SE TAK VAN DE HILDERS. Boeren, beneficianten en bankiers L.F. W. ADRIAENSSEN

SE TAK VAN DE HILDERS Boeren, beneficianten en bankiers L.F. W. ADRIAENSSEN

J. H.P.H. Camps, Oorkondenboek van N oord-Brabant lot 1312. L De meierij van 's-Hertogenbosch (met de heerlijkheid Gemert) (2

stukken; 's-Gravenhage, 1979) II, 839, l O februari 1306. 2. GAH, Tafel van de Heilige Geest, charter 133, 15 februari 1321. 3. J. Mosmans, De middeleeuwsche notarissen te 's-Henogenbosch

(mn 1326 tot ± 1550 (z.pl., z.j.) 51. L.H.C. Schutjes, Geschiedenis van het bisdom 's Hertogenbosch (5 dln; Sint-Michielsgestel, 18701876) I V, 231. 4. W.F.H. Oldewelt, Rekeningen van de Illustere Lieve Vrouwe Broederschap (1330-1375) (z.pl., 1925)

83,85.88,90,93,95,97, 110, 112, 116. 5. B.C.M. Jacobs, Justitie en politie in 's-Hertogenbosch voor 1629. De bestuursorganisatie van een Brabantse stad (Assen, 1986) 257, 259-265, 267.

6. GAH, Aanwinsten 7851, f 19, 1479. Groot Ziekengasthuis no 2821, 1507; 3391, 22 augustus 1500. 7. GAH, R 1219, f 2 7 , 11 januari 1449. Groot Ziekengasthuis 3391, 23 maart 1454. 8. GAH, R 1233, f 169, 1463/64.

Arm e n blokken, voorlopige inventaris 6000, 13 oktober 1480. Aanwinsten 7851, f 19, 1479. 9. GAH, Groot Ziekengasthuis no 598, 11 juli 1452; no 599, achterin. 11 augustus 1455; no 1873. 24 juli 1452; no 1888, 30 augustus 1455; no 2070, 3 januari 1452; no 2248, 28 augustus 1456; no 2945, 26 november 1456.

10. Koninklijke Bibliotheek Brussel, handschrift 11-6512, p. 144.

Afkortingen Abd ij archi ef Ton gerl o AAT ARAB Algemeen Rijksarchief Brussel ARAG Algemeen Rijksarchief 's-Gravenhage Gemeentearchief Breda GAB GAH Gemeentearchief 's-Hertogenbosch Rechterlijk archief R Rijksarchief 's-Hertogenbosch RAH Stads archief Leuven SAL SAOH Streekarchief Ooslerhout Streekarchief Oi sterwij k SAOW

1. De familie Schilders De familie Schilders (Scilder) woonde minstens sinds 1306 te 's-Hertogenbosch. In dat jaar was Nycholaus dictus Scilder een van Bosschenaren die beloofden 5500 £ te betalen aan hertog Jan II voor hetgeen zij hem hadden misdaan.1 In 1321 bewoonde Martinus Scilder een huis aan de Markt.2 En in 1357-1371 werkte de priester Mathias Scilder als notaris in Den Bosch.3 Hij was sinds 1361 proost van de Illustre Lieve Vrouwebroederschap.4 Sinds de tweede helft van de veertiende eeuw zaten familieleden met grote regelmaat in de schepenbank van Den Bosch: Nicolaas Schilder in 1338, Gerard in 1366, Nicolaas in 1367, Willem in 1380, 1382, 1385, 1389 en 1395, Hendrik in 1383, Gerard in 1396, Nicolaas in 1402 en 1409, Gerard in 1413 en 1422, Roelof in 1444 en 1448, Goyart in 1445, Willem in 1449, Gerard in 1452 en Jan in 1481.5 Met de laatste lijkt het verblijf van de familie in de stad te zijn beëindigd. Jan Schilders6 was een zoon van Goyart Claess Schilders7 en van jonkvrouw Heylwich Herman Jans van Amerzoyen.8 Zijn vader was rector van het Groot Ziekengasthuis9, stierf op SintBernardsdag 1457 en werd begraven in de S int-Janskerk. Zijn weduwe stierf op 29 april 1499 en volgde hem in zijn graf. Ook hun zoon Jan, die op 25 maart 1500 stierf, vond daar een plaats.10 Van zijn tante Lerya Schilders erfde Jan een deel van de tiende van Groot Lith, dat hij nadien vermaakte aan zijn stichting in de kerk van Sint-Oedenrode. Daar fundeerde hij op het altaar op het oksaal een beneficie ter ere van de heiligen Anna, Elisabeth van

Türingen, Quirinus martelaar en Josephus confessor, belast met

drie missen per week (sub onere trium missarum in hebdomada

celebrammferis tertia, quinla et sexta). Collatoren waren de eigenaars van het leengoed van Ten Houthe.'' Zelf was hij patroon van een ander beneficie te Sint-Oedenrode, gesticht door Everaert van Amerzoyen, vicedeken van het kapittel; als patronaatsgoed had hij van hem de Wolffsïiende te Son geërfd.12 De tweede stichting was een armenfonds bij de Illustre Lieve Vrouwebroederschap.13 Een gasthuis voor acht arme vrouwen was Jans belangrijkste stichting. 14 Aanvankelijk stond het te SintMichielsgestel, waar hij de Beien hoeve had bezeten15, rnaar het verhuisde al snel naar de Uilenburg in Den Bosch, waar het bekend stond als Schilders gasthuis. Na het overlijden van Jan Schilders in 1500 was de familie in Den Bosch nagenoeg uitgestorven. In de zettingslijst van 1502-1503 wordt alleen nog Mary Schilders gezien 16 , in de lijst van 1511-1512 geen enkele naamgenoot meer.17 De naam van de Schilder straat (zijstraat van de Hinthamerstrat) herinnert nog aan de familie.18 Alleen op het platteland waren nog enkele takken van het geslacht in stand gebleven, met name te Oisterwijk en te Diessen. 11. G. van den Eisen en W. Hoevenaars, Anulecm Gijsberü Coeverincx (2 dln; z.pl., z.j.) I. 86. 87. 12. Van den Eisen en Hoevenaars, Analecia Gijsberti Coeverincx, I, 92, 93. 13. G.C.M, van Dijck, De Bossche optimaten. Geschiedenis van de ll/uslre Lieve Vrouwebroederschap te 's-Hertogenbosch, 1318-1973 (Tilburg, 1976) 165, 166,286. 14. GAH, Oud archief A-539, f IFIII. 22 augustus 1500. 15. ARAB, Rekenkamer 45093, f LXXXVIH. 16. GAH, Oud archief, B 12, f37. 17. GAH, Oud archief, B 21. 18. J. Mosmans en A.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en stralen ie 's-Herti>genbof,ch ('s-Hertogenbosch, 1907)83. !9. WJ.F. Juten en H.J.M. Ebeling, „Noordbrabantsche schepenzegels", Taxandria, XXIV (1917)

42-46. 20. P. Genard, Verzameling der grafen gedenkschriften van de provincie Antwerpen (11 dln; Antwerpen, 1856 e.v.). II. 152. 21. J.Th. de Raadt, „Verzameling van grafschriften en wapens in verschillende Noordbrabantsche kerken". Noordbrabantsche almanak, (1891)566.

In de papieren van de Brusselse genealoog Jan Baptist Houwaert (f 1688) bevindt zich een genealogisch-heraldisch dossier over de familie Schilders. De stamboom geeft de in 1500 kinderloos overleden Jan (Goyarts) Schilders een zoon Servaes, van wie het hierna behandelde geslacht zou afstammen. De bedoeling was de afkomst van de Antwerpse familie Schilders illuster genoeg te maken om de behoefte aan een adellijke titel te legitimeren en realiseren. Hieronder zal blijken dat de Diessense familie Schilders, van wie de Antwerpenaren stamden, wel degelijk een tak was van de notabele Bosschenaars. Zij hadden niet alleen het geslachtswapen gemeenschappelijk, maar ook enkele typische voornamen: Wellen voor de mannen en Leria voor de vrouwen. Zij konden de afkomst echter niet bewijzen.

§ 2. Het geslachtswapen De familie voerde op een zilveren veld twee palen van azuur, vergezeld in het schildhoofd van drie merletten van sabel, met over alles heen een rode, hoekige dwarsbalk. Dit wapen wordt gezien op Bossche schepenzegels uit 1366 (Gerard Scilder), 1367 (Niclaes Scilder), 1380 en 1390 (Willem Scilder). 1396 (Gerard Scilder) en 1414 en 1423 (Gerard Scilder).19

Hetzelfde wapen werd afgebeeld op de grafzerk van Huijbrecht Schilders (Antwerpen, 1619)20 en in een glazen raam in de kerk van Vlijmen, geschonken door de schout Anthony Schilder.21 De Antwerpse tak voerde als helmteken een haan, die is afgebeeld op de marnieren zerksteen op lijkblazoenen in de Sint-

Walburgiskerk.22 Dat zij met het voeren van een helm en dekkleden pretendeerde van adel te zijn, zal worden uiteengezet in § 4. Links: Zegelafdruk van Servaes Schilders (Illter). schout van Hil-

varenbeek aan een Hilvarenbeekse schcpcnbrief van 6 december 1519 (Huis Bergh te 's-Heerenberg. inv.

3264, regest 1946). Rechts: Tekening van het familiewapen-Schilders. Deze variant, met de haan als helmteken, werd gevoerd

door Servaes Schilders (Illter), schout van Hilvarenbeek, die aldaar het huis

'die Hane' bewoonde.

22. Genard. Verzameling der grafen gedenkschriften. II, 313, 314.

23. ARAB, Rekenkamer 45074, f CCLXVP. Rekenkamer 45078, fCLJIl. GAH, R 1208. f 134V. 20 augustus 1438: f 377.20 februari 1438. R 1209, f 17. 24 januari 1439. R 1210, f 34V, 11 febru-

ari 1440; f 87V, 21 juni 1440.

R 1215. f 192V, 5 mei 1445: f 224, 16 augustus 1445. R 1217, f

256, 9 december 1446. R 1218, f 285, 12 juli 1448. R 1220, f255, 12 september 1450. R 1226, f

158, 2 september 1456. 24. ÜAH, R 1252, f 231, 31 januari 1483. 25. GAH. R 1253, f454, 27 september 1484. ARAB, Leenhof van Brabant 4, f CXCVIII. Rekenkamer 45073. ff 15T, 152. Rekenkamer 45074. fCCCXIl. 26. AAT, Charterverzameling

no 1309A, 16 december 1414. GAH. R 1201, f 24V, 16 december i 430. 27. W.J. Formsma, De archieven van de raad en rentmeester-generaal der domeinen en der leenen tolkamer in stad en meierij van 's-Hertogenbosch ('s-Gravenhage. 1949)26. 28. GAH, R 1183, f 278V, vijf dagen na de derde zondag in de vasten 1403.

29. GAH. R 1265, f 144V, 22 februari

1496. 30. GAH, R 1199. f 369, 26 februari 1429.R1201,f350 v , 13april 1431.

§ 3. De stamboom I. WELLEN SciLDERS23 was een zoon van Jan Willem Roeff Mijskens en Lery Wellen Scilders, die te Eindhoven woonden. Van Willem Henrick Wellen Roeff Mijskens kocht hij die Brughbeempt bij Eindhoven tussen de Dommel en de vestinggracht.24 Zijn grootvader was Wellen Scilder, lid van de aanzienlijke Bossche familie, die in § 6 nader zal worden besproken. Wellen Scilder te Diessen trouwde met jonkvrouw Johanna van Roy2S uit Diessen, waar hij zich metterwoon vestigde en meermalen kerkmeester en heilige-geestmeester (onder andere in 1430) was.26 Johanna kreeg als huwelijksgave eenjaarinkomen van 25 mud rogge Bossche maat mee. Haar ouders, Jan van den Rode en Hilleken Vlessentop, waren naar de plaatselijke verhoudingen zeer vermogend. De vader, Jan Gysbrechts van den Rode, in 1416-1417 renmeester van de hertogelijke domeinen in stad en meierij van Den Bosch27 en vermoedelijk identiek aan Jan van den Rode zoon Gysbrechts Hadewigen, die in 1403 een beemd te Diessen voor een mud rogge Bossche maat in erfpacht nam 2S , bezat het Hooghuis te Diessen aan het Laar.29 Met zijn vrouw Hilleken Jans Vlessentop bezat hij in 1429 onder Diessen de hoeve ten Rode met huis, erf, hof en twee bunders land (een Brabants leen, gehuurd door Jan Miertmans), de hoeve genaamd tguet tot Bijstervelt (deels leengoed, deels cijnsgoed, deels allodiaal) en nog een hof met erf een aangelag.30

De herkomst van Hilleken Vlessentop is mij onbekend. Zij had een zus, Jut Jans Vlessentop, die in 145 van Wellen Scilder een goed kocht aan de Haghorst onder Diessen.31 Een Jan Wlessentop verplichtte zich in 1438 om de annaten van de kerk van Anderlech te betalen32; hij kwam uit Sambeek, studeerde te Keulen en Leuven, was pastoor van Haaren en bezat kanuniksdijen te Antwerpen en Luik.33 Een Gerardus Vlessentop was in 1425-1430 gegoed te Oost- en Westmalle.34 31.GAH, R 1216, f136. 29 november 1445.

32. H. Dubrulle, „Les bénéfïciers des diocèses d'Arras, Cambrai. Thérouanne. Tournai sous Ie pontifical d'Eugènc IV après les documents conserveer aux Archivcs d'état, a Rome", Analecies pour servir a t'histoire ecclésiastique tic la Relgique. X X X I I I (1907) 57. 33. A.J.A. Bijslerveld, Uwerend. tussen Kerk en wereld. De pastoors in Noord-B mbant 1400-1570 (Nijmegen. 1993). bijlage 5. no 629). 34. SAA, Vreemde Gemeenten, sub Oostmalle, 4 februari 1425; 14 februari 1427; 4 november 1429. 35- AAT, sectie 11-336, f 19P'. Sectie 11-337, f CCV. 36. SAL, inv. Cuvelier 631 S, f XLVII (in 1487 aangelegd buitenpoorterboek). GAH. R 1217, f 294\ 4 maart 1447. R 1238, f 113,28 augustus 1469. Zie Oda in liet necrologium van Hoynck van PapendrechL p. 369 (GAH, Nec.rologiwn ecclesia' beafa1 Maria1). G.C.A. Juten, „Het geslacht van Berchem". Taxanctria, XXX (1923) 281.282. F.F.X. Ccrutti en F.A. Brekelmans, Middeleeuwse rechtshnmnen vun stad

en heerlijkheid Breda (3 dln; Utrecht-Bussurn-Zutphen. 19561990) IL no 177, 24 februari 1441; no 554, 2X februari 1449; no 613. 6 augustus 1456; no 763, 9 januari 1472. 37. RAH, Collectie Cuypers van Vclthoven 1331. 38. GAH, R 1226. f 4 4 l v , 27 januari 1456. 39. ARAB, Grote Raad van Mechelen 793, f 274. 21 juli 1475. Idem 978 J' 18, 23 januari 1475. 40. In de marge staat appellé chys g oef.

Hillekens man. Jan van de Rode, had een broer Laureyns, die in § 5 zal worden besproken als een van de eigenaars van de tiende van Hilvarenbeek. Wellen Schilders was in 1463 voor deze Laureyns cijnsplichtig uit een onderpand in die Alsen onder Diessen35 en heeft wellicht een van zijn zonen naar hem vernoemd.

In tweede echt trouwde Jan van den Rode met jonkvrouw Oede van Ypelaer Peters.36 Zij was beleend met de helft van de tienden van Heusdenhout onder Ginneken 37 en werd moeder van Engelbrecht van Rode.38

Jan van den Rode overleed in 1448 en Oede hertrouwde met Adriaen van Campen. Wanneer zijn weduwe de strijd over de nalatenschap aanving, is niet bekend. Waarschijnlijk heeft Wellen Schilders als voogd van zijn vrouw het overlijden van haar halfbroer Engbrecht van Rode, kort na 1472, aangegrepen om diens vaderlijke erfgoed te usurperen. Nadat was geprocedeerd voor de officiaal van Luik en de Raad van Brabant velde in 1475 de Grote Raad te Mechelen een vonnis. 39 Jonkvrouw Oda had gepretendeerd dat haar man haar bij testament (1448) al zijn goederen had gelegateerd, met name die te Diessen. Inzet waren: • Ung hoslel er manoir bel et riche, situé en la parroiche de Diessene lei Breda avec ung pont leviz et autres appertenc.es

et deppendences. • Item encoires ung hostel gisant en ladict parroiche envers Ie lïeu appelé Ie Laer, que vault par an XVIIl muys de bles. • Et encoires une a ui re tnaison la pres, appellé havoir de eens.40 • Et encoires une autre mcüson ou souloit demourer la me re dudict feu Jehan, ensamble une disme estanl fief, gisant lei Gaistel a Bercheycke. • Et une autre piece de pré derriere Ghijsbrecht Meeus. • Item une piece de. terre appellé Biistervelt • et une autre piece de pré appellé a Wippenhout. • Item encoires une au!re hostel et manoir porte et colombier ou de present demeure ledicte deffendeur atidict Diessen • et une bruvère ou campyne achatee par ledict feu Jehan de Roden de la dame de Hesewvc. • avec ung pré ou lieu appellé en Spoerdonck.

Schilders werd veroordeeld tot het betalen van al wat zijn stiefmoeder in de periode 1448-1475 zou hebben gederfd aan inkomsten

106

uit het vruchtgebruik waarop zij volgens de Raad recht kon doen gelden, te weten 300 £, plus alle proceskosten. Een van de omstreden goederen was het leengoed Ten Rode op het Leurenseind onder Diessen, dat in 1475 werd bewoond door Wellen Scilder en rond 1500 als volgt wordt beschreven:41 • Huijs ende hofmit meer huyskens daer op staende, viere loe~ pensaetgroot, ligghende metten eenen eijnde aen die vroente,

mitter eender syden neven den hophof, mitter ander zyden neven Jan Jacopssoene van Aelst.

• item een stuck lants int Schildeken, vijjf loepensaet groot, milten eenen eynde aen Goyaert die Wint doude42, milten anderen eijnde aen Goyvaert van Loven, mitten eender syden aen Alijt Ghielen ende mitter ander zyden aen Jan Mertens. • Item een stuck lants inde Cruysboch, V loepensaet groot, mit den eenen eynde aen die strate, mitten anderen eijnde aen Everart Tslaets huijsvrouw, mitter eender zyden aen erffenis

Willem Schilders ende mitter ander zyden aen Meeus Jan Meeus .^

• Item een stuck lants, gheheïjten die Grooten Bocht, XIII1 loepensaet groot, mitten een eijnde aen Henrick Wouters,

mitten anderen anderen eijnde aen Deellair, mitter eender syden aen Marien Peter Ghyben huysvrouwe44, mitter andere aen die kinderen Anthonijs Oyzeels. • Item twee stuxkens lants, gheleghen int Ellaer, tsamen vijf loe-

pensaet, groot mitten eenen eijnde aen de voirsscreven Groote Bocht, mitten anderen eijnde Theeuwen van Casterloe, mitter eender zyden Henrick van der Staeck, dander zyde Nelleken Willem Schilders dochter.

• Item een stuck lants aen die Waterstraet, gheheïjten die Oude Bocht, V loepensaet groot, mitten eenen eijnde aen die vroente, mitten anderen eijnde aen die kinderen Griet Thielmans. • Item een weyde ende beempt, gheleghen int Spuiderbroeck, mitten eenen eijnde aen Meeus Schellekens, mitter andere

sijden Henrick van Spreeuwel, dander syde Coppen Cops oft die kindere Willems van den Staeck. • hem noch die Calversweyde mitten eenen eynde aen die strate, mitten anderen eynde aen Bruijsten Schilders, mitter eender syden aen Marien Peters Ghyben. • Ende noch een busschelken, gheleghen mitten eenen eynde aen die strate ende mitten anderen eynde aen Claes Smeets.

41. RAH, Raad van Brabant 1322, f

ccxir7.

Jan van de Rode, die zich tussen zijn beide huwelijken de kruin had laten scheren, -de lagere wijdingen had ontvangen-, stichtte in 1432 als klerk van het bisdom Luik in de kerk van Diessen het Sint-Willibrordusaltaar.61 Met de heilige Willibrord had Diessen een bijzondere band. Willibrord Lampen O.F.M, achtte het zelfs mogelijk dat de apostel persoonlijk in Diessen is geweest.45 Op l maart 712 of 713 had Aengelbertus met toestemming van zijn broer

42. Goyart Zweens de oude. 43. Meeus Jan Meeuss van den Nuwenhuysen. 44. Marie, vrouw van Peter Gijselbrechts van den Nuwenhuysen. 45. W. Lampen, „Sint Willibrord en Brabant", Brabants Heem, IV (1952)115.

107

Verengaotus een van hun vader Gaotbertus geërfde hoeve te Diessen met toebehoren aan Willibrord geschonken, inclusief een lijfeigene met zijn gezin.46 Op l juni 712 deed Ansbaldus filius Willibaldi een belangrijke schenking, te weten niet minder dan zes hoeven met huizen en hoven en zes lijfeigenen met hun vrouwen en kinderen te Diessen.47 In zijn testament van 726 (727) vermaakte Willibrord de door de Frankische edele Ansbaldus aan hem geschonken goederen te Diessen (villam que vocatur Diosna 'm pago Texan-

drio super ftuvio Dïgena) aan de abdij van Echternach.48 Het lijkt een poging te zijn geweest een verdeeld domein te herstellen.4'"1 In het tiende jaar van het bewind van keizer Karel (780) volgde nog een schenking van een hoeve te Diessen door Hesterbaldus en zijn vrouw aan de abdij van Echternach.50 Diessen kreeg een laatbank van zeven schepenen, een 'streeklaatbank' 3 ' met jurisdictie in Veldhoven, Oerlc, Oirschot, Eersel, Wintelre, Kerk-Casterle, Hilvarenbeek, Poppel, Weelde, Bladel, Mierde en Alphen. Daarmee was Diessen de hoofdplaats van een cijnskring van de abdij.52 Deze bezat tot 1234 het patronaat van de parochiekerk, die was toegewijd aan Willibrord. De overlevering wil, dat het Hooghuis voorheen bezit is geweest van Willibrord en de zetel was van de laatbank van de abdij. De waarheid kan niet meer worden achterhaald, rnaar wel zijn er enkele aanwijzingen. De Bossche rechtsgeleerde W.C. Ackersdijck schreef in 1838 dat hij het huis had aangeschouwd en bevonden „zeer oud en van vreemde bouworde, echter van later tijd dan WlLLEBRORD'v" De Hilvarenbeekse heemkundige Ruhe nam ter plaatse poolshoogte en constateerde dat het voormalige huis bijna helemaal vierkant was geweest en vierkant omgracht54, op te vatten als een mogelijke Frankische bouwstijl. Het ter plaatse gevonden aardewerk is echter niet ouder dan ± 1350.5:1 Hans Schoenmaker te Diessen, die opgegraven materiaal uit de gracht van het voormalige Hooghuis bestudeerde, merkt op dat er in de tweede helft van de veertiende eeuw verschillende nieuwbouwactiviteiten in steen plaatsvonden aan het Laar: de omgrachte hoeve die later de Oude

46. Camps, Oorkondenboek, I. 6. no 5. 47. Camps. Oorktmdenboek, I. K. no 6. 48. Camps. Oorkondenhoek, I, 13.

no9. 49. F.H. Ganshof. „Grondbezit en gronduitbating tijdens de vroege middeleeuwen in het noorden van hel Frankische rijk en meer bepaald in Toxandrië", Brabants Heem,Vl(\954) 19. 50. Camps, Oorkondenboek. I. 19, no 13. 51. F.W. Smulders, „Over Hilvarenbeek en Diessen", Krabums //«•m, XIV (l962) 59. 52. F.W. Smulders, „Het cijnsboek van Echternach in Diessen". Brabants Heem, IV (1952) 72-74. 53. W.C. Ackersdijck, „Nasporingen omtrent het Landschap in vroeger eeuwen Taxandna genoemd, en bijzonder omtrent ccnige plaatsen in dat Landschap gelegen", Nieuwe werken van de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde te Leiden, V. Ie stuk (1838)122. 54. H.A.M. Ruhe, „Sporen van oud Diessen", Brabants Heem. VI (1954) 86. B. Aarts. „'Omwaterde huizingen' in Hilvarenbeek en Diessen", Nieuwsbrief van de heemkundige kring 'loannes Goropius liecanus'. no 5 (april 1983)23. 55. H. Schoenmaker. „Steengoed aardewerk. Middeleeuwse kannen en kruiken uit Diessen". in: Heemkundige Kring 'loanne^ Goropius

Pastorie heette, de kerk die voorheen van hout was, een woning in

de Kerkstraat, een huis of boerderij aan het Laar en vermoedelijk het Hooghuis zelf.56 Het Hooghuis stond aan het noordeinde van het Laar, een langgerekte plaats met veel bomen, omzoomd met boerderijen en voor-

namere woningen. Aan het zuidelijke einde lag bij de parochiekerk het Willibrordusputje. 57 Ackersdijck citeerde Augustinus Wich-

Becanus' (uitg.), Hilwaren beke. Een bundel heemkttndige opstellen over Hilvarenbeek en Diessen

mans, volgens wie Diessen nog in het begin van de zeventiende eeuw veel Willibrorduspelgrims trok. Op last van de gouverneur van Noord-Brabant werd in 1840 te Diessen onderzoek ingesteld

(Hilvarenbeek, 1981) 128, 130. 132-134. 56. Met dank aan Hans Schoenmaker te Diessen. 57. Ruhe, „Sporen van oud Diessen". 85.

naar de historische oudheden. De verslaggever rapporteerde dat de Willibrordput van gewone baksteen was gemetseld en dat aan het water geen bijzondere helende krachten werden toegeschreven. „Het is te Diessen bekend, dat de Heilige Willibrordus aldaar 108

eenige tijd gewoond, ten minste zich opgehouden heeft. Meerder bijzonderheden weet men daar niet, als dat hij in het Hooghuis gewoond zoude hebben. Dit huis, in naam nog bekend, was drie verdiepingen hoog en in gragten gelegen. (...) Voor omtrent dertig jaren is het oude huis afgeboken, dus bestaat de gevel niet meer, of kan daarvan geene afteekening geleverd worden. Men herinnert zich dat die met beeldwerk versierd was."58 Schotel, waraop een vogel is afgebeeld, opgegraven bij hel voormalige Hooghuis en gedateerd rond 1500.

Mogelijk heeft het Hooghuis bij de Willibrordpelgrimage een rol gespeeld, op zijn minst als herberg, want nog tegen het midden van de zeventiende eeuw werd het als 'vermaard' bestempeld. Een andere relatie met Willibrordus bestond er doordat rond 1560 Roelof Schilders meier was van het Diessense cijnshof van Echternach.59 Als naar de gewoonte van de tijd dat ambt in zijn familie zat, is er nog een band tussen de abdij en het huis, want Roelofs vader, grootvader en overgrootvader hadden er gewoond.

58. J. van Gils, „St. Wïllibrord en het Hooghuis te Diessen". Nieuwsbrief van de heemkundige kring 'loannes Goropius Becanus', no 212 (september 1988)30. 59. RAH, Commissie van Breda 383. f44, no !19. 60. G.C.A. Juten, Consilium de Beke (z.pl.. z.j.), 58.

Jan van de Rode doteerde ten behoeve van twee wekelijkse Willibrordusmissen 6 mud rogge60 en begaf ze aan zijn kleinzoon Laureys Schilders.61 Het patronaats- of benoemingsrecht van het altaar kwam toe aan de bloedverwanten van de stichter, -in casu de familie Schilders, preciezer de oudste nakomelingen van Wellen Schilders en Johanna van Rode-, en aan de abt van Tongerlo. Mogelijk was Jan rentmeester van de abt geweest.62 Ook Wellen Schilders lijkt rentmeesterschap over (een deel van) het goederenbezit van de abdij te hebben uitgeoefend.63 Zijn zoon Ghysbrecht trad in bij de norbertijnen van Tongerlo. Wellen Schilders overleed in 1480 of kort daarvoor. Zijn weduwe overleefde tot in 1482. Zij hadden dertien kinderen, die op 21 december 1480 een onderlinge boedelscheiding aangingen:64 1. Willem Wellen Scilder, volgt onder II op pagina 112. 2. Aernt Wellen Schilders, volgt onder Ilbis. 3. Lary Wellen Schilders63 trouwde met Wijtman Wijtman Delien.66 In 1463 sloeg hij samen met zijn broers Jan en Goyaert te Hilvarenbeek Herman Jan Meeus van den Nuwenhuysen

61. AAT, sectie 11-118, l' 126, 4 september 1432. Charterverzameling no 1597. 31 juli 1432; no 1605, 18 december 1432. (Vgl. no 1309A. 16 december 1414). 62. AAT, Charterverzameling 1396. 13 februari 1421. 63. SAOW, Oisterwijk R 196, f 29V/30, 25 april 1490. Vgl. AAT, charterverzameling no 1878A, 12 juli 1448: Wellen geeft 4 mud rogge Beekse maat aan de abt. 64. GAH, R 1250, f385. 21 december 1480. 65. GAH, R 1252, f 231, 31 januari 1483. R 1261. f 38 V , 24 februari 1492. 66. SAOW, Hilvarenbeek R 29, l' XVI, 26 februari 1573: op l april 1487 geloofde Wytman Wytmans Deliën een rente van 18 peters.

109

dood. Gedrieën vluchtten de daders de kerk in; hun kerkasiel hielden zij vol tot er een zoenovereenkomst was gesloten met de bloedverwanten van de dode.67 De kinderen van Wijtman en Lary zijn:68 a. Wellen Wijtman Delien was in 1496 buitenpoorter van Leuven.69 Hij bezat den Leeuw aan de Gemene Plaats te Hilvarenbeek (thans Vrijthof 1), welk huis hij verkocht in 1522.70 b. Hille Wijtman Delien trouwde met Reyneer Peters van Gilse. c. Jenneken Wytman Delien 71 trouwde in eerste echt met Dirck Dircxs van den Eynde alias Bleckstoriën en hertrouwde met Wouter Jan Peters van den Loe, wiens weduwe zij was in 1525 en 1530. d. Willem Wijtman Delien trouwde met Lijsbeth Thomas Peter Buckincx. Na hel overlijden van hun vader hebben

67. L.KW. Adriaenssen, Non ornnUi possumus omnes. Genealogie van het geslacht Van den Nieuwenhuysen 1400-1800 ('s-Hertogenbosch, 1988)47. 68.UAH, R 1261. f 205, 3 maart 1492. SAOW. Hilvarenbeek R 23, f 6V,

27 mei 1522. 69. SAL, inv. Cuvelier6318, f XLVI, 18 november 1496. 70. SAOW, Hilvarenbeek R 23. f P', 25 april 1522. R 24, f 2. 5 januari 1530.

71. SAOW, Hilvarenbeek R 23, f 133V, 7 december 1525. R 24, f56,

15 mei 1530. 72. ARAB. Rekenkamer 13026, rekening Kerstjaar 1489-1490, ongef.

73. AAT, B-III-! (anniversarium ca. 1600), f4. 74. AAT, charterverzameling no 2344, 24 maart 1485. B-III-1 (anniver-

sarium ca. 1600), f4. GAH. R 1236, f 44\ 7 februari 1467. 75. AAT. charterverzameling no 1984, 22 deeember 1458. Juten, Consilium de Beke, 58. G. Bannenberg, A. Frenken en H. Hens, De oude dekenaten Cuijk, Woensel en Hilvarenbeek in de !5de- en 16de eeuwse registers van hè! aartsdiakenaal Kempenland (2 dln; Nijmegen. 1968-1970)11,343. 76. AAT, charterverzameling no 2570, 5 juni 1503. 77. AAT, sectie 11-71 l, Hier nae volcht alnodi zekere rent pachten, gecoemen ende gefondeert doer heer Bruijsten Scilders tot der twede fondatie der zelver voerscreven beneficie van Sinie Wilboert inde kercke van Diexven. 78. Bannenberg e.a., De oude dekenaten, II. 343, 343. 79. GAH. R 1246. f 197 V , 28 april 1477. 80. J. Wils, Matricule de l'université

de Louvain. dl II (Bruxelles, 1946) 158. no 202, 27 augustus 1465. 81. Bannenberg e.a.. De oude dekenaten, II, 136. GAH, R 1245. f I I 6 V . l juli 1476. 82. Bannenberg e.a.. De oude dekenaten,\\. 137, 140. 141. 83. GAll, R 1257, f450, 28 december 1487. R 1258, f 190V. 14 februari 1489. RAH, Familiearchief Van den Bogaerde van Terbrugge 1477. f X X X V H . 84. AAT. B-III-1, f 8.

Willem en Wellen Delien om der sceydingen wille van haeren goeden kyffelycke woerden c regen, alsoe dat sy deen den anderen quetsten.12

4. 5. 6.

7.

e. Wijtken Wijtman Delien was gehuwd met Goyart Mertens. f. Adriaentken Wijtman Deliën. Peternel Wellen Schilders.73 Bartholomeus Wellen Scilders, volgt onder liter. Bruysten Scilders74 studeerde sinds 1462 aan de universiteit van Leuven en werd priester. In 1458 was hij door zijn broer Jan benoemd tot rector van het 'familie-altaar' van Sint Willibrordus in de kerk van Diessen75; toen was hij nog klerk. Als heer Bruysten Scilders, priester, deed hij er in 1503 afstand van ten gunste van Aert Aerts van Scuylen.76 Aan het altaar heeft hij een eigen stichting gemaakt, vermoedelijk een mis.77 Bruysten Schilders was in in 1485 de bedienende rector van het Heilige-Geestaltaar te Diessen en in 1510 deserviior van het Maria-altaar aldaar78, wat er op kan wijzen dat hij ter plaatse heeft gewoond. Ghijselbert Scilders79 trad in bij de norbertijnen van Tongerlo. In 1465 ging hij rechten studeren aan de universiteit van Leuven, waar hij werd ingeschreven als „Frater Ghiselbertus Scilders, ordinis Premonstratensis, de Berghello."80 Minstens sedert 1471 wordt hij gezien als pastoor van Oostelbeers 81 , maar hij resideerde in 1470/1-1475/6 te VHertogenbosch, in

welke periode hij bij zijn huishoudster Johanna Smollers vier kinderen verwekte.82 8. Servaes Scilders, volgt onder Ilquater.

9. Henrick Wellen Scilders83 is volgens een anniversarium van de abdij van Tongerlo overleden in 1490; voor zijn jaargetijde had hij den beempde van Engel Wellens gegeven.84 Met Engel Weilens zal zijn vrouw Engelbeern zijn aangeduid, die tot in 1525

10.

85. SAOW, Hilvarenbeek R 23, f 96V,

14 november 1523; f 88V, Sint Servaas 1524.

11.

86. SAOW, Hilvarenbeek R 23, f 117", 28 maart 1525. 87. AAT, sectie 11-274, f 184, 1514; f

184 V , 1512 en mei 1517. 88. GAH, R 1236, f21, 13 december 1466. 89.GAH.R 1218, f222, 12 december 1447.

90. SAOW, Hilvarenbeek R 64, f 153, Sinle Mattkeus aposteldach 1484. RAH, Collectie Aanwinsten 1906, schepenbrief van 4 juli 1484. 91. R.A. Parmentier, Index op de Brugsche pourterboeken (2e stuk;

Brugge, 1938)672. 92. AAT, charterverzameling no 1984,

22 december 1458.

12.

93. RAH, Raad van Brabant 1322. f CCVir, 7 februari 1482; 13 augustus 1485.

94. In de hertogelijke cijnsboeken van Diessen wordt hij Anthonis van Brugge genoemd {ARAB,

Rekenkamer 45074, f CCCXII. Rekenkamer 45078, f CXX1X), cijnsplichtig over de van zijn schoonvader geërfde en van Jan van den Rode afkomstige percelen dat Erstste Stuck en Heybocht. 95. ARAB, Leenhof van Brabant f 217. 17 februari 1497. Idem 30, f 9 9 v , 29 april 1531. RAH, Raad

van Brabant 1322, fCCXIP'. 96. AAT, charterverzameling no 1605, 18 december 1432; no 1606, 18januari 1434. 97. Juten, Consilium de Beke, 58.

98. GAH, R 1257, f221. 15 december 1487.

99. AAT, charterverzameling no 3436, 20 juni 1562.

100. Adriaenssen, Non omnia possumus omnes, 56.

13.

als zijn weduwe wordt gezien.85 In dat laatste jaar bepaalde zij dat Mathys Jan Thys Meeus van den Nuwenhuysen, kleinzoon van haar schoonzus Aleyt, na haar dood uit haar mans nalatenschap 29 petersgulden vooruit zou ontvangen86, wat wijst op kinderloosheid. Angela Wellens a Diessen wordt in de rekeningen van de abdij van Tongerlo in 1514-1517 genoemd als leverancier van rogge in haar kwaliteit van pachtster van een tiende te Diessen.87 Wellen Wellen Scilders88 heette in 1447 Wellen Scilder de jonge zoon Wellen Scilders Jans.89 Wat er van hem is geworden, weet ik niet; het laatst wordt hij gezien bij de boedeldeling van zijn ouders in 1480. Jan Wellen Scilders90 kocht in 1456 het poorterschap van Brugge.91 Hij was patroon van het Willibrordusaltaar te Diessen, waarmee hij in 1458 zijn broer Bruysten beneficieerde.92 Jan erfde in 1482 van zijn moeder het leengoed Ten Rode te Diessen, dat hij in 1485 naliet aan zijn enige kind.93 A. Katherina Schilders trouwde met Anthonis van Oyzeele.94 Van haar ouders erfde zij de hoeve aan het Leuriseinde te Diessen, die leenroerig was aan de hertog van Brabant en afkomstig uit de boedel van Jan van den Rode. Het leenverhef van 13 augustus 1485, gevolgd door dat van haar kinderen op 7 januari 1487, markeert enigszins het overlijden van haar vader en haarzelf. Jan, Marie, Katherine en Jehanne Oyzeels verkochten het leengoed in 1497 aan hun neef Jan Thys Meeus van den Ny euwenhuy sen ,95 Laureyns Wellen Scilders was een gewijde klerk, toen hij in 1432 door zijn oom Jan van den Rode als eerste rector werd begiftigd met het Sint-Willibrordusaltaar te Diessen.96 Hij resideerde niet, maar liet het altaar door een zogenaamde huurling bedienen tot in 1442 een nieuwe rector aantrad.97 Bij de boedeldeling van zijn ouders in 1480 leefde hij niet meer en traden zijn dochters in zijn plaats: A. Aleyt Laureyns Schilders98, gehuwd met Jan Jan Hanckarts. Zij verkocht in 1487 aan haar oom Bartholomeus Scilders een deel van een huis en hof te Eindhoven, geërfd van haar grootvader Wellen Scilders. B. Anna Laureyns Schilders trouwde met Willem van der Steen. Het ligt voor de hand aan te nemen dat mr Matheus van den Steen, die van ongeveer 1558 tot zijn resignatie in 1562 rector was van het Diessense Willibrordusaltaar99, van hen afstamde. C. Jenneken Laureyns Schilders, gehuwd met Willem Peter Goyaerts alias Waghemeker. Aleyt Wellen Scilders trouwde met Mathys Mathys Bartholomeus van den Nuwenhuysen100, evenals zijn vader schepen van Diessen.

