Section 1. Contrat de cautionnement : une opération tripartite... 21

1

Table

d e s m at i è r e s /I n h o u d s ta f e l

Voorwoord. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Auteurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Partie I Principes – Éléments essentiels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

Chapitre I.

21

Notion de cautionnement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Section 1. Contrat de cautionnement : une opération tripartite. . . . . . . 21 § 1. Rapport créancier-débiteur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 § 2. Rapport caution-débiteur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 A. Qualification du lien caution-débiteur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 1. Le cautionnement connu et accepté par le débiteur. . . . . . . . . . . . 2. Le cautionnement à l’insu du débiteur ou contre son gré. . . . . . . . B. Recours de la caution contre le débiteur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Recours après paiement. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Recours avant paiement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Rapport caution-créancier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22 23 23 23 24 24

Section 2. Éléments essentiels du cautionnement. . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Caractère accessoire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Caractère consensuel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Caractère unilatéral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Le cautionnement, contrat conditionnel, éventuel ou aléatoire ? . . . . § 5. Caractère intuitu personae. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25 25 26 27 29 30

Section 3. Cautionnement et sûretés réelles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 § 1. Sûretés réelles. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 § 2. Cautionnement réel ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Chapitre II.

Différents types de cautionnements . . . . . . . . . . . . .

Section 1. Cautionnement conventionnel, légal ou judiciaire. . . . . . . . . § 1. Cautionnement conventionnel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Cautionnement légal ou judiciaire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Le cautionnement légal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Le cautionnement judiciaire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Effets du cautionnement conventionnel, légal ou judiciaire. . . . . . . . .

l a rc i e r

37

37 37 37 38 39 39

2

Table des matières/Inhoudstafel

Section 2. Cautionnement simple et cautionnement solidaire . . . . . . . . § 1. Cautionnement simple . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Le bénéfice de discussion. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Le bénéfice de division. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Cautionnement solidaire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Principes généraux et notions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Différence entre engagement solidaire principal et cautionnement solidaire : l’opposabilité des exceptions. . . . . . C. Différents degrés dans la solidarité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Section 3. Cautionnement civil et cautionnement commercial. . . . . . . . § 1. Critères de la distinction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Intérêts et conséquences de la distinction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Sur le plan de la preuve. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sur le plan de la présomption de solidarité. . . . . . . . . . . . . . . . . . . Section 4.

40 41 41 41 41 41 42 44 44 44 47 47 47

Cautionnement à titre gratuit ou à titre onéreux. . . . . . . . . . 47

Section 5. Cautionnement d’obligations futures et indéterminées. . . . . 51 § 1. Cautionnement d’obligations indéterminées. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 § 2. Cautionnement d’obligations futures. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Section 6. Sous-cautionnement. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Chapitre III. Comparaison avec d’autres sûretés personnelles ou engagements personnels. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

55

Section 1.

Assurance-crédit et assurance-cautionnement. . . . . . . . . . . . . 55

Section 2.

Codébition solidaire. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Section 3.

Engagement de payer la dette d’autrui . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Section 4.

Garantie autonome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Section 5.

Lettre d’intention. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

Section 6.

Délégation imparfaite/Délégation de paiement . . . . . . . . . . . 59

Section 7.

Promesse de porte-fort. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Section 8. Engagements divers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. L’aval et l’effet de commerce. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Convention de ducroire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Garantie de bonne fin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Confirmation de crédit documentaire. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Garantie légale/contractuelle assumée par un tiers. . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Conclusion. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

l a rc i e r

60 60 61 62 62 62 63

3


Deel II Bestaansvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

65

Hoofdstuk I. Geldigheidsvereisten voor elke overeenkomst – toegepast op borgtocht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

67

Afdeling 1. Toestemming. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Toestemming van de borg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toestemming van de schuldeiser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Informatieverplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Gebreken in de toestemming – wilsgebreken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Dwaling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

67 67 68 68 69 71

72 1. Dwaling in negotio of dwaling omtrent de aard van de aangegane verbintenis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 2. Dwaling betreffende de kredietwaardigheid van de hoofdschuldenaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 3. Dwaling betreffende de omvang van de borgtocht. . . . . . . . . . . . . 74 4. Dwaling omtrent andere substantiële elementen. . . . . . . . . . . . . . 74

