Secretariaat en ledenadministratie: Vereniging Wadvaarders Postbus HC Groningen. Let op!! Wegens overvloedige spam nieuwe adressen

berichten 85 - oktober 2012

Opgericht: februari 1990

Secretariaat en ledenadministratie: Vereniging Wadvaarders Postbus 6139 9702 HC Groningen

BESTUUR VERENIGING WADVAARDERS Kor Wijngaarden voorzitter Jaap Klanderman secretaris Jan Asselbergs penningmeester Pieter van Kuppenveld lid vacature lid

Let op !! Wegens overvloedige spam nieuwe e-mail adressen

e-mail: [email protected] of postbusadres secretariaat REDACTIE Marian Christiaanse, Sieny van Weesep, Roel Luiten en Maarten Snel. e-mail: [email protected] of postbusadres secretariaat VORMGEVING Ferdi Uuldriks FOTOREDACTIE Evert Jan de Kluizenaar SECRETARIAAT EN LEDENADMINSTRATIE Vereniging Wadvaarders Postbus 6139 9702 HC Groningen

De postorderverkoop van polo’s, t-shirts en tassen is gestaakt. De resterende artikelen worden tegen gereduceerde prijzen verkocht tijdens Wadvaarders bijeenkomsten.

Adreswijzigingen of vragen over de contributie graag via bovenstaande postbus. Overige correspondentie via de postbus. of: [email protected] of via de website ( www.wadvaarders.nl).

NIEUWE VLAGGEN Grote vlag 70x50 Kleine vlag 45x35

CONTRIBUTIE minimaal € 25,00 per jaar

Prijs inclusief verzendkosten. Bij verkoop tijdens vergaderingen worden verzendkosten á € 2,50 niet berekend.

ING-rekening 3991305 ten name van Wadvaarders te Groningen INTERNET www.wadvaarders.nl [email protected] OVERNAME: van foto’s en teksten- ook na publicatie op de Wadvaarderssite is alleen toegestaan met bronvermelding en met toestemming van de fotograaf of auteur. Inleverdatum copij; Berichten 86 17 december 2012

€ €

20,-15,--

BESTELLING Door overmaking op giro 3991305 van het juiste bedrag onder vermelding van gewenste vlag. Vergeet deze vermelding niet en gebruik alléén de voorzijde van een overschrijvingsformulier.

Berichten is een uitgave van en voor leden van de Vereniging Wadvaarders en verschijnt viermaal per jaar. Aan de inhoud of het ontvangen van Berichten kunnen geen rechten worden ontleend.


Pag. 1

Inhoudsopgave Berichten 85 Pag. 2

Inhoudsopgave

Pag. 3

Voor u gelezen

Roel Luiten

Pag. 4

Van de voorzitter

Kor Wijngaarden

Pag. 5

Van de Bestuurstafel

Jaap Klandermans

Pag. 6

Oproep Wadvaarderskalender

Hans Fix, Annemarie Zuydweg-Fix

Pag. 7,8,9,

Samen met de Boschwad over het Boschwad Maarten Snel

Pag. 10,11,12

Rust op het Wad

Pag. 13,14

Bezoek van de Krukel

Gerd Beunk

Pag. 15,16

Motorbootwadvaarders aan het woord

a. Kees Mout b. Jan Asselbergs

Ruud van Beuskom

Pag. 17,18

Hij doet nix

Riek en Klaus Asmus

Pag. 19

Haaien zwemmen richting Wad

Waddenvereniging

Pag. 20,21

Een tweede leven voor een begraafplaats

Hiske de Boer

Pag. 22

Gedicht

Irma Marinus

Fotoverantwoording Berichten 85 Pag. 3 en 22: E.J. de Kluizenaar Pag. 5 en 12: Wim Blankenstijn Pag. 6: Gerke Brouwer Pag. 8 en 9: Maarten Snel Pag. 10 , 11 en 18: Ciska van Geer Pag. 14: waddengebied.hyves Pag. 15: Kees Mout c.s Pag. 16: Jan Asselbergs Pag. 17: Klaus Asmus c.s Pag. 19: Sportvisserij Nederland Pag. 20 en 21: Jitse de Boer


Pag. 2

VOOR U GELEZEN Met Berichten 85 wordt het vaarseizoen voor de meeste wadvaarders afgesloten. Er is dus tijd om weer even te mijmeren over die mooie dagen op het Wad. En te kijken naar die mooie foto’s van het Wad. Maak ons deelgenoot en stuur die mooie foto’s naar de kalendercommissie. Wie het Wad waarschijnlijk erg gemist heeft door zijn rondje Engeland is Maarten Snel, getuige de reis naar het Boschwad. Ook Gerd Beunk heeft zijn stempel op het Wad gezet door bezoek te krijgen van het Ministerie van LNV met de boot Krukel. Er bleek niets aan de hand maar er wordt blijkbaar wel gehandhaafd. In Berichten deze keer ervaringen van onze motorbootleden. Jan Asselbergs reageert op het verhaal van Kees en Noor Mout hoe het is om voor het eerst het Wad te bevaren met een motorboot. Jan is zelf overgestapt op een motorboot en heeft nieuwe mogelijkheden ontdekt. Het is door de verhalen uit de eerdere Berichten wel duidelijk geworden dat de vereniging Wadvaarders bestaat uit een bonte verzameling van leden met kielbootjachten met wadpoten, jachten met midzwaarden, platbodems en dus ook motorjachten. Martin Berk pakte de draad weer op en begon in nummer 84 met het interviewen van bestuursleden. Door langdurige fysieke problemen geveld, moest hij dit keer verstek laten gaan. Maar hij maakt in het volgende nummer waarschijnlijk wel zijn come-back. In B 85 ook aandacht voor de vogels op het Wad die er rusten en fourageren. Ook wij komen daar voor onze rust en dat is goed te combineren als wij hun broedgebieden en de hoogwatervluchtplaatsen (HVP’s) respecteren, aldus Vogelbescherming. Voor de zeehond moeten wij wel oppassen is het devies van Rienk en Klaus Asmus. Zeehonden bijten, dus niet zwemmen in de buurt van die zeehonden. Een andere, minder ernstige waarschuwing betreft de opkomst van de haaien in de Waddenzee. De gevlekte gladde haai, ongevaarlijk voor de mens, komt weer terug. Dat is een goed teken. Hiske de Boer heeft speciale interesse voor bedrijventerreinen en havens als Borkum die zijn opgebouwd met bouwafval en wat blijkt ook met oude grafstenen. Dit geeft toch weer een andere dimensie aan ons volgende bezoek in jachthaven Bahlman (Baalman). Berichten 85 wordt ingeleid door voorzitter Kor Wijngaarden die hoopvol uitkijkt naar de update van de Pact van Rede. Er wordt gezocht naar meer mogelijkheden voor samengaan van natuur en vaarrecreatie. In de regiobijeenkomsten zal daar aandacht voor komen. Een goede reden om u in te schrijven voor Woerden of Zwolle. Roel Luiten