Wellen had een bastaardzoon, gelijknamig aan zijn wettige zoon Aert: 14. Arnt natuurlijke zoon Wellen Schilders101, gehuwd met Yda Franck Francken van der Steenvoert des ouden102 (zus van Willem Vos).

101. ARAB, Rekenkamer 45074,

f CCLI. RAH, Raad en Rentmeester-Generaal 215, dl t , f 3 v . GAH, R 1258, f430,

20 mei 1489. R 1265, f 195, 8 juli 1496.

102. GAH, R 1265. fM 5 V , 14 november 1495.

II. WILLEM WELLEN SCHILDERS103 erfde in 1480 dal Hoegehuys

103. ARAB, Rekenkamer 20782. 23

en verkocht het in 1492 aan zijn broer Aert.104 Hij vestigde zich te Waalwijk. Zijn weduwe Hillegont105, die hertrouwde met Gysbert Jans, wordt gezien tot in 1518. Haar nazoon heette Wouter Gysbert Jans, haar voorkinderen waren:106 1. Wellen Willem Scilders107 kreeg in 1518 van zijn moederde tocht in een huis te Waalwijk en verkocht zijn erfdeel in 1522 aan zijn zus Hillegont. 2. Aert Willem Schilders. 3. Cornelis Willem Schilders108 vestigde zich als bierbrouwer109 te Oisterwijk. Daar was hij gedurende verschillende jaren schepen en in 1526 gezworen.110 In 1516 geloofde hij een rente uit een huis aan die nyeuwe straet te Waalwijk.''' Zijn vrouw was in 1510 Elisabeth Jans Verdussen." 2 4. Gysbertken Willem Schilders, volgt onder III op pagina 112. 5. Jenneken Willem Schilders. 6. Hillegont Willem Schilders1 ' 3 , gehuwd met Anthonis Arnt Claes.

januari 1469. GAH, R 1236, f 21. 13 december 1466. R 1261, t' 202V, l maart 1492. RAH, Aanwinsten 1906. akte de dato 4 juli

1484. 104. GAH, R 1261. f 226, 5 april 1492. 105. GAH, R 1265, f 144V, 22 februari 1496. R 1274, f 67V, 17 juni

1505. R 1277, l' 1 5 I V . 5 april 1507. R 1282, f 23 V , 12 november 1511.R 1290, f 183, 11 mei 1518. SAOW, Hilvarenbeek R 24, f 20, 3 februari 1530. 106. GAH. R 1345, f 13, 13 oktober 1545. 107. GAH. R 1290, f 183. II mei 1518. R 1297, f 56 V , 11 januari 1522. 108. AAT, charterverzameling no 2937, 3 februari 1537. SAOW,

Hilvarenbeek R 24, f20, 3 februari 1530. GAH. R 1316, f 128V, 22 juni 1532. 109. GAH. R 1298, f 140", 17 april 1523. ! 10. SAOW, Oisterwijk R 230, f 37 V ,

III. GlJSBERTKEN WiLLEMS SCHILDERS trouwde met Heyman Aertss (misschien een zoon van de in 1515 te Sprang vermelde Luyt weduwe Aerl Heymans 114 ) en hertrouwde met Adriaen Mattijss. Haar bekende kinderen zijn: 1. Willem Heymens"-5 (j 1602), schout van Sprang sinds minstens 1564 en rentmeester van de ambachtsheer aldaar."6 Hij

13 oktober 1526. 111. GAH, R 1286, f50. löjanuari 1516. 112. GAH, R 1280, f 158 V . 10 juli 1510.

bezat in 1561-1564 op de Kerkdijk een eygen huys met een hoef ken daer achteraen gelegen. Daerneffens heeft den selven schout een halffhuys, ledich staende, met VIII hont lants daeraen gelegen.^1 In 1577 en 1578 bezat hij in de Nieuwstraat een huyssinge met III merg hè n lants.*™

113. GAH. R 1290, f 183, 11 mei 1518. R 1297, f 56 V , 11 januari 1522. 114. SAOH, Sprang R 42, f 147V. daags na hel feest van de apostel

Willem woonde de laatste jaren van zijn leven bij zijn

Thomas 1515. 115. SAOH, Sprang R 47. f 9, 16 maart 1579; f 102", 3 januari 1577. 116. Zijn /,egel hangt aan regest 26a (7 april 1556) van het kerkeraadsarchief van de hervormde gemeente te Sprang. Zie ook SAOH, OAA Sprang 634. 30 april 1593. 117. ARAG, Staten van Holland 1444, sub Die landen ende huysscn gelegen opt oesteynde.

jongste zoon Ariaen. Hij testeerde op 4 oktober 1575 met zijn vrouw Eltken en als weduwnaar nogmaals, op 4 mei 1602 119 , en beschikte dat op of na zijn begrafenis ten behoeffve den huysarmen gebacken ende vuytgedeelt zal wordden een mudde roghe ende twyntich pont specx eens. Zijn zoon Ariaen moest meester ende regent blyven (...) over allen zynre testateurx boecken ende schriften, mets incomende ende vuytgaende schulden die den ambachsheer aengaen. Minder

118. SAOH, OAA 447 en 448. Vgl.

mans. Hij liet een huis te Sprang en hooilanden te Besoyen,

dan een jaar na zijn laatste testament overleed Willem Hey-

no449 (30 maart 1587), sub

's-Grevelduin-Capelle, Zuidewijn-Capelle en Sprang na, alsook obligaties ter waarde vanƒ812: l :0. De totale nalatenschap

N \eustraet.

119. SAOH. Sprang R 48. f 46.

112

was ƒ 3125 waard. In november 1602 werd de roerende have geïnventariseerd: • Indie camer een cantoir • noch een lange taeffel met eenen dubbelen voet • noch eenen leenstoel met twee pretterstoeltkens • noch int winckelken een viercante tafel met een voet • noch een bedstede • achter indie camer bij die middeldoer een willighe bedstede • op die camer daer den schout heeft geslapen een bedstede • noch een cleijn casken • op dopcamerken een bedstede, noch een willige sitten • inde kuecken een sitten • voer in hu ij s een sitten met een schabelken • noch een bedde met hootpolinck • noch twee dekens • noch een kasanten rocksken, een boomesijn wambas • een paer honskooten mauwen • kasanten rocxken sonder mouwen • twee onder boxsen schots carseij • een paer dachgelicxse boxsen, twee paer gebreijde hoessen • een paer lijnden hoessen • noch een paer grauwe slophoesen, een paer swarte karseijn hoesen • noch eenen drie voet stoel • noch eenen honscooten kasack • noch eenen swarten rock met sijde corden gevoert • noch een nijeu heeresaijen wambas • noch eenen dachgelicxse mantel • noch oude cussen ende tijxkens • noch een nijeu eoeren vat, noch een exce homobort120 • noch eenen cooperen pot, met eenen koeijketel • noch eenen hoogen cooperen vleespot • noch ten berch twee kisten • noch twee eijcken boomen op die groes • indie kiste die tot Dordrecht gehaelt is een cantoir cleet • noch een roeij laecken sargiën • noch ses roeij sitte cuessens • een paer roij dammaste mouwen, een fluweel colier • noch - dweel naeder ouwer eer • noch vijff oorfluwijnen

120. Afbeelding van ecce homo.

121. SAOH, Sprang R 48, f 57, 7 maart !603.

• een damaste servet, noch VIII servetten • noch vier servetten • noch twee lange pelle tafellaeckens • noch vijff slapelaeckens • noch XIII ellen pellen laeckens Willem Heymans was de vader van: ' 21

A. Jan Willemss. B. Gysbertken Willems Heymans trouwde met Aclriaen Aertss en werd de moeder van diens dochter. Zij nam het in 1583 op voor haar man, die toen wegens diefstal tijdens zijn voorgaande militaire dienst gevangen was genomen.122 aa. Geertken Adriaens, gehuwd met Pauwels Goedertss van den Hoevel. C. Mariken Willems Heymans en haar zus Gysbertken erfden van hun tante van moederskant Dingemaey elk ƒ 150 ende noch alle ha e re cieederen ende cleynoodiën.]]<) Zij

trouwde met Ghodert van den Hoevel Joriss. D. Cornelis Willems Schilders verkocht in 1581 aan Aert Pieterss een huys met die erffenis ende hof daer toe wesende, gelegen inden ambacht vander Sprang, grenzend aan het erf van zijn schoonvader. De grens tussen beide erven liep westwaarts van het appelboompje aan de noordzijde tot aan de zuidelijke hoek van de kamer van het genoemde huis, mets dat Aert Pieterss aen die suytzyde van die camer een leers sal moegen richten ende. steygeringe tot huys te repareren ende te decken ende dat die oenen haeren drop aende suydenschilt sa! hebben, gelyck thuys nu staet. Mets conditiën dat Willem Heymanss ende syne nacomelingen aende camer voirscreven moegen timmeren alst hem gelieft off believen sal.[2^ In 1585 kocht hij te Sprang een geseet met die huysinge ende geboomte daer op staende ende met allen erffenis ende ackerlant daer toehehoerende ende met eenen erffwech over Sussanna Dierck dochter Smits hofstede, noortwaerts ter straten off, daer over re varen, te stauwen, te gaen, te

weynden, te keeren,1-4 In 1603 gingen de kinderen van wijlen Cornelis een deling aan van het versterf van hun grootvader: i25 AA. Dingen Cornelis Schilders, gehuwd met Merten Janss van Dijck.' 26 BB. Niclaes Cornelis Schilders. CC. Cornelia Cornelis Schilders.

Cornelis had een bastaardzoon: 122. SAOH, ÜAA Sprang 668, 669. 123. SAOH, Sprang R 47, f 5P. 4 maart 1 5 S I . 124. SAOH, Sprang R 47. f 65 V , 6 juli 1585. 125. SAOH, Sprang R 48, f 59 V , 7maarl 1603. 126. SAOH. Sprang R 49, f 140, 19 maart 1607. 127. SAOH, OAA Sprang 34. 128. SAOH, Sprang R 48, f 42V. 31 maart 1602.

DD. Corstiaen natuurlijke zoon Cornelis Willems ont-

ving in 1602 van zijn groolvader Willem Heymans 5 £ groten Vlaams per jaar tot hij 'tot enige staat' zou zijn gekomen (getrouwd of zelfstan-

dig), daarna mocht hij over de hoofdsom beschikken. 119 E. Ariaen Willem Heymans, borgemeester van Sprang in 1596.l27 Met zijn vrouw Ariaentken Peeter Geerits tes-

teerde hij in 1602 ten gunste van de langstlevende. I2S Zijn vader vermaakte hem de helft van het geseet met

die huysingen ende geboomten daer op staende, met oyck halffhet saeylandt ende oyck halffdie schare daer tegenwordïch op staende, alsook synen beesten mantel ende

beste boxsen voor vuyt ende zyn heeste bedde met synen toebehooren. Ende bekende oick mede dat Ariaen Wille mss voorschreven die cleerkasse op die catner behouden zal, overmits dat Ariaen met syn huysvrouwe die meestendeel al heel behaelt hebben. De kist met vooral lijnwaad, die te Dordrecht stond, was Ariaen van zyn Dingemaey aanbestorven, en van wat in de kist aan Willem toebehoorde, mocht Ariaen de helft vooruit hebben. Ariaen kreeg ook een morgen land vooruit, maar moest de koopsom die Willem ervoor had betaald in het sterfhuis storten. Daarmee was de gezamenlijke bedrijfsvoering afgerekend, —toe in tuelderye als van houden [van] paerden, koeyen, beesten ende andersins. De overige kinderen moesten weten dat Willems vosmerrie en twee andere paarden van hem en Ariaen samen waren, terwijl de koeien en het kleinvee geheel toebehoorden aan Ariaen. Deze mocht het koren, hooi en stro van het lopende jaar behouden."9 Uit dit huwelijk zijn twee dochters bekend: AA. Aeltken Ariaen Willems kreeg bij testament van haar grootvader Willem Heymans (1602) den besten peerschen rock, mei die fluweel colier ofte fluweele mouwen, nagelaten door haar grootmoeder.119 BB. Adriaentje Adriaen Willems Schilders trouwde met de Bossche poorter Roeloff Bernaert Goossens, met wie zij op 28 oktober 1626 huwelijkse voorwaarden maakte.129 2. Anna Heyman Aertss trouwde met Gerit Jans van Gorp uit Hilvarenbeek, zoon van Jan Genen van Gorop, naar zijn woonplaats ook Jan op Gorop genoemd, in 1472 schepen van Hilvarenbeek, en van Heylwich Willem Vossen. Samen met zijn broer Henrick erfde hij van zijn ouders te Hilvarenbeek allen die erffenisse,

tsy huysinge, hoevinge, landt, sandt, beemp-

den, weyen, heyvelden gelegen tot Gorp, vanden Rovaertsche bruggen tot der Breeheesche bruggen.'30

Anna en haar man kochten in 1545 van de familie Schilders 2 morgen land te Waalwijk.131 In de erfdeling van Willem Heymans uit 1602 komt een kapitaal voor van ƒ 90, rustende

129.GAH,R 1539, f 552. 10december 1627. 130. SAOW, HilvarenbeekR 23, f 57v,

op een perseel hoijlants, gelegen inden panne van Baerdwijck, eerüjts gecomen van meester Geeraert van Gorp.132 Deze zou

23 september 1523.

dan kinderloos zijn overleden.

131. GAH, R 1345, t' 13, 13 oktober 1545. 132.,SAOH,SprangR48.f58.

Wordt vervolgd

115

NSE TAK VAN DE Boeren, fienfeficianten en bankiers <*'' ** s

^ "

*•

L.RW. ADRIAENSSEN Afkortingen AAT ARAB ARAG GAB GAH

Abdijarchief Tongerlo Algemeen Rijksarchief Brussel Algemeen Rijksarchief VGravenhage Gemeentearchief Breda Gemeentearchief "s-Hertogen bo se h

OAA RAA

Oud Administratief Archief Rijksarchief Antwerpen

GAT RAH

Rijksarchief 's-Hertogen bos c h

SAL

Stadsarchief Leuven

SAA SAE

133. ÜAH, R 1255, f 169 V , 27 oktober 1486. R 1256, f 55V, 20 april

SAOH SAOW

v

1487.R 1257,f286 ,30 oktober 1488. R 1276, f57, 7 september 13026, f 50T, Sint-Jansjaren 1528-1530.

134. GAH, R 1261. f 226 V , 5 april V

1492. R 1265. f 144 . 22februari 1496.

135. AAT, charterverzameling no 2576,20juni 1506. 136. SAOW, Hilvarenbeek R 24, f 86V,

13 december 1530. R 25, f 27", 3 mei 1550.

137. GAH, R 1344, f 354, 27 mei 1546. SAOW, Hilvarenbeek R 24, f213, 19 februari 1532. 138. ARAB, Rekenkamer 13026, f50!, S int-Jansjaren 1528-1530.

139. SAOW, Hilvarenbeek R 23, f99,

25 december 1524; f 110V, 4 februari 1525. R 24. f 254V, 24 oktober 1532: f259, 15 januari 1533. 140. SAOW, Hilvarenbeek R 23, f I8 V ', 20 november 1522; f 7 1 , 1 februari 1524. R 59, f 12 V , 18 mei 1543. 141.SAL,inv.Cuvelier6318.fXLVII. 142. SAOW, Hilvarenbeek R 24, f 153, 31 mei 1531. 143. SAA, N 832, ongef., 31 augustus 1635. Bots e.a., 148, no 93.

Stadsarchief Antwerpen Streekarchief Eindhoven

Streekarchief Oosterhout Streekarchief Oisterwijk

(Vervolg van p. I! 5)

1506. R 1279, f 8V. 20 novem-

ber 1509. ARAB, Rekenkamer

Gemeentearchief Tilburg

ïlbis. AERT WELLEN SciLDER133 erfde in 1480 van zijn ouders een huis aan het Luerincx eynde onder Diessen. In 1492 kocht hij van zijn broer Willem het Hooghuis aan het Laar, dat hij enkele jaren later in erfpacht uitgaf aan de priester Wouter Wouters van Eyghen om 6 mud rogge per jaar.134 In 1506 was hij schepen van Diessen.135 Zijn vrouw was Kathelyn Jans van der Coeyen, dochter van Jan Jans van der Coeyen, schepen van Diessen, en van Lijsbeth Jan Henricx Aleyten. Hun kinderen:136 1. ClaesAert Schilders.'37 2. Jenneken Aert Schilders sloot een wettig huwelijk met Henriek Wouter Willem Snellen138 en had voordien van twee Diessense mannen vijf bastaardkinderen gebaard. Haar eerste vier naturael kynderen waren van Dirck Aelbrecht Michiel Aelen.l39 Deze was minstens sinds 1522 gehuwd met Margriet Jan Andries Celen, zijn weduwe in 1543.14Ü Zijn vader was buitenpoorter van Leuven.141

De kinderen van Jenneken Schilders waren;142 a. Michiel natuurlijke zoon Diercx Alen vestigde zich te Tilburg. Zijn zoon Geeraert Dierick Alen143 studeerde sinds 1570 of 1571 aan de universiteit van Leuven en werd notaris en kapelaan te Tilburg. Hij stierf aldaar op l oktober 1630 na een studiebeurs te hebben gesticht.

. BRABANTS! 1 LliLU

:

144. SAOW. Hilvarcnbcck R 27, f47,

l ü j u l i 1567.

145. SAOW. Hilvarenbeek R 27, f 2Ü V ,

24 april 1567. 146. SAOW. Hilvarenbeek R 23, t'55.

l augustus 1524. 147. SAOW, Hilvarenbeek R 24, f 153.

31 mei 1531. 148. Adriaenssen. Non omnia possumus omnes, 337. 149. Adriaenssen. Non omnia possiimitx omnes, 343.

150. AAT, sectie 11-274, f 123.

151.:SAOW. Hilvarenbeek R 24. f 1 1 3 , l februari 1531: f 167, 31 augustus 1530. R 25, f 27 V , 3 mei 1550. Adriaenssen, Non omnia poxsumux onmex. 343, 541.

152. SAOW, OAA Hilvarenbeek 4. ongef.. 27 mei 1537. Hilvarenbeek R 23. f 67 V , 26 januari 1524; f 69 V , 30 januari 1524.

R 24, f 67 v .juli 1530; f 131 v ,

l maart 1531; f 213, 19 februari 1532; f 220V, l maart 1532; f 237 V . 8 mei 1532: f 3 2 3 , 13 juli 1534; f338 v . 19 decem-

ber 1534. Oost- en Middelbeers 15. f XCVIIP', 2 maart

1545. GAH, R 1318. f 140, 3 maar! 1533. R 1322, f 177. 25 mei 1535. R 1344, f354. 27 mei 1546. ARAB, Rekenkamer 13026, f501. Sint-Jansjaren 1528-1530. 153. Schillings, Mafricule, III, 183.

no 210, 28 februari 1499; 202. no2!2, 1500. 154. GAB. R 806, f23, 24 mei 1548. 155. GAB, R 450. f I. 29 december 1544; f 133V, 12 juni 1545. R 451, f 61\ 29 maart 1546.

R 452, f 5 2 . 29 maan 1547;

f 59 V . 16 april 1547- R 455, f 7 P , 19 mei 1550; f 78. 30 mei 1550. R 676, f 159. i.m. 16 mei 1516. R 677, f 82 V , 17 maart 1534. R 678, f 79*, 24 februari 1540. R679, f 125". 24 februari 1546. R 680, f 98 V ', 30 juni ! 551. SAOW. Hilvarenbeek R 27, f 4 7 , 10 juli 1567. R 61. f 3 V . 23 januari 1572. 156. Schillings, Matricute, I I I , 130, nu 20, 12 oktober 1495. 157. AAT, ALG 8, f I37 V , 18 maan ! 521 Luikse stijl. ARAH. Rekenkamer 45078. f XC. Bannenberg C.a., De oude dekenaten, II, 343. JuCen, Consilium de Beke, 58.

158. Van Goor, Beschryvinx der Stadt en Lande van Breda. 88.

b. Iken natuurlijke dochter Diercx Alen trouwde met Jan Verberct en baarde hem twee dochters, Margriet, die trouwde met Aelbrecht Janss, brouwersknecht te Leiden, en Cathelijn, gehuwd met Wilm Claess te Leiden. l44 Hun zoon Bartholomeus wordt in 1567 gezien als erfgenaam van heer Lambrecht Schilders.145 c. Elysabeth natuurlijke dochter Dircxs Aelen. d. Jan natuurlijke zoon Dierck Alen. 146 De vijfde bastaard was verwekt door Dirck Mathys Hagen alias Costers:147 e. Mathysken natuurlijke dochter Dierck Costers trouwde met Michiel Henrick Damen van den Nuwenhuysen' 4 H (± 1500-1552) te Diessen aan de Rijt, zoon van Heyn Daem Woyten en van Margriet Henrick Bartholomeuss van den Nuwenhuysen. Henrick Wouter Willens Snellen was eerder getrouwd geweest met Katheryn Aerts van den Nuwenhuysen. 149 Hij kocht in 1511 a 1515 150 mud rogge van verschillende hoeven van de abdij van Tongerlo te Oost- en Middelteers.150 In 1512 kocht hij 4 mud rogge ah Angela Wellens a Diessen, met wie ongetwijfeld de vrouw van Henrick Wellen Schilders sub 1-9 is bedoeld. In 1531-1550 was Jenneken Schilders zijn weduwe. 13 ' De kinderen uit dit huwelijk zijn: f. Kathelyn Henrick Wouter Willem Snellen, gehuwd met Joachim Gerit Boonaerts te Diessen, zoon van Gerit Janss Bonaerts en Heylken Jans Verhoubraecke, die te Diessen aan de Heuvel woonden, g. Wouter Henrick Wouter Willems. h. Anneken Henrick Wouters Willems trouwde met Cornelis

Jan Lauwereyns Vrancken geheten die Molder te Diessen, zoon van Jan die Molder bij Mechtelt natuurlijke dochter Wouter Gherits van Scerpenberch te Hilvarenbeek. Hun zoon mr Jan Molitoris werd pastoor van Rijsbergen en legde een verklaring af over de notabele herkomst van de familie Schilders (hij volgt in §4). 3. Wellen Aert Wellen Scilders152 is mogelijk dezelfde als Wal-

linus de Diessen, die in 1499 ging studeren aan de universiteit

van Leuven. 153 Hij was in 1548 tot Dyessen aent Hoochhuys woonende.^4 4. Lambrecht Schilders 155 werd in 1495 onder de naam Lam-

bertus de Dyschem aan de universiteit van Leuven ingeschreven. 156 Hij werd priester. Te Diessen werd hij in 1521 begiftigd met het Sint-Sebastiaansaltaar (het altaar van de heiligen Jan de Doper, Jan de Evangelist, Antonius en Sebastiaan), dat hij in 1553 nog bezat.157 Heer Lambrecht koos echter zijn

residentie te Breda, waar hij een kapelanie in de Mariakerk verwierf.158 Bovendien was hij minstens in 1520-1551 benen"-

ciant te Teteringen.l59 Nadat hij in de kapel van de zwarte zusters te Breda missen had gesticht'60, is hij in 1557 overleden.161

liter. BARTHOLOMEUS WELLEN SciLDERS162 erfde in 1480 van zijn

159. Juten, De parochiën in hel bisdom Breda. 11,210. !60.GAB,R476,f98. 11 mei 1571.

161. GAB, B.S.B. 128, p. 384. SAOW, Hilvarenbeek R 27. f 20 V , 24 april 1567.

162. GAH, R 1246, f 197V, 28 april 1477. R 1257, f450, 28 decem-

ber 1487. R 1258, f I90 V . 14 februari 1489. R 1261,

f 202V, l maart 1492.

R 1264,

f 12, 22 december 1494. SAOW, Hilvarenbeek R 24, f20, 3 februari 1530. 163. SAOW, Hilvarenbeek R 24, f 20. 3 februari 1530. 164. GAH,R 1257.f221. 15 december 1487.

165. GAH, R 1286, f 55V. 24 januari 1516.

166. GAH. R 1252. f 231,31 januari 1483. R 1253, f454, 27 september 1484. 167. AAT. charterverzameling no 2570,5 juni 1503.

168. SAOW, Hilvarenbeek R 24, f 319, 14 mei 1533.

169. GAH, R 1286, f 55V, 24 januari 1516. ! 70. Van Dijck, „Gewapend Eindhoven", 83. Vgl. Belonje, „Olmont of Verschuylenhof". 246, 247. 171. SAE, Eindhoven R 30, f 179, 12 april 1552. AAT, sectie 11-277, hoofdstuk „Hapaert. Loon", f 15, 9 mei 1550 en mei 1551. 172. SAOW. Hilvarenbeek R 60, f20. 24 maart 1561: weduwe; f 35, 6 maart 1562. 173. AAT, charterverzameling 3450, 6 maart 1564. 174. AAT, charterverzameiing no 2570, 5 juni 1503. Juten, Consilium de Beke, 58. Bannenberg e.a., De oude dekenaten, II, 343. 175. Bannenberg e.a., De oude dekenaten, II, 343.

165

ouders een huis te Diessen aan het Laar163 en tweederde van een huis met hof en erf aan de Steenweg te Eindhoven, waarvan hij in 1487 het resterende deel kocht.164 Ook in loco dicto Bystervelt, te vereenzelvigen met tguet tot Bijstervelt van zijn grootouders van moederskant, was hij gegoed.165 In 1483 kocht hij van zijn zus Lerya die Brughbeempt bij Eindhoven tussen de Dommel en anderzijds die groet vestgrave, indertijd aangekocht door zijn vader.166 Het laatst wordt hij gezien in 1503, wanneer hij als patroon van het Willibrordusaltaar zijn kleinzoon Aert van Schuylen ermee begiftigt.167 Bij Heylwich Jan Roeffs168 was Bartholomeus vader van de volgende kinderen:169 1. Wellen Bartholomeus Schilders, volgt onder Illbis op bladzijde 151. 2. Jenneken Bartholomeus Schilders trouwde met Aert Aertss van Schuylen te Gestel bij Eindhoven. De familie voerde als familiewapen 2 en l molenijzers; het komt voor op de gevel van de Verschuylenhof te Rotem bij Maaseik.170 Jenneken Schilders werd de moeder van: a. Peter Artss Verscuyl 17 ' (van Schuyl, van Scuylen) te Gestel bij Eindhoven. In 1564 gaf Katlyn 172 , zijn weduwe, haar recht in een huis, hoeve en aangelag aen dat Laer te Diessen, gelegen naast de erfenis van Willem Schilders en zijn zus Nelle, aan mr Remys Veltackers.173 b. Kathelyn Aerts van Schuylen, gehuwd met Adriaen Reyniers. In 1576 waren hun kinderen Willem, Jan, Yken (gehuwd met Rutger Aert Janss) en Anneken (gehuwd met Lambrecht Jan Wouters) erfgenamen van Roeloff Bartholomeus Schilders. c. Mr Aert Aerts van Schuylen (Versculen), dan nog gewijde klerk, kreeg in 1503 van zijn grootvader Bartholomeus Schilders het Diessense Willibrordusaltaar. In 1524, -hij is inmiddels tot priester gewijd-, heet hij absent en in 1556 celebrant van de nieuwe mis die met een dotatie van 4 mud rogge inmiddels was toegevoegd aan de reeds bestaande verplichting van twee missen per week.174 In 1541 bediende hij te Diessen behalve Willibrordus het nieuwe Anna-altaar (dienstplicht op zonen feestdagen) en een mis van het Maria-altaar, dat was verbonden aan de kosterij.'75 Heer Aert werd op Goede Vrijdag 1538 lelijk toegetakeld door zijn achterneef Servaes van den Nyeuwenhuysen. Deze arriveerde uit zijn woonplaats Antwerpen in zijn geboortedorp en trof in de kerk Aert aan, die een mis opdroeg. Hij trok zijn kap van het hoofd en gooide die

176. Adriaenssen, Non onmut possumus omnes, 59. 177. SAOW, Hi l varenbeek R 25, f 176. 17 juli 1552. 178. SAOW, Hilvarenbeek R 25. f 42, 4 december 1560. K 26. f XLI. 4 december 1561.

179. SAOW, Hilvarcnbcek R 26. 180.

181. 1K2. 183.

184. 185. 186.

f L X V I v , 13 augustus 156!. GAH. R 1318, f 142V, 5 maart 1533. Melssen, Register van Eiiulhovense. schepenakfen 62. Hezenmans, „Annivcrsarkim". 135. GAH, Oud archief, aanwinsten 7851. f 328. AAT, sectie 11-276, hoofdstuk „Hapaert Loon", f 22. i.m.. 1545. Sectie 11-277, hoofdstuk „Hapaerl, Loon", f 2V. mei 1548. SAOW, Hilvarenbeek R 24, f 9X V . 3 januari 153!. R 25. f 40V, 20 augustus 1550. R 26. f 14, 10 februari 1560; f XXVI V . 17 maart 1561; f X. 15 januari 1562. R 27. f 38\ 11 februari 1566. R 30, f 145\ 19 oktober 1580. RAH. Aanwinsten 1906, akte van 28 maart 1533. SAOW. Hilvarenbeek R 24. f 319, 14 mei 1533. SAE, Eindhoven R 29(11), f l, 8 augustus 1538. SAE. Eindhoven R 30, f 26. 16 juli 1548.

weg, schopte driemaal tegen de kerkdeur, trok zijn degen, liep de kerk in en sloeg en klonk met zijn wapen op de stenen. Aangekomen in het koor zei hij: „Ghy papen, het is genoch gesongen", waarop hij het boek waaruit gezongen werd in stukken hieuw. Op het altaar sloeg hij een kelk in stukken. De priester Versculen sloeg hij met het plat van de degen, tot deze met gevouwen handen om genade smeekte: „Myns lyfs genade!" Nu kwam het kerkvolk in actie, dat op Servaes insloeg. Maar deze wist weer het koor te bereiken, waar hij de pateen greep en wegkeilde.176 Heer Aert Aerts van Scheyl kocht in 1552 van Philips die Bye, weduwnaar van zijn achternicht Aleyt Servaes Schilders, een huis aan het einde van het koor van de kerk te Hilvarenbeek. 177 Het werd in 1560 verkocht door zijn executeurs-testamentair, onder wie in 1561 R oei off Schilders wordt genoemd. 178 Zijn twee bastaardzonen waren in 1561 nog onmondig: 179 aa. Jan natuurlijke zoon heer Aerndt Schuyl. bb. Aerdt natuurlijke zoon heer Aerndt Schuyl. N.B.: heer Aert Aerts mag niet worden verward met heer Aert Gherits Verscuelen (van Schuylen), in 1510 rector van het Heilig-Kruisaltaar in de Catharinakerk van Eindhoven. 180 Ook was er een heer Aert Verschuelen uit Eindhoven beneficiant in de Bossche Sint-Janskerk, waar hij werd begraven in het koor van Maria superioris. 181 In 1495 was Aert Gherits vader geworden van Henrick van Scuylen, voor welke bastaard hij in 1531 een lijfrente op de stad Den Bosch kocht; Henrick was toen pmfessyï in het Sint-Paulusklooster van de franciscanen van de derde orde te Amsterdam. 182 Roeloff Bartholomeus Schilders 1 * 3 erfde van zijn vader de helft van ƒ 3:3:0 erfcijns uit de tolle off bruggelt metten huijse opter bruggen staende, geheyten die tolbrugge te Stratum en

kocht ïn 1533 de wederhelft van de kinderen van zijn broer Wellen.184 Te Stratum verkocht hij in 1538 een erf int Hoefysser aen die tolbrugh,^ Aan zijn zwager Peeter Aertss Verschuyl verkocht hij in 1548 een erfcijns van 4 £ erfelijk groten Tournoois ad 16 penning, in 1341 des Saterduechs voer Sinte Dionis misse geloofd door Gevart die Gruyter aan Die-

derick Stockelmans, poorter van Eindhoven, uit de tolbrug te Stratum. 186 Roeloff woonde te Diessen. Voor dat dorp had hij zitting

in de schepenbank van Hilvarenbeek c.a. Te Diessen was een van de cijnshoven van de abdij van Echternach gevestigd en Roeloff fungeerde als rentmeester of meier. Het cijnsboek meldt: Rodolphus filius Bartholomei Schilders levat singutis annis in Diessen ex censu donüni abbatis ibidem XX groten

veteris. Hij was wijlen in 1575 en het jaar daarna werd zijn nalatenschap collateraal gedeeld.188 Hij was getrouwd geweest met Henricxken Jan Wouters van Loe189, dochter van Jan Wauter Melis van Loe en van Aleyt Jan Wouter Claes van den Dale.

Illbis. WELLEN BARTHOLOMEUS SCHILDERS studeerde sinds 1511

aan de universiteit van Leuven190 en vestigde zich te Geel, waar hij in 1518 rentmeester was en in 1519 schepen.191 In 1533 gaf zijn weduwe Elyzabeth, inmiddels hertrouwd met Peter van Eersel, aan haar voorkinderen de tocht in de helft in de helft van de Melis thiende te Sint Lambrechts Blaarthem, waarvan de wederhelft Wellen en zijn broer Roeloff hadden geërfd van hun vader Bartholomeus Schilders, en in ƒ 3:3:0 erfcijns uit de tol te Stratum; vervolgens verkochten de kinderen de tiende en de cijns aan hun oom Roeloff Schilders, die van de eerste reeds een kwart en van de tweede een helft bezat.192 De kinderen van Wellen en Elisabeth waren: 1. Hans Schilders, 'sergeant' te Turnhout, bekende zich tot de nieuwe religie en was in 1567 een van de zes diakenen van het consistorie. Daarom legde de koning beslag op zijn lijf en goed. Het eerste redde hij door uit te wijken naar Goch. Zijn bezittingen werden verbeurd verklaard.193 2. Bartholomeus Wellen Schilders, volgt onder IV op pagina 167. 3. Jenneken Wellen Schilders, gehuwd met Cornelis Wynants. Bij de deling van de nalatenschap van Roeloff Schilders in 1575 waren hun kinderen: a. Walraven Wynants. b. Elysabeth Wynants had in 1575 een voorzoon Jan en was toen gehuwd met mr Anthonis Nys. c. Jenneken Wynants, gehuwd met Peter van den Bosch te Geel. d. Hans Wynants van Geel te Turnhout, bij Jenneken van Severdonck vader van verschillende kinderen, over wie in 1575 Hans Schilders momberde. 4. Heylwich Wellen Schilders trouwde met Cornelis Hooft en werd de moeder van: a. Walraven Cornelis Hooft.

187. RAH, Commissie van Breda 383, f44.no 119. 188. SAOW, Hilvarenbeek R 29, f CVII. 20 oktober 1575;

f CXXXVI, 7 februari 1576. 189. Adriaenssen, „Het altaar van Maria Magdalena te Hilvarenbeek", 43. 190. Schülings, Malricule, III. 413, no62, 16 juni 1511. 191. Verbist, „Opvolging der drossaards". IV, 126, 129, 134. 192. SAOW, Hilvarenbeek R 24. f319,

14 mei 1533. 193. ARAB, Rekenkamer 18693, f 5. Gachard, Analectes historiques, IV, 38. Van Autenboer, „De hervorming te Turnhout". 141, 144. 194. RAA, Herentals Gemeentearchief 158, 15 februari 1581. SAOW. Hilvarenbeek R 29, f CVIIP/CIX, 28 april 1600. R 33, f 95V, 7 april 1593. Koyen, „Inventaris van het gasthuis van Geel", 43. Koyen, „Geschiede-

IV. BARTHOLOMEUS WELLEN SCHILDERS was bij een onbekende vrouw vader van: 1. Wellen Bartholomeus Schilders handelde in 1575 mede in naam van zijn broers en zusters de erfenis van Roeloff Schilders af. 2. Lyntken Schilders194 trouwde drie maal: eerst met N. (de) Hose, dan met Willem Wouters van den Houte te Geel en ten slofte met Jan van Maelcote. Zij had minstens twee kinderen:

nis van het gasthuis te Geel", 116. 195.

167

195. RAA. Geel Gemeentearchief 3223, manuaal van mr Wouter van Houte, 1603-1612. 196. Verbist. ..Opvolging der drossaards". V, 409."

197. RAA, Geel Gemeentearchief 3223, kopie de dato K juli 1607 van het testament van 17 maart 1602. 198. SAA. Schepenregister 514, f 45 V '.

!4 oktober 1615; f 47V. 10

november 1615. Schepenregis-

ter5!6,f 12. 13 mei 1615; f 260, 29 augustus 1615. Schepenregister5l8,f 8, 20 februari 1616. Koyen. Geschiedenis van hef gastliuis. 1969. 116, 195. 199. Antwerpsch Archievenblad, X V I , 173.