B. Bedrog. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 C. Geweld. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 § 4. Stilzwijgende borgtocht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Afdeling 2. Bekwaamheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Minderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De niet-ontvoogde minderjarige. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De ontvoogde minderjarige. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Meerderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Echtgenoten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Artikel 224, § 1, 4° BW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Beoordelingswijze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Beoordelingscriteria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Aard van de nietigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Verplichte of facultatieve nietigheid?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Schadevergoeding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Termijn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B. Artikel 1422 BW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Rechtspersonen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wettelijke specialiteit – Winstoogmerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Statutaire specialiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Vennootschapsbelang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Bijzondere wetsbepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. De aard van de beoogde rechtshandelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . .

l a rc i e r

77 78 78 78 78 80 80 81 82 82 83 83 84 85 86 86 89 90 91 91

4


Afdeling 3. Voorwerp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Het bestaan van een geldige hoofdverbintenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Borgtocht mag de hoofdverbintenis niet te buiten gaan. . . . . . . . . . . . § 4. Borgtocht voor toekomstige schulden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. De hoofdschuld kan onbepaald zijn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Borgtocht voor alle sommen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Voorwerp mag niet worden uitgebreid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Omvang van de borgtocht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

92 92 93 94 95 95 97 98

99 1. Uitbreiding van voorwerp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 2. Uitbreiding van de schuldenaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 3. Uitbreiding van de termijn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

B. Interpretatie van de borgtocht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Afdeling 4. Oorzaak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Begrip. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Borgtocht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Geldigheidsvereiste. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Afwezigheid van oorzaak of valse oorzaak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Ongeoorloofde oorzaak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Verdwijning van de oorzaak na contractsluiting. . . . . . . . . . . . . . . . . .

103 103 103 104 105 106 107 109

Hoofdstuk II. Bijkomende geldigheidsvereisten. . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Wat betreft de borg (art. 2018-2020 BW). . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Artikel 2018 BW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Bekwaamheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Genoegzaam gegoed. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Woonplaats. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Artikel 2019 BW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Artikel 2020 BW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Sancties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

111

111 112 112 112 112 114 116 117

Deel III Inhoud en bewijs van de borgtocht . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 Hoofdstuk I. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Algemeen: artikel 2015 BW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Borgtocht wordt niet vermoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Het voorwerp van borgtocht mag niet worden uitgebreid . . . . . . . . . A. Borg tot nakoming van een overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

l a rc i e r

121

121 121 123 124

5


B. Algemene borgtocht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 § 3. De interpretatie van borgtocht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 § 4. Borgtocht is een consensueel contract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Afdeling 2. Specifieke regelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Kosteloze borgen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Borgen en consumentenkrediet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Borgen en overheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Borgen en transport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Borgen en gezinsbelangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Artikel 224, § 1, 4° BW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Artikel 1422 BW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

127 127 127 129 130 131 131 131

Hoofdstuk II. Bewijs van borgtocht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

133

Afdeling 1. Principe: artikel 1326 BW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Afdeling 2. Uitzonderingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Commerciële borgtocht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Commerciële borgtocht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Verbintenissen van ambachtslieden, landbouwers, wijngaardeniers, dagloners en dienstboden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Authentieke borgtocht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Wederkerige borgtocht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Borgtocht maakt deel uit van een wederkerige overeenkomst . . . . . . § 5. Borgtocht voor een verbintenis iets te doen of niet te doen. . . . . . . . . § 6. Algemene borgtocht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Borgtocht mede voor de interesten van de hoofdschuld . . . . . . . . . . . § 8. Instemming van de echtgenoot met de borgtocht. . . . . . . . . . . . . . . . .

135 135 136 137 137 138 138 140 141 143 143

Afdeling 3. Gevolg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

Deel IV Gevolgen van de overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 Hoofdstuk I. Relatie schuldeiser-borg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Uitvoerbaarheid van de vordering van de schuldeiser ten aanzien van de borg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. (Foutieve) niet-uitvoering door de schuldenaar . . . . . . . . . . . . . . . B. De verbintenis van de borg is opeisbaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

147

147 147 147

149 1. Uitgestelde eisbaarheid verbintenis schuldenaar . . . . . . . . . . . . . . 150 a. Uitstel opeisbaarheid door toedoen van de schuldeiser. . . . . . 150 b. Uitstel opeisbaarheid door toedoen van de rechtbank. . . . . . . 151

l a rc i e r

6


2. Vervroegde eisbaarheid verbintenis schuldenaar . . . . . . . . . . . . . . a. Door vrijwillig handelen van de schuldenaar . . . . . . . . . . . . . b. Door onvrijwillig handelen van de schuldenaar – van rechtswege. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Uitvoerbare titel aangaande verbintenis borg. . . . . . . . . . . . . . . . .