Pag. 3

Van de voorzitter Nu u deze Berichten 85 leest, is het echt herfst en hebben de meesten van u het schip in de winterslaap gebracht. Op het moment dat ik dit schrijf heb ik mijn laatste week wadzeilen van dit jaar nog tegoed. De eerste week van oktober gaan we met vrienden een tocht maken langs de eilanden. Deze vrienden zijn helaas meer havengangers dan droogvallers. Wellicht kan ik ze toch verleiden om ook van het droge Wad te genieten. U hoort in B 86 of dat gelukt is. Deze zomer heb ik ook volop van het Wad mogen genieten. Drie weken lang scharrelen over het oostelijke en Duitse Wad, tussenstops op de eilanden en, uiteraard, Noordpolderzijl. We zijn drooggevallen op diverse prachtige plekken, hebben een aantal malen gemonitord en hebben slechts één dag verwaaid gelegen op Juist. Ja, inderdaad, wij hadden in de mooi weer weken vakantie en dat was deze zomer niet voor een ieder van jullie weggelegd. Dit voorjaar zijn het Convenant en de Leidraad met de betrokken organisaties geëvalueerd. De officiële uitkomsten worden dit najaar gepubliceerd. Vooruitlopend daarop zijn er wel enkele voorlopige indrukken te melden: de druk op het Waddengebied als gevolg van de vaarrecreatie lijkt niet te zijn toegenomen en het actief werken aan bewustwording blijkt tot beter gedrag te leiden bij de vaarrecreanten. Wel zijn andere vormen van verstoring waargenomen, waaronder snelvaartboten, robbentochten en vliegbewegingen. Het Convenant heeft een belangrijke rol gespeeld in de versterking van het onderlinge begrip en samenwerking tussen natuur- en vaarrecreatieorganisaties. De afstand tot de overheid is in hun ogen nog niet wezenlijk kleiner geworden. In het verlengde hiervan werd op gezamenlijk initiatief van de Wadvaarders, het Watersportverbond, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten in 2009 het Pact van Rede opgericht. Samen vormen zij de initiatiefgroep die invulling wil geven aan een langdurig samengaan van natuur en vaarrecreatie op de Waddenzee. Nu, in het najaar van 2012 wordt er door de partijen van het Pact van Rede hard gewerkt aan een update van de resultaten van 2009. Zo zijn de partijen momenteel bezig aan een inventarisatie van de wensen en ideeën van de mogelijkheden van het varen, droogvallen en recreëren op de Waddenzee. Dit proces wordt ondersteund door deskundigen en wetenschappers om de ecologische en recreatieve betekenissen te duiden, met voldoende aandacht en tijd voor het begrijpen van elkaars visies, beelden en wensen. De op deze wijze gezamenlijk vastgestelde kaart en de bijbehorende spelregels zijn eind dit jaar gereed en vormen de basis voor het overleg met de overheid om de door de partijen van het Pact van Rede ontwikkelde Wadperspectief te realiseren. In onze najaarsbijeenkomsten in Zwolle en Woerden zullen we uitgebreid aandacht besteden aan dit onderwerp! Kortom, voldoende perspectief om in deze “droge periode” toch intensief met ons prachtige Waddengebied bezig te zijn! Kor Wijngaarden voorzitter


Pag. 4

Van de bestuurstafel Regionale najaarsbijeenkomsten:

'Wadvaren langs IJssel en Oude Rijn'

Al enkele jaren praten wij – en andere organisaties van Wad”gebruikers” – in het zogenaamde Pact van Rede met de terreinbeheerders: Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en de provinciale Landschappen. In 2013 willen we proberen samen voorstellen aan de rijksoverheid te doen om enkele tot nu toe gesloten gebieden op grond van de Natuurbeschermingswet weer open te stellen, minder lang af te sluiten of tot een ruimere bevaringsregeling te komen. Het najaar lijkt ons een uitstekend moment om met u hierover te praten en uw prioriteiten op dit punt te horen. Verder zijn we dit jaar begonnen met “keukentafelgesprekken”. Graag willen we de ervaringen hiermee, met het oog op verjonging van het ledenbestand, met u delen. En ten derde, zoals gebruikelijk tijdens deze bijeenkomsten, geven we u ruime gelegenheid voor het uitwisselen van ervaringen en Wad-wetenswaardigheden. De bijeenkomsten beginnen om 20.00 uur (zaal open 19.30 uur) en vinden plaats op Dinsdag 30 oktober, in 'de Baron', Utrechtsestraatweg 33 (3445 AM) te Woerden (ongeveer 300 meter vanaf het NS-Station) en op Donderdag 1 november, in de Oosterkerk, Bagijnesingel 15-2 (8021 AC), ingang Koewegje 2, te Zwolle (te voet tien minuten van het NS-station; parkeren op de Turfmarkt). Per brief krijgen onze leden een uitnodiging met aanmeldformulier. Maar u kunt zich nu ook alvast per e-mail aanmelden: [email protected] of bellen 0251 244616 Jaap Klanderman, secretaris


Pag. 5

Uw foto op de Wadvaarderskalender? Ook voor 2013 wordt er natuurlijk weer een Wadvaarderskalender gemaakt. Deze komt beschikbaar bij de jaarvergadering van onze vereniging. En uw foto's kunnen daar op staan! Wat moet u daarvoor doen? Selecteer enkele van uw mooiste wadfoto's (maximaal 3) en stuur deze naar [email protected]. De foto moet een minimale resolutie hebben van 3000x2000, en van liggend formaat zijn, zodat hij goed overkomt op het kalenderblad. Inleveren kan tot en met de kerst. Uit de inzendingen worden de 12 mooiste geselecteerd. De drie beste inzendingen ontvangen een complete kalender (met referentieplaats naar keuze) thuis. De kalendercommissie Hans Fix Annemarie Zuydweg-Fix