200. RAA. Geel Gemeentearchief 3223. 6 j u n i 1616. 201. RAA. Herentals; Gemeentearchief 158, 15 februari 1581. 202. RAA, Geel Gemeentearchief 3223, 3 oktober 1615. 203. Genard. Verzameling der grufcn gedenkschriften, II. 152. 204. GAH, Oud archief, aanwinsten 7851,f30. 1480.R 1209.f257 v , 19 april I471;f315 v , 10 oktober 1471. R 1236. f 44 V . 7 februari 1467. R 1246, f 177, 10 maart 1477. R 1249, f 321.5 januari 1480. R 1258. f457. II september 1489. ARAB, Rekenkamer 45074. rCCLXIV. Rekenkamer 20782, 23 januari 1469. RAH. Raad en RentmeesterGeneraal 202, f CXIX % . 205. C. Reusens, Matricule de l'université de Louvain, I. 234, no31. 206. GAH, R 1230, f223, 29 april

a. Francois Hosen (de Hose), die in 1615 of 1616 overleed. Jacobmyne van de Strickgoor200 bleef als zijn weduwe achter. b. Mr Wouter van Houwte19S studeerde te Leuven en werd omstreeks 1597 te Geel aangesteld als schoolmeester.146 Toen in 16Ü2 zijn ouders testeerden, had meester Wouter een voordochter Catharina bij Maijken Huijsmans van Dessel.197 3. Huybrecht Schilders 198 vestigde zich te Antwerpen uls kui-

per. Van zijn ambachtsgilde was hij deken in 1580.'" In hetzelfde jaar trouwde hij op 26 januari met Elisabeth van Molle. Hun huwelijk bleef kinderloos. Beiden verkochten in 1616 hun huys met winckel, ceucken, regenbacke, kelder ertde

weerdribbe in het Kipdorp te Antwerpen, genaamd de Drye Treffers.™ In 1581 kreeg Elisabeth weduwe Walraven Schilders een vonnis in haar proces tegen Willem van den Houte (verweerder) in zake 16 £ Vlaams, door wijlen Walraven tot Breda in custodiën geleegt eride byden voirwerdere wl ontheet Huybrechlen Schilders gelicht.™

In zijn testament van 1615 had Huybrecht Cattelyn Schilders (dochter van zijn broer Walraven), Francois Hose en zijn neef mr Wouter van Houte elk voor een derde deel erfgenaam gemaakt.202 Hij overleed op 14 juli 1619 en op zijn grafzerk staat zijn familiewapen afgebeeld.203 Ilquater. SERVAES SCHILDERS 204 was al priester toen hij in 1450 te Leuven als student werd ingeschreven aan de universiteit. 205 Hij was minstens sedert 1460 plebaan van H il varenbeek.206 De plebanie ruilde hij in 1479 tegen een kanunniksdij aldaar.207 Hij had in 1471 een huis met hof en erf gekocht in de herdgang van de Veldhoven; bij de transactie tekende hij voor de verplichting tot onderhoud van het hek bij het erf van mr Aert van den Bekerdijck208 (die later wordt gezien als zijn onderplebaan), wat doet vennoeden dat het betreffende huis in de Koestraat stond.209 In 1481 testeerde hij voor Zebrecht Pelsers van den Kerckhoff, notaris te Hilvarenbcek 210 , en in 1491 was deze executeur-

1460. R 1232, f 182, 18 maart 1462. R 1243, f226, 23 februari 1474. 207. Juten, Conxilinm de Rt:ke, 38. 39.

testamentair van heer Servaes.2" Hij had ongehuwd samengewoond met Margriet Jan Grieten, die moeder was van in elk geval de eerste drie van zijn vijf bekende kinderen: 212

208. Adriaenssen, Hilvurenbeek

onder de hertog. 257. 209. GAH. R 1240, f 257V. 19 april 1471. 210. GAH, Collectie Loketkas II. testamenten, 22 mei 1481. 211. GAH, R 1260. f 283, 9 juni 1491. 212. GAH. R 1245. f 34, 16 februari 1476. R 1246, f300, 21 januari

1. Servaes heer Servaes Schilders, volgt onder Illter op bladzijde 169. 2. Henrick heer Servaes Schilders. 3. Heylwich heer Servaes Schilders trok sinds 1474 een lijfrente

van 5 carolusgulden op de stad Den Bosch.213

4. Hillegont heer Servaes Schilders toucheerde van Den Bosch

1477.

een jaarlijkse lijfrentesom van 6 rijnsgulden tot zij in 1529 of

213. GAH, Oud archief, B 36. f 35V. 20 juni 1474. 214. GAH, Oud archief. B 36. f 155.

1530 kwam te overlijden. 214 In zijn testament (1481) had haar vader deze lijfrente vermaakt aan het klooster van Coudewater 168

215. AAT, charterverzameling no 2937, 3 februari 1537. SAOW, Oisterwijk R 227, f 10, 9 februari 1523. Moergestel R 289, f XC, 13 februari 1515. Hilvarenbeek R 24, f 20, 3 februari

1530; f175, 31 oktober 1531; f 179, 24 december 1531; f 236, 27 april 1532: f 270". 3 februari

1533;f300\ lOoktober 1532. RAH, Familiearchief Van den Bogaerde van Terbrugge 1477, ff X X X V I I , LV V . GAH, R 1294,

f28ü v , 3januari 1521. R 1328,

f287, 20 februari 1537. SAOW, OAA Hilvarenbeek 4. ongef.,

12 oktober 1538. 216. GAH. oud archief, B 36, f 55. B

51, sub afgestorven lijfrenten. 217. Verbist, saards", 218. Verbist. saards",

„Opvolging der drosIV, 116. „Opvolging der drosIV, 125.

219. Huis Bergh te VHeerenberg, inv. 3264, regest 1946, 6 december 1519. 220. ARAB, Rekenkamer 292, f 218 V , januari 1505. 221. Stroobanl, „Notice historique sur Ie chapitre collégial de Saint-Dympne", 382, 386. 222. ARAB, Rekenkamer 636, fLXXXVIII,29aprii 1516.

223. SAOW, Oisterwijk R 217, f 11, 20 november 1513. 224. SAOW, Hooge en Lage Mierde R 6 1 , f 17, 1532; f51 v , 19april 1533. 225. RAH, Commissie van Breda 680, f46, 18 april 1535; f 49, 18 april

1535: f 63, 3 april 1537. 226. ARAB, Rekenkamer 45076,

fcccvir.

227. SAOW, Hilvarenbeek R 26, f XLII, 9 mei 1561. ARAB, Rekenkamer 45079, f C V l. 228. ARAB, Rekenkamer 45076, fCCCXXVIIl. 229. SAOW, Hu varenbeek R 24, f 262"', 24 januari 1533. 230. RAH. Raad en RentmeesterGeneraal 202, f LXXXVIII. 231. SAÜW, Hilvarenbeek R 23, f218, I 4 j u n i 1528. 232. ARAB, Familie-archief d'Ursel, L 1500, f Xv. SAOW, Hilvarenbeek R 31. r 193V/194. 233. Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de hertog, 264.

169

te Rosmalen, waar zij als non was ingetreden.210 5. Johanna Schilders was in 1481 eveneens geprofeste non in het klooster Coudewater te Rosmalen. In dat jaar schonk haar vader de lijfrente van ƒ 10 die de stad Den Bosch verschuldigd was aan Johanna aan het klooster, waarin hij voor zichzelf twee jaargetijden met vigilies en missen stichtte, die moesten worden besloten met een wijntractatie aan de aanwezige geestelijken.210 Illter. SERVAES SCHILDERS215 trok van september 1486 tot zijn dood in maart 1543 een lijfrente van/10 ofwel 8:3:2^ rijnsgulden op de stad 's-Hertogenbosch.216 Hij vestigde zich te Geel, waar hij tot in 1507 het rentmeesterschap bediende.217 De heer van Geel, Jan van Merode, stelde hem op 27 maart 1514 Brabantse stijl aan tot schout van Hilvarenbeek218, waar hij tevens stadhouder van diens lenen werd.219 Begin 1505 had Dirck Noots, schout van Oisterwijk, die het te druk had met de oorlog tegen Gelre, hem aangesteld als zijn stadhouder.220 In 1534 was Servaes een van de executeurs-testamentair van zijn heer, die hem daarvoor had gehonoreerd met een lijftocht van ƒ25. 221 Aangezien Hilvarenbeek een halfheerlijkheid was, diende Servaes tevens de hertog van Brabant als schout, maar dat was onverenigbaar niet zijn bastaardij. Omdat hij officiën dragen ende excerceren wilde, had hij in 1516 een legitimatie-octrooi gevraagd en gekregen.222 Van dat jaar tot zijn overlijden was hij tevens kwartierschout van Oisterwijk. Tevoren was hij minstens sinds 1513 stadhouder geweest van zijn voorganger Willem van Diest en had hij het schoutschap van Hilvarenbeek en de Mierden voor ƒ25 per jaar van hem gepacht.223 Voorts was hij schout van Hooge en Lage Mierde en Hulsel224 en stadhouder van de abdis van Thorn in haar leenhof te Gilze.225 Waar in Hilvarenbeek Servaes Schilders heeft gewoond, weet ik niet. Waarschijnlijk op de omgrachte huizing Wouwerstede (later bekend als Biënstede en vervolgens als de Upelaer), waaraan een viswouwer was verbonden226 en die in de Wouwerstraat stond naast dekenij227; hij bezat ook de wouwer 'het Zwarte Water'.228 Van Cornelis Jan Tielmans, vicecureit van Hilvarenbeek, kocht hij in 1533 een huis in de Gelderstraat.229 Een tweede mogelijke woning was die Hane aan de Gemene Plaats, die zijn vrouw inbracht in het huwelijk.230 In 1528 kocht Servaes een perceel achter dit huis. Nog een perceel verderop liep een voetpad naar zijn omwaterde huizing in de Wouwerstraat en van de buren mocht hij een poortje of opgang laten maken over de gracht tussen hun erven om het voetpad te kunnen bereiken.231 Servaes Schilders was gehuwd met Aleyt Brievincx.232 Haar broer, mr Gielis Brievincx, had aan de deftige rechtenuniversiteit te Orléans gestudeerd en was priester te Breda.233 Haar vader, Adriaen Jacob Brievincx, was schout van Hilvarenbeek en hospes in Gallo, waard in de Hane aan de Gemene Plaats. Aleyt Gielis Borchmans

234. s AOW, Hi l varenbeek R 24, f288 v , 14 maart 1533. 235. Adriaenssen. Hilvarenbeek onder de hertog, 142. 236. SAOW. Hilvarenbeck 246, weesrekening kinderen Jan Schilders. 237. ARAB, Rekenkamer 13026, rekening beginnende Sint Jan 1540, l K maart 1543. 238. GAB, R 478, f 105, 8 juli 1574. GAH, R 445, ongef., 16 juli

1546. SAOW, Hilvarenbeek R 26. f Lv. 8 maart 1560. R 59. f 64 V ,

239. 240.

241.

242.

25 februari 1547. R 60. f 17. 27 februari 1561. Schillings, Matricute, III. 744, no l 15. SAOW, Oisterwijk R 232. f41 1 ', <>!> xinie Martensdach anno XXVIll. Adriaenssen. Hilvarenbeek onder de hertog. 266. GAII, R 1342. f 2, 2 oktober 1544. SAOW, Hilvarenbeek R 25, f l. 28 december 1529. AAT, sectie 11-274. f 184, 1514; f 252 V . 1517 a 1523. Sectie U-276, hoofdstuk „Hapaert Loon", f3, 1537. Sectie II564, f241, 18 december 1517; f 251, 13 september 1520; f 259, 15 september 1521; f 149, M maart 1522; f 275 V . 7 december 1522. GAH, R 1298. f 333V. 5 maart 1523. R 1313, f 157.

was haar moeder en haar grootvader Gielis Borchmans, zoon van een pastoor van Vught, was waard in de Hane. Aleyts heeroom, Jan Borchmans234 (f 1525), was offïeiaal van de bisschop, waarnemend landdeken van Hilvarenbeek en residerende kanunnik van Breda.235 De sociale afkomst van Aleyl Brievincx was gewaagd aan die van Servaes Schilders. Zij woonde als weduwe sinds 10 februari 1548 in bij haar zoon Jan voor het royale kostgeld van 60 carolusgulden per jaar.236 Servaes Schilders is overleden in maart 1543.237 Zijn kinderen bij Aleyt Brievincx waren:238 1. Christiaen Schilders van Beke ging in 1525 studeren aan de universiteit van Leuven234 en wordt daarna niet meer gezien. Mogelijk is hij in een klooster getreden. 2. Jan Servaes Schilders, volgt onder IVbis op pagina 173. 3. Adriaentken Servaes Schilders trouwde met Plissis van der Voort240, zoon van mr Lambrecht Cariss van den Voort en Margriet heer Jacob Zebrechts. Plissis (dat is Sulpitius) had aan de universiteit van Leuven gestudeerd, maar haalde geen titel. Hij werd stadhouder voor zijn schoonvader als schout van Hilvarenbeek. Daar bezat en bewoonde hij op de hoek van de Gelderstraat en de Gemene Plaats twee huizen, geheten den Leeuw, een daarvan had hij in 1529 gekocht van zijn aangetrouwde neef Jan Trocylon, zoon van Colyn Trocylon en van Jacop dochter Adriaen Brievincx.241 MR LAMBRECHT MACARIUSS VAN DER VooRT242 was meier van Hapert en Hoogeloon en notaris te Hi] varenbeek. Zijn vrouw Margriet was een dochter van heer Jacob Zcbrechts. plebaan van Hilvarenbeek

en raadsheer van de bisschop van Luik. Van hem erfden zij en haar man de omwaterde huizing de Clossenhorch in de Koestraat, die zij betrokken.243 Hun kinderen waren: 1. Mr Jacop van der Voort244 studeerde aan de universiteit van Leuven en wordt vermeld tot in 1554.

2. Antonia van der Voort trouwde met Jan Jan Willeins van den

19 oktober 1531.

243. ARAB, Universiteit van Leuven 953, 6 augustus 1523. Idem 1933, 6 juni 1520. 244. Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de hertog, 265. 245. ARAG, Staten-Generaal 3254. f 13. 14 januari 1648: f 15, 16 januari 1648; f 21. 22 januari 1648. RAH, Beurzen stichtingen 39, p. 485, 22 december 1642.

170

Berche, met wie zij te Eindhoven hel huis De Roos bewoonde. Haar vader had in 1520 een crfcijns van ƒ 20 geloofd aan het studiefonds van mr Wouter van Beeck uit Beek bij Aarle. hoogleraar te Leuven. Blijkbaar betrof het een vermeerdering van de betreffende beurzenstichling met gebruiksrechten, want in 1594 gaf Lambrecht van der Voort een overzicht van de nakomelingen van zijn vader, en dus rechthebbenden. Nadat de beurzenslichtingen waren geconfisqueerd om voortaan ie worden benut tot verspreiding van de 'ware religie' en onderhoud van predikanten en gereformeerde schoolmeesters, vroeg in 1642 Johan van den Berghe, raad van Den Bosch, de beurs aan ten behoeve van zijn gelijknamige zoon. Het fonds werd echter gebruikt door de priester Willern van Boschuysen, die in 1648 te Gemert woonde. Heer Willem, als priester sijnde incapabel achtende, om het voorschreven beneficie, te. genieten, verloor in dat jaar zijn stipendium aan de jonge Van den Berghe.245

Johan van den Berghe junior is op 4 januari 1637 te 's-Hertogenbosch gedoopt als zoon van Johan senior en Judith van Bernagiën. Hij was schepen van de stad en rentmeester van

het Groot Ziekengasthuis en verdronk op 9 november 1682 in de Dieze, na te zijn gevallen van de watertrap bij zijn huis in de Nieuwe Gasthuisstraat. Toen bleek dat het ziekenhuis grote kastekorten had ten gevolge van zijn malversaties.246

3. Plissis van der Voort. 4. Jan mr Lamberts van der Voort247, lakenkoper te Hilvarenbeek en daar woonachtig in de Gelderstraat, trouwde met Kathelijn

Thomas Buckincx, dochter van de koopman Thomaes natuurlijke zoon Merten Maes Moonen en van Cathalijn Jan Blanck-

aerts uit Zierikzee. Hun kinderen248 deelden in 1567 de ouderlijke nalatenschap. A. Jan Jans van der Voort.249 B. Jacob Jans van der Voort was in 1596 deken. Mariken mr Cornelis Boons250, dochter van Margriet Willem Everts. Zij hertrouwde met Herman Bartholomeus Lombaerts van Aldenhuysen, wiens weduwe zij was in 1634. Haar zoon Aert Lombaerts van Aldenhuysen 251 was schepen van Hilvarenbeek en woonde daar in de Schoolstraat. C. Margriet Jans van der Voort trouwde met Willem Aertssen Thielmans, president van Hilvarenbeek, aldaar begraven op 28 mei 1620. Zij was daar al op 21 februari 1597 ter aarde besteld.252 Hun zoon Peter studeerde in 1594 in Den Bosch op de beurs van Wouter van Beeck.253 D. Mariken Jans van der Voort trouwde met Henrick Henrick Wilmss van Hooff254, zoon van Henrick bij Engel Henrick Gysbrechts Marcelis.

Wapen van Johan van den Bergh, schepen van Den Bosch In 1683.

246. Van Sasse van Ysselt, De voorname huizen, II, 80, 273. Zijn familiewapen, hiernaast afgebeeld, in ontleend aan Van Zuijien, Naamlijst en wapenkaart der leden van de regering. VI. 247. Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de hertog, 271. 248. SAOW, Moergestel R 297, f VIII,

5. Lambrecht van der Voort255, volgens eigen opgave in 1594 82 jaar oud, ging in 1530 samen niet zijn broer Jan studeren aan de universiteit van Leuven, maar geen van beiden keerden met een meesterstitel terug. Als studiebeurs gebruikte hij het Sint-

12 oktober 1566. 249. SAOW, Hilvarenbeek R 28,

ff 29ven 32, 6 februari 1568. 250. GAH, R 1534, f 278 V , 26 april 1622. SAOW, Hilvarenbeek R 49, f29, 10 april 1645. 251. GAH. R 1542. f 151 V , 14 febru-

Anna-altaar in de kerk van Diessen.

ari 1631. R 1546, f287, 21 mei 1631.

252. Adriaenssen, Trompenaars, 323. 253. RAH, Beurzenstichtingen 38, 4 januari 1594. 254. SAOW, Hilvarenbeek R 26, f XXV, 14 januari 1562. R 28, 255.

f 32, 6 februari 1568.

Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de hertog, 271, 272. 256. Adriaenssen, Hilvarenbeek onderde hertog, 273. 257. SAOW, Hilvarenbeek R 26, f X X X v , 17 maart 1561. R 27, f 8V, 28 maart 1578. R 28, f XV, 8 februari 1568. 258. Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de hertog. 288.

171

Tussen 1550en 1554 werd Adriaentken Schilders weduwe. Zij hertrouwde met Claes Cornelis Otten236, zoon van Neel Otten, vorster van Hilvarenbeek, en van Jenneken, die in de Gelderstraat op de tolbrug woonden. Claes verruilde zijn woning voor de riantere Leeuw. Zijn beroep is onbekend, maar wel is bekend dat hij te Leuven had gestudeerd en roedrager was van het kapittel. De kinderen van Adriaentken Schilders waren:257 a. Cristyaen Plissis van der Voort. b. Maryken Sulpitius van der Voort, gehuwd met de schoenmaker Geraert Adriaen Merten Pelsers, c. Margriet Plissis van der Voort trouwde met Anthonis Rutgers.

d. Jan van der Voort25S trad in bij de norbertijnen van Tongerlo, was daar circator en cellarius, werd vervolgens pastoor van Nispen en is vermoedelijk tussen 1567 en

1577, tijdens de godsdienstwoelingen, uitgetreden. Hij zou in 1584 te Delft zijn overleden. 6. Aleyt Servaes Schilders239 was minstens sedert 1537260 de huisvrouw van jonker Philips die Bye. 261 Zijn grootouders waren Willem die Bye, kastelein van Breda, en Geertruyt

259. AAT, charterverzameling no

3227, 4 februari 1548. 260. GAII, R 1328, f 287, 20 februari 1537. 261. ARAB. Rekenkamer 45074. f CCXXXVIII. SAOW, HilvarenbeekR23, f 167", 14 december 1526. R 24. f250, 26 juli 1532. G A H , R 1344J'354,27 mei 1546. RAH, Commissie van Breda 680, f46, 24 februari 1552. Adriaenssen, Hilviirenbeek onder de

Coleners.

In 1519 gaf Geertruyt Coleners, dan weduwe, aan haar zoon Gheryt die Bye de helft van het leengoed, kasteel en hoeve Gage/donk onder Princenhage262 en het (hele) huis Gruenendael te Hilvarenbeek.263 Gruenendael was afkomstig van Gheryts oom Philips Jans die Bye.264 In 1526 en 1527 beloofde Gheryt die Bye, nu van Beeck zynde, om samen met zijn zonen Jan, Willem en Philips renten te betalen uut den huyse van

hertog, 286. verwan hem met. zijn naam- en tijdgenoot jonker Philips de Bye ie Princenhage. gehuwd mei Henrielle de Barres. 262. Leenders. .,Gageldonk", 66, 67.

Gruenendael.2^5 Blijkbaar waren zij daar onlangs komen te

wonen. Een vierde zoon. Goossen Gheryts die Bye, was voor de vestiging tot Beeck opt slootken genaempt Groenendale

263. UAB,R42ó, f 43", 8 juni 1519.

komen te overlijden.266 Van de andere broers trad Willem (f 1531) in bij de norbertijnen van Tongerlo267 en sneuvelde Jan op 4 maart 1533 te 's-Hertogenbosch, waar hij namens de 'Beckerlingen' aan een toernooi had deelgenomen.268 Philips de Bye sloeg in 1537 Aert Schellekens dood.269 Hij erfde van zijn vader het huis Gruenendael, dat hij in 1542 belastte met 200 carolusgulden.270 Ook in 1543 vestigde hij een rente op het gebouw, dat bij die gelegenheid wordt omschreven als huijsinge e mie hoevinge milten schueren, stal-

ARAB, Rekenkamer 45079, fXXIXv. 264. ARAB, Rekenkamer 45074, fCCCXI.

265. SAOW, Hilvarenbeek R 23,

f 136 V /!37,21 april 1526 Luikse

stijl; f!54 v , 17 juni 1527.

266. GAB, GAB, R 806. f 23, 24 mei

1548. Goossen wordt evenmin genoemd in een schepenakte uil 1519, in tegenstelling tot zijn vader en drie broers (Huis Bergh te 's-Heerenberg, regest 1946, 6 december i 519); mogelijk is hij in een ander huwelijk geboren. 267. Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de hertog. 248. 268. Hermans, Verzameling van kronyken, 236. 269. ARAG, Rekenkamer 12997, rekening 1537-1538, f XII". 17 oktober 1538.

len, poorten ende anderen edificiën daerbijstaende, mit keuren gronden ende toebehoirten, mit oyck den wyers, graften, vai-

bruggen ende weven daeromgaende, milten dijcken ende houtwassche daerop staende ende daertoebehoirende, streckende. hun vander Diessense heyden totten gasthuijs toe, binnen Hilwaerenbeecke gelegen21^ In 1550 kocht Philips voor 1100 carolusgulden nog een huis teynden den choer van de kerk,

maar twee jaar later deed hij het weer van de hand.272 Zijn vrouw erfde van haar ouders de Wouwerstede, die vervolgens Biënstede ging heten. Philips die Bye volgde zijn zwager Jan Schilders (f 1554)

270. GAH, R 1335, f 211, 4 juli 1542.

271. SAOW, Hilvarenbeek R 27, ff 43 v en 45, 27 januari 1567. 272. SAOW, Hilvarenbeek R 25. f49, 3 oktober 1550; f 176, 17 juli 1552. 273. SAOW. Hilvarenbeek R 25, f298. 6 december 1554. 274. GAB, N 1112, f 19, 20 februari 1567. SAOW, Hilvarenbeek R 26. f X U I , 9 m e i 1560. R 27. f32 v , 18 januari 1567: ff 43ven, 45, 27 januari 1567. 275. Adriaensien. Hilvarenheek onderde hertog, 285-287. GAH, R 1379. f 5I\ 23 november 1560; f 75 V , 13 december 1560.

op als schout van Hilvarenbeek. Hij was in 1554 weduwnaar27-*

en is aan het einde van de jaren vijftig overleden. Zijn en Aleyts kinderen waren:274 a. Jonker Willem de Bye275 werd militair en vocht in dienst van Willem van Oranje en Maurits van Nassau. In eerste

echt trouwde hij met jonkvrouw Elysabeth van Gilse uit Hilvarenbeek en vervolgens, in 1563, met Magdalena

Moons, weduwe van de Spaanse bevelhebber Francesco de Valdez. Zij haalde volgens de legende haar verloofde Vatdez begin 1574 over om het beleg voor Leiden op te breken. Aan haar zou de stad haar redding te danken hebben. 172

7.

276. SAOW, Moergestel R 297, f 9 P', 18 februari 1572. 277. Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de. hertog, 272. 278. ARAB, Rekenkamer 294, f 158, 21 november 1539. 279. Verbist, „Opvolging der drossaards", IV, 178. 280. RAH, Commissie van Breda 680, f 4 6 , 24 februari 1552; f58, 26 mei 1549; f 63, 3 april 1537 (leenman); f 6 5 , 17 oktober [544; f 7 1 , 27 juni 1544, 21 januari 1548; f 75, 21 januari 1548; f 79: Dit sijn alsulcke leenen aia onder mijn genadighe vrouwe van Thoren sorterende fiijn inder heerlijckheiji van Beeck, de welcke overgebracht sijn aen handen van Jan Schilden als stadthouder mijnder voirscreven vrouwen van Thoren, anno XV LI den XVIII duch October. 281. RAH, Raad en RentmeesterGeneraal 202, f CXCir. OAH, R 1342. f 388, 6 juni 1545: aankoop van land bij de Clossenborch. 282. Hoek. .,De leenkamers van de heren van Wassenaar", 96. 283. ARAB, Leenhof van Brabant 99, f IIH C XXV, 24 november 1539; 13 mei 1554. GAH. R 1328, f 287. 20 februari 1537.

173

b. Servaes Philips de Bye. c. Anneken Philips de Bye276, gehuwd met mr Adriaen die Voss M.D. d. Mechtelt de Bye. e. Geraert Philips de Bye. f. Jenneken Philips de Bye. Servaes Schilders, volgt onder IVter.

IVbis. JAN SERVAES SCHILDERS277 is rond 1512 geboren, studeerde te Leuven, maar promoveerde niet in een academische graad. In 1539 werd hij benoemd tot stadhouder van de kwartierschout van Oisterwijk in Hilvarenbeek, Diessen, Westelbeers en Riel en in Hooge en Lage Mierde en Hulsel278, maar in 1540 werd hij benoemd tot rentmeester van Geel, welk officie gemeenlyk den titularis van de drossaerdy bediende, aldus een kroniek.279 Ten laatste toen zijn vader in 1543 overleed, keerde hij terug naar zijn geboorteplaats en werd hij schout van Hilvarenbeek, Diessen, Westelbeers en Riel. Ook als stadhouder van de vrouwe van Thorn volgde hij zijn vader op.2SO Hij woonde in de Koestraat op de omwaterde huizing de Clossenborch, die in de vijftiende eeuw Gruythuys had geheten.281 Zijn vrouw was jonkvrouw Marie van Huyquesloet (Heukesloot), dochter van mr Jan van Huyquesloot en van jonkvrouw Marie van Dorp. Van haar moeder erfde zij belangrijke goederen, te beginnen het ambacht van Dorp, waarin Jan Schilders in 1543 werd verheven.282 Bovendien erfde zij een groot deel van de zogenaamde riddertiende van Hilvarenbeek, die de Vorselaarse tiende werd genoemd. Jan Schilders en zijn vrouw belastten hun deel van de tiende in 1537 met een erfpacht van 20 mud rogge.283 Blijkens de weesrekening van de kinderen van Jan Schilders en Marie van Huyquesloot was de opbrengst van hun deel van de tiende, bestaande uit de klampen Grote Akker en Kleine Akker onder Esbeek en Vrijthof: Jaar 1553 1555 1559

Grote Akker 63 mud 4 lopen 33 mud 2 lopen 12 mud

Kleine Akker 52 mud 30 mud 10 lopen 7 mud 6 lopen

Vrijthof 7 1 mud 4 lopen

38 mud 6 lopen 14 mud 12 lopen

In 1559 was er een misoogst: zoo es te weten dat in ditjaer vorscreven geen ghoet coren jaer geweest es, zoo datmen die thiende niet wel en heeft connen begeven tot profijt der vorscreven kinderen, alzoo dat naedemael de thiende twee oft drijmael es doen vey-

len. De gerst leverde slechts 18 lopen (Vrijthof), 2^ lopen (Grote Akker) en 4 lopen (Kleine Akker) op; deze gerste was vol haveren.

Het boekweit gaf respectievelijk 38, 34 en 30 lopen. Jan Schilders en Marie van Huyquesloot bezaten ook de (of een) tiende van Baarle, die in 1555 86 vierdelen opleverde. Maries Hollandse goederen bleken ten tijde van het overlijden van Jan Schilders ongeveer/100 per jaar op te leveren.

In 1554 werd Marie van Huyquesloot weduwe. Zij hertrouwde met Damiaen van Nerven 2S4 , die bij haar introk op de Clossenborch in de Koestraat, terwijl haar voorkinderen werden uitbesteed. In 1568 verkocht zij het ambacht van Dorp aan jonker Arent van Dorp.285 Damiaen was een zoon, waarschijnlijk een bastaard, van de chirurgijn mr Gherit Cornelis van Nerven, schepen van Hilvarenbeek. Hij was edelsmid en een fraai rapier van zijn hand wordt bewaard in het Historisches Museum te Wenen. In 1579, toen de Beekse oorlogsgrond hen te heet onder de voeten was geworden, vestigden Damiaen c.s. zich te Breda, waar zij een huis inde Katerstraat kochten. In 1587 gingen zij te Tilburg wonen, waar Damiaen in 1603 of 1604 overleed. Marie van Huyquesloot heeft hem een aantal jaren overleefd. Haar voorkinderen waren:286 1. Jan Jan Schilders werd in 1554 samen met zijn broer Adriaenken op school en in de kost gedaan bij mr Cornelis Staelkens te Rijsbergen. Tevoren was hij bij mr Gheen Otten te Hilvarenbeek school gegaan; deze ontving voer Jans schoelgelt eer hy

tot Rysbergen ginck wonen - IX stuyvers. Te Rijsbergen werden voor Jan papier, inkt, kleren en een bonnet aangeschaft, en bovendien de volgende boeken: • Item voer eenenfiguere cum dictionario — H blanc

• pro ethimologia Brechtani - II stuyvers • voer een getyde boeck - l braspenninck • voer een evangeüare — II stuyvers 284. Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de hen<>;>. 52-54. 285. De van tier Schueren, Brieven en onuitgegeven makken. I, X V I . 286. s AOW, Moergestel R 294, f 165, 17 november 1556. R 296, f 65 V . 31 januari 1560. Hilvarenbeek R 27, f 8V, 28 maart 1567; f 86, 4 april 1566- R 60, f 32 V , 22 januari 1562. R 246, grote fragmenten uit de weesrekening over de periode 1554-1560. GAB, R 478, f 105, 8 juli 1574. R 488. f 104, 3 juni 1587. N 1112, f 19, 20 februari 1567: IÏ91 en 104, I7januari 1568. 287. RAH, Raad van Brabant 1322. f C C I i r , 1 9 a p r i l 1554; 15 februari 1565. 288. GAU. R 1384. f 255 V , 15 maart 1564. Hilvarenbeek R 26. f XXIX, 20 maart 1560. 289. SAOW, Hilvarenbeek R 25, f 279V, 12 mei 1554. 290. GAH, R 1445. t'393 v . 23 augustus 1605. 291. GAT. R 346, f 3 1 , l september 1604. SAOW. Hilvarenbeek R 31. f 140, z.d. (1604}.

• pro cathechismo cum commento Erasmi - / - stuyvers • pro ethimologia Brechlana et syntaxi - IV- stuyvers I ort

Aan mondkosten ontving mr Staelkens in het eerste jaar, lopende van half maart 1554 tot half maart 1555, ƒ 36; in het tweede jaar toucheerde hij ƒ 18 en in het daarop volgende halve jaar, lopende tot Bamis 1557, ƒ 22. In 1554 had Jan Schilders van zijn vader de riddertiende geërfd, die na zijn overlijden in 1565 aan zijn broer Servaes kwam. 287 2. Maryken Jan Schilders288 was in 1554-1556 in de kost in het klooster Leliëndaal, waarvoor haar voogden op 6 december 1554 29 en in 1556 31^ carolusgulden verrekenden. In 1557 ging zij te Turnhout in de kost. Twee jaar later was zij de huisvrouw van Jan Mathijs Critsels te Delft, die al eerder

met een Beekse vrouw was getrouwd geweest: Aleyt Henriek Smeets, wiens ouders Hcnrick Gerit Smeets en Heylwich Dirck Schalckx289 buren waren van de familie Schilders in de Koestraat. Hun kinderen290 verkochten in 1604 voor ƒ 1200

hun deel in de Vorselaarse tiende:291 a. Matthys Jan Matthyssen. b. Cryntken Jan Matthyssen, gehuwd met Cornelis Henricxssen.

c. Jenneken Jan Matthyssen. d. Anneken Jan Mathyssen.

3. Servaes Jan Schilders292 bleek in 1554 een halfjaar en vijftien dagen in de kost te zijn geweest bij heer Lauwereys (van) Baerl te Turnhout, die daarvoor ƒ 16:11:0 kreeg uitgekeerd en in 1555 nog eens ƒ 24 toucheerde. Met ingang van 13 oktober 1555 kwam hij bij notaris Aert Wijtkens293 te Hilvarenbeek in de kost voor ƒ23 per jaar. Voor 5 stuivers kochten zijn voogden schoenen bij Cornelis Teuwen, en Peter Loyen ontving op 22 juni 1556 10 stuivers voer een halff ette swert Cempener, waarmee hij zijn onderbroek vermaakte. De voerman Peeter van Vucht bracht voor hem een scriftorie ter waarde van l ^ stuiver en een evangelye boeck van 2 wilhelmustuinen mee. Op 21 november 1556 volgde de aanschaf van een cooperkel tot eenen boeck voor een halve blank. Nadien was hij bij (school)meester Merten in de kost en de leer; het schoolgeld beliep 20 stuivers per jaar. Met Pinksteren 1559 ging hij naar Den Bosch op school. Servaes Schilders verhief in 1565 voor het leenhof van Brabant te Brussel zijn deel van de tiende van Hilvarenbeek.294 Uiterlijk in 1580 verhuisde hij naar Dordrecht. Blijkens de rekening van de geannoteerde goeden vande fugitiffen, absenten, rebellen ende andere onsse tegenparthye houdende van

1580-1581295 werd zijn deel in de Hilvarenbeekse tiende door de koning van Spanje geconfisqueerd; de rentmeester tekende aan dat hij tot kennissen vandien nyet connen geraken, wat ne ersticheyt h v daeromme ghedaen heeft. Nog in 1610 woonde te Dordrecht Servaes' weduwe Cornelia van Gasel, die inmiddels was hertrouwd met de olieslager Peter Aelbrechts. Zij gaf toen de helft in een kwart van de riddertiende, waarover zij in 1608 als weduwe al had geprocedeerd296, aan haar zoon: 297 A. Jan Servaes Schilders verkocht direct na genoemde transactie het deel in de tiende aan mr Rogier van Grinsven298, via wie het later aan het godshuis van Hesther van Grinsven te 's-Hertogenbosch kwam.299 4. Adriaen Jan Schilders, volgt onder V op pagina 175. 5. Cornelis Jan Schilders, volgt onder Vbis. 6. Margriet Jan Schilders werd op Onze-Lieve-Vrouwe-avond in maart 1555 in de kost gedaan bij Luytken meester Jans. Zij werd op 6 september 1560 door heer Claes van Weelde en Matthys van den Nieuwenhuysen met de wagen naar Turnhout gebracht om daar op het begijnhof te worden besteed. Het laatst is zij gezien in 1567.

292. SAOW. Hilvarenbeek R 27. f 74\

18 maart 1566. 293. Over hem: Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de hertog, 275. 294. RAH, Raad van Brabant 1322,

fCCin, 15 februari 1565. 295. ARAB, Rekenkamer 18343, fXXMdem 18345, f XLV V . 296. Kathedraal archief' Sint Jan 's-Hertogenbosch, map 33/34,

20 augustus 1608. In 1593 was

297. 298. 299. 300.

haar zwager Adriaen Schilders verheven in het twaalfde deel van de tiende, die hij na het overlijden van Servaes had verworven (RAH, Raad van Brabant 1322,fCCIII, 16 februari 1593). GAH, R 1485, f660, 23 december 1610. RAH. Raad van Brabant 1324, f44, 18 oktober 1633. Van der Does de Willebois. Studiebeurzen, I. 93-95. ÜAH, R 1397, f 200V. 9 juli 1593. SAOW, Hilvarenbeek R 29, fCXLim, i.m. 23 maart 1576.

V. ADRIAEN JAN SCHILDERS300 is in 1549 te Hilvarenbeek geboren. In 1556-1557 zat hij bij mr Cornelis Staelkens te Rijsbergen op school. De volgende leermiddelen werden voor hem aangeschaft: • Item voer eenen figuere cum dictionarïo - il blanc • voer een zeven psalm - ~ blanc • Item voer getalle, vanfransijn - l blanc 175

• Item voer een leren scriftorie metten 'mtpot - II tuijn • voer eenen figuere — l braspenninck

Hij erfde een deel van de Vorselaarse tiende 301 en toucheerde in 1574 ƒ 131:5:0 van Jan Jans de With, die het voor hem had geadministreerd.302 In 1593 en 1612 kocht hij nog enkele delen van de tienden aan, te weten een twaalfde en een vierentwintigste, welk laatste deel hij in 1617 weer van de hand deed.303 Adriaen Schilders vestigde zich te Breda, waar hij in 1576 tot de poorterij werd toegelaten3"4 en in 1587 van zijn stiefvader Damiaen van Nerven een huis in de Katerstraat kocht.303 In die tijd werd hij rentmeester of ontvanger van de koninklijke domeinen van Lage Zwaluwe, welke functie hij minstens sedert 1587 bekleedde.306 Hij bleef niet lang te Breda wonen en vestigde zich te Antwerpen, waar

301. Kathedraalurchiel' Sint Jan te 's-Hertogenboseh. map 33/34. 20 augustus 1608. 302. SAOW, Hilvarenbeek R 29, f X X I P . 14 april 1574. 303. GAH, R 1488, f 233V, 23 juli

hij in 1625 inde Leghvuytte woonde.3117

1613. R 1464, f 266V, 19 april

1617. RAH, Raad van Brabant

Adriaen kreeg op 23 maart 1586 van Parma een aanstelling com-

1322, f203, 16 februari 1593;

missaris ordinaris vande vivres ende leeftochten van het leger van

23 oktober 1613. ARAB, Leenhof van Brabant 43, f I66 V , 28 april 1617. 304. OAB, inv. Hingman 703, 10 januari 1576. 305. GAB, R 488, f 186, 19 december 1587. 306. Koninklijke Bibliotheek Brussel,

hs 11-6540. p. 164. RAH, Collectie Cuypers van Velthoven 3221. 24 april 1619. In SAOH, OAA Sprang 851, juli 1624, heet hij rentmeester van 's konings domeinen in Zuid-Holland. 307. SAA, N 2273, f233, 21 januari 1625; f 312.25 juni 1625. 308- SAA, Schepenregister 543, f 108V. 6 september 1620. Schepenregister 609, f 139.22 januari 1631; f 152V. 7 februari 1631. 309. SAA. Weesmeesterkamer 607, no 20, 29 augustus 1631. 310. Genard. Verzameling der grafen gedenkschriften. 11,51. 3 1 1 . Genard. Verzameling der grafen gedenkschriften, II. 313. 312. SAA. Weesmeesterkamer 360, no 10. 9 februari 1 6 1 1 . 313. SAA, Weesmeesterkamer 345, no 17. 28 november 1609. 314. Rombouts en Van Lerius, De liggeren, I, 445. 315. Stadsarchief Lier, inv. Lens 42. f 164V. I 8 j u l i 1642. 3! 6. Baetens, De nazomer van Anlwerfterts welvaart. I, 208.

