel van stap 1) inventarisatie vastgoed Fase 2 (onderdeel van stap 1) Haalbaarheidsanalyse Fase 3 (onderdeel van stap 1) bijeenkomst stakeholders Fase 4 (onderdeel van stap 2) businesscase Fase 5 (onderdeel van stap 2) businessplan Fase 6 (onderdeel van stap 3) contracten Fase 7 (onderdeel van stap 3) financiering Fase 8 (onderdeel van stap 3) oprichten entiteit
Honorarium Stap 1 wordt volledig betaald door het ESCO Service Center. Het ESCO Service Center neemt ook de proces- en advieskosten voor stap 2 en 3 voor haar rekening mits de ESCO wordt opgericht en er uiteindelijk de beoogde maatregelen door middel van de ESCO worden gerealiseerd. Mocht het project ondanks een go na stap 1 respectievelijk stap 2 om wat voor reden toch niet doorgaan, dan worden de door SDE gemaakte kosten in rekening gebracht bij de gemeente. De kosten voor uitvoering van de werkzaamheden met betrekking tot stap 2 en 3 zijn afhankelijk van het typen/aantal in de ESCO onder te brengen gebouwen. De uit te voeren werkzaamheden in stap 1 creëren het benodigde inzicht om een raming van deze kosten te kunnen maken. Na afronding van stap 1 doet SDE/ESCOSC de gemeente een aanbieding inclusief raming van de kosten voor uitvoering van stap 2 en 3.
6/6
Op al onze diensten en mededelingen is DNR 2011 van toepassing. DNR 2011 is gepubliceerd op onze website onder www.dwa.nl/dnr.
13181BSCH693560