Pag. 6

Samen met de Boschwad over het Boschwad Het begon met een eenvoudige vraag over Noordpolderzijl. En het resulteerde in een geweldig mooie tocht naar Rottumeroog. Zaterdag 22 september heen, overnachten aan de rand van het afgesloten gebied, zondag terug naar Lauwersoog. Dit hele seizoen was ik nog niet op het Wad geweest omdat ik dit jaar een rondje om het Verenigd Koninkrijk zeilde. Voor het eerst in 30 jaar had ik daarom geen actuele kaarten van het Wad gekocht, ook geen HP 33 voor de waterstanden. Met de voorspelde noordwestenwind op zaterdag, draaiend naar oost op zondag lag Noordpolderzijl voor de hand. Maar hoe zit het met de toegang tot die haven? Internet Explorer was niet betrouwbaar, dus de Wadvaarderssite voor mij niet bereikbaar. Daarom belde ik Louis, de schipper van Noordster en Boschwad, over de diepte van de toegangsgeul. "Je komt er wel in, maar vermoedelijk niet makkelijk meer uit. Met de voor zondag voorspelde oostenwind komt het water (doodtij) niet erg hoog. Waarom ga je niet met mij mee naar Rottum? Vaar het laatste stuk maar achter mij aan." Louis van de Boschwad Ik ken Louis al ruim 20 jaar. Hij vaart met gasten/opstappers onder andere naar de Engelsmanplaat, naar Schier of naar Rottum (voor wadlopers: heen of terug). Vroeger altijd vanuit Noordpolderzijl. Daar sprak ik hem voor het eerst, in het Zielhoes dat toen nog bestierd werd door de vader van Joke. Vader en dochter zijn inmiddels overleden; Louis vaart niet meer vanuit Noordpolderzijl. De geul is bijna altijd te ondiep. Destijds leerde hij mij routes kennen buiten de betonde geulen. Eén ervan heet bij mij aan boord nog steeds de "Route Louis": vanaf Lutjewad pal oost over de plaat naar het Robbengat. Begin mei 1998 werkte Louis mee aan een Wadvaardersactie om het Simonszand toegankelijk te houden als een soort van vluchthaventje; er was destijds een beschutte kom in die plaat. Het was een mooie en spannende tocht, met beelden van Omrop Fryslan vanaf de Boschwad en op onze schokker "Ielgoes". Een geslaagde actie, maar deze leed schipbreuk in de rechtszaal, Simonszand bleef gesloten.

Ook in het overlegcircuit met andere belanghebbenden en overheden troffen wij elkaar. Met zijn nuchtere Groningse kijk op het Wad en zijn grote ervaringsdeskundigheid heeft Louis onderzoekers wel eens de mond gesnoerd: "Dat zeggen jullie nou wel en het zal wel onderzocht zijn, maar volgens mij is het de afgelopen jaren juist anders gegaan dan jullie beweren." En dan volgden er vele voorbeelden uit zijn dagelijkse praktijk. Einde discussie. Naar Rottum Die Louis dus. Ik nam zijn uitnodiging voor een gezamenlijke tocht naar Rottum met beide handen aan. Wij vertrokken met onze Gulliver vanuit Lauwersoog een uurtje eerder dan hij. Op zeil door het Poepegat, over het Lutjewad en de "route Louis" naar de ZuidOostLauwers. Bij de ZOL 10 wachten en dan achter hem aan naar de ingang van het Boschwad. Die ingang ziet er eenvoudig uit (splitsingston B/BW), maar in de praktijk is de geul lastig te vinden. Daarna geven gele tonnen wel een route aan (Boschwad), maar daar zitten een paar verraderlijke ondieptes in. Dus uitwijken buiten de geul, later weer terug het Boschwad in; je moet het wel weten. Verder noordwaarts is het helemaal onduidelijk waar je wel, en vooral waar je niet moet varen. We gaan een flink eindje richting de Noordzee, tussen de beide Rottums in; heftig water daar. Brekers geven de ergste banken wel aan. Maar waar is het diep genoeg om veilig te varen? Louis stuurt zijn Boschwad trefzeker door het Schild naar een gele ton die door de sterke stroming vrijwel geheel onder water wordt getrokken. We draaien er omheen, verleggen de koers naar zuid en later zuidoost. We komen nu een beetje in de beschutting van Rottumeroog. Ook Louis respecteert het afgesloten gebied, hij ankert op enkele tientallen meters afstand van zo'n bekend geel bordje in een diepe geul. Wij willen wel droogvallen op de plaat, maar nemen de uitnodiging aan om langszij vast te maken; dan kunnen we een borrel komen drinken met de achtkoppige bemanning van de Boschwad. 's Nachts is het onrustig door heftige stroming en een wind die maar niet wil afnemen. Gelukkig zijn we niet op de plaat gaan


Pag. 7

Samen met de Boschwad over het Boschwad (vervolg)


Pag. 8

Samen met de Boschwad over het Boschwad (vervolg) droogvallen, want daar staan nu brekers; te dicht bij het zeegat. Pas in de kleine uurtjes wordt het kalm. We slapen een gat in de ochtend. Ontbijt op de Gulliver, koffie op de Boschwad. Bijgepraat met Louis, ook over het varen op een digitale kaart (systeem SeaClear). De route die we gevaren hebben staat nu wel op mijn laptop, maar ik besef mij het relatieve nut daarvan: na een storm ziet het er allemaal weer heel anders uit. Misschien volgend jaar nog een keer met hem mee? En weer terug De wadlopers komen bij hem aan boord na een prachtige wandeltocht vanaf Pieterburen. Wij vertrekken als eerste, want steken iets minder diep. We volgen de route van zaterdag in de omgekeerde richting, zo goed mogelijk. Het is pas halftij, bijna doodtij en meer dan 20 cm verlaging. Onvermijdelijk lopen we vast. Louis vaart ons voorbij, gejuich onder de wadlopers. Maar een kwartiertje later zijn de rollen omgekeerd. En dat gaat zo nog een paar keer over en weer. Louis loopt vast vlak bij het Robbengat, in de route die ik naar hem genoemd heb. Ook wij lopen nog

een keer vast, heel stevig nu, in die zelfde route vlak voor de Spruit/Lutjewad. Daar ligt een enorme bult zand, dus als je deze route volgt, houd daar dan goed noordelijk aan!! De Boschwad vaart ons voorbij; na drie kwartier komen wij pas los. Ook in het Lutjewad staat maar weinig water, maar we bereiken Lauwersoog zonder al te veel problemen. Visje eten in het nieuwe eenvoudige restaurant van de Goede Vissers (" 't Ailand") op de kop van de haven. Verse vis, goed bereid, zonder opsmuk opgediend, heerlijk. Eind september, mijn rondje UK was een geweldige ervaring Maar mijn eerste waddentocht van dit jaar was als vanouds: overweldigend mooi en fascinerend. Met dank aan Louis. Maarten Snel "GULLIVER”


Pag. 9

Rust op het wad Met toestemming van Vogelbescherming Nederland nemen wij onderstaande tekst uit hun blad “Vogels” over.

man. Elders op het strand konden de vogels het gewoon nóg een keer proberen. Er was genoeg plek.