317. Genard. Verzameling der grafen gedenkschriften I i. 313, 314. 318. Persoons. „De genealogie van de Antwerpse toonkundige Hubertus Waelrant", 144, 145.

syne catholijcke majesteijl, specifieker: commissaris van de levensmiddelen voor het leger in het kwartier van Antwerpen. Aldaar overleed zijn eerste vrouw, Catlyn Denys Janss, op 29 juli 1594. Op 14 juni 1600 hertrouwde hij te Antwerpen met Elisabeth van Doren (van Deurne)308, geboren in 1568. Met haar testeerde hij in 1607. Op 26 mei 1630 is hij te Antwerpen overleden.304 Volgens zijn marmeren zerk in de Sint-Jacobskerk was hij Regii Quaestoris en zijn weduwe, overleden te Antwerpen op 23 januari 1649, heet ex Anïiqua et Nobili Sürpis?w In de Sint-Walburgiskerk werd nog

een epitaaf aangebracht, waarop Adriaens iijkblazoen prijkte. 31 ' De kinderen uit het eerste huwelijk erfden onder meer het huis in de Katerstraat te Breda en de Vorselaarse tiende te Hilvarenbeek:-112 1. Mr Jan Schilders trad met paarden en knechten als apotheker in militaire dienst bij de aartshertogen. Op 19 december 1606 is hij in zijn vaders huis overleden.313 2. Servaes Schilders is op 28 juli 1585 te Breda gedoopt, werd in 1607 te Antwerpen ingeschreven als schildersleerling 314 , werd in 1611 nog onmondig genoemd en volgde zijn vader op als rentmeester van Lage Zwaluwe. Ook als commissaris van de vivres trad hij diens voetsporen. In 1642 kocht hij

het poorterschap van Lier.313 Vier jaar later verliet hij zijn

woonplaats Brussel om zich te Sevilla te vestigen, waar hij in de Calle Franca een zaak begon.316 Op 3 december 1654 is hij overleden en hij werd te Antwerpen begraven in het graf van zijn vader in de Sint-Walburgiskerk. 317

3. Johanna Schilders trouwde te Antwerpen op 20 februari 1594 met mr Cornelis Walrans31K, procureur aldaar. Deze was op 24 juli 1572 te Antwerpen gedoopt als zoon van Cornelis

Waelrans de oude, ook procureur, en van Catlyne Hoens. In de huwelijkse voorwaarden kreeg de bruidegom van zijn ouders ƒ 360, voor zes jae re n hueren vanden huysse gestaen 176

op het kerchoffvan Onser Lieve Vrouwen alhier, tegen over den

huysse van mynen heere den coordeken, daer de voorschreven bruydegom ende bruyt inne selen gaen woonen. Bovendien beloofden zij hem te cleeden ende reeeden nae staete

ende voorts betalen den wyn die ten dage vanden bruyloft gedmncken zal worden.319 In tweede echt trouwde Johanna Schilders Adriaenss te Antwerpen in februari 1624 met Jacob Smidts 320 , daarna hertrouwde zij met Roelandt van Eede, commissaris van de vivres (in 1630 te Breda321, later te Brussel). Haar kinderen: a. Catlyn Walrans, gehuwd met Jan van Evenbroeck te Lier. b. Adriaen Walrans. c. Constantia Walrans trouwde met Philips de Moine (ook: de Monni) uit Halle, met wie zij te Brussel woonde. d. Marie Walrans woonde met haar man N. Sonnius in OostIndië en is van daer wederomme herwaerts affcomende

onder wegen opt schip in zee overleden. Hun enige kind woonde in 1639 te Middelburg. e. Jacques Walrans was in 1631 barbier te Berchem en verbleef in 1639 in Vlaanderen. f. Huybrecht Walrans overleed ongehuwd in Oost-Indië. g. Cornelis Walrans, geboren in 1601, diamantslijper, was in 1631 woonachtig te Parijs en in 1639 te Brussel. 4. Elizabeth Schilders trouwde met Jan Joosten te Delft en werd moeder van: a. Marie Joosten Jans, die trouwde met Jan Abramsen, schoenmaker te Dordrecht. b. Catlyne Joosten, begijn te Delft. 5. Marie Schilders trouwde met Dierick Lambrechts (van) Hensberch, commissaris van de vivres te Lier. Hieruit: a. Michiel Hensberch, geboren in 1610, gestorven tussen 1631 en 1639. b. Adriaen Hensberch, geboren in 1612, in 1639 gereformeerde (afgedankte) cornet van de koning in garnizoen te Lier.

c. Marie Hensberch, geboren in 1614, trouwde met Thomas Revel, kapitein van een compagnie Engelse voetknechten. d. Elisabeth Hensberch, geboren in 1624. 6. Catlyn Schilders. 319. SAA, N X63, f 4 1 , 12 februari 1594. 320. Bisschoppelijk archief Antwerpen, A 7-B-2, f 23, 28 februari 1624. 321. GAB, R 824, f292, 17 juli 1630. 322. SAA, Weesmeesterkamer 697, no 25, 23 februari 1639. Baetens, De nazomer van Antwerpen* welvaart, I, 206.

177

Adriaen Schilders had twee nakinderen:322 7. Franchoys Schilders, volgt onder VI op pagina 178. 8. Adriaen Schilders was volgens eigen opgave in 1631 34 jaar oud en zou dus in 1597 zijn geboren, hetgeen niet spoort met wat hierboven over de huwelijken van zijn vader is ver-

meld. Wel werd op 6 oktober 1604 Wellen Schilders gedoopt. Een zeven tiende-eeuw se genealogie noemt hem als Walraven Schilders, commissaris van de vivres, ende heeft hem gedragen

als edelman ende gestorven in dienste van syne majesteyt}23 In 1631 woonde Adriaen Schilders te Sevilla, waar hij in [640 werd genaturaliseerd.324 Hij was gehuwd met Isabella de la Porte.

VI. FRANCHOYS ScHii,DRRS 32s is op 30 september 1603 te Antwerpen gedoopt. Hij werd evenals zijn vader commissaris van de

vivrcs326, wat onder meer inhield dat hij tegen 6 a 7% winst graan leverde aan de proveedor general te Brussel. Voorts was hij geldschieter, handelaar op Holland, Italië en Spanje (zijde en urdasse) en sinds 1645 zeeverzekeraar. In de loop van zijn leven kwam de nadruk van zijn handel te liggen op de Spaanse negotie. Zijn vermogen werd in 1643 getaxeerd op ƒ 9000, in 1647 op ƒ 12.610 en bij zijn overlijden op ƒ 24.297. Op 9 mei 1656 is hij gestorven. Hij werd begraven in de SintJacobskerk (als hujus ecclesiae aedituus), waaraan hij in 1652 een glazen raam had geschonken. 327 Franchoys was op 29 juni 1638 te Antwerpen getrouwd met Mechtelt Garbrants van Nierop328 (uit Leiden'?), dochter van Bartholomeus Garbrants. Op 11 maart 1657 hertrouwde zij te Antwerpen met Jan Baptista de la Bistrate. Zij overleed op 15 november 1697 en stamde blijkens haar epitaaf EX Nobili Familia de Wesele.329 Uit dit huwelijk: 1. Henrico Francisco Schilders, volgt onder VII op pagina 178.

VII. HENRICO FRANCISCO SCHILDERS"", te Antwerpen gedoopt

323. Koninklijke Bibliotheek Brussel, handschrift 11-6540, p. 161. 324. Stols, De Spaanse Brabanders. II, 60. 325. SAA, N 2661. ongcf., 10 maart 1656. N 4312. ongef.. 6 mei 1634. N 4316, ongef.. 13 juni 1651 (hij is gewezen wijkmeester van de 12" wijk). Schepenregister 609. f 139. 22 januari 1631, Baetens, De nazomer van Antwerpens welvaart. I, 142, 207-209. 326. SAA. Schepenregister 598, f89, II april 1630. 327. Genard, Verzameling der grafen gedenkschriften II, 7, 20, 31. 328. Baetens,De nazonter van Anl-

op 11 april 1640, was koopman en bankier te Antwerpen. Hij bekleedde het eerzame ambt van aalmoezenier van de stad en was in 1666 regent van het arme-kindertehuis. 331 Op ISjuli 1662 trouwde hij te Antwerpen met Sibilla Bosschaerts. Aldaar stierf hij op 18 oktober 1680, zijn weduwe op 30 januari 1690. De laatstejaren van hun leven hadden zij meestal verbleven op hun buitenplaats. Na zijn huwelijk kon Henrico met een handelskapitaal van ongeveer £ 10.000 aan het werk («£4.293:5:4 bruidsschat van zijn moeder, £ 9.323:12:0 bruidsschat van zijn vrouw, waarvan ongeveer £ 5.900 in geld en waardepapieren). Hij was negotiant ter borse. en

handelde op Spanje (Cadiz, Sevilla. Bilbao) en in mindere mate op Portugal (Lissabon). Ook sloot hij zeeverzekeringen en handelde

hij in diamanten. Zijn activiteiten waren vooral gericht op de binnenlandse markt van Spanje; slechts een klein deel van zijn waar (vooral textiel) was bestemd voor Zuid-Amerika. De retourhandel bestond uit zilver, indigo, virginiawol. tabak en suiker. Het zilver

werpens welvaart, I. 196.

329. Genard, Verzameling der grafen gedenkschriften. II, 51. 330. Genard. Verzameling der grafen gedenkschriften II, 20, 31. 331. Geudens, He! Antwerpsch knei:htjeshuis, 412. 332. Degryse, „De zuiderhandel van Henrico F. Schilders (16731680)", 117 e. v.

en de wol werden verkocht in Amsterdam, de suiker en tabak in Hamburg en in de Spaanse Nederlanden. Henrico Schilders boekte met zijn retourhandel in de periode 1673-1680 een gemiddelde winst van 4,1%.332

De kinderen uit dit huwelijk zijn: 178

1. Maria Mechtildis Schilder is te Antwerpen gedoopt op 13 juni 1666 en trouwde daar op 14januari 1689 met Jacobus de Coninck333, koopman te Antwerpen, aalmoezenier aldaar, overleden op 12 februari 1724. Maria Mechtildis stierf te Antwerpen op 24 juli 1746. Haar kinderen sloten de sterfhuisrekening in 1751 met ƒ 74.666:17^:0 aan positiva.334 De kinderen waren ïn 1746: a. Maria Mechtildis de Coninck, gehuwd met jonker Paschasius Joannes Augustïnus van den Cruijce, heer van Aartselaar, raad en rentmeester-generaal van de Staten van Brabant voor het kwartier van Antwerpen. b. Anna Theresia de Coninck, weduwe van jonker Albertus Josephus van den Cruijce, kastelein van het hof van Ter Vuuren. c. Franôis de Coninck. d. Anna Theresia de Coninck, begijn te Antwerpen. e. Joanna Maria de Coninck, gehuwd met Joan Baptiste Joseph van Delft. 2. Joanna Maria Schilders, te Antwerpen gedoopt op 21 augustus 1667, werd overste van de Spaanse theresianen aldaar. 3. Francisco Schilders, volgt onder VIII op pagina 179. 4. Jacobus, te Antwerpen gedoopt op 16 juli 1671. 5. Anna Catharina, te Antwerpen gedoopt op 32 maart 1677. The re s ia M al kilde Schilders en Joannes Jacobus Moretus (Museum Plantin-Moretus, Antwerpen).

333. Genard, Verzameling der grafen gedenkschriften, II, 20, 31. 334. RAA, Duffel Gemeentearchief 295. 335. RAA, Rijkevorsel Gemeentearchief 3004, 3 mei 1715. Génani, Verzameling der grafen gedenkschriften II, 20, 31,51. Morclus Plantin de Bouchout,

VIII. FRANCISCO SCHILDERS 335 is op 7 december 1669 te Antwerpen gedoopt en werd als zijn vader bankier, koopman en aalmoezenier. Kort na het overlijden van moeder in januari 1690 kreeg hij van de Raad van Brabant een vceniam attatis, waarna hij zijn

voogd Jacques Bosschaert ontsloeg.336 Op 29 september 1754 is hij te Antwerpen overleden. Daar was zijn vrouw, Maria Isabella de Vlieghere, hem op 27 oktober 1722 voorgegaan. Zij was te Antwerpen op 17 mei 1695 met hem getrouwd en had in 1702 van haar ouders Paulus de Vlieghere, advocaat, aalmoezenier van Antwerpen, en van Maria de Mont de Brialmont een huis

Demeitres familiales, 42, 141.

200,201,213, 214, 220. 234. 336. SAA. N 915. ongef., 20 december 1690.

179

in de Oude Lombardstraat geërfd, waar zij en haar man tot hun overlijden hebben gewoond. Bovendien bracht zij het plezierhuis annex hoveniershof de Scholiershof in, 3 H bunder groot, gelegen

buiten de Roode Poort. In 1701 had Francisco Schilders het Hof ter Linden te Merksem gekocht337 Op 8 oktober 1732 werd Francisco Schilders tot ridder geslagen338 en in 1739 kocht hij voor/84.300 kasteel en heerlijkheid

337. De verkoopster. Maria Catharina Courtois (1672-1730). vrouwe van Bouchout, had hel hof geërfd van haar oudoom en -lante Jan Baptist de Labistrate en Mechtelt Gerrebrants (vgl. Franchoys Schilders' vrouw sub VI hierboven). Moretus Plantin de Bouchout, Demeures familiales, 200,213. 338. Janssens en Duerloo, Wapenboek van de Belgische adel, III, 448. 339. Vgl. Degryse, „De Antwerpse adel in de 18de eeuw", 137. 340. Voet. The Golden Compasses, I,

242, 319, 320, 328. 336. 341. Sabbe, De meesters vtm ile Gulden Passer, 147, 149.

342. Degryse, „Stadsadel en stadsbestuur", 469. 343. Moretus Planiin de Bouchout, Demeures familiales, 163. 344. Genard, Verzameling der graf en gedenkschriften II, 20, 31. Moretus Planiin de Bouchout. Demeures familiales, 214, 215. 233-235. 345. Büumans. Het Antwerps stadsbestuur, 222.

van Hemiksem met de bijbehorende 60 bunders land. Omdat de heerlijke rechten leidden tot een veel hogere aankoopbelasting, deed hij daarvan afstand aan de koning van Spanje.339 Het gevolg was, dat hij zich geen heer van Hemiksem mocht noemen Uit dit huwelijk kwamen twee kinderen tot wasdom, die een vermogen van ongeveer driemiljoen gulden erfden: 1. Theresia Mathilde Schilders 340 , te Antwerpen gedoopt op 13 juni 1696, trouwde daar op 21 april 1716 met jonker Joannes Jacobus Moretus 341 , zoon van de drukker Balthazar Moretus en van Anna Maria de Neuf. Elk bracht een kapitaal van ƒ50.000 in het huwelijk. Morelus erfde van zijn broer Balthasar/' 132.958 en beschikte daarenboven over een werkkapitaal van ƒ 108.704. Van 1730 tot zijn overlijden had hij de leiding van de Plantijnse boekdrukkerij. In 1729 was zijn vermogen aangewassen tot ƒ 609.170. Hij had in 1716-1729 per jaar gemiddeld ƒ 5600 uitgegeven aan zijn huishouden. 342 Van zijn ouders had hij het kasteel Steenland met een hoeve lands onder Stabroek en Putte geërfd.343 Toen hij in 1757 overleed, was hij ƒ 1.990.338 rijk. 2. Paulus Franciscus Schilders344, heer van Hemiksem, is te Antwerpen op 15 maart 1699 gedoopt en overleed daar ongehuwd op 25 april 1774. Op zijn epitaaf in de kerk van Hemiksem werden zijn zestien kwartieren aangebracht. In 1732-1739 was hij schepen van Antwerpen geweest/143 Van zijn ouders erfde hij

het kasteel Hemiksem met 60 bunder land onder Hemiksem en Aartselaar, de Scholiershof, het Hof ter Linden en het huis in de Oude Lombardstraat. Het kasteel, omschreven als een huys vanplaisanciën, herbouwde hij in 1760. Uit zijn nalatenschap werd het met de inboedel door een nicht Moretus gekocht voor ƒ84.300. 3. Catharina, te Antwerpen gedoopt op 25 augustus 1700, jong gestorven. 4. Jacobus Josephus, te Antwerpen gedoopt op 31 juli 1707, stierf jong.

Geraadpleegde literatuur: L.F.W. Adriaenssen, „Het altaar van Maria Magdalena te Hi l varenbeek". De Brabantse Leeuw, XLV (1996). L.F.W. Adriaenssen. Hilvarenbeek onder de hertog en onder de generaii-

teil. Sociale en ekonomische geschiedenis van een Kempens dorp tussen 1400 en 1800 (Hilvarenbeek, 1987). L.RW. Adriaenssen, Non omnia possumus omnes. Genealogie van het geslacht Van den Nieuwenhuysen 1400-1800 (VHertogenbosch, 1988). L.RW Adriaenssen, Geschiedenis van de families Trompenaars, Trümpener, Trompeneers, Trimpeneers, Trompen en Tromp in de Brabantse en Limburgse Kempen, 1347-1989 (Amsterdam, 1989). E. van Autenboer, „De hervorming te Turnhout". Noordgouw, XIX-XX (1979-1983). R. Baetens, De nazomer van Antwerpens welvaart. De diaspora en het handelshuis De Groote tijdens de eerste helft der 17de eeuw (2 dln; z.pl., 1976). G. Bannenberg, A. Frenken en H. Hens. De oude dekenaten Cuijk, Woense! en Hilvarenbeek in de 15de- en 16de eeuwse registers van hel aartsdiakenaat Kempenland (2 dln; Nijmegen, 1968-1970). J. Belonje, „Olmont of Verschuylenhof onder Rotem", Limburg, XXIX (1950). H. Bots, I. Matthey en M. Meyer, Noordbrabantse studenten 1550-1750

(Tilburg, 1979). R. Boumans, He! Antwerps stadsbestuur voor en tijdens de Franse overheersing. Bijdrage tot de ontwikkelingsgeschiedenis van de stedelijke. bestuursinstellingen in de Zuidelijke Nederlanden {Brugge. 1965). K. Degryse, „De Antwerpse adel in de 18de eeuw", in: J. Verbesselt e.a., De adel in het hertogdom Brabant (Brussel, 1985).

K. Degryse, „Stadsadel en stadsbestuur te Antwerpen in de 18de eeuw. Een sociaal-economische benadering", Tijdschrift

voor geschiedenis.

XCIII(I980). K. Degryse. ,.De zuiderhandel van Henrico R Schilders (1673-1680)", in: Album aangeboden aan Charles Verlinden Ier gelegenheid van zijn dertig jaar professoraat (Gent, 1975). L.G. van Dijck, „Gewapend Eindhoven. Familiewapens van Eindhovenaren of aanwezig in het familie-archief te Eindhoven", De Brabantse Leeuw, XXI (1972). A. van der Does de Willebois, Studiebeurzen. Beurzenstichtingen voor de stad en voormalige meijerij van 's-Hertogenbosch (4 dln; 's-Hertogenbosch, 1904-1906). [L.P.J Gachard, Analectes historiques. dl 4 (Bruxelles, 1867). P. Genard, Verzameling der grafen gedenkschriften van de provincie Ant\verpen (l l dln; Antwerpen, 1856 e.v.). E. Geudens, HetAniïverpsch knechtjeshuis sedert zijn voorhistorisch tijdperk tot op onze dagen (Antwerpen, 1895). Thomas Ernst van Goor, Beschtyving der Sladt en Lande van Breda (In 's Gravenhage, By Jacobus vanden Kieboom, MDCCXL1V). C.R. Hermans, Verzameling van kronyken, charters en oorkonden, betreffende de stad en meijerij van 's Hertogenbosch (3 stukken; 's-Hertogenbosch. 1846-1848). J.C.A. Hczenmans, „Anniversarium van het Oude Kapittel der St. Janskerk te 's-Hertogenbosch", Algemeen Nederlandsch Familieblad, III (1886).

C. Hoek, „De leenkamers van de heren van Wassenaar", Ons Voorgeslacht, XXXIII (1978). 181

P. Janssens en L. Duerloo, Wapenboek van de Belgische adel (4 dln; Brus-

sel, 1992). G.C.A. Juten, Consilium de Beke (z.pl., z.j.). G.C.A. Juten, De parochiën in het bisdom Breda, dl II (Bergen op Zoom, 1935). M.H. Koven, „Geschiedenis van het gasthuis te Geel 1286-1969". Jaarboek van de Vrijheid en het Land van Geel, VIII (1969). M.H. Koven. „Inventaris van het gasthuis van GeeP', Jaarboek van de Vrijheid en het Land van Geel, VII (1968). K. Leenders, „Gageldonk". Hage. VII (1967). J.Th.M. Melssen, Register van Eindhovense xchepenakten van juli 1509 tot juli 15 J l (Eindhoven, 1976). R. Moretus Plantin de Bouchout, Demeures familiales. Notices historiques sur la maison Plantin a Anvers el quelques propriétés urbaines et rura/ex avant appartetw a la familie Moretus, principalement dans landen pays de Ryen (Anvers, 1950). G. Persoons, ,.De genealogie van de Antwerpse loonkundige Hubertus Waelrant (1517-1595). Zijn biografische data en 'Voces Belgicae'", De Gulden Passer. LVII (1979). Ph. Rombouts en Th. van Lerius, De iiggeren en andere historische archieven der Antwerpsche Sint Lucasgiide onder zinspreuk 'Wt ionsten versaemt' (2 dln; Antwerpen, 1864-1876). M. Sabbe, De meesters van de Gulden Passer. Christoffel Plantin, üüi'tsdrukker van Philips II, en zijn opvolgers, de Moretussen (2e dr.; Rotterdam, 1978). A.F.O. van Sasse van Ysselt, De voorname huizen en gebouwen van 's-Hertogenbosch, alsmede hunne eigenaars en bewoners in vroegere eeuwen. Aanteekeningen uit de Bossche schepenprotocollen. loopende van 1500-1810 (3 dln; VHertogenbosch, 1 1 9 1 1 -1914]). A. Schiflings, Matricule de l'université de Louvain. dln III-X (Bruxelles, 1958-1967). J.BJ.N. de van der Schueren, Brieven en onuitgegeven stukken van jonkheer Arend van Dorp, hr. van Maasdam, enz. (1 dln; Utrecht, 18871888). E. Stols, De Spaanse Brabanders of de handelsbetrekkingen der Zuidelijke Nederlanden met de Iberische wereld 1598-1648, dl II (Brussel. 1971). C. Stroobant, „Notice hïstorique sur Ie chapitrc collégial de Saint-Dympne a Gheel", Annales de l'Académie d'archéoiogie de Belgique, X1I1 (1856). E. Verbist, „Opvolging der drossaards", Jaarboek van de Vrijheid en het Land van GeeL IV, V (1965, 1966). L. Voet. The Golden Compasses. A history and evaluation of the printing and publishing activities of the Ojficina Plantiniana at Anlwerp in two volumes, dl l (Amsterdam. 1969). R.A. van Zuijlen, Naamlijst en wapenkaart der leden van de regering, de pensionarissen, griffiers en secretarissen van 's Hertogenbosch, benoemd sedert de terugbrenging der stad onder het gezag der StatenGeneraal der Vereenigde Nederlanden in 1629 (VHertogenbosch, 1863).

D

NSE TAJC VAN DE ,GHILDERS :,

<

"" •''

>*

Boeretif bëü«ficianten en bankiers L.F.W. ADRIAENSSËN

K,*^

"

•'

Afkortingen ARAB Algemeen Rijksarchief Brussel ARAG Algemeen Rijksarchief 's-Gravenhage GAB Gemeeniearchief Breda G AH Gcmeentearchief's-Hertogenbosch GAT Gemeentearchief Tilburg OAA Oud administratiefarchief RAA Rijksarchief Antwerpen RAH Rijksarchief in Noord-Brabant SAA Stadsarchiet'Anlwerpen SAE Streekarchief Regio Eindhoven SAO Streekarchief Oirschot SAOH Streekarchivariaat in de Kring Oosterhout

f Vervolg van p. 182)

Vbis. CORNELis JAN SCHILDERS346 is rond 1538 geboren. Over zijn opvoeding en vooral onderwijs is een en ander te lezen in de bewaard gebleven fragmenten van zijn weesrekening. Daaruit blijkt hoe duur zijn schoenen, tabbaard, broek van Horns laken, leren kolder, bonnet en wambuis waren, alsook zijn schoolbenodigdheden. Te Hilvarenbeek zat hij eerst op de Latijnse school van mr Claes Buys, kapitteldeken. Vervolgens was hij in de kost bij de befaamde pedagoog mr Simon Verrypt, bekender als Verepaeus, die op l juni 1556 ƒ 12:4^:0 ontving voor 147 dagen mondkosten. Vervolgens ging hij met Pasen 1556 te Utrecht school bij de Broeders des Gemenen Levens, waar onder leiding van Georgius Macropedius humanistisch georiënteerd onderwijs werd gegeven. Enkele posten uit de weesrekening: • Item den XVen Januarü anno LVII° gegeven Peeter van Vucht van Cornelis' cruijnbrieff van Antwerpen te brengen - III

stuyver;

346. L.F.W, Adriaenssen. Hilvarenbeek onder de henog en onder de generaliteit. Sociale en ekonumisclie geschiedenis van een Kempens dorp tussen 1400 en

1800 (Hilvarenbeek, 1987)289.

• Item den vierden Mert anno LVH° heb ick aen Jannen van Turnhout, boeckvercooper tot Shertogenbossche, betaelt Cornelis' montcosten tot Utrecht van eenen vierendeljaers X gulden; • Item tsandersdaechs nae Sinte Servaes gegeven den heeren vanden capitule placet absentiae voer Cornelisen - II gulden; • Item den notaris van den capitule van schryven - l stuyver.

347. De naam is afgekort tot Huif,:

en kun worden opgelost als

Hulsens, Hulsels. Hulsel lus. 348. L.F.W. Adriacnssen, „De erfge-

namen van heer Ghijsel Back".

§ 13 „Van den Wouwcr - Van den Heuvel", De Brabant.-,,.' Leeuw,

XLfiyyi) 174.

349. ARAB, Lcenhof van Brabant 99. f I l i r X X l N . december 1574. Kathedraalarchief SintJan 's-Hertogenbosch, map

33/34. 20 augustus 1608. UAII. R 1482, f275. 19 maart 1609. 350. UAT, Hilvarenbeek R 38, f 76 V . 21 maart 1607. R 43, f I71 V . 4 maart 1620; f 174. 29 oktober 1620. R 47, f I66 V , 16 januari 1631. R 55. f 109". 13 september 1657. R 221, rekening 19 november 1620-4 mei 1624. RAA. Weelde Gemeentearchief 11.1'23. 7 februari 1622. 351. a AT. Hilvarenbeck R 220,

17 maart 1618.

352.UAH.R 1511. f 442,2» juli 1634. GAÏ. Hilvarenbeek R 38, f 7 8 .

2» september 1606. R 40. f70'. 23 januari 1612. R l H. f I37 V . 23 april t AM. 353. GAT, H il varenbeek R 44. f 163\ I april 1622. 354. GAT. Hilvarenbeck R 35, f 92\ II m e i 1601. 355. GAH. N 2665. 23 j u l i 1636. GAT. Hil varenbeek R 35. f 144'. 30 januari 1602. R 47. l'2. 9 januari 1630; l" 66, 13 mei 1630; f84 V . 22j L mi 1630.R 51. l'114, 6 februari 1644. 356. L.P.W. Adriaensscn. Non onmin pM.
581.

357. L. Adriaenssen. „Van Poppel". De Hrahantxt' Leeuw. XL1V

(19V5) 189. Zie ook p. 231

van deze aflevering van De Brabantse Leeuw. 358. GAT. Hilvarenbeck R 46. f7.

11 februari 1628. 359. RAII. Raad van Brabant 1324. f82, 12 december 1633. 360. OAT. Hilvarenhcck R 50. f 76. 31 maart 1641. Adriaensscn, Hilvarenbeck onder de hertog,

60.81.87. 103. 361. OAT. Hilvarenbeek R 47, l'20. 6 maart 1630. 362. "AH. R 1565. f 349V. 7 april 1645.

LJit-de eerste post blijkt dal Cornelis' kruin werd geschoren, wat nodig was om op basis van de zo kenbaar wordende lagere wij-

dingen geestelijke bene l i ei es te bezitten, die hij als studiebeurzen kon gebruiken. In hei kruinscheringsjaar 1557 verwierf hij het SintSebastiaansaltaar van de eerste fundatie in de kerk van Hilvarenbeek. en mr Servaes Schilders, zijn heeroom en voogd, betaalde voor vier jaar placel ah\entiae (verlof voor afwezigheid) ƒ 8. In 1562 wordt hij nog gc/ien als rector van het Leonardusaltaar te

Helmond. Op 5 september 1557 verrekenden Comelis' voogden te Utrecht met bruer Jan Hulsens 347 en elf dagen later werd hij als student ingeschreven aan de universiteit van Leuven. Cornelis kwam zonder academische titel thuis in Hilvarenbeek, waar hij in 1569 van zijn neven en nichten De Bye het omgrachte huis met de wouwerf/r Bicnstede kocht en aan de Gemene Plaats het huis de Swaen (thans Vrijthof 17, nog steeds De Zwaan geheten) betrok, eigendom van / i j n vrouw, Lyntgen Jan Sgreven.34K Haar ouders waren Jan Laurejns Sgrevcn, schout van Hilvarenbeck, en Anna Jans van de Wouwcr.

Nadat Cornelis Jan Schilders was overleden, hertrouwde Lyntgen met Henrick Henrick Willems. Haar voorkinderen erfden van hun vader een deel van de Vorselaarse riddertiende te Hilvarenbeek.344 Zij testeerde in 1 6 1 1 . De Zwaan had zij in 1607 in tocht

gegeven aan haar nadochier Maeyken Henrick Henricxs1"1", die in

eerste echt trouwde met Jan Peter Laureys Damcn en in tweede met Herman Symon Havermans uit Alphen. Maeykens volle zus heette Henriexken 351 en haar halfbroers en -zusters waren:332 1. Handrick Cornelis Schilders, volgt onder VIbis op pagina 195.

2. Hans Schilders, volgt onder V l ter op pagina 198. 3. Maeyken Cornelis Schilders 3xi trouwde te Hilvarenbeek op

9 juni 1596 met Pel e r Comelis de With 354 , zoon van Comelis Janssen de With en van Adriaentkcn Peter Jans de Veth. Na zijn overlijden in juni 1620 hertrouwde zij met Cornelis D i erex van

Oirschot.353 Deze Hoekse lijndraaicr of touwslager was eerder getrouwd geweusi met Marie Comelis van Berleeum356 en

trouwde in 1630 ten derden male met de vroedvrouw Adri-

aentjen Hans de Smiih^ 7 , weduwe van Peter Laureys Vcraa.

Maeykens kinderen: ^8

a. Cornelis Pel er s tic With verhief in 1633 een zevende in eenachtste van tic Hilvarenbeekse riddertiendc.35'' b. Jenneken Peteis de With, gehuwd met Peter Dielis alias de Jonge360, \oerman te Hilvarenbeek, zoon van Gielis Jan Jan Luyten de jonge en van Deuken Henrick Demis de Mesnuiecker. In 1630 kocht hij een huis in de Paarde n straat/''' Zoals zoveel van zijn collega's stak hij zich bij een van /ijn opdrachtgevers, de Bossche koopman Aernout Donckers, in de schulden, toen hij in 1645 van hem ƒ 50 k-rnde.362 c. Adriaentgen PCILTS de With.

4. 363. SAA. N 3364, ongef., l Ü december 1610. 364. Misschien te identificeren met Jan, zoon van Henrick Willem Daniels en Jennekcn Jan Wouters (GAT, Hilvarenbeek 43, 14 maart 1592). 365. ARAB, Lcenhof van Brabant 43, f I68 V , 6 maart 1607; 24 september 1 6 1 1 . 366. GAT. Hilvarenbeek R 221, weesrekening van 3! januari 1623 tot 16 september 1627. 367. Adriaensscn. Non omnia i>oxxuniH.v uinnes, 415. 368. GAH, R 1454. ff 278". 279 V , 8 maart 1610: van haar moeder ontving zij de tocht in eenzevende in een kwart in de helft

5.

van de tiende, die zij verkocht. 369. GAT, Hilvarenbeek R 31. f 22,

9 maart 1643; f 30, 27 maart 1643. 370. SAA. N 3364, ongef.. 10 decem-

6.

ber 1610. ARAB, Leenhof van Brabant 43, fló8 v , 24 september 1611.

371. GAT. Hilvarenbeek R 38, f I 4 I V . 9 februari 1608. R 57, f 6Ü V , 12 oktober 1613. GAH, R 1452,

f176. 17 januari 1609. R 1458, f 71", 4 november 1611. R 1459. V

f 154 . 11 december 1612. R 1462, f 19, 16 oktober 1614.

R 1472, f 181. 28 juni 1 6 1 1 .

R 1494, f 138 V . 24 januari 1618. R 1497, f365, 2 juni 1621. R 1523, f 41 T, 23 augustus 1623. 372. GAH, R 1462. ff 17 V , 18, 19, 16 oktober 1614: aankoop van dit huis. 373. GAT, Moergestel N 4818. f 71, 1615.

374. GAH, R 1449. f98. i.m. 13 mei 375. 376. 377. 378.

1608. R 1451. f 103". 24 mei 1608. GAT, Hilvarenbeek R 43, f 28. 9 maart 1619. R 313, 8 oktober 1618. GAT, Hilvarenbeek N 4306, f 5V, 15 februari 1653. GAT, Hilvarenbeek R 55, f 138, l O december 1654. GAT, Tilburg R 615. l februari 1675.

7.

d. Maeyken Peters de With. e. Christiaen Peters de With. Tanneken Cornelis Schilders363 trouwde te Hilvarenbeek op 10 juli 1601 met Jan Handrick Willem Daniels geheten Keunen alias Huysmans364, afkomstig van Huuge of Lage Mierde. Zij verwierf naast haar ouderlijke erfdeel een part van de Vorselaarse tiende van haar broer Hans en zus Jenneken.363 Tanneken Schilders (f 1615) kreeg twee zonen366: Cornelis en Hendrick. Zij werden in 1624 en 1625 inde hutte e.nde bui/ten onderhouden in cost ende dranck, doen de peste hier was, en toen zal Cornelis zijn gestorven. De andere zoon, Hendrick Jan Huysmans, werd schoenmaker en herbergier aan de Gemene Plaats.367 Cornelisken Cornelis Schilders368 trouwde op dezelfde dag als haar zus Tanneken. Adriaen Adriaen Bellaerts werd haar man. Hij werd weduwnaar in 1640 en was toen vader van:?69 a. Catharina Adriaen Bellaerts, gehuwd met Jan van Arendonck. b. Elisabeth Adriaen Bellaerts, gehuwd met Adriaen Cornelis van Antwerpen. c. Marie Adriaen Bellaerts, in 1643 de weduwe van GuilHam Morel en de huisvrouw van Gabriel Cornelis Dirven. Jenneken Cornelis Schilders370 verhuisde naar Antwerpen, waar zij was gehuwd met een man die eenmaal Thomas Alexander Merttens van Engelant en een ander maal Thomas Mertens van Bouthem wordt genoemd. Thomas was timmerman. Laureys Cornelis Schilders, volgt onder Vlquater.

VIbis. HANDRICK CORNELIS SCHILDERS371 is in 1576 of 1577 geboren en stierf tijdens de grote epidemie te Hilvarenbeek op 19 januari 1624. Hij bewoonde de Valck op de hoek van de Gelderstraat en de Gemene Plaats (thans Gelderstraat l )372 en heeft de kost verdiend als vorster373 en als voerman. Zijn eerste vrouw, Jenneken Peters van Reusel374, stierf te Hilvarenbeek in april 1618. Zij was een dochter van de te Arendonk woonachtige mr Peeter Jan Erven uit Reusel. Handrick hertrouwde nog in 1618 met Barbara Gijsbrecht Boonaerts37-1, dochter van Gijsbrecht Adriaen Boonaerts, vorster van Hilvarenbeek, en van Cathelyn Willem Symons van Mol. Zij overleefde hem ruimschoots en testeerde in 1653.376 De wettige kinderen van Handrick Schilders werden in zijn eerste huwelijk geboren, maar er waren ook twee bastaards: 1. Cathelyn Schilders377, in 1654 vermeld als 'bejaarde dochter' (ongehuwde vrouw) te Duijl in Gelderland. 2. Anneken Schilders is door Hendrick verwekt bij Aleyt Matten Beris, die later trouwde met Cornelis Jan Bacx te Goirle. Zij

trouwde met Peeter Kempen, van wie zij in 1675 een zoon Aert had.378

De wettige kinderen kiv^cn in 1623 van hun vader de tocht in de Valck, welk huis zij in 1628 onderling deelden:379

3. Anneken Hendriek Schilders is op 30 juni 1602 te Hilvarenbeek gedoopt en trouwde met Aert Peters van Heesch alias Wapper380, zoon van Peeter Janss van Heesch en van Isabeel Jaspar Thielmuns. In 1647 kocht hij voor/742 een stenen woonhuis met brouwerij, schuur en stal, gelegen aan het kerkhof,-^1 Daarvoor had hij gewoond op de Wapper aan het einde van de Paardenstraat en de Papenstraat. Anneken stierf rond Pinksteren 1653 \-an een dulle, heete ende contagieuse

sieckte, waarmee haar man enkele weken later ook werd aangestoken en die hem \iju sinnen onmachtich gemaeckl en heel

buijten westen gebracht hadde.. Wapper bleef bedlegerig tot in december 1653, maar genas. Hij stierf pas in 1672. Tweewieligc kar met huif. zoals ze werden gevoerd door de Bcekse voerlieden. Op de achtergrond Den Bosch. Uit: Nicolaus Joannis Visscher. ThecHrum pra'ci/ntarum urhiurn üucatus Krtihantice (1666).

Aert van Heze alias Wapper was voerman. Een aantal van

zijn contacten met 7 ij n opdrachtgevers, kooplieden, gebruikte hij in 1637 om te wedden dat de Spanjaarden het belegerde Breda zouden behouden. Hij wedde op het verkeerde paard en moest/ 130 betalen aan Dierck Ariens van Hoey, samen met 379. GAH. R 1498, f 505\ l j u l i 1623. GAT. Hilvarenbeek R 46, f 113 V , 9 december 1628. 380. Adriaenssen, Hilvarenbeek

onder de hertog, 77. 85. 87, 92. 101. GAH, R im.ongef.. 2 december 1643. R 1565, f 53 V . 20 juli 1645. N 2713, f 4 4 . 20 januari 1650. GAT. Hilvarenbeek R 52, f 24 V , 2 juni 1649. 38!. GAH, R 1603, f 53 V , 4 december 1647. 382, GAH, N 2687, ongct'.. 3 augustus 1637.

Thomas van Vliet, voerman te Turnhout, 52 rijksdaalders aan Peter van Aerssen en Claes Lamberts en ƒ 240 aan Jacques van der Plancken de jonge, allen Bossche kooplieden.382

Wapper kwam herhaaldelijk in aanvaring met de ambtenaren van de tollen en de belastingen van het licent en konvooi. In 1645 sloeg hij de Hilvarenbeekse tollenaar meteen bierkan. Toen hij in 1663 met /ijn vracht boter zonder tolbrief werd

aangehouden door de tollenaar van Eindhoven, kwam het tot ongeregeldheden. Terwijl omstanders de twee knechten van de tollenaar ontwapenden en een collega-voerman probeerde het paard van de man orn te duwen, brulde Wapper: „Sa! Voort, voort! Wij hehhen den brui] van u, ghij schelmen! Ghij

knevelaers!" Hij trok zijn mes en viel op de gehate tollenaar

aan.383

383. GAH, N 2726, f 203, 4 augustus 1663. 384. ARAG, Staten-Generaal 1256224, f l . n o 16, 7 februari 1641.

385. GAH, R 154-18.

386. GAB, Breda R 824, f 193 V . 15 oktober 1627. GAT, Diessen N784, 19decemberl682.Hilvarenbeek R 45, f381", 7 januari 1628. R 46, f 211 v , 11 januari 1630. GAH, R 447, ongef., 18 december 1638. R 1540, f288 v , 21 april 1629. R 1542, f 3 1 3 " , 2 3 juli 1631. 387. SAA, N 2257, f 331, 7 oktober 1633. ARAG, Staten-Generaal 4968, l maart 1636. GAH, N 2680, f24, 2 november 1635, 388. ARAG, Raad van State 2134, f CXXXIIP. GAH. R 1169, p. 59, 23 december 1637. 389. Adriaenssen. „Elf generaties Moonen", 8.