152 152 153 154

§ 2. Bewarende maatregelen van de schuldeiser ten aanzien van de borg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Afdeling 2. Relatie schuldeiser-borg in geval van gewone borgstelling. . . § 1. Voorrecht van uitwinning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toepassingsgebied: beginsel en vele uitzonderingen . . . . . . . . . . . 1. Beginsel: elke borg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Afstand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Hoofdelijke borgstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Echtgenoot-borg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Gerechtelijke borg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Schuldvermenging tussen borg en hoofdschuldenaar . . . . . . . . . . 7. Schuldvergelijking tussen borg en schuldeiser. . . . . . . . . . . . . . . . 8. Borgstelling voor onbekwame. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Borgstelling voor één hoofdelijke schuldenaar. . . . . . . . . . . . . . . . 10. Onvermogen schuldenaar met gevolgen voor uitwinning goederen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Toepassingsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Inroepen voorrecht van uitwinning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Aanwijzing van uit te winnen goederen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Voorschieten kosten uitwinning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Gevolgen voor schuldeiser. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Gevolgen voor borg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Voorrecht van schuldsplitsing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Beginsel: elke borg kan worden aangesproken voor het geheel . . . 2. Uitzonderingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. De uitzondering van het voorrecht van schuldsplitsing. . . . . . . . . B. Toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Beginsel: elke borg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Afstand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Hoofdelijke borgstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Achterborg samen met borg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Borgen van telkens één hoofdelijke schuldenaar . . . . . . . . . . . . . . C. Toepassingsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Inroepen voorrecht van schuldsplitsing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Verdeling tussen solvente borgen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Gevolgen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

l a rc i e r

156 156 156 156 156 157 158 158 159 159 159 160 160 161 162 162 163 166 166 167 168 168 168 168 169 169 169 170 170 170 171 171 171 171 173

7


Afdeling 3. In geval van hoofdelijke borgtocht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Principe – totstandkoming – onderscheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Eerstelijnsgevolgen (primair) van de hoofdelijkheid. . . . . . . . . . . . . . . § 3. Tweedelijnsgevolgen (secundair) van de hoofdelijkheid. . . . . . . . . . . . § 4. Verschillende niveaus van hoofdelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Integrale hoofdelijkheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Hoofdelijkheid enkel tussen de borgen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Borgen afzonderlijk hoofdelijk met hoofdschuldenaar. . . . . . . . . Afdeling 4. Houding en verplichtingen van de schuldeiser ten aanzien van de borg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Informatieplicht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Gemeen recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Kosteloze borgtocht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Consumentenkrediet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Bijzonder vraagstuk van de aansprakelijkheid van de kredietgever ten aanzien van de borg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Aansprakelijkheid bij krediettoekenning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Aansprakelijkheid wegens verzwaring van het kredietrisico. . . . . C. Aansprakelijkheid ten aanzien van de borg wegens fout bij kredietbeëindiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Sancties bij weerhouden aansprakelijkheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De schuldeiser mag door zijn handelen de positie van de borg niet verzwaren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. De aard van de mogelijke aansprakelijkheid van de schuldeiser. . . . .

174 174 175 176 177 177 177 178 178 178 178 179 180 181 181 183 185 186 188 189

Hoofdstuk II. Relatie borg-hoofdschuldenaar . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Verhaal na uitwinning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Eigen verhaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Juridische grondslag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Welke borgen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Tegen wie?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Voorwerp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Subrogatoir verhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Voor welke borgen?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Tegen wie?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Toepassingsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Voorwerp van het subrogatoir verhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Verhouding met eigen verhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Gevallen waarin de borg niet over een verhaal beschikt . . . . . . . . . . . A. Schenking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

l a rc i e r

191

191 191 192 192 193 194 196 196 196 196 197 199 200 200

8


B. Ontslag uit de borgtocht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Borg betaalt zonder kennisgeving aan hoofdschuldenaar. . . . . . . D. Borg betaalt zonder kennisgeving en de hoofdschuldenaar beschikt over een verweer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Oneigenlijke borgverbintenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Faillissement, gerechtelijke reorganisatie, collectieve schuldenregeling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. Anticipatief verhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Grondslag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Voor wie?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Tegen wie?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Toepassingsvoorwaarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Voorwerp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