De Waddenzee is een van de belangrijkste vogelgebieden van Europa. Maar niet alleen vogels, ook honderdduizenden mensen trekken jaarlijks naar het Waddengebied. Zowel vogels als mensen zoeken er rust. Dat lijkt een moeizame combinatie, maar volgens Vogelbescherming kan het best. Met zonering en slimme apps.

Ruien, rusten en foerageren Na de broedtijd mengen bontbekplevieren zich met honderdduizenden steltlopers uit Canada, Groenland, Noord-Europa en Siberië. Rosse grutto's, kanoeten, bonte strandlopers, tureluurs, wulpen en zilverplevieren en nog veel meer soorten. Niet alleen voor steltlopers, maar ook voor soorten als eider en bergeend is de Waddenzee van levensbelang. Zo ruien bergeenden er met tienduizenden; dat kan door de rust en de enorme hoeveelheid voedsel. De rijkdom aan vogels is overweldigend en de Waddenzee is dan ook een natuurgebied van mondiaal belang. Populaties van tientallen soorten zijn op enig moment tijdens hun jaarcyclus afhankelijk van de enorme voedselrijkdom van de Waddenzee. Er broeden veel soorten in of aan de boorden van de Waddenzee, zoals de grote stern. Trekvogels komen er in fenomenale aantallen voor: maar liefst zes miljoen vogels doen voor korte of langere tijd het gebied aan. Ze overwinteren of trekken na een stop door naar het zuiden, veelal West-Afrika. Er is zoveel voedsel op het wad, dat de vogels hier rustig kunnen ruien en een vetvoorraad kunnen opbouwen om verder te trekken. Herstellend Werelderfgoed Bij een natuurgebied van mondiaal belang hoort een dito beschermingsstatus. De UNESCO heeft het Waddengebied uitgeroepen tot Werelderfgoed. Daarnaast is de Waddenzee ons belangrijkste Natura 2000gebied. Bescherming op papier en in de praktijk liggen nogal eens uit elkaar en daarom bemoeit Vogelbescherming zich ook intensief met de bescherming van de kwetsbare Waddenzee. Zo is de schadelijke visserij op kokkels gestopt, waardoor kanoeten weer voedsel kunnen vinden. En door het 'mosselconvenant' spannen de mosselvissers zich in om over te stappen op ecologisch duurzame vormen van mosselteelt en -vangst. Tegelijkertijd zijn delen van de Waddenzee gesloten voor bodemberoerende visserij van garnalen en mosselen; in 2020 zal de hele

Het is juli, hoogzomer. Een paartje bontbekplevieren aan de voet van de duinen van een immens breed Waddeneilandstrand is het gelukt om vier jongen groot te brengen. Hun buren hebben het ook niet slecht gedaan met drie vliegvlugge jongen, net zomin als de strandplevieren. De dwergsterns in de kolonie even verderop zijn, nadat hun nesten eerder zijn weggespoeld door een stormvloed, aan nieuwe legsels begonnen. Overal in de kolonie komen nu de prachtig gespikkelde donsjongen uit het ei.

Dit beeld was vroeger gewoon, langs de hele kust. Op de stranden zag je nauwelijks mensen; overal broedden vogels en luierden zeehonden. De rijke zee verschafte de sterns volop voedsel, op de stranden konden de jonge plevieren genoeg voedsel vinden om voorspoedig op te groeien. Mislukte er eens een broedsel dan was er geen nood aan de


Pag. 10

Rust op het wad (vervolg) Waddenzee ervoor gesloten zijn. De mosselbanken, de 'koraalriffen van de Waddenzee', zullen zich herstellen waardoor de voedselvoorziening van veel wadvogels, zoals eiders en scholeksters, wordt verzekerd. Het past allemaal binnen het programma 'Naar een Rijke Waddenzee' dat door natuurbeschermingsorganisaties, de overheid en de visserijsector wordt uitgevoerd.

Jonge vogels, zoals deze kluut, zijn gebaat bij rust. Recreatie kan botsen met vogelbelang Het Waddengebied is niet exclusief voor vogels; er wonen en werken niet alleen mensen, ze recreëren er ook massaal. Dat botst regelmatig met de behoeften van vogels die in hun rust worden verstoord. Verstoring roept een stressreactie bij vogels op die zich vertaalt in veranderde concentraties van hormonen in het bloed. Dat leidt weer tot aanpassingen in het gedrag en zelfs in het lichaam. Zo reageren vogels adequaat op de verstoring. Maar die aanpassingen kosten energie en hebben ongewenste invloed, zoals een tijdelijk verhoogde hartslag of het voorgoed verlaten van een gebied. Op de Wadden is het effect van verstoring duidelijk zichtbaar. In de broedtijd zowel als in de trektijd. Strandplevieren, bontbekplevieren en dwergsterns broeden vrijwel nergens meer op het strand, hoewel dit hun ideale leefgebied is. Ook in de duinen wordt de recreatiedruk almaar groter. Zo worden nesten van velduilen en blauwe kiekendieven verstoord door loslopende honden en mensen die van het pad af gaan. In de trektijd worden op slikken en kwelders vogels regelmatig van gunstige voedselplekken weggehouden door bijvoorbeeld wadlopers en surfers. Op de