197

Het ontduiken van de vervoers- en verkeerslasten kwam veel voor en ook Wapper werd meermalen betrapt, bijvoorbeeld toen hij in februari 1643 dertig bombazijnen en 40 $l> varkensvlees van Aken naar Breda bracht. Hij vervalste toen zijn paspoort, waarmee hij een aanslag van ƒ 30 ontliep.384 Wapper was de grootste boterkramer van Hilvarenbeek. Hij reed ook tussen Antwerpen en Den Bosch. In 1654 werd Wappers doopceel gelicht. Hij had in 1650 de tiende van de Vrijthof gepacht, maar niet betaald, zodat op 19 september 1653 een Oisterwijkse deurwaarder met twee assistenten voldoening kwam eisen. Zij namen twee melkkoeien mee, die drie dagen later op een veiling werden verkocht. Omdat daarmee de schuld nog niet was gedelgd, zou de deurwaarder op 23 september Wappers huisraad verkopen, wat deze echter door sijn moetwillich getier ende gebleir verhinderde. Nog vier dagen later kwam de deurwaarder met extra mankracht om de weerspannige voerman te arresteren, die nu door toegesnelde buurvrouwen en zijn zoon werd ontzet. Hij sloeg met een groot bandijzer de deurwaarder op zijn hoofd, wat hem zijn hoed kostte. Uiteindelijk werd hij gedetineerd op de Gevangenpoort te 's-Hertogenbosch. In de op 5 mei 1654 opgestelde aanklacht werd een kort overzicht gegeven van zijn eerdere misdragingen. Zo had hij in mei 1647 een voerman uit Waalre laten arresteren en daarbij de dienstdoende deurwaarder uitgemaakt voor eenen fielt, luijschbosch, reeckel ende meer andere diergeüjcke inijurieuse woorden. In september 1650 botste hij met het schepencollege van Hilvarenbeek, dat hem wegens smokkel had veroordeeld. Hij maakte de vroede vaderen uit voor schelmen, dieven en rabou wen, maar ook voor kontlikkers, kwajongens en buitenstaanders. De twee laatste beschuldigingen waren gericht aan de protestanten onder de schepenen, van wie er een, nota bene de commies van de konvooien en licenten, nog maar rond de twintig jaar oud was. Een jaar later nam Wapper eigenmachtig een paard en kar in beslag van zijn collega en dorpsgenoot Erff Wouters van Laerhoven, die bij hem in het krijt stond. Toen Erff zijn bezittingen kwam terugeisen, werd hij met een tang tot bloedens toe op zijn hoofd geslagen.385 4. Adam Hendrick Schilders386 is op 14 augustus 1605 te Hilvarenbeek gedoopt. Hij kocht in 1631 een huis in de Gelderstraat, maar vestigde zich twee jaar later te 's-Hertogenbosch, waar hij praktizeerde als deurwaarder.387 Hij huurde er een huis in de Sint-Jorisstraat, tegenover de Sint-Joriskapel, waarvoor hij in 1636/24 huur betaalde.388 Zijn vrouw was Margriet Hendrick Moonen389, dochter van Hendrick Moonen, vettewariër te Hilvarenbeek, en van Truycken mr Jans van Aenschot. In

390. SAA, N 2260. f 456V, 10 september 1647. 391. GAP. H il varenbeek R 55, f' 138. 8 januari 1658. R 65. f 64\ 13 januari 1663.

392. SAA. N 2260. f456\ l O september 1647. 393. SAOH, Ooslcrhout R 307. f 169, 5 maart 1675. GAT, Hilvarenbeek R 67, i'24. 20 maart 1670: i' 25", l O februari 1670; f 155, 14 december 1671. R 111. f I32 V , l «maart 1660. 394. SAA. N 2556, f 248. OAII. R 1456, f 198 V ', II januari 1661. i.m. 23 april 1618. GAT. Hilvarenbeek R 42. ( 74V. 25 mei

1618. R 56. f 86. 23 september 1611. 395. A.M. Frenken, «Goederen van

het Bossche bisdom in Peel- en Kempenland"', Brabants Heem,

XV (l963) 33.

396. HAT, Hilvarcnbcck R 33, f 199V.

29 maart 1595. 397. GA», R 1452. r' 170, 17 januari 1609. ARAB, Lee n hof van B rabant 43. l' 167, 7 maart 1617; t'168\ 24 september 1611. 39». GAH. R 1487, f 319'. 7 februari 1613. GAT. Hilvarenheek R 34. f 136 V , 7 december 1598. R 38,

f 163", 14 maart 1608: f 169\ 2 april 1608. 399. GAT. Hilvarenbcck R 46. f 38". 31 januari 1628: i.m. 20 januari 1633. R 49, f 377 V , 20 april

1639.

400. GAI\ Hilvarenbeek R 46. f 208V,

22 november 1629. R 47. f 159 V .

30 december 1630. 4 0 1 . G A I I . R 1 5 1 1 . f 442. 28 juli 1634.

GAT. Hilvarenheek R 62. l' 79.

14 juli 1651. OAA Hilvarenheek 790. 1650. sub Esbeek. Zijn afstamming heb ik in L.RW. Adriaensscn, Geschiedenis van c/e families Trompenaars, Trümpener, Trompeneers, Trimpeneers. Trompen en Tromp in f/f

Brabantse en Limburgse Kem-

pen, 1347-1989 (Amsterdam, 1989) 31 S. onjuist vermeld.

1644 woonde zij als weduwe in Den Bosch.390 Hun kinderen worden vermeld in 165K, en in 1663. toen zij hun deel van een huis in de Geldcrsuaat verkochten aan de voerman Marten Cornelis Marlens alias Moonen:391 A. Hendrick Adam Schilders, te Hilvarenbcck gedoopt op 7 maart 1627. B. Jenneken Adam Schilders werd te Hil varenbeek gedoopt op 29 augustus 1628 en trouwde met Corstiaen J oosten van Driell. C. Maeyken Adam Schilders is op 26 januari 1630 te Hilvarenbcck gedoopt en verhuisde met haar ouders naar Den Bosch. D aar werkte zij in 1644 als dienstmeid bij de vroedvrouw Jenneken Joosten van Deurs.392 Zij keerde terug naar haai' geboortedorp, waar zij trouwde met Cornelis Aert Kempen 393 , glazenmaker in de Gelderstraat. Deze was op 7 juli 1633 te Hilvarenbeck gedoopt en werderbegrau-iiop 13 januari 1670. Aert Peter Kempen, kleermaker en winkelier in de Paarden straat, en Peryntje Anthonis Peter Neven waren zijn ouders. Na hel overlijden van Maeyken Schilders (l658 a 1660) hertrouwde hij met Elyzabeth Matthys Jans van Loon. D. Joost Adam Schilders. VIter. HANS SCHILDERS"'"-' vestigde zich als schoenmaker395 te Dicssen. Daar kocht hij in 1595 aan het Laar een huis.-'96 Zijn tweezevende deel in een kwart van de Hilvarenbeekse riddertiende, geërfd van zijn vader, verkocht hij in 1609. ^ In eerste echt trouwde hij met Maeyken Ariaens Meeus398, dochter van Ar iaën bij Lyntken Erasmus Henricxs van der Vlieth. Uit dit huwelijk werden, voor zover bekend, geboren: 1. Cathelyn, te Hilvarenheek gedoopt op 27 september 1595. 2. Adriaen, te Diesscn gedoopt op 18 januari 1600. 3. Jan, te Diessen gedoopt op 22 januari 1601. 4. Adriaen Jan Schilders, volgt onder Vllbis op pagina 198. 5. Maria, te Diessen gedoopt op 8 november 1604. 6. Willem, te Diessen gedoopt op 11 september 1607. 7. Catharina, te Diessen gedoopt op 21 september 1612. Hans' tweede vrouw werd Anneken Henrick Lavaerts399, die op 6 februari 1595 te Hilvarenheek was gedoopt. Haar ouders waren Henrick Lavaerts uit Tongerlo en Hestherken Dirck Gysberls van den Broeck uit Hilvarenheek. In 1629 of 1630 werd zij weduwe.4011 Haar kind was toen al overleden; het heette: 8. Hesther, te Hilvarenheek gedoopt op 26 februari 1625. Vllbis. ADRIAEN JAN SCHILDERS 401 is te Diessen gedoopt op 19 september 1603 en werd te H il varen beek begraven op 2 januari 1677. Hij was minstens sinds 1675 weduwnaar van Anneken Dirriex van den Berge, met wie hij in december 1670 had getesteerd. Zij was een dochter van Dierck Laureys Anthonis van den Berge

bij Martyntgen Pauwels Kemps, die te Esbeek woonden ter plaetsen genoempt Spaendoncxeijnde, aldaer buijten aenden heijcant noïrtwaert.

402.

Adriaen Schilders woonde in de herdgang van Esbeek, waar hij in 1657 de laagst getaxeerde boer was.402 In 1669 kocht hij voor ƒ270 een huis, hof, boomgaard en grond in de Groenstraat403 en in 1675 huurde hij een huis en aangelag voor jaarlijks/15, eveneens te Esbeek.404 Later in dat jaar verkocht hij voor/125 aanzijn dochter Cathelijne zijn huis, aenlaeghsken en grond aan het Spaaneinde.405 De kinderen uit dit huwelijk waren in 1677/19 schuldig voor een gekochte koe.406 Het waren: 1. Jan Adriaen Schilders, volgt onder VlIIbis op pagina 199. 2. Margrieta Adriaen Schilders trouwde te Tilburg op 23 november 1668 met Jan CornelisMutsaerts407, weduwnaar van Maria Peter Ariaen Gerit Vrancken en van Jenneken Cornelis van Eeten. Op 28 november 1674 hertrouwde zij aldaar met Jan Jan Damen van de Puth408, weduwnaar van Lijsbeth Hendrick Poolsen. Hij was een zoon van Jan Henrick Jan Damen en Maria Niclaes Adriaens van Osch en stierf te Tilburg op 23 april 1682. 3. Maria, te Hilvarenbeek gedoopt op 12 maart 1636. 4. Cornelis, te Hilvarenbeek gedoopt op l januari 1641. 5. Cathalyne Adriaen Schilders is te Hilvarenbeek gedoopt op 4 augustus 1643 en trouwde op 20 december 1665 te Tilburg met de daar geboren Willem Jan Heijligers, met wie zij in 1677 haar vaderlijke huis aan het Spaaneinde te Esbeek kocht.405

L. Adriaenssen, „De heer-

lijke hoeve van Tulder", in: Werkgroep Heem kunde Es beek (uitg.). Esheek, niet van gisteren. Gedenkboek bij gelegenheid van hel 100-jarig beslaan van de R.K. parochie H. Adrianus, Esbeek (2e herz. dr.; Hilvaren-

Te Esbeek noemde hij zich Willem Janssen van Doorn.409

Zij verkochten het in 1693 aan hun rijke achterneef Thomas Schilders410, die op I9november 1679 peetvader was geweest van hun zoon Jan. In 1695 hertrouwde Willem met Lijsbeth Hendrick Volders, weduwe van Adriaen Aertssen. Van zijn drie voorkinderen was Cornelis Adriaen Schilders voogd.41' 6. Cornelis Adriaen Schilders, volgt onder VlIIter op pagina 203.

beek, 1990)322.323. 403. GAT, Hilvarenbeek R 66, f 293,

8 november 1669.

404. GAT, Hilvarenbeek R 170, f 184V, 27 februari 1675. 405. GAT, Hilvarenbeek R 67, f 383", 14 juni 1677.

406. GAT. Hilvarenbeek R 170, f240, 407.

VlIIbis. JAN ADRIAEN SCHILDERS412 is te Hilvarenbeek gedoopt op

27 januari 1677. GAT, Tilburg R 365, f 32,

23 september 1634. In 1664 werd zijn schedel ingeslagen met een houweel, waardoor de schotel des hoofts is geborsten geweest ende

15 maart 1656; t' 164, 21 auguslus 1657. 408. GAT, Tilburg R 375, f IO V ,

gebmocken, soo dat in des selffs cuire van noode is geweest te trap-

16 oktober 1676. 409.

panneren, in d'executie vanden welck seventhien a achthien stucken

GAH, R 1578, f 316, 3 maart

1653.

410. GAT, Hilvarenbeek R 173, 173V, 21 februari 1696. 411. GAT. Hilvarenbeek R 173, f 133V, I S j u n i 1695. 412. GAT, Hilvarenbeek R 14,26 oktober 1678. R 67. f 383V. i.m. 9 januari 1677. 413. GAT, Hilvarenbeek R 19, 16701672. 414. GAT, Hilvarenbeek R 172, f225, 13 mei 1688.

199

vant beckeneel sijn vuijtgehaelt, sijnde dijenvolgens een seer extraordinarisse cure, alsoo den gewonden daer van volcomentlijck is

genesen. Over de kosten van de behandeling, ƒ 50 groot, spande de chirurgijn een proces aan tegen zijn patiënt, die uit armoede niet kon betalen.413 Jan Schilders huurde in 1688 een camer met de schuer metten aengelage te Gorp onder Hilvarenbeek en het weiland de Koijweij voor 4 jaar ad ƒ 6:6:0 en 50 steen recht dakstro.414 Een jaar later inspecteerden schepenen van Hilvarenbeek een verlaten stede te Esbeek in de Groenstraat, die laatstelijk door Jan was gebruikt.

Schop en schuur waren al verkocht en van de aanstede restte niet meer dan een out, desolaet vervallen hüijsken van twee gebint, liggende rontom open, sonih'r eenige weechten off deuren inne te wesen, synde by naer sonde r dack, staende het getimmer alle dagen om verre te vallen.4^

Jan Adriaen Schilders trouwde te Hilvarenbeek op 31 januari 1673 met Anna Peters de Roy uit Hoogstraten, aldaar op 13 januari 1630 gedoopt als dochter van Peter bij Christophora van Hertsen (van Herten, van Hcrkcns. van Hert. Hertsens, Hertsen, van Hertsen), bij wie hij vader werd van: 1. Marie Jan Schilders is te Hilvarenbeek gedoopt op 14 juli 1673. Toen op 17 november 1708 Franse dragonders Hilvarenbeek brandden en plunderden, stalen zij van Marie, toen dienstmeid bij Jan Jan Daniels, „l ij w tiet en wollen kleeren" ter waarde van ƒ 36. 4 ' h < )p 13 december 1711 trouwde zij met haar werkgever Jan .lan/e Wolsacks (Wolsack), zoon van Jan Daniels Wolsack. In 1721, toen Marie weduwe was, werd hun roerende nalatenschap verkocht. 417 Over hun kinderen waren Cornelis van Poppel voogd en Jan Jan Schilders toeziender. 2. Anneken Jan Scilders, k: Hilvarenbeek gedoopt op 23 februari 1676, trouwde op 2 l februari 1700 met Gijsbert Jans Kleijne uit Tilburg.

3. Jan Jan Schilders, \olgt onder IX op pagina 201. 4. Adriaantje Jan Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 15 september 1681, trouwde daar op 12 februari 1725 met Francis Roelof Jansen alias Francis Roele, met wie zich zich vestigde te Baarschot onder Diessen. Nadat zij aldaar was overleden op 1 september 1735, hertrouwde haar weduwnaar te Dïessen op 2 september 1736 met Maria Willem Bruers.

5. Aert Jan Schilders, \olgtonder IXbis op pagina 201. In tweede echt trouwde Jan Schilders met Anna Willem Henricx uit Hooge Mierde, bij wie hij vader werd van:

415- GAT, Hilvarenbeek R 172, f273. 25 j u n i 1689. 416. J. van Gils, „De slachtoffers van de grote branden te Hilvarenbeek". De Brabantse Leeuw. X X X X U 9 8 1 ) 154. 417. GAT, Hilvarenbeek R 151,ongcf., 13 december 1721. 418. GAT. Hilvarenbeek R I7K, f 39V. 9 oktober 1743. 419. J, van Gils. „Een familie van ballenmakers en ballenhandelaren. Van Wijck, Van der Linden. Van der Flaes. Van Dun, Naaijkcns", De Brabantse L? e uw, XL

(1991)214,215.

2(10

6. Cornelis Jan Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 6 maart 1688. Hij trouwde ie Tilburg op 20 december 1712 met Anna Maria Willems van l leyst (van Hesl) uit Tilburg en verwekte bij haar: A. Jan, te Hilvarenbeek geboren in oktober 1712. B. Jenneke Cornelis Schilders 418 , geboren te Hilvarenbeek

in januari 171:). trouwde te Goirle op 8 december 1742 met Dirck van der Flaes419, ballenmaker en herbergier aldaar, weduwnaar van Antonet Mathijs Reijns. Hij was een zoon van Jan Dircks van der Flaes, tavernier en zeeldraaier bij de kerk te Goirle, en van Catharina Bogers.

Jenneken is op 4 juli 1775 na het theedrinken te Goirle verdronken in de Leij. C. Anna Cornelis Schilders, te Hilvarenbeek geboren in

oktober 1717. trouwde te Tilburg op 24 januari 1740 met Norbertus Banken, zoon van Bartholomeus Banken en

Catharina de Crom, die aldaar in het Nieuwland woonde en er was gedoopt op 8 september 1719. Zij vestigden zich te Hilvarenbeek. D. Adriaan Cornelis Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 29 oktober 1720 en op 9 april 1785 aldaar begraven. In 1766 gaf de regering van Hilvarenbeek aan hem een vergunning om te bedelen. Vermits hy wegens syn ouderdom niet in staat is om met syne handen de kost te winnen en dewyie onse arme kasse tans in een seer slegten staat is,

kreeg hij toestemming om binnen de grenzen van de dingbank van de goede en barmhartige luijden een aelmoes tot syn nooddruft te gaan vragen.42(}

Cornelis Schilders hertrouwde te Hilvarenbeek op 29 september 1723 met Maria van Trier, waaruit: E. Maria, te Hilvarenbeek gedoopt op 11 juli 1724. IX. JAN JAN SCHILDERS is te Hilvarenbeek gedoopt op 28 februari 1679 en trouwde aldaar op l november 1706 met Marie Christiaen Jan Aerts, dochter van Christiaen Jan Aert Jacobs en van Geertruyt Dirrick Peters de With. Zij is te Hilvarenbeek gedoopt op 6 september 1671 en werd daar begraven op 6 maart 1738. Haar man was op 12 april 1729 te Hilvarenbeek begraven. Kinderen uit dit huwelijk zijn, voor zover bekend: 1. Anna Jan Schilders is te Hilvarenbeek gedoopt op 22 maart 1708. 2. Christien Jan Schilders421 is te Hilvarenbeek geboren in november 1710 en trouwde aldaar op 15 juli 1731 met Jan van Dun. Zij hertrouwde op 25 maart 1736 te Hilvarenbeek met Cornelis Daniels van Poppel, beenhouwer te Esbeek, zoon van Daniel Jacobs van Poppel, landbouwer en herbergier in den Mostaert onder Esbeek, en van Cathelijn Cornelis van Heesch. 3. Gerard, te Hilvarenbeek geboren in januari 1712. 4. Wilhelmina, te Hilvarenbeek geboren in januari 1713. 5. Gerard, te Hilvarenbeek gedoopt op 21 december 1716. IXbis. AERT JAN SCHILDERS422, te Hilvarenbeek gedoopt op 23 april 1685, trouwde met Cathalijn Peeter Aert Huijben, met wie hij in 1710 uit Moergestel naar Hilvarenbeek verhuisde.42-* Al te welvarend was hij niet. Zo kon hij de personele lasten over 1715 niet 420. GAT, Hilvarenbeek R 2! l, f 35V, 2 april 1766. 421. Adriaenssen, Geschiedenis van de families Trompenaars, 168. 301,305,306. 422. GAT, Hilvarenbeek R 208, ongef., 14 april 1710. 423. GAT. Moergestel R 341, f 18 V , 28 mei 1710.

betalen. Om zijn schuld van ƒ 3:12:0 te vereffenen, kwamen op 17 juli 1717 zijn vier stoelen en een kapbort op een openbare vei-

ling onder de hamer, maar niemand kocht ze. Uit de menigte werd geroepen: „Die eerst meijnt, sal een slagh in sijn backens hebben ".

Vervolgens sloeg de vlam in de pan, toen het wijff'svolck met hoopen sijn opgetrocken met vaendels aen stocken gemaeckt, met slaende trommels, degens, stocken en stangen. Zij marcheerden over het

marktveld (de huidige Vrijthof), trokken de katholieke schepen Michiel van de Sanden met de haren van de verkoping en eisten op

hoge toon van de gereformeerde vorster Jacobus de Bosson in de Paardenstraat sterke drank. 4 ' 4

Later vestigden Aert en /ij n huishouden zich weer te Moergestel, althans hun kinderen: 1. Jan Aert Schilders, geboren te Hilvarenbeek in maart 1712, werd in 1728-1729 onderhouden door de armen. 425 Hij was op l mei 1736 hij het meiboomfeest betrokken bij een vechtpartij in een herberg.426 Bij Maria Jan Aerden was hij vader van: A. Gerardus, te Hilvarenbeek geboren in april 1742. 2. Peter Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 17 september 1714, vestigde zich ie Moergestel, waar hij op 21 november 1745 trouwde niet Maria Gooits van Dijck alias Van Tilborgh (naar haar geboorteplaats?), die er werd begraven op 12 december 1761. Hij hertrouwde te Oisterwijk op 13 juli 1766 met Catharina Peter Tamson427 te Hcukelom. Zij is te Oirschot op 22 juli 1740 gedoopt als dochtervan Peter Tamson en Maria Anthonis Boelaers. Zij stierfin haar geboorteplaats

op 25 juni 1808. Peler Schilders, die op 7 november 1781 te Moergestel werd begraven, had minstens drie volwassen kin-

deren, terwijl zeven andere te Moergestel werden begraven op 4 januari 1753, 29 maart 1755, 12 augustus 1758, 16 januari 1760, l O mei 1760, 15 augustus 1767 en 9 juli 1778. Uit het voorhuwclijk werden geboren: A. Cornelia Peter Schilders werd te Moergestel gedoopt op 16 november l 746 en is er begraven op 4 december 1773. Zij was op 16 j 11 n i 1771 te Moergestel getrouwd met Peter van Uijen, met wie zij zich vestigde te Oisterwijk.428 B. Anneke Pcetiu Schilders is te Moergestel gedoopt op 12 april 1748 en trouwde aldaar op 16 april 1781 met

Huibert de Brouwer, met wie zij zich te Oisterwijk vestigde.429 424. GAT, Hilvarenbeek R ! 22, f 187".

I T j u l i 1 7 I 7 . R 2 0 9 . f 1 6 7 . 2 3 en 24 augustus 1725.

425. GAT, OAA Hilvarenbeek 713, 1728-1729. 426. CAI'. Hilvarenbeek R 209, t'379 v , 22 juni 1736. 427. SAO, Oirschot R 274, f 339, juli 1766. 428. W.A. Fasel, Inventaris van liet administratief archief van de gemeen!? Oisierwijk (1230)

1390-1921 (1930) (Oisterwijk. 1992)129. 429. GAT, Moergestel R 349, f 101. 22 maart 1787. 430. GAT. Moergestel R 347, f 26, 5 juli 1771. 431. GAT, Moergestel R 343, f 158, 3 januari 1750.

C. Goort, te Moergestel gedoopt op 14 februari 1751. D. Barbara, te Moergestel gedoopt op 14 maart 1753.

E. Cornelis Peter Schilders, te Moergestel gedoopt op 25 april 1755, kreeg in 1771 van de regering van Moergestel een borgbrief \oor vestiging te Oisterwijk. 430 F. Aart, te Moergestel gedoopt op 7 augustus 1757.

G. Goort, tweelingbroer van de vorige. H. Catharina, te Moergestel gedoopt op 19 november 1759.

Uit het tweede huwelijk: I. Maria, te Moergestel gedoopt op 17 mei 1767.

J. Aart, te Moergestel gedoopt op 29 december 1768. K. Martinus, te Moergestel gedoopt op lOapril 1771.

L. Hendrik, te Moergestel gedoopt op 9 augustus 1774. M. Aart, te Moergestel gedoopt op 29 december 1779.

3. Marlen Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 2 augustus 1716, trouwde te Moergestel op 27 april 1749 met Adrianavan Son. Zij vestigden ?ich te Boxtel. 431 Daar hertrouwde Marlen

op 9 mei 1784 met Catharina Vorstenbosch, weduwe van Pieter van Helmont. Zij werd te Boxtel begraven op 6 december 1783, hij op 19 juli 1784 aldaar. Uit het eerste huwelijk waren geboren:

A. Aart, te Boxtel gedoopt op 27 november 1750, aldaar begraven op 7 januari 1751. B. Maria Anna, te Boxtel gedoopt op l april 1752. C. Jan Cornelis. te Boxtel gedoopt op 5 augustus 1753, aldaar op 7 maart 1757 begraven. D. Jan, gedoopt te Boxtel op 11 mei 1755, aldaar begraven op 5 augustus 1755. 4. Anna, te Hilvarenbeek geboren in januari 1719. 5. Bartholomeus, te Hilvarenbeek geboren in september 1721.

432. GAT, Hilvarenbeek R 14,26 oktober 1678. R 67, f 383 V , i.m. 9 januari 1677. ÜAA Hilvarenbcek692, l april 1699-1700. 433. GAT, Hilvarenbeek R 171, f l W, 12januari 1683. 434. GAT, Hilvarenbeek R 171, f 63 V , 27icbruari 1681 en i.m. l O maart 1683. 435. ÜAT, Hilvarenbeek R 172, f 24 V .

7 maarl 1685. 436. GAT, Hilvarenbeek R 172. f223, 21 april 1688. 437. GAT, Hilvarenbeek R 173, f 268V. 16 december 169X. 438. GAT, Hilvarenbeek R 174.C I03 V , 26 juli 1702. 439. GAT, OAA Hilvarenbeek 701. 1710-1711.

VITIter. CORNKLIS ADRIAEN SCHILDERS4" werd te Hilvarenbeek op 25 november 1645 gedoopt en trouwde aldaar op 9 april 1669 met Engel Michiel Wouters alias Princen433, die op 7 mei 1722 te Hilvarenbeek weduwe werd en er op 5 april 1726 overleed. Zij waren pachtboeren geweest. Engel was een dochter van Michiel Wouter Andries Schellekens en van Maeyken Jan Michiel Pasmans alias Maeyken Michiel Claess, landbouwers te Groot Esbeek. In 1683 nam Cornelis Schilders van Mattheus Jacobs van Trier de pacht over van een huizing, aangelag, hof en boomgaard te Esbeek aent Spaendoncx eijnde, die deze in 1681 voor een periode van acht jaar had gehuurd van Dielis Niclaes Bruers om ƒ 2:10:0, l vierendeel rogge en 100 stenen recht dekstro.434 Ook Cornelis lijkt zijn pachttermijn niet hebben volgemaakt, want twee jaar later pachtte hij van Hendrick Laureys Bruers een stede met huizing en aangelag te Esbeek, uitgezonderd de kamer, schaapskooi, den Haeverhoff en l ~ lopenzaad groes aan het einde van het hof voor een periode van zes jaar ad ƒ 15 en 100 stenen dekstro.435 Halverwege het huurcontract verwierf het dorpsbestuur van Hilvarenbeek wegens achterstel van verpondingen het bedrijf, waarop het contract onder dezelfde voorwaarden werd vernieuwd.436 Eind 1698 pachtte Cornelis Schilders een andere hoeve aan het Spaandonkseinde.437 Hij kon echter aan zijn verplichtingen niet voldoen en was in 1702 200 stenen dekstro achterstallig, alsook de dorpslasten. Aan de eigenaar Jan Verhoeven beloofde hij in juli binnen een maand de helft van het dekstro te leveren en de rest in september, binnen zes weken een mud rogge en met aanstaande kermis ƒ 5 voor het restant van de pacht. Bovendien moest hij de

kosten betalen voor het 'bevonnissen' van de pachtcedulle en het in beslag laten nemen van de gewassen te velde.43* In die tijd, rond de eeuwwisseling, werden Cornelis en zijn gezin

ondersteund door de heilige-geesttafel van Hilvarenbeek.439 Door zijn armoede kon hij de dorpslasten niet betalen en daarom werden op 14 oktober 1718 zijn vier koeien op een openbare veiling verkocht. Hij was niet zo gelukkig als zijn neef Aert Jan Schilders (IXbis), die door dorpsgenoten werd beschermd tegen een veiling.

Een zwarte koe met witte horens werd ingezet op ƒ 40, maar verkocht voor ƒ6, een zwarle koe voor ƒ 40 en ƒ 8, een rode koe voor ƒ40 en ƒ 8 en een jonge rode koe voor ƒ 40 en ƒ l O.440 Cornelis Adriaen Schilders en zijn vrouw waren de ouders van:441 1. Jan, te Hilvarenbeek gedoopt op 20 februari 1670, jong overleden. 2. Anneken Cornelis Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 12 mei 1674, is daar o\ e deden op 7 april 1704. 3. Jan Cornelis Schüdt-rs, \olgl onder IXter op pagina 204.

4. Jenneken Cornelis Schilders is op 28 februari 1678 geboren te Hilvarenbeek en trouwde te Diessen op l februari 1712 met Goijert Jan Philipsen. Zij woonde in 1731 met haar man te Esbeek.442 5. Marie Cornelis Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 10 september 1690, wordt vermeld in de hoofdgeldlijst van 1699I700.432 6. Adriaen Cornelis Schilders, vermeld in de hoofdgeldlijst van 1699-1700.432 IXter. JAN CORNELIS SCHILDERS was in 1688-1689 het twaalfjarige diensibootjen van Catharina Pasmans weduwe Hendrick Jordens te Esbeek.443 Hij kwam 27 oktober 1707 tussen 21 en 22 uur ten huize van Cornelis Breeckels te Esbeek en zei: „lek kom met mijn peert soo van Je molen gereden en mijn peert stoot met sijnen teen tegen

de brugh ende daer bnnj ick met de sack van het peert", kom me even helpen. Breeekels ging mee, maar onderweg werden beiden opgewacht door drie bekenden, met knuppels afgerost en paars en blauw geslagen.444 Jan woonde aanvankelijk met zijn gezin bij zijn ouders te Esbeek.439 In 1706 huurde hij van Tsabella Moonen een aanstede lands (huis, schuur, hof) ie Veldhoven voor zes jaar ad ƒ 30 en 200 stenen dekstro445, ma;ir tien jaar later woonde hij weer bij zijn ouders.446 Jan Cornelis Schilders irouwde te Hilvarenbeek op 24 augustus

440. GAT, Hilvarenbeek R 122. f 4 1 2 .

14 oktober 1718. 441. Kinderen stierven ie Hilvarenbeek op 9 augustus 1701, 4 april 1715 en 9 januari 1728. 442. GAT, Hilvarenbeek R 209. f304", 24 maan 1731. 443. GAT. OAA Hilvarenbeek 682. 444. GAT. Hil varenheek R 208. ongef., 9 november 1707. 445. GAT, Hilvarenbeek R 174. f 258V, 22 maart 1706. 446. GAT, OAA Hilvarenbeek 706, 1716-1717. 447. GAT, Hilvarenbeek R 209, f I07 V , 18 januari 1724. 448. Adriaenssen, Geschiedenis van de families Trompenaars, 170,

2(14

1694 met Pieternel Jan van den Broeck, dochter van Jan Bartholomeus van den Broeck. /.ijn weduwe in 1724.447 Hun kinderen waren: 1. Adriaentjen Jan Schilders werd op 23 augustus 1695 te Hilvarenbeek gedoopt en trouwde aldaar op 6 april 1717 rnet Cor-

nelis Andries School's.44S Hij was een zoon van Andries Lucas Schooffs, landbouwer aan het Sprenkels Eind onder Diessen,

en van Anneken Huijberts van Gijssel. Hij hertrouwde op 12juli 1744 met Margriet Gerrit Taet en op 25 juni 1769 met

Marie Gerrits. 2. Jan, te Hilvarenbeek gedoopt op 5 juli 1697. 3. Heijlken, gedoopt U- Hilvarenbeek op 27 november 1698, is jong gestorven. 4. Petronella, gedoopt cu Hilvarenbeek op 10 september 1700.

5. Giel Jan Schilders, volgt onder X op pagina 205. 6. Jan Jan Schilders, volgt onder Xbis op pagina 206. 7. Heijlken Jan Schilders werd te Hilvarenbeek op 17 oktober 1709 gedoopt en vestigde zich te Diessen449 als huisvrouw van Andries Doormalen (van Dormalen) uit Moergestel450, met wie zij aldaar was getrouwd op 26 mei 1732. Andries was eerder getrouwd geweest met Elisabeth Adriaans Verflaes. Als zijn weduwe werd Heijlken op 3 juli 1767 te Diessen begraven. 8. Catharina, tweelingzus van de vorige. 9. Peter Jan Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 3 januari 1711, vestigde zich op de Stokhasselt te Tilburg, waar hij in 1748 voor een periode van 6 jaar ad ƒ 40 een huizing met schuur, hof en erf (bouw- en weiland) van 7 lopense huurde. 451 Te Tilburg trad hij op 19 mei 1743 in het huwelijk met Catharina Koopmans, die er werd begraven op 18 november 1765. Hun kinderen waren: A. Johannes Baptist, te Tilburg gedoopt op l mei 1744. B. Mechtelt Peter Schilders, te Tilburg gedoopt op 28 mei 1745, trouwde aldaar op 8 november 1771 met Peeter Peeter Hensen en overleed er op 25 februari 1789. Hij is te Tilburg op 19 mei 1742 gedoopt als zoon van Peeter Peeter Henssen en Maria Janssen. Mechtelt testeerde met haar man op 24 oktober 1777452 en hertrouwde te Tilburg op 31 januari 1779 met Johannes Hermanus Beeris. C. Petronella, te Tilburg gedoopt op 14 november 1748 en daar overleden op 31 december 1748. 10. Cornelis, op 15augustus 1713 te Hilvarenbeek gedoopt, leefde nog in 1717.

449. A. Hoozcrnans, „Borgbrieven I. Overzicht v;in ingekomen personen in het dorp Dienen van 1682-1810". Tussen paradijs en toekomst. Nieuwsbrief van de heemkundekring 'loannes Goropius Becanus', no 37 (april 1994)28, 18 maart 1733. 450. GAT, Moergestel R 341, f 54 V , 2 maart 1713. 451. GAT, Tilburg N 77, l'315, 24 augustus 1748. 452. GAT, Tilburg N 102, f 123. 453. Hoozemans. „Borgbrieven", no 37 (april 1994)28, 17 april 1731. 454. GAT. Hilvarenbeek R 76. f 38, 9 juni 1733; ff'343 en 344 V , 25 oktober 1736. Adriaenssen, Non otnnia posxumux omnes, 239. 455. GAT, OAA Hilvarenbeek R 178, f266 v , 26 mei 1747. 456. GAT, Hilvarenbeek R 187, f82, 26 april 1790. 457. Adriaenssen, Non omnia poxxumus omnes. 75.

X. GlEL JAN SCHILDERS453 is op 4 maart 1702 gedoopt te Hilvarenbeek en trouwde te Diessen op 15 april 1731 met Adriaantje van Overbeecq454, dochter van Gerrit van Overbeeck, smid te Diessen, en van Marie Jan Willems van den Nieuwenhuysen, te Diessen gedoopt op 31 augustus 1707. Nadat zij aldaar was overleden op l november 1746, hertrouwde455 Giel te Hilvarenbeek op 28 mei 1747 met Margriet Antonie de Wit, aldaar gedoopt op 5 september 1718, dochter van Antonie Martens de With en van Catharina Anssems. Op 24 januari 1758 is hij te Diessen overleden. Zijn weduwe werd daar begraven op l mei 1769. De kinderen uit het eerste huwelijk zijn: 1. Jan, te Diessen gedoopt op IO augustus 1733 en op 17 oktober 1746 aldaar overleden. 2. Gerrit Magiel Schilders is te Diessen gedoopt op 10 augustus 1734 en trouwde aldaar op 15 april 1765 met Catharina Jan Cornelis Janssen, met wie hij testeerde in 1790.456 Zij was te Diessen op 4 februari 1739 gedoopt als dochter van Jan Cor-

nelis Claassen en Maria Nicolaas van den Nieuwenhuysen. 457 Gerrit en zijn vrouw stierven te Diessen in 1794 en werden begraven op 28 augustus en 6 december. Zij waren de ouders 205

geworden van minstens drie kinderen, die te Diessen werden begraven op 16 j u n i 1767, 4 juni 1769 en 28 december 1770. Met name is bekend: A. Maria, te Diessen gedoopt op 14 maart 1766. 3. Ariaen, te Diessen gedoopt op 20 februari 1736. 4. Peter, gedoopt te Diessen op 18 november 1737. 5. Maria, te Diessen gedoopt op 9 januari 1739. De kinderen uit het tweede huwelijk waren: 6. Jan. te Diessen gedoopt op 23 oktober 1746. Aldaar is op 5 december 1762 een Jan Maehiel Schilders overleden en op

14 december 1770 een naamgenoot begraven. 7. Ariaen, te Diessen gedoopt op 2 maart 1748, aldaar overleden op 18 april 1748. 8. Peer, te Diessen gedoopt op 18april 1750, aldaar begraven op 12januari 1753.

9. Jan, te Diessen gedoopt op 3 januari 1752. 10. Pieternel, te Diessen gedoopt op 31 oktober 1753 en daar begraven op 12 maan 1757. 11. Paulus, te Diessen op 3 januari 1755 gedoopt. 12. Catharina Michicl Schilders 45 *, gedoopt te Diessen op 7 juli 1756, trouwde te Hilvarenbeek op 18 januari 1807 met Hendrick Dijkmans te Kiel, zoon van Embertus Dijkmans en Cor-

nelia van de Voort, op l januari 1755 gedoopt te Hooge en Lage Mierde. Aldaar is zij op 26 mei 1830 overleden. Xbis. JAN JAN SCHILDERS is in maart 1707 geboren te Hilvarenbeek en trouwde daar op 29 april 1725 met Paulijn Stoffel Naeykens459, dochter van Stoffel Claes Naeykens in de Paardenstraat te Hilvarenbeek uiteen van zijn huwelijken metPauwelyn Jans van Arendonck of Maria Cornelis van Goirle. Zij kregen steun van de armentaf cl.460 Te Esbeek, waar hij woonde, kocht hij in 1740 een aanstede met land. 461 Op 24 oklober 1751 hertrouwde hij te Hilvarenbeek met Petronella Nicolaes Pecters462, weduwe van Wouter Brokken.

458. GAT, Hilvarenbeck R 190, f208. 5 januari 1807. 459. ÜAT, Hilvarenbeek R 173, f 9\ 16 april 1692. 460. GAT, OAA Hilvarenbeek 713. 1728-1729. 461. GAT, OAA Hilvarenbeek 517, f 27\ Met dunk aan Jan van Helvoirt te Esbeek. 462- GAT, Hilvarenbeek R 129. f 47. l oktober 1763; f 5 1 , 28 mei 1763. 463. Adriaenssen, Non omnia posfiu-

mus omnex, 347. 464. Huo/emans, „Borgbrieven". 29. 26 januari 1777.