200 200 201 202 202 203 203 204 204 204 206

Hoofdstuk III. Relaties tussen borgen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Eigen verhaal van uitgewonnen borg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Grondslag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Toepassingsvoorwaarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Voor wie en tegen wie?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Verdeling verhaal onder medeborg(en). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Verdeling hoofdsom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

209

209 209 209 211 212 212

213 1. Meerdere borgen gehouden op gelijke wijze . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 2. Meerdere borgen gehouden op verschillende wijze . . . . . . . . . . . . 215 a. Meerdere borgen gehouden op verschillende wijze tot een beperkt bedrag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 b. Meerdere borgen gehouden op verschillende wijze tot een beperkt en onbeperkt bedrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219

C. Verdeling accessoria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 D. Insolventie van medeborg(en). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 Afdeling 2. Subrogatoir verhaal van uitgewonnen borg . . . . . . . . . . . . . . § 1. Principe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Verschil met eigen verhaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Voorwerp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Achterborg en borg van medeschuldenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Zakelijke zekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

221 221 222 222 222 222 223

Hoofdstuk IV De borgstelling en insolventie . . . . . . . . . . . . . . . . . .

225

A. Collectieve schuldenregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

l a rc i e r

9


Afdeling 1. De impact van een collectieve schuldenregeling in hoofde van de schuldeiser. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 Afdeling 2. De impact van een collectieve schuldenregeling in hoofde van de hoofdschuldenaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 Afdeling 3. De impact van een collectieve schuldenregeling in hoofde van de borg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 § 1. Krachtlijnen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 A. Krachtlijnen positie zekerheidsteller: verhaalmogelijkheid ten aanzien van hoofdschuldenaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 1. Betaling door persoonlijkezekerheidsteller voorafgaandelijk aan de toelaatbaarverklaring. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 2. Betaling door persoonlijkezekerheidsteller na de toelaatbaarverklaring. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

B. Krachtlijnen positie zekerheidsteller: bevrijdbaarheid bij insolventie hoofdschuldenaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Krachtlijnen positie zekerheidsteller: bescherming tegen uitvoeringsmaatregelen in afwachting van zekerheid over diens lot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Het lot van de persoonlijkezekerheidsteller – collectieve schuldenregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Bevrijding van onevenredige verbintenis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Niet-bevrijdbaarheid zakelijkezekerheidsteller. . . . . . . . . . . . . . . . C. Artikel 1675/16bis Ger.W. (collectieve schuldenregeling): doorslag van de Faill.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Collectieve schuldenregeling: niet-uitsluiting van automatische bevrijding zekerheidsteller. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Bevrijdingsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Kosteloos karakter van de zekerheidstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Verklaring neergelegd met het oog op de bevrijding – procedurele aandachtspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Autonoom karakter van de mogelijkheid van bevrijding van de zekerheidsteller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Evenredigheidstest. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

242

244 244 244 246 249 251 252 252 252 258 264 264

F. Schorsing van uitvoeringsmaatregelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 G. Het lot van de hoofdelijk verbonden medeschuldenaren . . . . . . . 273 B. Faillissement. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 Afdeling 1. De impact van een faillissement in hoofde van de schuldeiser. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 Afdeling 2. De impact van een faillissement in hoofde van de hoofdschuldenaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279

l a rc i e r

10


Afdeling 3. De impact van een faillissement in hoofde van de borg . . . . 280 C. De Wet Continuïteit van Ondernemingen (WCO). . . . . . . . . . . . . . . . . 284 Afdeling 1. De impact van een continuïteit van onderneming in hoofde van de schuldeiser. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 Afdeling 2. De impact van een continuïteit van onderneming in hoofde van de hoofdschuldenaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 Afdeling 3. De impact van een continuïteit van onderneming in hoofde van de borg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 D. Ex cursus: het lot van de persoonlijk aansprakelijke partner – parallel tussen collectieve schuldenregeling en faillissement?!. . . . . . . . . . 288 1) Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 2) Positie echtgenoten bij faillissement. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290 3) Positie wettelijk en feitelijk samenwonenden bij faillissement . . . . . . . . 292 4) Collectieve schuldenregeling en faillissement: vergelijkbaarheid positie ‘partners’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 5) Schorsing uitvoeringsmaatregelen ten aanzien van de ‘partner’? . . . . . . 295