hoogwatervluchtplaatsen kan een enkele dijkwandelaar die te dichtbij komt al massaal opvliegen veroorzaken. Extra gevoelig voor verstoring zijn bergeenden. Zij kunnen tijdens de ruiperiode korte tijd niet vliegen en moeten wegzwemmen, wat voor veel stress zorgt. Bij scholeksters is onderzocht dat zij het verlies aan foerageertijd na verstoring compenseren door langer te foerageren. Als verstoring te lang duurt en te vaak optreedt kan de verloren tijd om voedsel te zoeken niet meer gecompenseerd worden. Met een groot risico op lagere overlevingskansen of reproductie doordat er onvoldoende voedselreserves opgebouwd kunnen worden voor een trekvlucht of broedseizoen. Het leidt tot meer sterfte en minder jongen. Rust voor vogels én mensen Mensen verstoren vogels vaak onbedoeld. Bewustwording over de effecten van hun gedrag op vogels is daarom belangrijk. En het besef dat je zelf iets kunt doen aan verbetering van de rust voor vogels, vaak op eenvoudige wijze. Door de vogels op een hoogwatervluchtplaats met rust te laten, bijvoorbeeld. Op grote rustige stranden kun je de plekken waar vogels broeden markeren en ontzien. Zonering van recreatie heet dat en biedt een oplossing. Binnenkort komt er een app voor de smartphone die je alles vertelt over welke vogels je kunt zien in het Waddengebied en waar kolonies en hoogwatervluchtplaatsen zijn. Medewerkers van Vogelbescherming zijn zelf op de Wadden te vinden om tijdens excursies bezoekers de wadvogels te laten zien. Zoals onlangs in de Nationale Vogelweek en in september op het muziekfestival op Vlieland Into The Great Wide Open. Terug naar vroeger is niet mogelijk: steeds meer bezoekers zullen naar de Wadden komen. Maar ze komen juist vanwege de natuur en de vogels. Vogelbescherming denkt dat het mogelijk is om zelfs bij de toenemende recreatiedruk op de Wadden de noodzakelijke rust voor vogels te garanderen. De eilanders kunnen hiervan economisch profiteren; met hun landschap en hun vogels hebben ze goud in handen. In jargon: een unique selling point Naschrift redactie: Het is mooi dat wij ook in deze publicatie van Vogelbescherming niet meer (zoals vroeger soms wel het geval was) als boosdoeners op het Wad gezien worden; zo van “Droogvallen? Dat


Pag. 11

Rust op het wad (vervolg) is verstorend”. Zolang wij de artikel 20-gebieden voor broedende vogels respecteren en ons verder houden aan de Erecode is er voor de vogels niet veel te vrezen van wadvaarders. Dat wisten wij natuurlijk al lang, maar toch mooi dat dit ook vanuit de hoek der natuurbeschermers wordt ingezien en erkend. En steeds vaker ook hardop wordt gezegd, zelfs tot in het politieke circuit. Ook in de Waterkampioen van 27 september klinkt dat geluid, ditmaal uit de mond van een medewerker van de Rijks Universiteit Groningen (Tjisse van der Heide): “…. Ik geloof niet dat de watersport een sterke negatieve invloed heeft op het welzijn van de Waddenzee. (…) Alle groepen moeten op een verantwoorde manier gebruik maken van het Wad. De vraag is natuurlijk wat “verantwoord” inhoudt. Ik denk dat een situatie waarin iedereen alles maar mag doen niet goed is.” (einde citaat). Mee eens. Het is niet voor niets dat wij al sinds de oprichting “Vrij en Verantwoord” in ons vaandel voeren. Redactie Berichten


Pag. 12

Bezoek van de Krukel! Eindelijk zou het dan toch nog wat zomer worden in die eerste week van juli. Op naar onze favoriete droogvalplek, dus. Naar de Boschplaat. Vanuit Harlingen door 't Kimstergat, de 31 minuten meridiaan op zoeken, dan pal noord sturen, naar 't Kaapje tot dat je niet verder kan en droogvallen. Simpel als dat. Echter, het was een wat laat hoog water, pas in de loop van de avond, dus we zouden krabbelend over het Kimstergat moeten om voldoende water te hebben om over het Terschellingerwad te komen naar de Boschplaat. Maar wie niet waagt, die niet wint. Met onze Wadder, met 70 centimeter diepgang met opgehaalde kiel, is dat echter goed te doen. Met rustig, goed weer is het een prachtige tocht en het bevreemdt ons dat we helemaal alleen die route varen, hoewel er toch ook nogal wat platbodems de 'veerroute' varen, richting Terschelling. Een uurtje voor hoogwater lopen we vast in het Kimstergat, maar na een half uurtje kunnen we verder. Met verbazing bemerken we dat de bestaakte route praktisch de route was die we voorgaande jaren voeren zonder die stokken en we komen een heel eind verder in het Vingegat uit. Handig, zo'n GPSding aan boord, want zonder enig probleem pakken we de 31 minuten meridiaan op en spoeden we ons richting Boschplaat, want het wordt al wat schemerig. Omstreeks tien uur gaat de zon fraai onder achter een vriendelijk ogend wolkendek. De wind- en weersverwachting van de Nederlandse Kustwacht klopt helemaal, de Waddenzee is totaal verlaten, we varen helemaal alleen en de trip verloopt prima. Er is echter maar nauwelijks wind en de motor moet het grootzeil een handje helpen. We kruisen de boeien van het Oosterom maar kunnen door de langzaam invallende duisternis nauwelijks de boeinummers lezen. Nog zo'n twee mijltjes te gaan voordat we kunnen ankeren. Wordt het toch nog spannend om in het bijna donker een goede droogvalplek te vinden. Door het heldere weer is het Kaapje echter goed te zien en dan is het navigeren op die plek, zeker voor wie er al eens eerder was, een fluitje van een cent. Hoewel, je moet er natuurlijk wel voor zorgen dat je niet in het afgesloten vogelgebied terecht komt.