Jan Schilders werd bij îjn eerste vrouw vader van: 1. Joanna, geboren te Hilvarenbeek in juni 1727. 2. Jan. tweelingbroer van de vorige. 3. Cornelis Jan Sctiildersvolgt onder XI op pagina 207. 4. Maria Jan Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 10 december 1732 met de namen Maria Catharina, trouwde met te Hilvarenbeek op 27 maart 1763 met Willem Adriaan van der Zanden. Bij de doopinschrijving van hun dochter Paula op 23 februari 1768 werd hij Willem van den Nieuwenhuysen genoemd.463 Met hun kinderen Adriana. Jan en Paulina vestigden zij zich in 1777 ie Diessen.464 Te Hilvarenbeek werd zij op 7 januari 1782 begraven. Op 29 september van datzelfde jaar hertrouwde Willem aldaar met Maria Peter Adams. 5. Catharina, te Hilvarenbeek geboren eind maart 1735. Vermoedelijk is zij identiek aan Catharina Jan Schilders, die te

'• "y»i

Ti

Hilvarenbeek op 17 september 1769 trouwde met Willem van

Gerven en daar op 27 november 1779 overleed. XI. CORNELIS JAN SCHILDERS, op 20 maart 1729 gedoopt te Hilvarenbeek, vestigde zich op de Haghorst onder Diessen46\ waar hij op 4 juli 1756 trouwde met Cornelia Lambert van Tilborgh, en overleed aldaar op 5 februari 1798. Cornelia is te Diessen op 8 september 1732 gedoopt als dochter van Lambert van Tilborgh en Maria Smetsers. Zij werd de moeder van:466 1. Hendrica, te Hilvarenbeek gedoopt op 19 mei 1757. 2. Paulus Cornelis Schilders, landbouwer in de Waterstraat, werd te Diessen gedoopt op l O februari 1759 en trouwde op 11 juli 1791 aldaar met Cornelia Jan van Gooi. Deze dochter van Jan Cornelis van Gooi en Maria van Gils is te Diessen gedoopt op 14 februari 1764. Aldaar is Paulus Schilders op 13 november 1838 overleden. Zijn en Cornelia's kinderen waren: A. Johanna Schilders, te Diessen gedoopt op 25 maart 1792, overleed te Tilburg op 29 mei 1823. Zij had gewerkt als dienstmeid en spinster. Op 22 april 1819 was zij getrouwd met Jan Baptist Donders, verver en wolkammer te Tilburg, aldaar gedoopt op 2 november 1788 als zoon van Jakobus Donders en Johanna Pikorie. B'. Cornelis, te Diessen gedoopt op 6 november 1793, aldaar begraven op 19 september 1795. C. Cornelis Schilders, landbouwer in de Waterstraat, is te Diessen gedoopt op 30 december 1797 en overleed aldaar op 27 mei 1871. Te Diessen trouwde hij op 26 april 1835 met Adriana Maria de Bruijn, die daar is gedoopt op 14juli 1799 en er op l maart 1870 overleed. Adriaan de Bruijn en Petronella van Dommelen waren haar ouders. Uit dit huwelijk stammen twee kinderen. D. Marinus Schilders, landbouwer, te Diessen gedoopt op 26 oktober 1799, overleden te Hilvarenbeek op 11 oktober 1873. Hij was daar op 4 april 1842 getrouwd met Johanna Maria Timmermans, dochter van Peter Timmermans en Elisabeth Timmermans, te Hilvarenbeek gedoopt op 26 december 1807 en daar overleden op 22 januari 1867. Zij kregen drie kinderen. E. Peter Schilders, gedoopt te Diessen op 27 maart 1802, werkte in 1825 als dienstbode te Tilburg en was later landbouwer te Baarschot onder Diessen. Daar is hij op

465. HoozemanS; „Borgbrieven", 28, 20 september 1756. 466. Kinderen van Cornelis werden te Diessen begraven op 13 november 1770, 27 september 1774 en

l O april 1775.

30 augustus 1874 overleden. Op 17 april 1836 was hij te Diessen getrouwd met Johanna Verhoeven, die daar is gedoopt op 4 juni 1809 en er stierf op lOjuni 1862,dochter van de landbouwers Jan Verhoeven en Anna Maria van Reusel. Uit hun huwelijk zijn tien kinderen geboren.

F. Maria Catharina Schilders, te Diessen op 29 juni 1806 gedoopt, aldaar op 6 mei 1827 getrouwd met Antonij de Cort en er overleden op 15 september 1853. Antonij,

landbouwer, was te Antwerpen geboren op 24 mei 1804 en overleed te Diessen op 18 augustus 1859. Francis de Cort en Maria de Haert waren zijn ouders.

3. 4.

5. 6. 7.

8.

G. Joannes Schilders, op 6 februari 1808 gedoopt te Diessen, aldaar overleden op 25 oktober 1844. Joanna Maria, te Diessen gedoopt op 15 augustus 1760 en daar als Maria begraven op 27 september 1774. Petronella, te Hilvarenbeek gedoopt op 29 april 1763, aldaar overleden op l O j u l i 1764. Joanna, op 4 januari 1765 te Hilvarenbeek gedoopt. Hendrik, te Hilvarenbeek gedoopt op 30 december 1766. Pieternel Cornelis Schilders is te Hilvarenbeek gedoopt op 18 augustus 1768 en werd te Diessen begraven op 22 november 1794. Zij was te Hilvarenbeek op 6 maart 1791 getrouwd met Jan Cornelis Peeier de Laat uit Moergestel. Deze hertrouwde te Hilvarenbeek op 7 februari 1796 met Maria Pulskens. Lambert Cornelis Schilders, landbouwer, is op l november 1770 te Diessen gedoopt en trouwde aldaar op 15 januari 1809 met Cornelia Peter Vi ngerhoets, dochter van Peter Vingerhoets

bij Maria van Gijsel. te Diessen gedoopt op 28 december 1775 en er overleden op 20 januari 1853. Op 20 augustus 1844 is hij overleden, waar hij onder Baarschot had geboerd. Zij waren

de ouders van: A. Maria Schilders, landbouwster, te Diessen gedoopt op 13 december 1 8 1 1 en aldaar overleden op 12 augustus 1871. Te Diessen was zij op 24 november 1833 getrouwd met Nicolaas K u ijpers, landbouwer te Baarschot, gedoopt te Hilvarenbeek op 6 augustus 1810, zoon van Adriaan

Knijpers en van Maria Scheilekens. B. Cornelia, te Diessen geboren op 17 maart 1814.

9. Joanna Maria Schilders, te Diessen gedoopt op 3 april 1775en aldaar overleden op 30 januari 1849. Zij trouwde te Hilvarenbeek op 15 mei 1794 mei Peter Jacobus Adriaansen, gedoopt te Diessen op 26 juli 1772 en daar overleden op 30 januari 1849, zoon van Jacob Adriaensen en Johanna Hendrick Michielsen. 10. Jan Cornelis Schilders is te Diessen gedoopt op 11 februari 1778, woonde aldaar aan de Heikanl en trouwde er op 4 november 1805 mcl Maria Catharina van Gooi, dochter van Peter van Gooi en Maria Verhagen, te Diessen gedoopt op 12 september 1767. Op 18 maart 1845 is hij te Diessen overleden. Uit dit huwelijk: A. Cornelia Schilders, landbouwster, is te Diessen gedoopt op 6 juli 1806, trouwde aldaar op 11 september 1831 met

de boer Wouterus van Korven en overleed er op 7 mei 1853. Haar man was te Diessen op 12 augustus 1799 gedoopt als zoon van Jan van Korven en Johanna van de Ven. Wordt vervolgd

208

L.RW. ADRIAENSSEN Afkortingen A AT Atxiijarchief Tongerlo ABll Bisschoppelijk archief 's-Hertogenbosch ARAB Algemeen Rijksarchief Brussel ARAG Algemeen Rijksarchief 's-Gravenhage GAB Gemeentearchief Breda GAH Gemeentearchief's-Hedogenhosch GAT Gemeentearchief Tilburg OAA Oud administratief archief RAA Rijksarchief Antwerpen

467. GAT, OAA Hilvarenbeek 790.

legger Sinl-Jansbcde 1650, sub Esbeek 2 stuivers vuti x\n aertXehruyck. Tilburg N 13. f 131. 1648. R 612, 30 maan 1638. RA A, Weelde Gerneentearehiel' 13. f 173. 12 september I6MI. GAll. R 1524. f 233\ 26 mei 1624. R 1542. f 560V. 15 december 1631. 468. ARAB. Leenhol' van Brabant 43. f I66 V , 2« april 1617. GAH. R 1464. I'266 V , 19 april 1617. R 1482. fT274 v , 275, 276, 277, 19 maart 1609. Stadscommissie der kerkmeesters 2, f l S l x . 469. GAT. Hil varenbeek R 37. f 122. 23 december 1605. 470-GAT. Hilvarenbeek R 12. 471. GAP, Hilvarenbeek R 50. r30U v , 16 maart 1646. 472. ABll. Parochiedossier Lage Mierde. 15 augustus 1610. G A H . N 2661, ongef., 2X november 1612: 14 juli 1616. Schutjes. Gexchieiietiis van het bisdom.

IV, 673, 696. Van Sasse van Yssell, De voorname hulzen, II, 547. Frenken, Documenten

hen-effende de kapittels. \ 15. noemt hem ten onrechte zangmeester van Sint-Oedenrode; 146: daar had hij wel een beneficie. De Clercq, ,J.ijst der kanunniken". 162. Lijten. .,De Latijnse school van Oirschni", 92. 473. GAT. Hilvarenbeek R 64, l' 195. 25 j u n i 1661. R 171, f 144. 22 oktober 1682.

RANB

Rijksarchief in Noord-Brabant

SAA SREO

Stadsarchief Antwerpen Streekarchief Regio Eindhoven. Rayondepol Oirschot

(Vervolg van p. 208 van de vorige jaargang)

Vlquater. LAUREYS CORNELIS SCHILDERS467 is in 1579 geboren. Hij erfde een deel vande smachtende ende coorenthiende van Vors.u'laer, gelegen ende gelicht wordende inde vrijheijt van Hilvaren-

beeck.4^ In december 1605, kort na zijn bruiloft, kocht hij aan de Gemene Plaats een huis met 'materialen' (bedrijfsinrichting) 469 , waar hij als bakker en herbergier de kost ging verdienen. Hij was in 1629 rentmeester van de beurzenstichting van Jan van den

Langencruys47", in 1646 borgemeester471 en in de jaren veertig verschillende malen schepen, tot na de vrede van Munster de wet werd verzet en president-schepen Schilders niet meer in de nieuwe bank terugkeerde. In 1660 of 1661 is hij overleden. Laureys trouwde met Syken Jan Mcrcx. Haar broer, de priester mr. Cornelis Jan Mercx 472 , was in 1605 rector van de Latijnse

school te Oirschot. In 1612 machtigde hij zijn zwager Laureys Schilders om de inkomsten van zijn kanunniksdij te Turnhout te incasseren en gaf hem in 1616 ook volmachten voor de afhandeling van de Oirschotse erfenis van zijn grootmoeder Cathalyn Bar-

tholorneus Gerart Jacobs, weduwe van Henrick Goyaertss van den Maerselaer. Hij was toen zangmeester van de Sinl-Janskathedraal

te 's-Hertogenbosch. In augustus 1618 is heer Cornelis te Hilvarenbeek overleden; zijn lijk werd te Turnhout begraven. Laureys en Syken waren de ouders van: 473

I. Cornelis Laureys Schilders de oude. volgt onder Vllter op pagina 55.

474. GAT. Tilburg N 6, f 75 V , 3 juni l63].TilburgR366,f52.6juni 1658. R 370. f 201. 14 december 1668. Moergestel R 46 (oud), f33, [5 maart 1595. 475- Bots, Mallhey en Meyer, Noordbrabarttxe studenten, 530, no. 3712. 476. Adriaenssen. „Elf generaties Moonen". 159-171. 477. Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de hertog. 331. 478. SREO, Oirschot R 209. dl I, p. 359, 14 oktober 1653. 479. ABH. Bisdom 10, Compuius Sigilliferi 1629-1635, p. 13, 17 januari 1632. 480. SRKO, Oirschot R 150B. p. 30, 6 maart 1625. R 159, p. 107, 23 februari 1634: p. 387, 29 augustus 1634.R 160, p. 114.

4 april 1635: p. 210, 10 juli 1635. R 169. f694, 23 januari 1642. 481. SRHO, Oirschot R 161, p. 214. 26 juli 1636. 482. GAT. Hilvarenbeek R 55. f 106V. 8 september 1657. 483. GAT. Hilvarenbeek R 46. f 11 P. 9 december 1628; f 163, 5 maart 1629. R 169, f 4 1 , 4 februari 1664. Adriaenssen, Non omnia /Mxxitmux omne.ï, 63, 396. 484. GAT. Tilburg N 13. f497, 6 mei 1643. 4K5. GAT, Diessen N 785. 20 j u n i 1689.

2. Maeyken Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 24 januari 1607, trouwde te Tilburg op 6 februari 1627 met Niclaes Daniel Mutsaerts474, leerlooier en schoenmaker aldaar. Hij was een zoon van Daniel Joost Denys Mutsaerts en Adriana Cornelis Jan Laureys Eelkens. Zij kregen twee kinderen: a. Adriaen Mutsaerts4" studeerde te Leuven, werd priester en was van ongeveer 1666 tot zijn overlijden op 6 oktober 1688 pastoor van Ulvenhout. b. Ida Claes Mutsaerts (1631-1689) trouwde in 1649 met Jan Faes Moonen476 (1626-1688) uit Hilvarenbeek, zoon van de voerman Faes Henricx Moonen bij Elisabeth Jans van Pelt. Hij was voerman en een van de belangrijkste drapeniers te Tilburg. Voorts was hij agent van de heer van Tilburg. 3. Mr. Adriaen Schilders477 werd te Hilvarenbeek op 15 augustus 1609 gedoopt, studeerde te Leuven en promoveerde daar tot baccalaureus in de theologie. Hij werd tot priester gewijd. Te Hilvarenbeek en Turnhout bezat hij beneficies. Zijn vader heeft hij niet overleefd. 4. Jan Laureys Schilders478, te Hilvarenbeek gedoopt op 3 februari 1613, trouwde479 in 1632 met Cathelyn Geerling Gijssels480 uit Oirschot, dochter van Geerling Jan Gyssels en Jenneken Huybrechts Vermuelen. In 1636 verkocht hij namens zijn vader een huis aan de Vrijthof te Oirschot, afkomstig uit de nalatenschap van zijn moeder.481 Op 3 mei 1651 hertrouwde hij te Hilvarenbeek met Anna van Oss uit Diessen, dochter van Jacob van Oss en van Geertruyt Philips Pauwels. Samen met zijn zwager Jacob van Oss de jonge besteedde hij in 1657 zijn krankzinnig geworden schoonmoeder uit. Hij was toen droogscheerder te Antwerpen.482 Mogelijk is hij de Jan Schilders, die op 6 december 1677 te Turnhout is overleden. Uit zijn voornuwelijk zijn geboren: A. Elysabeth Jan Schilders is te Oirschot gedoopt op 24 april 1633 en trouwde te Turnhout op 2 december 1656 met Cornelis Goeyerts. B. Jenneken, te Oirschot gedoopt op 21 oktober 1637. C. Adriaen, te Oirschot gedoopt op 23 september 1639. D. Maria, te Oirschot gedoopt op 8 september 1641. 5. Catharyna Laureys Schilders werd op 17 september 1617 te Hilvarenbeek gedoopt en daar begraven op 27 januari 1675. Zij was getrouwd geweest met Ariaen Jan Diepenbroecx483,

die eerst aan de Gemene Plaats het huis de Hasewint huurde484 en in 1661 zijn schoonvader opvolgde als bakker en herber-

gier. Ariaen testeerde in juni 1689485, waarbij hij zijn dochter Anneken zijn beste bed en de bakkerij naliet. Nog in hetzelfde jaar overleed hij. Hij was te Diessen gedoopt op 3 juli 1611 als zoon van Jan Jan Diepenbroecx, voerman in de Gelderstraat

te Hilvarenbeek, en van Henricxken Jan Adriaenssen van den

Nieuwenhuysen. Kinderen: a. Anneken Adriaen Dicpenbroecx. b. Cathelyn Adriaen Diepenbroccx486, geestelijke dochter te Antwerpen. c. Lissia Diepcnbroecx. d. Jan Adriaen Diepcnbroecx (1638-1681), timmerman in

de Gelderstraat, gehuwd met Stoffelyn Hendrick Reynieren van Rovert. 487 e. Adriaen Dicpenbroecx, schoenmaker te Tilburg, gehuwd met Isabella Anthonis Sebastiaen van Poppel488. dochter van de gareelmaker Anthonis Sebastiaenssen van Poppel alias Grelen en van Mayken Jan Schellekens uit de Schoolstraat. 6. Cornelis Laureys Schilders de jonge, te Hilvarenbeek gedoopt op 19januari 1620, trouwde te Weelde op 24 januari 1643 met Elisabeth mr. Willem Lemnius 489 en investeerde/ 1000 in dat huwelijk. 490 Zij moet nog hetzelfde jaar zijn overleden, want Cornelis hertrouwde in januari 1644 met haar zus Maeyken Willem Lemnius. 491 Trouwen met een schoonzus was alleen

4K8. 489.

490. 491.

492.

493. 494.

UAT, Diessen N 785. 5 juli 1689. Adriacnssen, ,.De familie van Rovert". 196. Adriaenssen. Non oumia /w.v.winnix omne.s, 396, 397. RAA, Weelde Gcineentearchief 12. f 14\ 4 februari 1632. Gemeentearchief 13. f 19. 5 april 1645: t'45\ 5 december 1645. KAA, Poppel Kerkelijke Archieven 64. 24 maan 1643. RAA. Ptippel Kerkelijke Archieven 64, 21 april 1672. Weelde Gemeentearchief 12, f I4\ 4 februari 1632. Gemeentearchief 13. f 19. 5 april 1645: f 45 V . 5 december 1645; f 139\ l H mei 1649. Gemeentearchief 15, f20, 29 oktober 1677; f 9 1 , l j u l i I6SO. GAT. Hi l varenbeek R 169, f 193. 2 november 1668. Verbiest. „Kerkrekcningen van Weelde". 141. Adriaenssen. Hilvdrenbeek onder de hertog, 249, 35 l. Adriaenssen, llilvarenheek onder de hertog. 344.

mogelijk, als de bruidegom kon bewijzen geen lichamelijk verkeer met zijn eerste vrouw te hebben gehad, dus dal zij tijdens of zeer kort na de bruiloft was overleden. De ouders van beide zusjes waren mr. Willem Lemnius, schout van Weelde en Poppel, en Elisabeth Cornelis Wcymers. Cornelis en zijn vrouwen woonden te Weelde. Hij was daar ambachtsman 492 en overleed er op 31 maart 1665. Zijn weduwe stierf te Weelde op l maart 1680 en liet een zoon achter:

A. Guilliam Schilders49-1 is op 3 december 1644 te Hilvarenbeek gedoopt en verhuisde met zijn ouders naar Weelde. Hij volgde middelbaar onderwijs te Turnhout en deed in 1666 zijn professie in het Sint-Michiclsklooster van de norbertijnen te Antwerpen, waar zijn oom Martinus Schilders prior was.

In I66H is hij tot priester gewijd.

Achtereenvolgens was hij proost van zijn abdij, pastoor van Deurne en Borgerhout en van 1702 tot zijn overlijden op 20 oktober 1717 pastoor van Meer. 7.

Maitinus Schilders 494 is op 13 maart 1623 te Hilvarenbeek gedoopt, promoveerde tot baccalaureus in de theologie aan de universiteit van Leuven, trad in 1650 in bij de norbertijnen

van de Sint-Michiclsabdij te Antwerpen en werd in 1651 tot priester gewijd. In zijn abdij was hij proost, prior en professor in de theologie. Hij stond bekend als eruditissimus virpmfundi

doctus, wat onder meer bleek uit zijn publicaties van 1663, te weten: • Panegyricus (ter gelegenheid van de inauguratie van de

nieuwe abt van zijn abdij); • Horatio Leomna (Latijnse verzen, opgedragen aan de

nieuwe abt); • Theologia umversa (een leerboek). Later werd hij provisor van de norbertijnen te Nederokkerzeel.

waar hij op 25 augustus 1670 is gestorven.

Vllter. CORNELIS LAUREYS SCHILDERS DE OUDE is op 20 maart 1605 te Hilvarenbeek gedoopt. Hij trouwde met Marie Wouters Verryth495, dochter van de welvarende Beekse molenaar Wouter Lodewycx Verryth en van Elysabeth Janssen de Croin. In 1631 kocht hij voor ƒ 1460 een huis in de Gelderstraat.496 Cornelis was lakenkoper en vermoedelijk heeft hij ook als voerman gewerkt. In de Hilvarenbeekse kerkrekening van het Kerstjaar 1636-1637 staat: aen Comeüs Schilders van loot te vueren Hl gulden /// stuyvers^1-, maar dal is nog geen reden hem voor beroepstransporteur aan te zien. In 1635 heeft hij echter brandewijn geleverd aan de Bossche linnenkoopman Jan van den Gevel, wat al sterker wijst op een handelstrafiek.49S Marie Verryth overleed te Hilvarenbeek op 18 juni 1636 en haar weduwnaar kwam vijftig weken later huwelijkse voorwaarden499 overeen met Adriaentken Jacob Rijsbosch. Van haar ouders Jacob Jan Huybrechts500, substituut-secretaris van Hilvarenbeek en kramer, en Margriet Aert Thielmans erfde zij in 1642 het huis en de brouwerij den Witten Leeuw in de Gelderstraat. 501 Uit het eerste huwelijk zijn geboren:502 1. Lysken Cornelis Schilders is op 22 oktober 1630 te Hilvarenbeek gedoopt en trouwde daar op 7 december 1649 met Jan Servaes Middegaels de jonge5'0, zoon van de voerman Servaes Matthijs Middegaels ex mat re Schilders en van Maeyken Willems van der Linden. Jan was bakker, molenaar, koopbrouwer en in de Gelderstraat, -waarschijnlijk in den Witten Leeuw-, tavernier. Hij was op 13 maart 1624 te Hilvarenbeek gedoopt en werd daar begraven op 29 mei 1713. Op 4 januari 1666 had hij een tweede huwelijk gesloten met Helena Willem Nouwen 304 , met wie hij aan de Gemene Plaats woonde.

495. GAT, Hilvarcnbeek R 52, f 3 T, 4 augustus 1649. R U U , ongef., 7 april 1650. Adriaenssen. „Van Gijsel". 93.

496. GAT, Hilvarcnbeek R 51, f lv,

7 februari 1643. 497. GAT, OAA Hilvarenbeek 42X6. 498. SAA, N 2260. f 193. 499. GAT, Hilvarenbeek N 4309. 6 juni 1637. 500. Hij was een zoon van Jan Huybrecht Aerts alias Ansems. schepen van Hilvarenbeek, woonachtig aan de Gemene Plaats, en van Adriana Willcm Rysbosch. 501. GAT, Hilvarenbeek R 50. f 171.

april 1642. 502. GAH, R 1549, f 464. 24 februari 1638. R 1557. f 176, 17 februari 1639. GAT, Hilvarcnbeek R 50, f549, 17 augustus 1647. R 169. f 38", l januari 1664. R 246. weesrekening van 24 juli 1638 tot in 1650. Hilvarenbeek N 4308. f H 1 ', 25 januari 1655. 503. GAH. R 1646, f 2X7, 9 februari 1672. Adriaenssen. „Middegaels te Hilvarenbeek", 148. 504. Adriaenssen, ,.De erfgenamen van heer Ghijsel Back", § 16 ..Nouwen". 61. 505. RAA. Weelde Gemeentearchief

2. Lyntgen Cornelis Schilders50-"1, te Hilvarenbeek gedoopt op

16 december 1632, heette in een anno 1667 overgeleverde boedelrekening506 meer als eenjaer sijnde sieck ende water-

suchtich, die daer aen gestorven is. 3. Jan Cornelis Schilders, volgt onder VlIIquater op pagina 56. Cornelis Laureys Schilders de oude had een nadochler: 4. Grietken Cornelis Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 5 mei

13, f 172. 19 mei 1650. ARAB.

Rekenkamer 45080. f22. 506. GAT, Hilvarenbeek R 228. rekening overgeleverd op 10 maart 1667. 507. GAT, Hilvarenbeek R 55. f l 17, l l oktober 1657. 508. Hereswilha. De HeUigGrafpriorij, 13. 22. 509. GAT. Diessen N 783. 3 december 1677.

1638. Haarvader bekende in 1657 ƒ 250 schuldig te zijnaendt? bonefanten ofte clooster van het Heijüch Gracht te Hasselt, uit te keren door zijn erfgenamen.-"1"7 Daarmee werd voor Grietken

een plaats gekocht in dat klooster. In 1662 vertrok zij naar Turnhout, waar in dat jaar een Heilig-Grafpriorij was opgericht.:>OK In 1677 legateerde Clara Rijsbosch ƒ6 aan Margriet, nonneken tot Turenhout50^, in 1702 liet Jacobmyn Rysbosch 55

bij testament aan Margriet, reguliere kanunnikes te Turnhout,

de interest uit/1000 ten laste van het klooster aan Margriet 510 en nog in 1719 werd Maria Margaretha Schilders vermeld als xeitr van het Heilig-Grafkloosler te Turnhout/" 1 '' Vlllquater. JAN CORNELIS ScmmBRS512 werd te Hilvarenbeek op 10 februari 1636 gedoopt. Hij volgde lager onderwijs te Hooge

of Lage Mierde bij meesier Sebastiaen en leerde vervolgens het koopmanschap in wollen lakens te Antwerpen, Den Bosch, Tilburg en elders/'111 Het ging hem niet naar den vleze: in 1669 kon hij ƒ 146 van een rekening voor geleverde lakens door Jan Laureys Colen, een Tilburgse lakendrapenier, niet betalen 514 en in 1686 verklaarde hij dat hij door mal fortui/n ieencnmuel is geweckt tot

510. GAH. N 274], f24, 27 april 1702. 5 1 1 . R A A . N 5744. no. 163. 3 j u l i 1719. 512. (JAT, Tilburg N 16. f 102. 2 j u n i 1671. Hilvarcnbeek N 4308. f l l v , 25 januari 1655. Hilvarenbeek R 68. f459 V , 18 april 1681. R 69. i' 1 7 % . 30 januari 1682- R 169, f 3 8 ' . l januari 1664: t'53, 27 juni 1664; f 193\ 10 november 1668. R 171. f 112. 6 februari 1682. R 174. f258'. 22 maart 1706. 513. GAT, H il varenbeek R 228, weesrekening, gesloten 10 maart 1667. 514. C3AT, Hilvarenbeek R 17. september 1669. 515. GAT, Hilvarenbeek R 207, ongef. 22 j u l i 1686. 516. GAT. Hilvarenbeek R 64. f 12. 25 januari 1659. R l 10. ongef.. 21 februari 1651. R 169, f 29 V , 25 juli 1663. R 225, weesrekening kinderen Sebastiaen Anthonis, 14 april 1646 - 2 augustus 1652, Adriaenssen. Non omnia /WV.VMHJH.V omnes. 382. 395.

517. GAT. Diessen N 784. 19 mei 1684. 518. GAT. Hilvarenbeek R 76, f310. 27 februari 1736. 519. Adriaenssen, Hilvurenheek onder de hertog, 223. 355. 520. GAT, Hilvarenbeek R 174. f406. 25 augustus 1709. 521. GAT, Hilvarenbeek R 22. 2 december 1692. R 71, f58, 5 december 1692.

dekadentie en armoede'. zijn bezittingen waren openbaar geveild door de rentmeester van de geestelijke goederen van het kwartier Oisterwijk31-"1 Jan Schilders was getrouwd met Maria Bastiaens van Poppel 516 , dochtervan Bastiaen Anthonis van Poppel, gareelmaker inde Wouwerstraat, en van Beeltjen Hermans de Molden Zij maakten op 19 mei 1684 hun testament3 ' 7 en negen dagen later werd Maria te Hilvarenbeek begraven. Jan Schilders is aldaar begraven op 14 januari 1719. Zijn en Maria's kinderen waren:-"1'8 1. Laurens Schilders 519 is op 28 oktober 1663 te Hilvarenbeek gedoopt. Wilboit van den Nieuwenhuysen, onderpastoor van de Onze Lieve Vrouw van Antwerpen, een bloedverwant van moederskant, had in 1662 ten behoeve van zijn studieuze familie beurzen gesticht en de eerste bursaal werd Laurens Schilders, die vermoedelijk te Dowaai heeft gestudeerd. Vervolgens vestigde hij zich als schoolmeester te Antwerpen. Bij Elisabeth Hinderspraeck had hij verschillende dochters: A. Maria Catharina Schilders, gehuwd met Cornelis de Laet te Lier. B. Theresia Schilders, op 14 december 1705 gedoopt ie Antwerpen, waar zij in 1736 als ongehuwde woonde.

C. Anna Maria Schilders, ongehuwd te Antwerpen. D. Catharina Schilders trouwde met Govaert Lenders te Rctie.52<) Hun dochter Lucia Lenders woonde in 1736 als ongehuwde jongcdochter te Antwerpen. 2. Isabella Jan Schilders'' 21 , te Hilvarenbeek gedoopt op 10 juli 1665, trouwde met Cornelis Gabriëls. 3. Cornelia Schilders is op 25 oktober 1667 te Hilvarenbeek gedoopt en woonde in 1736 ongehuwd te Antwerpen. 4. Adriaen Jan Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 4 mei 1670. In 1686 verklaarden de schepenen van Hilvarenbeek

ten behoeve van zijn vader dat deze sterk was verarmd, allegerende dat wij dros! ende schepenen voarnaemt daer van neer goede ende speciale kennisse hebben, oversulcx de heeren regenten vant ga.fthuijs genaemt Puttereijken binnen Mechelen, gefundeen by wyten joffrouwe Heijlwith vanden N'teuwen-

huijs, een werck van groote barmhertigheijt tot Goidts eere souden betoonen, ingeval haer eerwerdigen Adriaen, wettigh soone vanden voornaemden Jan Schilders, als synde vande qfkomsten ende vrinden vande voornaemde fondatrice, int voorsschreven gasthuijs souden gelieven aen te nemen.52' 5. Maria Catharina, te Hilvarenbeek gedoopt op 16 mei 1672. 6. Catharina Jan Schilders523 is op 9 november 1675 te Hilvarenbeek gedoopt. Haar opvoeding werd in 1685 voor vier jaar verpacht aan de wagenmaker Wouter van Rovert, die daarvoor gedurende vijf jaar een beemd mocht gebruiken.524 Groenendaal. Uit: B.W. van Schijndel, Genealogie Oliën dit Ouo de Mentock; avec twtices sur les families alliées (2 stukken; Antwerpen, 1954) I, t.o.p. 12. De originele teke-

ning is inmiddels verdwenen uit de collectie Bodel-Nijenhuys van de universiteit van Leiden.

522. GAT, Hilvarenbeek R 207. ongef., 22ju!i 1686. 523. Misschien dezelfde als Maria Catharina Schilders, die in de marge van een ten behoeve van (haar zus) Isabella Schilders verleden akte wordt vermeld: GAT, Hilvarenbeek R 71, f 58, i.m. 29 februari 1696. 524. GAT. Hilvarenbeek R 172, f 84V, 6 november 1685. 525. AAT, sectie 11-278, hoofdstuk „Hapaert Loon", f 23V, april

1562 (hij koopt van de abt van

Tongerlo uit de tiende van Haghorst te Diessen XLV vijmen LXXV gerven hert stroo et de VII- vijmen doofstroo). GAT. Hilvarenbeek R 27, ff 43"en 45, 27 januari 1567. Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de hertog, 273. 274. 526. Vgl. AAT, sectie 11-278, hoofdstuk „Alphen", f 2 1 . oktober 1563.

IVter. SERVABS SCHILDERS52-1 is rond 1516 geboren en ging te Leuven studeren. In 1536 en 1537 was hij aldaar student in legibus (rechtenstudent). Hij behaalde de titels meester in de vrije kunsten en licentiaat in de rechten. De op 29 augustus 1539 overleden Willem van Galen volgde hij op als landdeken van Hilvarenbeek. Sinds november van dat jaar wordt hij ook gezien als officiaal van de bisschop van Luik; als zodanig resideerde hij in 1539-1544 te Diest. Verder verzamelde hij een Hilvarenbeekse kanunniksdij (zijn sollicitatie naar het kapitteldekenaat in 1553 mislukte), drie pastoraten, acht altaren en een kosterij. Ook met wereldlijk bezit was hij niet karig bedeeld: te Riel met de Aasvoortshoeve526. te Breda met huizen in de Katerstraat, te Hilvarenbeek met de grote Klapstaarthoeve onder Esbeek en de herberg De Haan aan de Gemene Plaats (thans Vrijthof 11). In 1533 kocht hij daar nog een huis achter het koor van de kerk (de latere Varkensmarkt) en in 1560 voor/742 een huis in de Priesterstraat (thans Papenstraat). Van zijn zwager Philips die Bye of diens kinderen kocht hij het om waterde, stenen huis met valbrug Gruenendael in het Spul. Misschien heeft hij dit slotje verbouwd en versterkt, want in 1545 blijkt hij, -vermoedelijk onder Esbeek-,

een steenoven te hebben.

527. GAB, R 478, f 78, 21 april 1574. GAT, H il varenbeek R 29, f XXXII, 29 juli 1574; f X X X I I P , l maan

1575; f LXIX, l maart 1575; f LXXXIP, 26 maart 1575. R 41, f 57, 10 november 1616. R 42, f 15V. 26 september 1617. GAH, R 443, ongel'., 9 december 1613. R 1423, f 152 V , 14 maart 1597. 528. ARAB, Rekenkamer 165. ffCLVP'.CLVir, 5 juni 1573. 529. GAH, R 1397, f 450V. 3 maart 1573. 530. Adriaenssen, Hilvarenheek onder de hertog. 299. 531. GAH, R 1448, f 87V. 23 november 1606. 532. Adriaenssen, „Middegaels te Hil varenbeek", 138. 139. 533. GAH, R 429, ongef.. 30 september 1609. R 443, ongef., 9 december 1613. R 1412. t" 348V, 24 januari 1577. R 1437, f 166", 6 februari 1599. GAT. HM varenbeek R 32, f 202 V . 9 augustus 1589. 534. GAT, Hiivarenbeek R 29, f LXIX, l maart 1575. 535. GAT, Hilvarcnbeek R 33, f 66V, 12 november 1592. RANB, Raad en Rentmeester-Generaal 215, dl l, f II. 536. GAT, Hilvarenbeek R 33, f 87 V . 17 februari 1593. 537. ABH, Parochiedossier Hilvarenbeek, map 2, interrogatie van pastoor Van den Langencruys, 29 juni 1615. 538. GAT, Hilvarenbeek R 110. ongef.. 27 juli 1649.

58

Heer Servaes was in 1569 de oudste en weerbarstigste kanunnik van Hilvarenbeek: hij weigerde de nieuwe, in de geest van het Concilie van Trente opgestelde kapittel statu ten te onderschrijven. Drie jaar later was hij overleden. Tot zijn dood was hij landdeken geweest van Hilvarenbeek; in 1570 was hij bovendien landdeken van Breda. Bij Maryke Mertens van Geel liet hij drie bastaardkinderen527 na, die zich lieten wettigen na zich er op te hebben beroepen dat zij waren geprocreërt byden selven meester Sen>aes ten tyde als hy was subdiaken.™ In 1573 verkochten zij het slotje, dat werd omschreven als een steenen, omgraven huys, genoempt Groenendael, en porie, valbrugge, erffve, hof, schuer, bouhuys, somerhuys ende andere zyne servituten binnen waters gelegen, met allen anderen wateren ende graften daeromme ende ontrent loopende, milten gronden van erfenisse aen malcanderen ende by eenen plack gelegen, mitsgaders oock die wallen, dycken, structuren ende allen andere zyne rechten ende toebehoren, groot zynde ontrent achtien lopensaet, metten canten, hollen, dycken ende waterlaten, soo binnen als oock buijten waters, gelegen ïnne derprochïe van Hilvarenbeeck ter plaetschen gemeynlyck genoempt de Spulder gemeynte', daarbij hoorde een met wilgen en andere bomen beplante dijk, lopende van Groenendaal tot de Diessense heide.529 De kinderen waren: 1. Mr. Servaes Schilders530 is in 1548 geboren. Gewapend met het Maria-altaar te Retie als studiebeurs ging hij in 1566 te Leuven studeren. Omdat hij als jurist verder wilde komen in de wereld, -hij wilde bijvoorbeeld promoveren tot licentiaat in de rechten-, liet hij zich in 1573 legitimeren. Zijn grotere belang bij wettiging dan dat van zijn broer en zus blijkt uit de tarieven: Servaes betaalde ƒ 32, Adriaen en Mariken elk ƒ 20. 2. Adriaen Servaes Schilders, volgt onder Vter op pagina 58. 3. Mariken Servaes Schilders531 is in 1553 geboren en trouwde met Mathys Corstiaen Mathyssen van Middegale.532 Zij kochten in 1589 een verbrand huis achter de kerk van Hilvarenbeek. Mariken was weduwe in 1606 en overleed in 1625 tijdens de pestepidemie. Uit dit huwelijk stamt een familie Middegaels van voerlieden en religieuzen.

Vter. ADRIAEN SERVAES SCHILDERS™ is rond 1553 geboren, waarschijnlijk als tweeling van zijn zus Mariken. Hij kocht in 1575 zijn broer Servaes uit diens derde deel van een huis in de Papenstraat naast de cantorij.534 Tn 1592 kocht hij een huis in de Gelderstraat.53? De helft van de hoeve van de Ctapstaert, die hij van zijn ouders had geërfd, verkocht hij in 1593.536 Adriaen stond bekend als gebedsgenezer van vee.537 Zijn vrouw was Catharina Dielis Verschueren538, dochter van Dielis Cornelis Aert Symons geheten Verschueren en van Maryken Dierck Aerts van Dun. Beide echtelieden vielen ten prooi aan de grote pestepidemie van 1625: Catharina overleed op 3 september, Adriaen een

539. ARAB, Rekenkamer 45080. f 12. GAT. Hilvarenbeek R 52, t' 34, 17 augustus 1649. R 110. ongef., 27 juni 1649. 540. Adriaensscn, Hilvarenbeek onder de henog, 321, 322. GAII, R 1560, f 161, 17 oktober 1645.

R 1577, f 376, 20 september 1652. 541. ARAG, Staten-Generaal 1255548. Memorie van allen de beneftcien gefundeert inde kercke van Hilverenheeck ende de pt>ssesseuren der .selvcr diemen noemt heneficiaten (1648); Memorie nnmie te comen lot votdoeninge vande placcate vanden hoog magenden (inzake de annotatie der geestelijke goederen) (3 januari 1650). 542. GAT, Hilvarenbeek R 56, f 4 9 , 9 maart 1609. 543. GAT, Hilvarenbeek R 47, T 238. 2 j u n i 1631. 544. GAT, Hilvarenbeek R 107. ongcf.. 26 oktober 1633. 545. GAT. OAA Hilvarenbeek 4284. rekening 1624-1625. 546. GAT, Hilvarenbeek R 47, f 34 % , 19 maart 1630. R 48, f I62 V . 4 februari 1633. RANB, Raad en Rentmeester-Generaal 215, dl 3, f22. 1623. 547. GAT. Hilvarenbeek R 222, weesrekening kinderen Peter

van Asten. RANB, Raad en Rentmeester-Generaal 215, dl. l, f 50. 548. GAT, Weesrekening Tilburg 1639 (4) van Jan van Tulder: Cornelis Schilders narn gemalen schors af van de mulder te Rovert.