Deel V Het beëindigen van de borgtocht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 Hoofdstuk I. Gemeenrechtelijke wijzen van tenietgaan . . . . . . . . Afdeling 1. Nietigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Absolute nietigheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Relatieve nietigheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

301

301 301 302 302 303

Afdeling 2. Ontbinding en exceptio non adimpleti contractus. . . . . . . . . 304 Afdeling 3. Betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 Afdeling 4. Kwijtschelding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. In het gemeen recht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Kwijtschelding in het kader van de Wet Continuïteit van Ondernemingen (WCO). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Bevrijding van de verschoonbaar verklaarde gefailleerde . . . . . . . . . . § 4. Kwijtschelding van schuld in het kader van een collectieve schuldenregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

305 305 307 307 308

Afdeling 5. Opzegging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 § 1. Principe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309

l a rc i e r

11


§ 2. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 Afdeling 6. Novatie – Schuldvernieuwing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312 Afdeling 7. Schuldvergelijking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Schuldvergelijking opgeworpen door de borg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Schuldvergelijking opgeworpen door de hoofdschuldenaar . . . . . . . . § 3. Schuldvergelijking opgeworpen door een medeborg . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 8. Schuldvermenging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Schuldvermenging tussen borg en hoofdschuldenaar. . . . . . . . . . . . . . § 2. Schuldvermenging tussen borg en schuldeiser. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Schuldvermenging tussen borgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 9. Artikel 2037 BW – Verval van subrogatie. . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Principe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Juridische grondslag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Toepassingsgebied ratione materiae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Toepassingsvoorwaarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Verlies van rechten, hypotheken of voorrechten. . . . . . . . . . . . . . B. Door toedoen van de schuldeiser. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De schade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Uitoefeningswijze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Afstand van de exceptie van subrogatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

314 314 314 315 315 316 317 317 318 318 318 319 320 321 326 328 329 329

Afdeling 10. Overmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 § 1. Overmacht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 § 2. Imprevisieleer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332 Afdeling 11. Verloop tijdsduur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 Hoofdstuk II. Wat met wijzigingen aan borg en/of betrokken rechtspersonen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Wat met overlijden van de borg? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Bij borgtocht voor alle sommen of toekomstige schulden. . . . . . . . . . § 3. Overlijden van de kosteloze borg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. Veranderingen aan de betrokken rechtspersoon (borg – schuldeiser – hoofdschuldenaar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Fusie of splitsing van de borg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Fusie door overname van de borg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Splitsing van de borg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Fusie of splitsing van de schuldeiser. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Fusie door overname van de schuldeiser. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Splitsing van de schuldeiser. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

l a rc i e r

335

335 335 336 336 337 337 338 338 339 339 340

12


C. Inbreng van een algemeenheid of van een bedrijfstak door de schuldeiser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Fusie of splitsing van de hoofdschuldenaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Overname door de hoofdschuldenaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Overname van de hoofdschuldenaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Splitsing van de hoofdschuldenaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Inbreng van een algemeenheid of bedrijfstak door de hoofdschuldenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

341 341 342 343 344 345

Hoofdstuk III. Excepties die leiden tot het tenietgaan van de borgtocht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

347

Afdeling 1. Excepties verbonden met de schuld (naar voorwerp) . . . . . . 347 Afdeling 2. Excepties verbonden met de schuldenaar (naar persoon). . . 348 § 1. Excepties verbonden aan de persoon van de schuldenaar. . . . . . . . . . 348 § 2. Excepties verbonden aan de relatie tussen borg en schuldenaar. . . . . 350

Partie VI Droit international privé. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351 Chapitre I. Droit applicable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Introduction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Règlement Rome I – Détermination du droit applicable. . . . . . . . . . . A. Choix du droit applicable. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Absence de choix applicable. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Cas particulier: cautionnement par un consommateur . . . . . . . . . D. Cas particulier: les cautionnements légal et judiciaire. . . . . . . . . . E. Lois de police et ordre public du for . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Règles en matière d’insolvabilité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Domaine du droit applicable. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Principe – Règlement Rome I. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. La capacité juridique des personnes physiques. . . . . . . . . . . . . . . . C. Impact du régime matrimonial. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Droit des sociétés/Représentation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Question de la forme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Chapitre II.

353 353 353 353 354 355 355 356 356 356 356 357 358 359 359

Tribunaux compétents. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

361

Slotwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 Bibliografie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365 Trefwoordenregister. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379

l a rc i e r

Section 1. Contrat de cautionnement : une opération tripartite... 21

Recommend Documents