Langzaam varend en de diepte metend met de vaarboom varen we de plaat op en zien uiteindelijk de LNV-paaltjes 'verboden gebied'. We ankeren zo'n tachtig meter buiten het vogelgebied op harde schelpachtige zandgrond op een langzaam oplopende plaat. De volgende ochtend blijkt dat de Boschplaat, zo ver we kunnen zien, nogal veranderd is ten opzichte van vorig jaar. Er is helemaal geen slik of slappe grond. Het is een grote zandvlakte met hier en daar veel, vooral jonge kokkels. In de loop van de ochtend, als we droog gaan vallen krijgen we bezoek van de Krukel, het schip van het betreffende ministerie dat de Waddenzee kennelijk beheert. 't Schip vaart langzaam voorbij in het geultje dat vroeger het Oosterom voorstelde en gaat vervolgens ten anker. Vanzelfsprekend gaan Roos en ik niet van boord dan nadat de foeragerende vogels ruim voorbij zijn maar we merken op dat 'LNV' daar niet zoveel moeite mee heeft. Praktisch direct als wij van boord gaan maakt zich een rubberbootje los van de Krukel, met twee opvarenden èn een buitenboord motor, waarvan zich er één gaat gedragen als wandelaar die ons komt aanspreken: 'Zo, ook een wandelingetje aan het maken?' Het blijkt dat men ons de vorige avond op de radar heeft waargenomen en heeft vastgesteld dat wij binnen het afgesloten gebied zouden zijn geankerd en drooggevallen. Dat heeft men getracht te checken via de Brandaris, maar die kon dat niet bevestigen. Ook was de StaatsBosBeheer man in de vogelhut gebeld, maar dat zou een ornitholoog zijn en die kon zo moeilijk afstand inschatten. Daarom was men maar met de Krukel, vanuit Lauwersoog komen kijken. Men had onze Wadvaardersvlag (wij varen bij dit soort aangelegenheden natuurlijk wel de grote) wel gezien, maar dat zou geen garantie zijn voor goed gedrag en respect voor de Erecode. Enfin, ons werd verzekerd dat wij inderdaad niet in overtreding waren, en dat wij door het ministerie dan ook welkom werden geheten op 't Wad. Nou, dat was dan mooi, hoewel wij ons afvroegen of dat allemaal wel de moeite – èn de kosten- waard was. Helemaal komend


Pag. 13 12

Bezoek van de Krukel! (vervolg) vanaf Lauwersoog, met in ieder geval drie man aan boord, om na te gaan of iemand mogelijk een eindje in dat afgesloten gebied zou zijn geankerd (ook nog, mijns inziens, ruim na de echte broedtijd van de meeste vogels). Je had die man in die hut ook de suggestie kunnen voorleggen om een wandelingetje te maken, of hem nog een iets betere kijker te laten pakken. Maar een beetje kenner van dat gebied hoeft helemaal niet te gaan kijken, want met een beetje kennis van 't een en ander kan worden vastgesteld dat -afgezien van wellicht een Drascombe- geen schip of bootje kan ankeren binnen het afgesloten gebied, vier/vijf dagen na springtij. Blijkt overigens dat er nog meer kennis ontbreekt op de Krukel. Zoals gebruikelijk reed er 's ochtends ook weer een huifkar over het wadstrand, maar wél binnen het afgesloten gebied.

Waarom zou zo'n rit niet gewoon door het duingebied kunnen, of langs het zeestrand? Toch ook mooi? Door het afgesloten gebied, juist in de vakantietijd, is dat mijns inziens nogal provocerend. Blijkt dat 't op de Krukel niet bekend is of er ontheffing is verleend, in het kader van artikel 461 Wetboek van Strafrecht, of dat er vergunning is verleend in het kader van artikel 20 van de NatuurBeheerWet. Nou lig ik daar niet echt van wakker, maar toch. Enfin, na twee dagen werd het weer herfst en kort daarna winter en moesten we een goed heenkomen zoeken. Tijd genoeg om me te vermaken met m'n Boschplaat Blues en te overwegen om er weer een paar coupletten bij te verzinnen. Hoewel, verzinnen ? Gerd Beunk. "Windroos”


Pag.14

Twee motorbootwadvaarders aan het woord: A. Nieuwe Wadvaarders; eerste verslag Wij zijn beginnelingen op het Wad. Als scholier wel eens met de familie van een klasgenoot op de Zeeuwse wateren gezeild met een prachtige Lemster Hengst. Als student wel eens als charterpassagier het Wad op en niet al te lang geleden met vrienden meegevraagd op een zeiltocht Harlingen- Terschelling vv. Dat was het Wad voor ons als kennismaking, behalve dat heb ik als amateur vlieger vaak genoten van een tripje over het Wad met als hoogtepunt een lange directe nadering van Delfzijl naar vliegveld Ameland, over Schier, een glijlanding in de Westenwind. Of voorzichtig over de vuurtoren uitklimmend in de richting van Texel... Toen het vliegen voorbij was, wegens afkeuring, kwam er een bootje. Dat bootje was een motorbootje, want mijn geringe spierkracht laat zeilen niet toe. Ik kijk dus met jalousie naar degenen die het Wad zeilend veroveren en ik weet dat zij mij meewarig als motorschipper in het oog houden; “want je weet maar nooit met zo'n motorboot, wat begrijpt die van zeilen?” Het Watersportverbond verschafte een kennismakingstrip van een week op het Wad vanuit Den Helder. Met kloppend hart naar de Willemshaven gevaren, van Medemblik binnendoor. En de volgende dag met zeven ONJ's motorbotjachten waaronder de onze, het Wad op, op eigen kiel naar de Razende Bol onder leiding van de instructeur! En je eigen weg zoeken naar Oudeschild.

en toen moesten we plan B ter plaatse maken en rechtsomkeert (one-eighty zeggen vliegers dan) naar de Slenk, wat een paar extra vaaruren ging kosten, waarvoor ruimschoots brandstof en daglicht voorhanden waren. Maar die uren gaven het slechte weer met harde wind dwars en regen uiteindelijk de kans sneller dan berekend of gedacht dichterbij te komen en ons in de kraag te grijpen, op weg naar Harlingen. Daar troffen we drijfnat en opgelucht een vriendelijke havenmeester die ons naar een drijfsteiger in de Noorderhaven verwees, waar we binnen handbereik van een borrel en een prima maal kwamen te liggen. Deze autobiografische details zullen niet de interesse van de Wadvaarders hebben, behalve onze conclusie: alle begin is moeilijk, op het Wad is het Wad zelf leermeester. Lid worden van de Wadvaarders was vanaf de eerste dag een vanzelfsprekendheid. Van de kennis en ervaringen die zij verspreiden maken wij sindsdien gretig gebruik. In Berichten 84 hebben wij verslonden het artikel: Historisch besef voor de Vereniging Wadvaarders. Dat gelezen hebbende zeggen wij: Dank jullie wel Wadvaarders voor alles wat jullie onvermoeibaar gedaan hebben om het Wad in al zijn glorie en schoonheid ook voor ons open en mooi te houden. Veel dank daarvoor! Kees en Noor Mout, “Dorus”

In die week hebben we veel geleerd, zoveel dat het op een verslaving is gaan lijken. Het jaar daarop met een groep ONJ's van Lauwersoog naar Schier. Dat was ons niet genoeg dus gingen wij spoedig nog met eigen scheepje een keertje retour WoudsendTerschelling-Woudsend. Dat vonden wij, mijn vrouw en ik samen al heel erg spannend. Zeker toen we de staken niet konden vinden waarlangs we door het (aanbevolen!) Kimstergat terug naar Harlingen zouden gaan. Met het zoeken verdween het hoogwater zomaar meetbaar onder ons bootje