549. Vermoedelijk was haar vader Thomas Dierck Joordcns. 550. GAT, OAA Hilvarenbeek 4285. kerkrekening Kerstjaar 16351636. Idem 4286, kerkrekening Kerstjaar 1636-1637. 551. RANB, Raad en RentmeesterGeneraal 215. dl. 3, f 2 2 . GAT, Hilvarenbeek R 49, f 347, 18 februari 1639. 552. Adriaenssen, Hilvarenbeek omicr de hertog, 347.

dag later. In dezelfde week stierven twee van hun kinderen en twee van hun schoonkinderen. Oir:539 1. Mr. Servaes Schilders540 is op 25 juli 1588 te Hilvarenbeek gedoopt. In 1609 arriveerde hij als student aan de universiteit van Leuven, in 1611 promoveerde hij tot licentiaat in de vrije kunsten, in 1612 werd hij tot priester gewijd en in 1613 kwam hij te Hilvarenbeek wonen. Daar was hij in de kapittelkerk zangmeester en rector van het leerbewerkersaltaar van Crispinus, Crispinianus en Allerheiligen. 541 In de voor priesters moeilijke jaren veertig verhuisde hij naar Antwerpen, waar hij een aanstelling kreeg als directeur en pastoor van het knechtkens huys. Toen hij op 16 februari 1654 testeerde, vermaakte hij ƒ 300 aan de schuurkerk van Hilvarenbeek. Enkele dagen later, rond Bamis, is hij overleden. 2. Dielis Adriaen Schilders is op 13 maart 1626 te Hilvarenbeek overleden. Zijn vrouw, Dingen Hermans de Molder542, stierf op 12 mei 1625 van hetzelfde jaar. Zij was een dochter van Herman Sebastiaen Hermans, molenaar, en van Claerken Aert Thielmans. In 1631 bleken ook hun kinderen te zijn overleden543, van wie bekend zijn: A. Clara, te Hilvarenbeek gedoopt op 13 november 1616. B. Maria, op 11 oktober 1620 te Hilvarenbeek gedoopt. C. Herman, te Hilvarenbeek gedoopt op 5 november 1623. 3. Marie Adriaen Schilders544 is op 15 augustus 1594 te Hilvarenbeek gedoopt. Zij trouwde met Bartholomeus Henricx Hesselmans, zoon van Henrick Bartholomeus Hesselmans en Mayken mr. Adriaen Otten, bierbrouwers in hef Gulden C mij s aan de Gemene Plaats. Op 3 september 1625 overleed Bartholomeus aan de pest, vier dagen later stierf zijn weduwe en in hetzelfde pestjaar crepeerden ook al hun vier kinderen. 545 4. Jan Adriaen Schilders is op 17 augustus 1595 te Hilvarenbeek gedoopt en overleed daar op 12 november 1625. 5. Caerl Adriaen Schilders werd te Hilvarenbeek op 25 augustus 1598 gedoopt en stierf aldaar op dezelfde dag als zijn vrouw Marie: 7 september 1625. 6. Cornelis Adriaen Schilders, volgt onder Vlquinquies. Vlquinquies. CORNELIS ADRIAEN SCHILDERS546 is op 13 februari 1605 te Hilvarenbeek gedoopt en vestigde zich in de Gelderstraat,

waar hij in of kort na 1628 voor ƒ 1000 een huis kocht.-"147 Hij was

schoenmaker of leerlooier.548 Evenals zijn vrouw Heylken Thomas Diercx549 is hij in 1636 of 1637 overleden.550 Hun kinderen: 551

I. Adriaen Schilders 552 is op 23 oktober 1623 te Hilvarenbeek gedoopt. Hij werd op 7 januari 1647 aan de universiteit van

Leuven geïmmalriculeerd en promoveerde daar op 12 november 1648 tot licentiaat. Thomas Schilders verklaarde in 1656 dat hij een broer had, tot Loven gepromoveert tri artibus ende

daernaer hem begeven hebbende inde studiën sacre theologiae, daerinneheerServa.es Schilders, oom vanden voorschreven meester Adrianen tot Loven inde studiën hadde bestelt, deselve sijne studiën subitelyck over off ontrent seven jaeren geleden vertaeten heeft ende vuyt Loven vertrocken synde

buijtenslants geweest. Nooit kwam hij weerom. Nog in 1679 beheerde Thomas het bezit van de inmiddels meer dan een kwart eeuw vermiste Adriaen. 2. Thomas Schilders, volgt onder Vllquater. 3. Lyntken Cornelis Schilders werd te Hilvarenbeek gedoopt op 26 maart 1634. Zij ontving bij testamentaire beschikking van haar oudtante Betteken Verschueren een zilveren sleutelriem.^ 53 Nadien wordt zij niet meer gezien. 4. Jan Cornelis Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op l O februari 1636. Geraadpleegde literatuur: L. Adriaenssen, „Elf generaties Moonen. Namen, data, anekdotes". De Brabantse Leeuw, XIX (1970). L.F.W. Adriaenssen, „De erfgenamen van heer Ghijsel Back", § 16 „Nouwen", De Brabantse Leeuw, XLI (1992). L.F.W. Adriaenssen, ,.De familie van Rovert", Gens Nostra, XXVI (1971 >. L.F.W. Adriaenssen, „Van Gijsel. Vijfenveertig molenaars". De Brabantse1 Leeuw, XVIII (l969). L.F.W. Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de hertog en onder de genemliteit. Sociale en ekononüsche geschiedenis van een Kempens dorp tussen 1400 en ƒ#00 (Hilvarenbeek, 1987). L.F.W. Adriaenssen, „Middegaels te Hilvarenbeek". De Brabantse Leeuw, XXXIII(1984). L.F.W. Adriaenssen, Non omnia possumus omnes. Genealogie van het geslacht Van den Nieuwenhuysen /40ö-/SOO(VHertogenboseh, 1988). H. Bots, I. Matthey en M. Meyer, Noordbrabantse studenten 1550-1750

(Tilburg, 1979).

553. GAT, Hilvarenbeek N 4305. f32. 31 mei 1649.

C. de Clercq, „Lijst der kanunniken van de Sint-Pieterskerk te Turnhout", TciMindria,XXX(\95S). A.M. Frenken, Documenten betreffende de kapittels van Hilvarenbeek, Sinl Oedenrode en Oirschot (Z.pL 1956). Zuster Hereswitha, De Heilig-Grafpriorij te Turnhout 1662-1962 (Antwerpen. 1962). J. Lijten, „De Latijnse school van Oirschot", Campinia. XIX (1989). A.F.O. van Sassc van Ysselt, De voorname huizen en gebouwen van 's-Herlogenbosch, alsmede hunne eigenaars en bewoners in vroegere, eeuwen. Aanteekeningen uit de Bossche schepenprotocolten, loopende van 1500-1810 (3 d\n.; 's-Hertogenbosch, [1911-1914]). L.H.C. Schutjes, Geschiedenis van het bisdom 's Hertogenbosch (5 dln.; Sint-Michielsgestel, 1870-1876). F. Verbiest. „Kerkrekeningen van Weelde. Interessant mobilier", Taxantlria, XXXVIII (1963).

Wordt vervolgd

TAK VAN DE CHILDERS bènéficianten en bankiers ** / T ,

L.F.W. ADRIAENSSEN Afkortingen GAH Gemeente archief" s-Hertogen bost; h GAT Gemeentearchief Tilburg OAA Oud administratief archief RANB Rijksarchief in Noord-Brabanl SRE Streekarchief Regio Eindhoven

(Vervolg van p. 60)

554. GAT, Hilvarenbeek R 7, 20 oktober 1688. R 67. f 10, 4 februari

1670; f 127, 9 juni 1671. R 69,

f 17 V , 30 januari 1682. R 70, f 250V. 26 april 1688. R 118,

ongef., 19 mei 1691. R 169, f 118, 13 mei 1666. R 170, f 343 V , 22 september 1679. R 172. f 286, 5 november 1689.

R 173, f262, 11 december 1698. R 207, ongef., 9 maart 1680; 14 april 1681; 30 juni 1690;

l juli 1690; 8 juli 1690. Raad en Rentmeester-Generaal 215, dl. l, f H.GAH. R 1935, ongef., 22 januari 1667. 555. GAH, N 2728, no. 410. 21 sep-

tember 1663. N 2758, no. 129, 15 mei 1673. GAT, Hilvarenbeek R 67, f385,25 juni 1675.R 169, f lOT, 7 januari 1666. R 170, f I03 v ,9maart 1673; f 192V, 4 mei 1675. R 172, f 73, 20 september 1685. R 207, ongef., 29 januari 1680. 556.

H. Lentz, Ftmdations de bvur-

sesd'étude établies en Belgique. Fondations isolées dites volanres, dl. II (Bruxelles. 1892) 148. 557. GAT, Hilvarenbeek R 172, f 31 V .

3 april 1685. GAH. N 2732, f 51, 20 maart 1671; f 86. 20 maart 1671. Deling van de nalatenschap van Catharina en BarbaraTypoots: R 1628, f310, 12 mei 1671. Vgl. N 2733, f 15,

Vllquater. THOMAS SCHILDERS554 werd op 7 januari 1632 te Hilvarenbeek gedoopt. Te Breda trouwde hij op 28 juli 1657 met Maria van Doren555 uit Diessen, dochter van Jan Jans van Doorn en van Anneken Adriaen Sweens. Van haar nichten Catharijn en Barbara Typoots556 erfde zij zoveel, dat Thomas als weduwnaar aan renteinkomsten per jaar/367:l 1:0 trok.557 Catharijn en Barbara waren twee van de zeven kinderen van mr. Jan

Typoots en Maria mr. Laureys van Gorop. De broers, een priester en een advocaat, stierven evenals de zusters kinderloos. Jan Typoots kwam uit

Diest, liet zich als weduwnaar tot priester wijden en werd oftïciaal van het bisschoppelijke gerechtshof te 's-Hertogenbosch. Maria van Gorop was het enige kind van van mr. Laureys Everaerts van Ghorop, die is geboren te Diessen in 1531. Na een rechtenstudie aan de universiteit van Leuven werd hij advocaat, eerst te Hilvarenbeek en vervolgens te 's-Hertogenbosch. Hij trouwde met de Bossche vrouw Lijsbeth Willems van Broeckhoven. Laureys was een van de negen kinderen uit het huwelijk van Everaert

Joirden Schellekens van Gorop (f 1553-1555) en Anneken Corstens van Wuestenborch. Drie zonen en twee dochters stierven kinderloos. Van de overigen had Joirden van Gorop, schepen van Diessen, twee kinderen: mr. Jordaen van Gorop en Adriana van Gorop, gehuwd met mr. Bartholomeus de Cort, secretaris van Hilvarenbeek. Marye Everaerts van Gorop trouwde met Cornelis Wouter Peters van den Berch, die zij Evert, Cornelis en Anneken van den Berch schonk (Anneken trouwde met Henrick Mathys Henrick Wyten). Ten slotte was er Aleyt Everaert Joordens Schellekens van Gorop, die trouwde met Adriaen Peter Zweens, schepen van Diessen. Hun enige doch-

ter Anneken trouwde met Jan Jansen van Doerne de jonge. Maria en Adriaen van Doren waren hun kinderen.

26 maart 1675.

109

w, MARCIAM:. 47 - 2

Maria van Doren erfde een twaalfde part van de nalatenschap van Catharijn en Barbara Typoots/58

Thomas Schilders en Maria van Doren testeerden in 1684, de laatste sittende met een stoel by den viere ende geïncommodeert met quade beenend Op 27 februari 1685 werd zij te Hilvarenbeek 558. Hel materiaal in dit lemma komt uit mijn nog niet gepubliceerde

genealogie-Van Gorp. 559. GAT, HilvarenbeekR 106, ongef., 2 december 1684. 560.GAT, HilvarenbeekR 192,ongef.,

K april 1685. 561. GAT. Hilvarenbeek R 106. ongef,, 13 april 1685. 562. UAT, OAA Hilvarenbeek 449. 563. GAT, Hilvarenbeek R 110. ongef., 17 december 1652. 564. GAT, Hilvarenbeek R 169, f 113 V , 15 maart 1666. 565. GAT, Hilvarenbeek R 172, f 3 L V , 3 april 1685. 566. GAT, Hilvarenbeek R 173. f 83. 8 mei 1694. 567. GAT, Hilvarenbeek R 72, f 32 V . 9 juni 1700. 568. GAT. Hilvarenbeek R 174, f 187, 14 en 15 oktober 1704. 569. GAT, Hilvarenbeek R 71, f 104\ 14 december 1693. R 169. f 179 V /180, 26 mei 1668. RANB. Handschriftenverzameling 78, ongef.. proces tegen Dielis Claessen Bruers. 57Ü. L.F.W. Adriaenssen, „Hel leenhof Ten Bogaarde en de hoeve

van de Klapstaart. Hoe een belasling teloorging door herhaalde desintegratie van een boerenbedrijf". Tussen paradijs en toekomst. Nieuwsbrief van de heemkundige kring 'loannes Ooropiits Becanus', no, 31 (december 1991) 85, 86. GAT. Oisterwijk N 5285, 20 augustus 1689. GAH, R 422, ongef., 13 februari 1693. N 2770, f396. 10 januari 1668. 571. GAT, Hilvarenbeek R 173. f 173 V ,

begraven.-"160 Zes weken later kwam Thomas Schilders huwelijkse voorwaarden561 overeen met Jenneken Willem Zacharias, met wie hij op 30 april 1685 te Hilvarenbeek in het huwelijk trad. Haar ouders waren Willem Zacharias van Loon (doelende op zijn vermoedelijke woonplaats Hoogeloon) en Catharina Matthijssen. Thomas Schilders was in 1665 een van de acht kapitalisten van Hilvarenbeek (mensen met een vermogen van ƒ 2000 of meer).562 Hij had een behoorlijk rente-inkomen en geneerde zich daarnaast ais bierbrouwer, herbergier, tavernier en landeigenaar. In 1652 kocht hij de herberg en brouwerij de Valck in de Gelderstraat bij het kerkhof.563 Later kocht hij ook het buurhuis.564 Tijdens de 'Franse oorlog' (1672-1679) bracht hij zijn waardepapieren in veiligheid in de kerktoren, maar na afloop miste hij een rentebrief van ƒ 7:10:0.5&1 Bij de grote dorpsbrand van 1694 leed hij aan de Valck ƒ 800 schade aan schuur, stal, schop, een deel van het huis, hooi en timmerhout, terwijl de schade aan het tweede huis ƒ 350 ten laste van Schilders bedroeg en ƒ 50 wegens schade aan meubels en gereedschappen ten laste van de huurder, de linnenwever Francis van den Bergh.566 Een van beide huizen in de Gelderstraat verkocht hij in 1700.567 In het andere huis bleef Thomas bier tappen.568 In het Hoog Spul bezat hij een viswouwer 569 en te Esbeek de Klapstaarthoeve met nog een viswouwer.570 In 1693 kocht hij onder Esbeek van Willem van Doorn en Catharina Adriaen Schilders nog een boerderij.571 Thomas Schilders is te Hilvarenbeek begraven op 23 maart 1714. Zijn kinderen uit het eerste huwelijk overleden op jonge leeftijd: 1. Cornelis, te Hilvarenbeek gedoopt op 13 juni 1658. 2. Jan, te Hilvarenbeek gedoopt op 19 september 1659. 3. Adriaen, te Hilvarenbeek gedoopt op 5 november 1661. Uit het tweede huwelijk: 572 4. Servaes, te Hilvarenbeek gedoopt op 24 mei 1686 en daar overleden op 29 mei 1686.

5. Jan Thomas Schilders, volgt onder VUIquinquies op p. 1 1 1 . 6. Cornelie Thomas Schilders is op 12 mei 1690 te Hilvarenbeek

gedoopt en trouwde daar op 20 j uni 1723 met Aart van Raak573, weduwnaar van Marie Andries Aart Wouters (van den Nieuwenhuysen), zoon van Jan Aerts van Raeck en Maria Meyers.

2! februari 1696. 572. GAT, OAA Hilvarenbeek 692, l april 1699-1700. 573. ÜAT, Hilvarenbeek R 76, f 95. 4 februari 1734. Adriaenssen,

7. Willem Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 6 februari 1693,

is aldaar begraven op 28 maart 1714. 8. Servaes Thomas Schilders werd op l september 1696 te Hilvarenbeek gedoopt. Hij trouwde te Moergestel op 3 mei 1716 met de vandaar geboortige Jenneken Dirck Jan Jacobs574, dochter

Non omiiia possumus omnef.i, 203.

574. GAT. Moergestel R 3 1 1 , f 13, 25 januari 1720.

van Dirck bij Perijntje Peeter Rombouts. Nadat zij op 19 juli

110

1718 te Moergestel was begraven, hertrouwde Servaes aldaar op 10 september 1719 met Elisabeth van Beurden, met wie hij ging wonen te Moergestel.575 Aldaar werd hij begraven op 3 juni 1758, zijn weduwe volgde hem op 2 december 1768. Uit zijn eerste huwelijk had hij de volgende kinderen: A. Piternella Servaas Schilders, te Moergestel gedoopt op 20 oktober 1716, aldaar begraven op 14 mei 1774. Zij was op 15 januari 1747 getrouwd met Jan Niclaes de Brouwer, gedoopt te Moergestel op 25 augustus 1717 en daar begraven op 3 januari 1784.

Uit het tweede huwelijk: B. Jenneken, te Moergestel gedoopt op 30 juni 1720. C. Maria, te Hilvarenbeek gedoopt op 3 (?) november 1723. D. Thomas, te Hilvarenbeek gedoopt op 7 maart 1725 en daar begraven op 24 maart 1725. E. Jenneken Servaes Schilders is te Moergestel gedoopt op 23 januari 1727 en werd daar begraven op 15 januari 1763. Zij was moeder geworden van twee bastaardkinderen: aa. Anna Cornelia, te Moergestel gedoopt op 8 januari 1748. De vader was Jan van der Aa. bb. Jan, te Moergestel op 25 december 1750 gedoopt. Hij was een zoon van Jan Smout. F. Jan, te Moergestel begraven op 19 september 1728. G. Zacharias, te Moergestel gedoopt op 8 maart 1730. Van de volgende is niet zeker of zij uit het eerste dan wel het tweede huwelijk stamt: H. Mari Catriena Vaes Schilders werd te Moergestel begraven op 26 juni 1747. 9. Adriaan Thomas Schilders is op 23 november 1700 te Hilvarenbeek Adrianus Henricus gedoopt. Samen met zijn vrouw Maria Hendrick Liebrechts kreeg hij in 1740 een borgbrief in verband met hun vestiging te Westelbeers.576 Hieruit stamt: A. Jacobmijn Schilders577, te Middelbeers gedoopt op 3 september 1742, vestigde zich te Oirschot, waar zij op 16 september 1768 trouwde met Peter Blanckers, zoon van Nicolaas Blanckers en Petronella van den Broeck. Hij stierf te Oirschot op 26 juli 1807.

575. GAT, Hilvarenbeek R 175, f493, 3 mei 1720. 576. GAT. Hilvarenbeek R 177. f 518, 16 maart 1740. 577. GAT, Hilvarenbeek R 129,f200 v ,

7 februari 1765. 578. GAT, Hilvarenbeek R 208, ongef., 4 september 1705.

VUIquinquies. JAN THOMAS SCHILDERS is op 27 juni 1687 te Hilvarenbeek gedoopt en trouwde daar op 25 februari 1714 met Maria Laureys Melotte. In de archiefstukken trof ik hem slechts eenmaal, namelijk in 1705, toen hij met paard en wagen in legerdienst naar Maastricht was gevaren, maar geen betaling had ontvangen.578 Zijn vrouw werd te Hilvarenbeek begraven op 24 april 1728, hijzelf op 31januari 1741. Op 18 maart 1730 had hij door de predikant van Hilvarenbeek zijn voorgenomen huwelijk met een zekere Eijken

laten afroepen, maar dat is vermoedelijk niet doorgegaan. De kinderen van Jan en Maria waren: 1. Anna Catharina, te Hilvarenbeek gedoopt op 22 oktober 1714, is vermoedelijk de Anna Schilders, die te Goirle op 2 juli 1736 trouwde met Paulus Jan van Haeren579 te Goirle en een jaar later een borgbrief voor vestiging aldaar kreeg.580 Zij stierf te Goirle op 22 september 1784. Paulus kwam uit Tilburg, was eerder getrouwd geweest met Elisabeth Pijnenburg, Adriana van Opstal en Maria van Oudenhagen, en stierf te Goirle op 28 december 1772. 2. Adriana, te Hilvarenbeek gedoopt op 3 augustus 1716. 3. Thomas Jan Schilders, volgt onder IXquater op pagina 113. 4. Zacharias Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 25 februari 1721. Hij kreeg in 1746 een borgbrief om te Bergeyk te gaan wonen. 581 Bij Elisabeh van der Aa werd hij vader van: A. Maria, te Bergeyk gedoopt op 6 november 1749. 5. Marten Jan Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 21 september 1723, stierf te Diessen op 12 mei 1756. 6. Jan Janse Schilders, gedoopt te Hilvarenbeek op 20 maart 1726, kreeg in 1728-1729 armen steun.582 Vermoedelijk was

hij na het overlijden van zijn moeder als houkind uitbesteed op kosten van de Heilige-Geesttafel. Te West- en Middelbeers trouwde hij op 29 februari 1756 met Johanna Maria Hendrik Vos, die daar was gedoopt op 22 mei 1724 en er op 11 september overleed. Inmiddels had Jan van het bestuur van zijn geboortedorp een borgbrief gekregen voor vestiging in de Beerzen?83 Hij was smid van zijn vak. Kinderen uit dit huwelijk werd te West- en Middelbeers begraven op 25 mei 1756 en 3 januari 1758. In tweede echt trouwde Jan Schilders te Oostelbeers op 15 juni 1770 met Johanna van de Wetering, die daar op 9 juni 1730 was gedoopt met de namen Johanna en Catharina. Hendrik van de Wetering en Elisabeth Steven Vennix waren haar ouders. Op 26 januari 1799 is Jan te Oostelbeers overleden. Zijn nakinderen waren:

A. Jan Schilders, te Oostelbeers gedoopt op 17 maart 1761, aldaar overleden op 29 januari 1838. Op 28 april 1793

579. C.H.J. van den Brekel. Kroniek van de geslachten Pijnenburg en Van den Brekel 1290-1990

(2dln.;Nuenen, 1993) I, 5Ü6. 580. GAT, Hilvarenbeek R 177, f 405v, II april 1737. 581. GAT, Hilvarenbeek R 178. f I34 V , 17 februari 1746. 582. GAT, OAA Hilvarenbeek 713. 583. GAT, Hilvarenbeek R 179, f 325 V , 12 augustus 1758.

trouwde hij te Oostelbeers met Adriana van Gils (Gilst), die aldaar was geboren en er op 14 juli 1798 is overleden. Hij hertrouwde met Jennemie Snijers. B. Joanna Maria Schilders is te Oostelbeers gedoopt op 15 maart 1764 en stierf daar op 29 mei 1834.

C. Dien Schilders (Hendrina, Gerardina) is gedoopt te Oostelbeers op 30 december 1765 en aldaar overleden op 20 november 1843. Zij was spinster. Te Diessen was zij op 30 mei 1791 getrouwd met Laurens van de Heuvel uit Hilvarenbeek, weduwnaar van Johanna Janssen.

D. Adriaan Schilders, te Oostelbeers gedoopt op 31 juli

1768, aldaar overleden op löjanuari 1815. E. Goyart Schilders, te Oostelbeers gedoopt op 24 januari 1771, was in 1793 getuige bij het huwelijk van zijn broer Jan. F. Petronella Schilders, spinster, is op 15 december 1773 te Oostelbeers gedoopt en stierf aldaar op 5 januari 1839. IXquater. THOMAS JAN ScmLDERS5a4, op 11 juni 1718 te Hilvarenbeek gedoopt, was in 1745 knecht van Peter Bosmans, herbergier in de Closssenborch in de Koestraat en later in den Wilden Man aan de Vrijthof.585 Hij trouwde te Hilvarenbeek op 15 mei 1746 met Helena Hendrick Scheyvens, dochter van Hendrick Cornelis Scheyvens en van Adriaentje Sebastiaen Janssen. Te Hilvarenbeek was zij in november 1725 geboren en werd zij begraven op 22 januari 1763. Thomas volgde haar in het graf op 7 januari 1780. Kinderen: 1. Adriaan, op 14 februari 1748 te Hilvarenbeek gedoopt. 2. Jan Thomas Schilders, volgt onder Xter op pagina 113. 3. Hendrick, te Hilvarenbeek gedoopt op 28 november 1754. 4. Adriana, te Hilvarenbeek gedoopt op 30 juli 1757. 5. Cornelia, te Hilvarenbeek gedoopt op 7 januari 1763 en daags daarna begraven. Xter. JAN THOMAS SCHILDERS586 werd op 28 mei 1750 te Hilvarenbeek gedoopt. Sinds maart 1774 was hij knecht bij Adriaan Ketelaars, die een slechte baas was.587 Hij kreeg er kennis aan de dienstmeid, Maria Hendriks van den Broeck588 uit Goirle, met wie hij op 38 februari 1775 te Hilvarenbeek trouwde. Zij is te Goirle gedoopt op 30 januari 1750 als dochter van Hendrik van den Broeck en Adriana Couwenberg. Te Hilvarenbeek hertrouwde Jan Schilders op 20 januari 1793 met de spinster Maria Francis de Regter589 uit Hapert, verklarende de bruidegom geen goederen te hebben om

584. GAT, Hilvarenbeek R 181, f 57V,

13 augustus 1772. R 210. f52, l december 1750: Thomas moest in het huis van de vorster een gevangen vrouw helpen

bewaken.

585. GAT. Hilvarenbeek R 209, f 509V, 15 februari 1745. Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de hertog, 362. 586. GAT. Hilvarenbeek R 1 8 1 . f 57 V , 13 april 1807. 587. GAT. Hilvarenbeek R 2 1 1 , f 225V, 13juni 1777. 588. GAT, Hilvarenbeek R2I I, f 196V, 16 juni 1775.

589. SRH, Hoogeloon c.a. R 42, f 122. 7 januari 1793.

inventaris te maken. Op 23 december 1816 is hij te Hilvarenbeek overleden. In het eerste huwelijk werden geboren: 1. Adriaan Jan Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 14 november 1775. 2. Helena, te Hilvarenbeek gedoopt op 30 januari 1778. 3. Hendrik, te Hilvarenbeek op 16 december 1779 gedoopt. 4. Thomas, op 9 januari 1781 te Hilvarenbeek gedoopt. 5. Helena Schilders, spinster, is te Hilvarenbeek gedoopt op 28 januari 1784. Op 3 februari 1851 is zij te Goirle overleden. Zij kreeg twee bastaardkinderen en trouwde op 6 april 1823 met Adrianus Huijbregts uit Goirle, aldaar gedoopt op

5 januari 1796, zoon van Peter Huijbregts en van Huberta Bekkers. De illegitieme kinderen waren: A. Cornelia Schilders, te Hilvarenbeek gedoopt op 5 decem-

ber 1807. Cornelis van Beeck was haar vader. Zij was dienstmeid, trouwde met de spinder Adriaan van Beurden en stierf te Hilvarenbeek op 10 december 1862. Haar

man, een zoon van Cornelis van Beurden en Helena Smulders, was te Goirle gedoopt op 23 mei 1785 en in eerdere echt getrouwd geweest met Johanna Cornelia Rietbergs. Voor zij trouwde was Cornelia Schilders moeder geworden van een illegitieme zoon: AA. Simon Schilders is te Hilvarenbeek geboren op 13 maart 1844 en verdiende de kost als schoenmaker en schoolmeester. Op 27 juli J 874 trouwde hij met Maria Catharina Smeulders, naaister, dochter van Theodorus Smeulders en Susanna Uijen. Zij is te Hilvarenbeek geboren op 12 december 1839, werd daar weduwe op 14 februari 1876 en overleed er op 19 oktober 1894. Uit dit huwelijk stamt een zoon en een dochter. B. Johannes Schilders, houtzager, is op 21 november 1813 te Hilvarenbeek gedoopt en overleed aldaar op 2 januari 1869. Hij trouwde te Goirle op 17 augustus 1843 met Anna Cornelia van Beurden, die aldaar op 25 maart 1819 was geboren uit het huwelijk van Adriaan van Beurden en Johanna Cornelia Rietbergs. Zij kregen vijf kinderen. 6. Huberta, te Hilvarenbeek gedoopt op 3 september 1787. Uit het tweede huwelijk: 7. Joanna Maria Schilders, spinster, is te Hilvarenbeek gedoopt op 25 november 1793, trouwde daar op 2 oktober 1836 met Jan van Boxtel en overleed er op 16 mei 1846. Jan, zoon van Jan van Boxtel en Johanna Hendriks, is te Hilvarenbeek

gedoopt op lOjanuari 1787. Hij was eerder getrouwd geweest met Anna Adriaans en Maria de Kort. Voor zij trouwde, was Joanna Maria bevallen van een illegitieme dochter: A. Petronella Schilders, spinster, is te Hilvarenbeek geboren op 17 november 1821, trouwde aldaar op 12 oktober 1846 met de timmerman Johannes Heeffer en stierf in haar geboortedorp op l april 1851. Haar man was daar op 14 oktober 1814 geboren als zoon van Adriaan Heeffer590 en Maria de Grouw. 8. Adriana, te Hilvarenbeek gedoopt op 5 november 1795, aldaar overleden op 13 juli 1798. 9. Thomas Schilders, arbeider, is te Hilvarenbeek gedoopt op 23 augustus 1797 en trouwde te Lage Mierde op 13 februari

1820 met de spinster Elisabeth de Laat, dochter van Willem de Laat en Joanna Swaans. Zij is te Hooge en Lage Mierde gedoopt op 17 september 1791. Haar man stierf als haar 590. Adriaan, te Hilvarenbeek gedoopt op 24 juni 1783, was

een zoon van de Duitse soldaat Johan Georg Hüfter. later vorster van Hilvarenbeek. en van Joanna Aben.

weduwnaar te Hilvarenbeek op 17 mei 1869. Zij waren de ouders van: A. Johannes, te Hilvarenbeek geboren op 10 februari 1821 en aldaar overleden op 10 februari 1830. B. Maria Ida, geboren te Hilvarenbeek op 14 februari 1825, aldaar overleden op 19 juni 1826.

C. Wilhelmina, geboren te Hilvarenbeek op 6 juni 1827 en daar gestorven op 12 februari 1830. D. Johannes Cornelis Schilders is te Hilvarenbeek geboren op 14 november 1831 en overleed op 27 juli 1900 aldaar. Hij was landbouwer en herbergier geweest aan de Keiweg te Esbeek. Te Lage Mierde trouwde hij op 11 september 1854 met de dienstmeid Wilhelmina Snellaarts, dochter van Johannes Snellaarts en Catharina van Owraa. Zij is geboren te Hooge en Lage Mierde op l januari 1824 en stierf te Hilvarenbeek op 26 januari 1856. Uit dit huwelijk zijn acht kinderen geboren, van wie de zoon Adrianus Schilders (1860-1929) vijftien kinderen kreeg. 10. Jan, te Hilvarenbeek op 4 september 1799 gedoopt en daar gestorven op 12 juni 1803. Wordt vervolgd

fj\y Hu wever, hu! In Oisterwijk werden in de vijftiende eeuw wollen lakens gemaakt, een nijverheid die aan het begin van de zeventiende eeuw ook te Tilburg tot bloei kwam. Toch lijkt er rond 1440 concurrentie te hebben bestaan tussen beide plaatsen, wat misschien kan worden opgemaakt uit twee door de hoogschout van Den Bosch opgelegde veroordelingen. Danelt Nauwen, zijn kinderen en andere Tilburgers waren naar de Oisterwijkse markt gegaan, maar toen zij naar huis gingen, ryepen enich van hen: „Hu wever, hu!" (...) Doe liepen die wevers

van Oesterwvck uyt om te ovelen (kwaad doen) die van Tvlborch. Nadat een of meer Oisterwijkers gewond waren geraakt, zochten de Tilburgers asiel in de kerk van Oisterwijk. Zij werden later gedagvaard, omdat zij met bogen hadden geschoten en met lange messen gehouwen. De hoogschout veroordeelde hen tot een boete van 70 arnoldusgulden.

Wellen Goetkynts was het kerkhof opgevlucht nadat hij in dezelfde melée Ghys Scuermans de spilmaker had doodgeslagen. Hoewel de nabestaanden hem geen doodslag ten laste legden, durfde Wellen niet de straat op te gaan. Na enige bemiddeling kwam hij vrij met een boete van 10 arnoldusgulden. 1

Algemeen Rijksarchief Brussel. Rekenkamer 12992. rekening Kerstmis 1438-Sint Jan 1439.

115

NSE TAK VAN DE HILDERS Boeren, Aèrieflcianten en bankiers L.F.W. ADRIAENSSEN Afkortingen A AT Abdijarchief Tongerlo ARAB Algemeen Rijksarchief Brussel GAB Gemeentearchief Breda GAH Gemeentearchief 's-Hertogenbosch GAT Gemeentearchief Til burg KAH Kat hedraa l a re h i e f s- Hertoge nbos c h OAA Oud-administratief archief RANB Rijksarchief in Noord-Brabanl

(Vervolg van p. JJ5) § 4. De adeldomspretenties van de Familie Schilders In 1679 ontdekte Guilliam Antonij, officier d'armes van syne majesteijt (wapenkoning of wapenheraut), in de Antwerpse Burchtkerk (de Sint-Walburgiskerk op het Steen) het wapen van Francisco Schilders, dat getimbreerd bleek te zijn, oftewel een verboden schilddekking had. Hij eiste van diens zoon Henrico afdoende bewijs van zijn recht op zo'n wapen met adellijke parafernalia. Henrico Schilders kwam als 'rescribent' in het verweer, waarop de heraldische officier als 'suppliant' bij de Raad van Brabant repliceerde dat hij en ignoreert niet van dat den rescribent ende quondam synen vader syn coopmans geweest der stadt Antwerpen, alhoewel den rescribent hem alsnu tracht voor een edelman te doen passeren, draegende tot dyen eynde dickwils een rappier aen syn seyde, waerover den suppliant hem oick heeft vermaent, gelyck oick over synen costelycken mantel, wesende d'een ende d'ander tot seer quaet exempel, ende veroirsaeckt groot opspraeck, niet alleenelyck onder den aedel, maer oick onder de cooplieden ende de negotianten, neffens de welcke hy dagelycx is comparerende ter borse als eenen coopman; ende nochtans is vuytstekende buyten alle d'andere door de groote pracht van syn habyt ende het draegen vanden degen. De degendracht was behalve aan militairen inderdaad toegestaan aan verschillende ambtenaren, zoals schouten als Servaes en Johan Schilders, maar was beperkt tot hun 147

dienstperiode. Zelfs in hun vrije tijd was het hen niet toegestaan een rapier te dragen.590 De beurshandelaar Henrico Schilders usurpeerde een adellijk prerogatief. Henrico Schilders eigende zich volgens de wapenheraut bovendien wederrechtelijk het voorrecht van de adel toe bepaalde wapentekens te voeren, met name een helm op het schild, en als een edelman gekleed te gaan. Schilders' reactie daarop bestond uit een bewijsvoering van zijn afkomst en een vertoog waaruit moest blijken dat hij niet zomaar een handelaar was, maar een assentist. Dat laatste was essentieel, want om voor een adellijke titel in aanmerking te kunnen komen moest hij aantonen minstens de derde generatie te zijn van een familie die de handen niet vuil maakte met enige vile ofte mechanicque professie. Eigenlijk

moest hij bewijzen tot de zogeheten verjaringsadel te behoren door aan te tonen gedurende minstens drie generaties in rechte mannelijke lijn openbaar, onbetwist en ononderbroken gebruik te hebben gemaakt van adellijke voorrechten.591 Hoewel Schilders niet direct gelijk kreeg, streden de wapenherauten een verloren strijd. In de zeventiende eeuw verminderde het uiterlijke onderscheid tussen adel en burgerij en een eeuw later had alleen nog de adellijke aanspreektitel juridische waarde.592 Daarna verviel de strikte eis dat een edele of geadelde zich niet meer mocht inlaten met handel of nijverheid. Balthazar Moretus, later de schoonvader van Theresia Mathilde Schilders, was in 1696 na zijn adelsverheffing nog verplicht geweest toestemming te vragen om zijn boekdrukkerij voort te zetten. Terwijl Henrico Schilders rond 1680 nog tevergeefs had betoogd dat zijn handelsactiviteiten van rechtstreeks nut en belang waren voor de overheid, brak in de jaren dertig van de achttiende eeuw het inzicht door dat het bedrijven van groothandel als uiterst loffelijk en eerbaar moest worden erkend, ook voor de adel.593

Henrico Schilders probeerde aan te tonen dat zijn voorouders zonder handarbeid of koopmanschap te bedrijven hadden geleefd. Hij legde een genealogisch schema over, dat begon met verschillende Bossche schepenen met in de eerste generatie Gerard (schepen in 1413 en 1422) en Willem Schilders (schepen in 1419), in de tweede Geraert (schepen in 1445 en 1452) en Roelof Schilders (schepen in 1444 en 1448) en in de derde Jan Schilders (schepen in 1481). Jan

590. L. Duerloo, ,,'Secr grooie ongheregeltheden ... aengaende de litulen.' Evaluatie van de rol en het belang van het heraldisch proces", in: J. Verhessell e.a.. De adel in het hertogdom Brabant (Brussel, 1985)91,92. 591. Duerloo, ,,'Seer groote ongheregelthe-

den'", 90.

zou de vader zijn van Servaes Schilders, kwartierschout van

592. P. Janssens, ,.De Zuidnederlandse adel tijdens het Ancien Régime (I7e-18e eeuw). Problemen en stand van het onderzoek". Tijdschrift voor geschiedenis. XC1II (1980)451. 593. Janssens, „De Zuidnederlandse adel", 460,461.

Oisterwijk. Pas met Servaes Schilders, de betovergrootvader van Henrico, wordt het genealogische bewijsmateriaal deugdelijk. Henrico wist niet hoe hij feitelijk van de Bossche

148

w .< '

É

'T

r

- '*\ - . ƒ - / *

*

-lï- flfri J.*, t *•-* J - ****** _

• .* *** 'Pp** « * « -> . ***VT .,<., j* «HflvrH^r

_

i-,- '.. f.. fd^*"» .'•*«" w • -'»1 - > Jr —*

,-, .t&.*'*&

t

il

r-ft^Â. ü- fat

»'- <*+ft* ei 'i1/î+*i*+fir~t.: +H*l'ï*£y

'"~*—

*' **^f'' 'r".f* **-*•&*"*f^ -y^?s-< *- «-- 5#*''. ^"-"^ >;/"-o. /i~wü -y^, ^«•' (et,4~t ^

&&£**•'

tfr+^lML*

ï'étiftt'Hri'Tt*.

-!&£-***&£*

ff**~>*.

~>i~-.jT2-t***1 ^

VÛclk^sAM 4^^*" &*A- *^>-* ^<»7t ATfo * ^'*—>- -,-^<-^L*,v *^ ,^™^^9^/ ^'5* « "*&**'*:£*•£*• — <-fi^,V - .~—- t^^^^/^vi -^-sSn^/^vi ^^

rW**&*'?5-i1p<*t -*f2«± J1^"^,^-*1' ».«-^ -"*--*.- ^'~1&?* *"* *f-^***'i* *~ fa *****! S ¥)»%}'*£*''**&'£'£'•

'*~^*»r**. ^fi^ï*,-^

,^.- J-. .—»

i^*

'trf-A*,

ft^sr^^MCt-^^,^^.^,5 .^fii^^^û^w^^Tr^T-;^ -^ r*,~Jx^ &^,-^j>*~>~&>&*&'-**'<*£>* **•?*> A-,*— /±^^«.» ^

"*

t

»

*•

*^

> •

^*

vl

•

'

'

•-

-^

-^

ï ^Mr*4 -4*y^7x>-x %^ ^*JJr^%i"^''^'A'X '-7^' ^?^fli3£^ ?