Pag. 15

Twee motorbootwadvaarders aan het woord:(vervolg) Dag Kees, Ik heb genoten van je verhaal. Gek genoeg kleeft aan de vereniging Wadvaarders te nadrukkelijk de associatie met platbodemzeilers. Nergens in statuten of op andere plekken is daar grond voor te vinden, of het moest komen van de veelheid van verhalen en foto's van die categorie. In een onderzoek onder onze leden van een aantal jaren geleden bleek overigens ook al, dat wij "slechts" voor de helft een platbodem bevaren. Na verkoop in 2009 van ons schip de Drie Gebroeders, een skûtsje van 19,50 m met een hoop tuig en een kajuit worstelen mijn vrouw en ik met het gemis van het zilte nat en de getijen, en bruisende rakjes onder de eilanden en de stille dagen op een plaat, maar vooral van de gezellige drom jongelui aan boord, die toevallig allemaal tegelijk toe waren aan een nieuwe fase in hun leven. Wij bereiden ons nu voor op Wadvaren zonder zeil, en dat dan vooral zonder gène. Het grote voordeel van motorbootvaren is dat je je niets of weinig hoeft aan te trekken van de wind. Ook als het chronisch uit het westen waait kan je schaamteloos toch naar het westen, of andersom. Als de stront niet van de dijken waait kan je lekker prieltjes verkennen waar je nooit aan toe kwam omdat de wind een ander plan commandeerde.

Het vaarplan kun je op een kwartier precies uitrekenen, ongeacht de wind en dat is toch best ook een pluspunt. Met zo'n ONJ heb je op het Wad nauwelijks vaarbeperkingen. Wind tegen tij in grote zeegaten moet je vermijden, maar dat geldt evenzeer voor platbodems. Wij zijn bezig om onze bakdekkruiser uit 1930 bewoonbaar te maken voor met zijn tweetjes. De boot vaart al een paar jaar wekelijks in Amsterdam, maar het Wad lonkt al sinds we het scheepje weer in de vaart brachten. Er zit een zwaar geïsoleerde 6 cilinder met 90 pk in, dus 7 knoop met zacht gezoem, zeer bewust gekozen en ideaal voor het Wad. Wellicht een idee om op de jaarvergadering een workshop voor "ons soort Wadvaarders" te organiseren. Wat kunnen motorbootWadvaarders dat platbodem-Wadvaarders moeten ontberen? Laten we daar maar eens een plan voor maken. Misschien aan de keukentafel, conform het nieuwe initiatief om ook nieuwelingen in te wijden in de zilte avonturen rond tonnen, tij, staakjes en droogvallen. Jan Asselbergs Schier

Bijgaand een plaatje van de Schier, een bakdekkruiser uit ca. 1930, in de staat waarin we hem kochten in 2007 en na driekwart jaar, varend in Amsterdam na een restauratie bij ons in de tuin. In het vooronder toilet en douche en een tweepersoonsbed. Lekker Spartaans. Groet, Jan


Pag. 16

Hij doet nix! Dit lees je tegenwoordig vaak op halsbanden van honden. Zo'n halsband is in! Of hij echt niets doet is daarmee niet verzekerd. Zo is mijn eega ooit gebeten door een herder terwijl de baas achteraf ook beweerde: “Hij doet nix!” Dat deed men toen nog mondeling! Wat een vooruitgang in communicatie is toch zo'n moderne halsband! Voor zeehonden bestaat zo'n halsband niet. Onder wadvaarders overheerst de mening, dat zeehonden echt nix doen. Het is het troeteldier van de natuurbeschermers, dat tegen de mens beschermd moet worden. Zeker zijn zeehonden bang te maken onder andere door laag vliegende vliegtuigen. Je mag niet verstoren en moet op afstand blijven en dat is ook goed zo, ook voor jezelf. Maar zeehonden zijn niet schuw en niet bang voor mensen; ze zijn juist erg nieuwsgierig. Door hun kindertijd in een zogenaamde zeehondencrèche weten velen dat ze van de mens niets te vrezen hebben. Dat de Denen ze nu weer willen afschieten weten ze nog niet. Ik vaar langer op het Wad dan de Wadvaarders bestaan en zeehonden zijn voor ons nog nooit gevlucht, maar ze komen naar je toe. Zo werden wij een kwartier op een meter afstand achter de boot gevolgd door een zeehond in het “Wagengat”.

Onlangs vielen we droog waar normaal geen zeehonden liggen en wat doen de beesten? Vader, moeder en kind gaan tegenover ons aan de andere kant van de priel liggen terwijl wij er niet meer weg kunnen. Bij het volgende laagwater waren ze er weer. Dat de zeehonden dichterbij kwamen toen we naast de boot in het water gingen brengt ons weer tot de titel van dit verhaal: Hij doet nix! Het is natuurlijk bekend dat de medewerkers van Lenie zeer veel respect hebben voor de tanden van een zeehond, maar dat zeehonden in de vrije natuur mensen aanvallen lijkt onbestaanbaar. Echt waar? In 1983 werd mijn zwager achter Langeoog door een zeer groot exemplaar uit het water gejaagd. Een paar jaar geleden kon mijn vrouw nog net aan boord klimmen en zich redden voor een aanval door een zeehond op de grote Breitgrund voor de Flensburger Förde. Wij wisten niet dat daar ook zeehonden zijn. Mijn niet representatieve rondvraag heeft tot nu maar twee gevallen van aanvallen van zeehonden op mensen opgeleverd: Een trimmende dame werd op het strand door een zeehond achterna gezeten en geruime tijd geleden heeft een zeehond op het Duitse Wad aan de Jade bij iemand een “beste hap”


Pag. 17

Hij doet nix! (vervolg) uit zijn buik genomen. Wie nog meer van aanvallen door zeehonden weet te berichten mag dit melden. Wie dit verhaal onzin vindt moet beseffen dat een zeehond een roofdier is en per dag veel moet eten (op jaarbasis wel 5 tot 10 ton vis “in het wild”). Zeehonden komen heus niet naar je toe omdat ze ons mensen leuk vinden. Nieuwsgierigheid van dieren heeft veel met de eetbehoeften te maken. Bedenk ook wel dat steeds meer zeehonden het met steeds minder vis moeten doen. Natuurlijk hebben we ook

ervaring met mensvriendelijke zeehonden die zwemmend op het Wad op gepaste afstand in de buurt blijven Maar toch geldt voor mij en mijn bemanning: blijf ook voor je eigen veiligheid weg van zeehonden, ga niet zwemmen waar zeehonden komen. Ga ook niet ver uit de kust op open zee zwemmen. Overigens lees ik net dat er ook weer haaien in de Waddenzee zijn. (zie www.bootjesgek.nl)…….. Riek en Klaus Asmus, “Skiramere”


Pag. 18

De haaien zwemmen richting de Waddenzee In het bulletin van de Waddenvereniging werd het volgende over haaien geschreven:

Tijdens de actie Sharkatag in de Oosterschelde, waarbij haaien werden gevangen om ze te merken, werd duidelijk dat de haaien vermoedelijk op weg zijn naar de Waddenzee. Haaien worden steeds noordelijker waargenomen, waarschijnlijk onder invloed van klimaatverandering. Naar verwachting zal de gevlekte gladde haai binnen een paar jaar weer rondzwemmen in de Waddenzee. Door het verdwijnen van leefgebieden en misschien ook onder invloed van de visserij, zijn haaien vanaf de jaren '60 een zeldzaamheid in de Waddenzee. De Waddenvereniging probeert al jaren in nationaal en internationaal verband om de natuur zodanig te herstellen, dat ook deze grote predatoren weer terugkomen. Arjan Berkhuysen van de Waddenvereniging: 'Haaien zijn hele gave beesten. Wanneer ze terugkomen, is het ecosysteem van de Waddenzee weer een stukje completer.' Ook de komende jaren blijft natuurherstel voor de Waddenvereniging een van de belangrijkste onderwerpen. In de Oosterschelde en de Zeeuwse Delta, waar vandaag een aantal gevlekte gladde haaien zijn gemerkt, is er sinds een jaar of vier een grote toename van deze haaiensoort. De haaien bereiken hier een grootte van zo'n 1,5 meter. Bijzonder is dat deze haai ongevaarlijk voor de mens is. Sharkatag is een initiatief waarbij haaien worden voorzien van een tag. Doel is om te kijken waar de haaien voorkomen en wat hun trekroutes zijn. Over dit laatste is maar weinig bekend. Aan de actie deden sportvissers, Tweede Kamerleden en vertegenwoordigers van onder meer Sportvisserij Nederland en de Shark Alliance mee.


Pag. 19

Een tweede leven voor een begraafplaats. Een goed begin langs de Duitse waddeneilanden is een van de havens van Borkum. Er zijn er twee: de enorme, ongezellige (voormalige marine-) Burkanahaven en de buitendijks gelegen Jachthaven Bahlmann. Zo staat het tenminste op de kaart, plaatselijk wordt het daar gevestigde restaurant op borden aangeduid als Baalmann. Iedereen op het Oostelijk Wad noemt de haven echter Port Henry. Deze laatste haven heeft mijn voorkeur. Terecht is me wel eens verweten dat bij bezoek aan oude, historische steden mijn interesse meer uitgaat naar verwaarloosde tweederangs bedrijventerreinen, dan de bezienswaardigheden waar de toeristengidsen melding van maken! Port Henry is, zeker in een tijd toen er geen eisen werden gesteld in het kader van milieuwetgeving, buiten de dijk aangelegd met gebruikmaking van hergebruikt en van de sloop afkomstig materiaal. Dat wordt zo hier en daar begrensd door stalen damwandprofielen, niet zoals gebruikelijk keurig -op terreinniveau- op lengte afgekort, maar wisselend van hoogte gelaten waardoor een speels beeld is ontstaan.

Nadat je de haveningang bent gepasseerd langs hier stijlvolle havenhoofden, kan je afmeren aan stalen drijvende steigers op afgedankte blauwe plastic chemievaten. De steigers zijn belegd met houten planken en er ontbreekt er wel eens een (of meer) waardoor het bereiken van de wal vanaf je boot op zich al sport is. De overigens uiterst vriendelijke besnorde en van onvermijdelijke bodywarmer voorziene havenmeester doet er mede daardoor wel een uur over de namen van de hooguit 20 passantenjachten in zijn boekje te noteren.Daarbij speelt ook wel een rol dat hij bij iedere boot een praatje houdt, ondertussen


Pag. 20

Een tweede leven voor een begraafplaats. (vervolg) en het wat nauwkeuriger te bestuderen. Bij een recente tocht deden we een opmerkelijke ontdekking: naast sloopafval, afkomstig van gebouwen, zagen we dat op de buitendijkse taluds van de haven ook gebruikgemaakt is van grafstenen, waarschijnlijk afkomstig van een in de omgeving geruimde begraafplaats.

-per boot- een sjekkkie rollend en oprokend. Om stipt 17.00 uur kun je daarna je melden op zijn kantoortje om je havengeld te voldoen.Zo'n 25 jaar geleden was de havenconstructie veel beter te bekijken dan nu, want inmiddels wordt het danig door struikgewas overwoekerd en begint het wel op natuur te lijken. Toentertijd staken de kozijnen nog voorzien van glasruiten trots uit het voor de aanleg van de zeewering gebruikte puin. Inmiddels is nog wel dat puin herkenbaar, door die overwoekering is veel overige detaillering verdwenen.Reden genoeg om er nog eens rustig rond te wandelen

Deugdelijk, want harder en nauwelijks meer slijtvast materiaal kun je haast niet voorstellen. Teksten zijn duidelijk waarneembaar. Te lezen is, dat vroeger mensen een echt beroep hadden! Een eindje verder ligt een ander deel, mogelijk van dezelfde steen waarop linksonder de naam van de kunstenaar welke het geheel eens vervaardigde (Kleefmann uit Emden) en onder meer de tekst: O selig wer vom Laufe matt die Gottesstadt die Droben ist, gefunden hatt Het maakt je verbaasd en jaloers. Je dacht de mooiste plek te hebben bereikt, maar zouden nog mooiere bestaan? tekst Hiske de Boer /foto's Jitse de Boer Wipneus


Pag. 21

Ik neem je mee Naar ’t land van de dromen Naar ’t water, de zee Woordenstroom Veel wordt gezegd Niets uitgelegd Stilte, zwijgend begrijpen Twee handen ineen Samen alleen Irma Marinus


Pag. 22


Secretariaat en ledenadministratie: Vereniging Wadvaarders Postbus HC Groningen. Let op!! Wegens overvloedige spam nieuwe adressen

Recommend Documents