^S^*^^^^^^^5*^ ': ^*"^*-'

^^

^ Bladzijde 161 van handschrift 11-6540 van de Koninklijke Bibliotheek te Brussel.

schepenfamilie stamde en fabuleerde deze afkomst langs een omweg zelf bij elkaar. Zijn bewijsmateriaal beperkte zich tot de vermelding van Bossche schepenen met zijn familienaam, die hij heeft kunnen opdiepen uit het werk van Jacob van Oudenhoven over de geschiedenis van stad en meierij van Den Bosch.

Servaes Schilders was kwartierschout van Oisterwijk, evenzo zijn zoon Johan, terwijl diens zoon Adriaen in dienst trad van de koning van Spanje als commissaris van de levensmiddelen en als rentmeester van Lage Zwaluwe. Zo ontstond er een stamboom vol mensen die duidelijk seer treffetycke

ende geene roturiere persoonen syn geweest, in

tegenstelling tot wat de wapenheraut graag aan het hof zou wijsmaken. Van de drie soorten adel volgens het heraldische plakkaat van 1616 (de oude erf- of bloedadel, de families die generaties lang zonder handenarbeid te verrichten een zekere stand hadden gevoerd en de benoemde adel) viel de familie Schilders duidelijk onder de tweede categorie.

Om een en ander te staven legde Henrico Schilders enkele verklaringen over. Servaes Schilders, priester te Hilvarenbeek, had in 1626 een stokoude schoenmaker laten verklaren dat Johan Schilders was van vrome, edele geboorte ende. geslachte, die oick by eenen ygelycken voor edel man gereputeert ende geacht worde.594 En mr. Jan Molitoris, pastoor

van Rijsbergen en eveneens rond de 85 jaar oud, voegde daar aan toe dat Schilders was een seer oude familie, die altyt geëstimeert is geweest vooreedel ende inde voorleden tyden meestendeel syn geweest officieren ende regeerders der gemeynte, waerinne sy hun seer ioffelyck ende heerlyck hebben gequeten. Hij kon dat staven met twee documenten: 594. Koninklijke Bibliotheek Brussel, hs. 11-6540. p. 166. 16 maart 1626.

595. GAB, R 4 5 1 , f 6 1 v , i.m. 30 maart 1621. R 476. f 98, i.m. 15 mei 1619. GAT, Hilvarenbeek R 29, f L l v , i.m. 12 november 1620. R 45. f 333 V . 15 maart 1627. G.C.A. Juten, De parochiën in hè!bisdom Breda. dl. II (Bergen op Zoom, !935} 197. A. Hallema, ,.De Prinsen van Oranje en de Bredase kapittelgoederen (16081638}". Jaarboek van de Geschied- en oudheidkundige kring van stad en land van Breda 'De Oranjeboom'. VIII (1955)

91. 596. GAT, Hilvarenbeek R 25, f 9\ 12 februari 1550. R 28, f 3V, 31 december 1568. R 29, f LP', 19 september 1573; CIX. 20 oktober 1575; f CXXXVIF. 7 februari 1576; f 187V, 19 september 1576. R 30. f4, 12 december 1576. 597. GAT, Hilvarenbeek R 26, f X X V P , 17 maart 1561; l" Vv. 2 januari 1562.

een stuk van 1431 uit het archief van de abdij van Berne en een stuk van 1460 van de benedictijnen van de Sint-Jacob te Luik. Mr.Jan Molitoris395 (geboren in 1542) was overigens een even partijdige getuige als Servaes Schilders, want zijn grootmoeder was een Schilders. Cornelis Jan Lauwreijs Vrancken geheten die Mulder en Anneken Henrick Wou-

ter Willems waren zijn ouders596, Henrick Wouter Snellen en Jenneken Aernt Schilders zijn grootouders.197

Nog een laatste misverstand wilde Henrico Schilders uit

de weg ruimen. Hij was koopman en beurshandelaar, maar dat mocht absoluut niet worden gezien als een veile professie. Volgens hem waren er twee soorten kooplui: enerzijds ordinaire winkeliers en anderzijds negocianten die slechts

handelden in wissels met de koning (assentisteri), die daarmee het land grote diensten bewezen. Iedereen die hem kende, wist dat hy van dese tweede soorte van negotianten

is, die welcke men assentisten ende negoüanten bancquïers

noempt. Alleen als de koning hem retourgoederen zond, was hij wel genoopt die te 'verventen', iets wat zelfs de beste en voornaamste assentisten van het land overkwam. Op een andere manier kon je niet met de koning zaken doen. De staven zilver, wol en andere koopwaren uit Spanje moest hij dus wel verkopen, aan winkeliers. Kortom: Henrico was absoluut geen koopman of gewone 'roturier' (burgerman). Uiteindelijk werd in 1732 Henrico's zoon Francisco Schilders in de ridderstand verheven. Of de Hilvarenbeekse bierbrouwer Thomas Schilders (1632-1714) echt adelspretenties heeft gehad, is moeilijk meer na te gaan. Hij was een achter kleinzoon van de landdeken Servaes Schilders, die een zoon was van de gelijknamige kwartierschout. Slechts eenmaal wordt hij gezien met de (beschermde) titel jonker, namelijk in april 1684, als hij voor schepenen van Hilvarenbeek compareert: joncker ende heere van synen leenhove ten Bogaerde ende hoeve genaempt de Clapstert.™ Thomas was eigenaar van de

Klapstaarthoeve, die van het leengoed Ten Bogaarde afhing en was overgeërfd van zijn overgrootvader, de landdeken. In 1684, enkele dagen voor hij zich te Hilvarenbeek jonker had genoemd, had hij namens de leenheer het goed Ten Bogaarde verheven voor de Raad van Brabant.599 Als Thomas pretenties al had, dan moest hij aan verschillende voorwaarden voldoen. Hoewel hij in 1665 met een vermogen van ƒ 2500 een van de acht kapitalisten was van Hilvarenbeek600 (dat zijn mensen met een vermogen van ƒ 2000 of meer) en daarna nog minstens ƒ 5880 erfde van twee achternichten, is het de vraag of hij van ƒ 524 (dat is de rente tegen de penning 16 uit een kapitaal van ƒ 8380) zou kunnen leven zonder te werken en bovendien een adellijke staat ophouden. Bovendien kon hij onmogelijk bewijzen dat zijn naaste voorvaderen, te beginnen met de schoenmaker die zijn vader was geweest, zonder handarbeid of handelsnegotie hadden geleefd. Jonker Thomas Schilders heeft zijn gewaande adeldomsstaat sociaal, economisch noch juridisch kunnen realiseren, maar is er daarentegen met de landbouwcrisis op achteruit gesukkeld. Van hem stammen keuterboertjes en knechten.

598. GAT, Hilvarenbeek R 207, ongef., 20 april 1684. 599. L.F.W. Adriaenssen, „Het leenhof Ten Bogaarde en de hoeve van de Klapstaart. Hoe een belasting teloorging door herhaalde desintegratie van een boerenbedrijf", Tussen paradijs en toekomst. Nieuwsbrief van de heemkundige kring '/aannes Gompius Becanus', no 31

§ 5. De tiende van Hil varen fa eek en zijn eigenaars

De familie Schilders bezat gedurende een aantal generaties een deel van de tiende van Hilvarenbeek. Hun deel werd de riddertiende genoemd, welke naam is afgeleid van ridder Geerling Cnode van den Bossche en zijn zoon, de in 1344

(december 1991)85-90.

600. GAT, OAA Hilvarenbeek 449.

151

overleden ridder Willem van den Bossche, heer van Erp van Moergestel. Zij waren eigenaars geweest van de oude Beekse tienden.601 Willem van den Bossche602 stichtte het Bossche clarissenklooster. Hij was gehuwd met Lijsbeth van Boxtel, maar bleef kinderloos. In zijn testament van 1335 bepaalde hij dat de van zijn voorouders de Cnodelingen gekomen goederen moesten worden verdeeld in gelijke porties tussen • Geerling Cnode alias Goede Geerling, • de kinderen van wijlen heer Dirck Rover en diens broer wijlen Edmond Rover, • de kinderen van ridder Jan Cock van Ynen (Hyngen) en • Jan van Tuyl, beneficiant van de kerk van Wanssem. Legaten gingen onder anderen naar Jan de Rover en zijn broers. J. ARNT DE ROVER603, ridder, schepen van Den Bosch in 1349, 1353, 1355, 1371 en 1378604, erfde van Willem van den Bosch de tiende van Hilvarenbeek en wordt als eigenaar vermeld in het leenboek van hertog Jan III van Brabant.605 Hij was een zoon van ridder Dierck de Roever, hoogschout van Den Bosch in 1315-1328, en van Jutta de Cock van Weerdenburch. Dierck en zijn broer ridder Edmond de Roever (schepen van Den Bosch in 1320-1328), die door Willem van den Bosch testamentair als zijn erfgenamen waren aangewezen, waren zonen van ridder Aert de Roever, schepen van Den Bosch in 1277-1297. Arnt Rover trouwde met Catharina van Berlaer, dochter van Lodewijk Berthout gezegd van Berlaer, heer van Helmond en Keerbergen, en van Johanna van Dinter. Tn tweede

601.GAH.R 1182, f 29. 602. M. Spierings, „Heer Willem van cien Bosch, ridder". De klemt: Meijerij XXVIII 1977). 603. KAH, Kerkfabriek, oorkonde de dato 11 januari 1376.

604.

echt trouwde hij met Maria Gerits van Leyenberg. De tiende van Hilvarenbeek viel na het overlijden van Arnt Rover (1384) in drie delen uiteen. In het hertogelijke leenboek van 1440 worden als leenhouders Willem van den Rode, Aert van Vorsselare en het kapittel van Hilvarenbeek genoemd, elk voor een deel.606 Aert van Vorsselare had zijn deel in 1406 of 1407 verworven van zijn vader Jan bastaard

B.C.M. Jacobs, Justitie en politie in 'fi-Hertogenbosch voor 1629. De bestuursorganisatie van een Brabantse stad (Assen, 1986)258-260. Peter van Os geeft iets andere data, namelijk niet 1349 en wel 1383. terwijl hij in 1355 ridder Jan die Roever als schepen geeft (A.M. van Lith-Droogleever Fortuijn. J.G.M. Sanders en G.A.M. Van Synghel (uitg.),

Gerarts van Vorselaar en Willem van Roede had zijn part

verworven van zijn grootmoeder Aleyt Rover (Sroevers), dochter van Arnt Rover uit zijn eerste huwelijk (zij volgt onder II op pagina 153.)

Kroniek van Peter van Os. Geschiedenis van 's-Hertogenbosch en Brabant van Adam tot 1523 ('s-Hertogenhosch. 1997)

605.

Hoewel de leenboeken anders suggereren waren de drie par-

ten niet even groot. Het kapittel en Jan van Vorselaar bezaten elk een derdedeel, maar Aleyt Sroevers en haar nakomelingen bezaten slechts een kwart. Het resterende twaalfdedeel duikt pas op in 1469, als de Bossche koopman en schepen Arnt Stamelaert Henricx van Uden het nalaat aan de tafel van de Heilige Geest te Hilvarenbeek. Arnt had in 1442

79, 80, 98, 100. 101. Voor 1383 geeft Jacobs ridder Dierck Rover als schepen. L. Galesloot, lê livre des feudutairex

de. Jean III, duc de Brabant (Bruxelles, 1865), 54.

606. ARAB, Leenhof van Brabant 9, f CIII1.

152

van Willem Bruystens van Langelaer een ander deel van de tiende gekocht.607 Een memorie aengaende den Xde van Beeck van rond 1500 zegt duidelijk dat de riddertiende was verdeeld in twee delen. De helft was nog in particuliere handen en had de naam riddertiende aangenomen. Van de rest was een kwart van de cantor en bezaten de heilige-geesttafel van Hilvarenbeek en de kerkfabriek van de Sint-Janskerk te 's-Hertogenbosch elk een achtste deel.608 Deze verhoudingen wijken af van wat in de leenboeken is geregistreerd. Om het nog ingewikkelder te maken waren de onderhoudslasten van kerk en toren van Hilvarenbeek weer anders verdeeld: de proost, de kapitteldeken met de plebaan en het kapittel van Hilvarenbeek moesten elk 20% opbrengen, de eigenaars van de riddertiende eveneens 20%, de cantor van Hilvarenbeek 10% en de Sint-Jansfabriek en de Beekse armentafel elk 5%.609 De dekanale tienden, waarvan ook de plebaan profiteerde, waren echter de nieuwe tienden. Er werd dan ook veel geruzïet tussen de eigenaars van de tienden over hun bijdragen aan het kerkonderhoud.

607. Vgl. L.F,W. Adriaenssen, „De memorie van 1706. De dreigende ondergang van Hilvarenbeek halverwege de crisiseeuw 1650-1750", in: Hilvarenbeek duizend jaar. Bijdragen tot een symposium over de geschiedenis der Brabantse dorpen (Hilvarenbeek. 1988)96,97.

608. KAH, map 33/34, 609. L.H.C. Schutjes, Geschiedenis van het bisdom 's Hertogenbosch (5 dln: SintMichielsgestel, 1870-1876)IV, 606. 610. GAH, R 1178. f 38V, 23 mei 1388. R 1179, p. 80, datum in crasüno Laurentii 1391.

R 1192, f 300, l juli 1421, 611. GAH, Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 779. l juli 1376. R 1179, p. 213, Sint Agnes 1391; p. 613, datum in vigilia Symonis et Jude 1393. R 1182, f 343. 6 januari 1401. R 1213, f 215 V , 20 mei 1443. RANB, Mariënkroon en Mariënhage

88, f 51 V , 8 augustus 1389; 369, 8 juni

1385. 612. GAH, Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 809, 24 augustus 1377.

613. ARAB. Rekenkamer 17144. 614. GAH, R 1196, f 18, 14 december 1426. 6 1 5 . G A H , R 1 2 0 9 , f 9 2 , 5 j u n i 1439.

616. GAH. Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 961, 19 mei 1385. 617. KAH, Kerkfabriek 176, 6februari 1389. 618. GAH, R 1177, ff 251, 258, 332. R 1178, tT22 v ,308 v .R 1180, l'527. R 1181,f55. R 1202, f 114, z.d. (5 ü 12 juni 1432). Vgl. R 1196. f 157 v ,21juli 1427. R 1204, f 30 V , 8 januari 1434. 619. H.P.H. Jansen, Landbouwpacht in Brabant in de veertiende en vijftiende eeuw (Assen, 1955) 117. 620. GAH, Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 1224, 14 mei 1397.R 1205.f224 v , 4 augustus 1435. 621. GAH. Tafel van de Heilige Geest, oorkonden 1788. 14maart 1430; 1864 en 1865, 16 mei 1433; 1905, 17 oktober 1435: 1906, 21 oktober 1435; 1916. l september 1436. Vgl.R 1205,f224 v ,4augustus 1435,

153

II. ALEYT DE ROVER 610 (Sroevers), het enige kind van ridder Arnt, trouwde met Willem van Langhelaer zoon Willems van Langhelaer Wouters van den Wael6", wiens weduwe zij was in 1421. Van haar vader kreeg zij als bruidsschat de tiende van Zeelst.612 Na het overlijden van haar vader verhief zij in 1384 of 1385 in een kwart van de tiende van Hilvarenbeek.613 Daaruit verkocht zij in 1426 een lijfrente. 614 Bovendien belastte zij de tiende en 26 morgen land te Lithoijen met een erfcijns van 50 Beierse gulden.615 Van haar vader Arnt die Roever erfde zij bovendien een zesde deel van een huis616 en de helft van een huis aan de Markt te 's-Hertogenbosch. Het laatste werd beschreven als voorste stenen huis en erf, geheten die nuwe zael, grenzend aan die aude koeken van wijlen Arnt die Rover, en een stenen huis geheten ghevel naast het voorste huis en de 'oude keuken' 617 ; zij en haar man gaven in 1386 of 1387 hun deel, -te weten de helft van het stenen huis die aude koeken aan de kant van de Kolperstraat naast de voorzaal en de helft van de stenen gevel en van een oude stadsmuur tussen die aude koeken en het stenen achterhuis-, voor 20 £ paaiments in erfcijns aan Willem van Ghyessen. 618 Te Oisterwijk erfde

Aleyt van haar vader de windmolen ter Nedervonderen.619 Aleyt is in 1436 overleden. Uit haar huwelijk met Willem van Langelaer zijn vier kinderen620 geboren, aan wie zij in 1433 het vruchtgebruik had gegeven in de helft van een erfcijns van £ 200 op de heerlijkheid Helmond. Als bijpand van deze cijns was die guede van Langelaer te Budel

verbonden.621 Behalve dit goed erfden Willems kinderen

622.0AH, R 1226, i' 445v, 29 januari 1446. 623. AAT, sectie 11-336. f 19P. Sectie 11-337, f CC V . 1463. GAH. R 1193, f 41 l v . 2 augustus 1423. R 1194, t 193, 7 juni 1424. 624. GAH, R 1203. f 191, 14 mei 1433; f 259, 14 mei 1433 (mei hun oom Jan van den Rode). R 1205, f 224 V . 4 augustus 1435. R 1210, f 168, 24 februari 1440; f 263V, 8 juli 1440. 625. GAT, QAA Hilvarenbeek 14. GAH. R 1210,

f 300V, 24 februari 1440.

626. GAH. R 1206. f 150, 5 januari 1436. R 1207. f 51. 15 februari 1437; f 20 P', 28 juni S437. R 1208. f 197V. 6 februari 1438. R 1210, f 96V. 30 juli 1440. R 1215, f IK8 V , 24 april 1445. R 1217,

f 253 V , 30 november 1446. R 1220, f 170,

627.

29 november 1449; f 191, 8 januari 1450. GAH, R 1192. f 499V. 16 mei 1422. R 1194. f 193, 7 juni 1424. R 1196, f218. 18 december 1426. R 1209. f 2 1 ,

IK december 1438. 628. ARAB. Leenhof van Brabant 9, f C I I I l . 629. GAH, R 1209. f92. 5 juni 1439. 630. KAH, Kerkfabriek 1559. 7 september 1441. 631. KAH, Kerkfabriek 1560, 6 j u l i 1442. 632. GAT. OAA Hilvarenbeek 14 ieopie van het leenverhef van eenachtste van de tiende

de dato 13 maart 1440). GAH. R 1211,

f 28 V , 14 januari 1441. RANB, Collectie Cuypers van Velthoven 3281. pp. 101. 105, i 0 6 , 1 1 1 . 633. ARAB. Rekenkamer 20781, f 498. 2 september 1445. f552, 26 april 1447; f 562, 26 oktober 1447. 634. ARAB. Rekenkamer 20781, f495. 2 september 1445. J.E. Jansen, Turnhout m liet verleden hei hei heden (2 dln.; Turnhout. 1905)11, 163. 635. GAH, R 1224. f 248V, 8 mei 1454. 636. GAH, R 1226, ff 425, 465. 3 januari 1456. 637.GAH,R1204,f274 v ,3()juli 1434. R 1212, f280, Mapril 1442. 638.ÜAH.R I204.f274 v ,30juli 1434.R 1209, f21, 18 december 1438. 639. GAH, R 1212, l 49 V , 11 april 1442; f280, 14 april 1442. 640. GAH, R l 189, f 27 V , 23 november 1414. 641. Jansen, Turnhout in liet verleden hè! het heden. Il, 163. 642. GAH, R l! 98, f?, 10 juli 1428. 643. GAH, R 1204, f 274 V . 30 juli 1434. 644. GAH, R 1212, f 49V, il april 1442. 645. GAT, Oisterwijk R 143, f 7, 6 januari 1418; f26, des donredaghs post Visitationis 1419. GAH, R 1185, f 255\ 3 januari 1408. 646. GAH. R 1185. f 255 V . tercia post circumcisionis 1408.

ook een hoeve te Vroenhoven onder Budel. 622 Het goed van Langelaar vererfde in twee gelijke delen naar de dochters Sophia en Margriet, terwijl zoon Aernt het vruchtgebruik kreeg. 1. Jonkvrouw Sophie Willems van Langelaer trouwde met Laureyns van den Rode.623 Aan hun kinderen 624 lieten zij onder meer een deel van de tiende van Hilvarenbeek, een kwart van die van Luyksgestel625 en de helft van het goed van Langelaar te Budel.626 a. Willem Laureyns van den Roede geheten van Langelaer627 hield blijkens het hertogelijke leenboek van 1440 een derde deel van de tiende van Hilvarenbeek628, mede in naam van zijn broers en zusters.629 In 1441 beloofde hij aan de hertog van Brabant manschap en trouw voor de door zijn grootmoeder Aleyt de Rover geërfde erfcijns van 50 gouden Beierse gulden op de helft van een kwart van de Hilvarenbeekse tiende en 26 morgen land te Lithoyen. 630 Eenjaar later verkocht hij het cijnsinkomen aan Jan Sporkille.631 In 1441 verkocht Willem zijn achtste deel van de tiende aan de Bossche kanunnik heer Ghijsel Back632, die er later zijn stichting van de cantorij van Hilvarenbeek mee doteerde.

Willem mag waarschijnlijk worden vereenzelvigd met de man die in 1435-1444 schout was van Turnhout en sinds 1447 hoogschout was van Zandhoven633 en tevoren schout en rentmeester was geweest van Turnhout.634 In 1456 was hij onderseneschalk van Brabant; aan de inwoners van Budel, waar hij was gegoed635, leende hij in dat jaar verschillende sommen geld.636 b. Ghysbert Laurens van den Rode.637 c. Arnt Laureyns van den Rode.638 d. Laureyns Laureyns van den Rode639 of zijn vader

was in 1414 kwartierschout van Kempenland640

en in 1421-1434 schout van Turnhout. 641 Hij verkocht in 1428 aan zijn broers en zusters zijn deel

in de Nedervonderse molen te Oisterwijk.642 e. Lodewyck Laureyns van den Rode. f. Lysbeth Laureyns van den Rode643, gehuwd met Herman Jans van Ouden. g. Jenneken Laureyns van den Rode werd non in het klooster Rozendael.M4

2. Jonkvrouw Margriet Willems van Langelaer trouwde met Bruysten Bruystens van Oesterwyck645, die in 1408 werd geëmancipeerd door zijn vader Bruysten Janss van Oesterwyck.646 Hij was schout van Ois-

647. GAH, R 1189, l" 27V, 23 november 1414. R 1195, f 5()u, 20 augustus 1425. In AKAB, Rekenkamer 12993, rekening 4 maart - 24 juni 1404, f 8V, heet Bruys-

ten Bruystens van Hoesden schout van Oi sterwij k. 648. GAH, R 1200, f 156V. 26 november 1429. 649. GAH, R 1205, f 153V, 5 maart !435. R 1206, ff 80 en 80 V , 28 april 1436. R 1207, f l T, 7 november 1436; f 117.

19 augustus 1437; f 158V, 15 februari

1437. R 1209, f 219 V , 5 mei 1439. R 1215. f8, 22 oktober 1444; f 119. 24 juli 1445.

650. GAT, Oisterwijk R 143, los bij f97, daags na Sint Matthias, z.j.

651. GAT. Oisterwijk R 145, f 10V, /.d. (lOmaarl 1426); vgl. f 11. 652. GAH, R 1209, f47, 19 februari 1440. R 1210, f 47, J post Ocali 1440. R 1211,

f82, 28 juni 1441.

653. GAH, R 1205, f 162V, 22 maart 1435; f 2I4 V , 8 juli 1435. R 1206, f 6 v , 19 oktober 1464. R 1215, f 265V, 10 juli 1445. GAT, Oisterwijk R 150, f40. 17 december 1436. 654. GAT, OAA Hilvarenbeek 14. ARAB, Rekenkamer 17146, 5 oktober 1436. GAH,

R 1209, f 21, 18 december 1438. f 9 2 ,

5 juni 1439.R 1211, f 28V, 14 januari 1441.R 1219,f333 v ,26 november 1448. 655. KAH. Kerkfabriek 1784, 6 oktober 1442.

ARAB, Rekenkamer 17146, 6 oktober 1442. 656. KAH. Kerkfabriek 662, 27 januari 1464. RANB, Raad van Brabant 1322, f CCII, 24 april 1469.

657. KANB, Raad van Brabant 1322. f CCIV. 29 mei 1469.

658. GAH, R 1194, f 236V, 27 september 1424. R 1205, f2!4 v . 8 juli 1435. 659. GAH, R 1200, f 127, 11 augustus 1430; f 178, 13 januari 1430. R 1204, f 274V. 30 juli 1434. R 121 l, f 9, 4 november 1440. R 1215,f265 v , lOjuli 1445. 660. GAH, R 1199, f 270, 16 december 1428. 661. GAH, R 1195, f 236 V , 8 januari 1425. 662. GAH, R 1202, f 148, 13 september 1432; f56 v , 20 maart 1433.

terwijk.647 Margriet erfde de windmolen ter Nedervonderen648, een deel van de riddertiende van Hilvarenbeek en de helft van het goed van Langelaar te Budel. De Langelaarse bezittingen werden langzamerhand verkocht.649 Rond 1420 gaf Bruysten aan Aleyt Jan Bruystens een erfpacht van 90 mud rogge per jaar uit de helft van deze molen, uit een hoeve te Udenhout en uit het goed Havixsdonc te Oisterwijk, geërfd van zijn ouders Bruysten en Aleyt.650 Aan zijn broer Jan, persoon van Retie, die optrad namens de proost van het norbertijnenklooster te Tongerlo, bekende hij in 1426 72 Franse kronen en aan achterstallige rente 8 mud rogge schuldig te zijn; de akte werd echter niet gepasseerd.651 Kinderen: .652 a. Willem Bruystens van Langelaer653 werd in 1436 verheven in een kwart (sic!) van de tiende van Hilvarenbeek en in 26 morgen land te Lithoijen, geërfd van zijn grootmoeder Alit Sroevers.654 In 1442 verkocht hij de helft van het kwart van de tiende aan Arnt Stamelaert Henricx van Uden.655 Dit achtste deel vermaakte Arnt in 1464 aan de kerkfabriek van de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch op voorwaarde dat het na zijn dood zou worden aanvaard en dat het nooit zou worden verkocht of vervreemd; in 1469, na zijn dood volgde het leenverhef.656 Arnt Stamelaert verwierf van een van de erfgenamen van Aleyt de Rover nog een twaalfde deel in de tiende, dat hij bij testament schonk aan de heilige-geesttafel van Hilvarenbeek.657 b. Aleyt Bruysten Bruystens658, gehuwd met Wouter Goyarts die Bye659 te Goirle, zoon van Goyart Wouters die Bye bij Agnes natuurlijke dochter Jans van den Dijck. Zij vader emancipeerde hem in 1428660; zijn vrouw was drie jaar eerder geëmancipeerd.661 Toen hij in 1433 een huis, erf en hof te Goirle aan Abbichoven en de helft van de akker Bolant verkocht (het jaar daarvoor door hem gekocht van Jan bastaard heer Jan Willemss), zagen Willem van Langelaer en Laureyns van Rode af van hun recht van naasting.662 Hij bezat het hertogelijke leengoed Ter Vloed te Goirle, dat in 1437 bestond uit 10 bunder land, de 20 bunder grote beemd die Vloei, de 3 bunder grote weide die Donc en 36 bunder heideland te Hilvarenbeek. de beemd die Vloet, dan nog maar

18 bunder groot en gelegen tussen de Molendijk

155

en het water genaamd die Langhe Voirt, verkocht

hij in 1444.663 c. Kathelijn Bruysten Bruystens664 werd de huisvrouw van Gerit van Leyenberch Jans.665 Samen met haar broer Willem en zusters Aleyt en Mechtelt verkocht zij in 1432 het goed die Havixdonck teOisterwijk. 666 d. Jonkvrouw Mechtelt Bruystens van Oesterwijc667 trouwde met Henric Monic Jacops668, in 1456, 1472 en 1484 schepen van Den Bosch.669 Haar deel in de Langelaarse nalatenschap te Budel werd door een Bossche priester uitgewonnen en Monic kocht het in 1447 terug.670 Henrick was hij een zoon van Jacob Martens Monicx (schepen van Den Bosch in 1415), erfgenaam van diens herberg inden Engel aan de Markt aldaar 671 , die hij verkocht in 1454672, en vader

663.GAH.R 1207. f 10. R 1214, f I97 V . 16 juli 1444. 664. GAH, R 1194, f315, 27 september !424. R I l 9 5 , f 2 3 6 v , 8 j a n u a r i 1425. 665. GAH, R 1216. f 352, 23 juli 1446. 666. GAT. Oislerwijk R 47 V , zondag na Maria Ontvangenis 1432. 667. GAH. R 1204. f 280, 14 april 1434. R 1206, f óv. 19 oktober 1464. R 1215,

f II, 10 december 1444. 668. GAH, R 1217. f457, 9 september 1447. R 1220, f 252 V , 5 september 1440. R 1223, l'! 04, 3 augustus 1453. 669. Van Lith-Droogleever-Fortuijn e.a.. Kroniek van Peter van Os. \ 80, 204, 259. 670. GAH, R 1212, f 7 4 . 25 augustus 1442. R 1217, f 226V, 5 september 1447; f457, 15 april 1447. R 1219, f69, (i juni 1449. 671. GAH. R 1206, f 273 V , 28 mei 1436. R 1213. f 289V, 16 mei 1443. R 1219, f54 v ,4april I449.R 1221, f 303V, 30 juli 1451. 672. GAH, R 1224, f 4 P , 16 februari 1454. 673. GAH. Groot Xiekengasthuis 2778, genealogie-Monicx. 674. GAH, Groot Ziekengasthuis 3405, 15 oktober 1500. 675. Archief Lieve-Vrouwebroederschap VHertogenbosch .52, rekening 14261427, f 96 V . GAH. R 1183, f 164\ datum 3 post Pelri er Paul i 1403. 676. GAH, R 1200. f 74.

677. Hij was een zoon van Bertout Janss Back van Tilborch bij Lijsbeth ridder Gerits van der Aa. In 1403 was hij als Gerit van der Aa geëmancipeerd door zijn vader (GAH, R 1183. f' 17. l januari 1403. R 1200. f 229V, 25 april 1430). Het vermoeden van Th.A. Boeree, De kroniek van hei geslacht Rackx (Bax, Bacx, Bakx en Baks). Een episode uil den strijd tegen Spanje (Wageningen, 1943) 499, is GAH, GAH, GAH, GAH, GAH, GAH,

R R R R R R

a. Marten Monicx, priester. b. Jacop Monicx, priester te Tilburg, kapelaan van het altaar van Sint Dingen en Barbara aldaar. In zijn testament liet hij aan het Groot Ziekengasthuis te VHertogenbosch de helft na in een hoeve te Helvoirt, die hij had geërfd van zijn oom Jan Monic Jacobs, de Bossche schepen die op 5 april 1479 was overleden.674 3. Aernt Rover Willems van Langelaer675 bezat in 1430

het vruchtgebruik van het goed van Langelaar te Budel.670 Zijn weduwe, de Bossche poorteres Mechtelt Willems Zoetart, inmiddels hertrouwd met Gerit Bertouts Back 677 , verpachtte het in 1425 aan haar zwager Geryt van Langelaer met de verplichting om er

na afloop van het contract 80 'keurschapen' achter te laten.678 In 1430 werd de pacht voor zes jaar overgenomen door Wouter Goyarts die Bye(zie hiervoor) en Jan van den Rode, die telkens 45 Franse kronen moesten betalen en 40 keurschapen achterlaten.679 Wouter de Bye en zijn zwager Gerit van Leyenberch verkochten

in 1433 al het eikenhout op de hoeve.680 4. Geryt Willems van Langelaer, koster van Budel678, trouwde met Marie, die in 1457 zijn weduwe was. Willem van Doemen was haar bastaardzoon.6S1 Geryt had behalve een bastaard twee wettige kinderen: A. Peter natuurlijke zoon Geryts van Langelaer. Hij

daarmee gel ogen strafd.

678. 679. 680. 681. 682. 683.

van:673

1425, f 195. 31 mei 1425. 1200, f 213 V , 14 maart 1430. 1204, f 24K, 18 december 1433. 1227. f429 v , l O j u l i 1457. 1230. f 3IO V , 7 mei 1460. 1231. f 253, 21 november 1460.

verkocht in 1460 de Selyënbeemdt op Langelaar

onder Budel.682 683 B. Peter Geryts van Langelaer , wiens weduwe Ermgart hertrouwde met Henrick van Domme156

len.684 Samen met zijn broer Gerit verkocht hij in 1441 een beemd op Langelaar aan de Langelaarsedijk.6*5 C. Gerit Geritss van Langelaer686 kocht in 1438 van zijn neef Laureyns Laureyns van den Rode de kamp den Ruebcamp de de aangrenzende hofstad687, die afkomstig was uit het goed van Langelaar; hij bezat bezat deze Langelaersche hostal aan de Langelaarsedijk nog in 1453.688 In 1441 kocht hij de Gerart Jans soen wyer in de Budelse

gemeint. 689 v

684. GAH,R I230,f272 . 15 november 1459.

685.GAH.R 1211,f65, 22 april 1441. 686.GAH,R 1223, f301. 26 maart 1452. 687. GAli, R 1208, f 197. 6 februari 1438.

Onduidelijk is hoe na het overlijden van ridder Arnt die Roever in 1384 of 1385 het kapittel van Hilvarenbeek en Jan van Vorselaar elk een derde van de tiende verwierven.

688.GAH,R 1223, f 331, 9 augustus 1453. 689. GAH, R 1212. f I02 V , 19 december 144L 690. J. Ernalsteen. „Jan de bastaard van Vorselaar", Oudheiden Kunst, XXVIII (1937) 109 e. v.

691. P.J. Goetschalckx, „Vorsselaar en

692.

693. 694. 695.

Hoogstraten", Bijdragen tof de geschiedenis bijzondeiiijk van hel aloude, hertogdom Brabant, l (1902) 233. A. Uyttebrouck, Le gouvernement du ditché de Brabant au bas moven age f 1355-1430), 2 dln. (Bruxelles, 1975), I, 228-230, 272, 274, 335, 337; dl II, 604, 669. 680. 687. 725, 742. 743. ARAB, Rekenkamer 45038, f 97V. Rekenkamer 45078, pp. 12, 13. Vgl. noot 695 en GAH, R 1179, p. 667, datum quinta past octavas Pasche \ 393. ARAB. Rekenkamer 45072, pp. 12,21. GAH, R 1185, f 36V, sexta post Oculi 1407. GAH, R 1190, f395. 21 april 1417.

696. RANB, Collectie Cuypers van Velthoven 2041. 697. GAH, R 1196,ff201 v , 6juni 1427; f 214, 3 juli 1427. 698. KAH, Kerkfabriek 216, 19 november 1394; 239, 16juni 1401; 1212, 16juni

1401. GAH, R 1195, f 146V, 27 september 1425;

f 15P,

30 januari 1425.

R 1197,

f 173. 26 september 1426. R 1202; f 102,

12 mei 1432. Oud archief. B I sub lijfrenten, op Pasen en op meydach. B 2 sub lijfrenten, op Bamis en op Alreheiligen dach. B 3 sub lijfrenten, z.d. B 4 sub lijfrenten, op Baemis en op Alreheiiigen dach. B 5 sub lijfrenten, op Paesschen en op meijduch. B 6 sub lijfrenten, op Paesschen. Groot Ziekengasthuis 2778, stamboom-Monick. Zegel Monic: Idem 1865, 7 augustus 1419. R 1192, f432,

I. JAN BASTAARD VAN VORSELAAR6W is naar schatting rond 1325 geboren en stierf voor 1408. In 1406 of 1407 immers verhief zijn zoon Arnt eenderde van de van hem geërfde tiende van Hilvarenbeek. 7IS Zijn vader was ridder Gerart van Vorselaar691 (f 1380), heer van Vorselaar, Hoogstraten en Retie, raadsheer van hertogin Johanna, erfkastelein van Geldenaken en seneschalk van Brabant tijdens de Brabantse successie-oorlog tegen Vlaanderen (1356-1357). Gerart was gegoed te Hilvarenbeek, waar hij had geërfd of gekocht van (de erfgenamen van) Gerit van Esghe.692 Jan van Vorselaar had meer bezittingen te Hilvarenbeek. Zo betaalde hij in 1380 cijnzen uit van Aert van Beke verworven goed, onder meer de bonis Loeke (uit het latere goed en slotje Groenendaal).693 In 1407 is sprake van een erfpacht 7 mud rogge Beekse maat, die Wouter Zoenken betaalde aan Jan van Vorselaer en zijn zoon Arnt uit een huis en hof, gewoonlijk genaamd Gruenendael.^94 Bij een onbekende echtgenote had Jan een wettige zoon en bij Heylwich van den Doerne695 twee onwettige dochters: 1. Arnt zoon Jan bastarts van Vorsselaer, volgt onder II op pagina 158. 2. Beatrix Jans van Vorsselaer bezat in 1380 een erfcijns van 3 zester rogge en 3 zester gerst uit een hoeve te Meersel bij Hoogstraten.696 3. Jonkvrouw Lijsbeth Jans van Vorselaer697 was in 1417 gehuwd met Geryt Marten Monic698 die nog leefde in 1423.69y Deze kocht in 1394,1404 en 1405 ten behoeve van zijn moeder Aleyd weduwe Marten Monicx ver-

27 november 1421.

schillende percelen land te Helvoirt en Haaren en in

699.GAH,R 1193.f384\ l juni 1423.

157

1396 twee erfpachten.700 Voor zichzelf kocht hij in 1402 land te Haaren.701 In 1418 was hij schepen van

's-Hertogenbosch. 702

Samen met Geryt trok Lijsbeth van Vorselaer in 1416 een pacht uit Tguet ten Broeck te Hilvarenbeek, die zij had geërfd van haar vader.703 In 1428, toen zij

een pacht van 11 lopen uit de Hilvarenbeekse Voeracker verkocht704, was zij de huisvrouw van Dierck die Lu.705 Hij werd in 1407 samen met zijn broers Jan en Marcelis geëmancipeerd door hun vader Dierck die Lu706, die hen en de andere kinderen een windmolen naliet aan de Vughterdijk buiten de stadspoort, richting Vlijmen.707 Hun moeder was jonkvrouw Hadewijch.7"8 In 1427 verkochten Lijsbeth en haar rnan Dierck een erfpacht van 11 lopenzaad rogge, gaande uit die Voertacker aan de Voort onder Hilvarenbeek en weleer

700. GAH. Groot Ziekengasthuis 2060. 30 sep-

tember 1396. Idem 2697, 13 maart 1404. Idem 2776. 15 oktober 1405. Idem 2778, 3 september 1394 (twee akten). 701- GAH. Groot Ziekengasthuis 2697. 7 januari 1402. 702. Van Lith-Droogleever-Fortuijn e.a., De kroniek van Peier van O.v, 129. 703. GAH, R l 190. ff 8 en 8\ l oktober 1414: vgl. f395, 21 april 1418. 704. GAHR 1198, f 202V, 15 april 1428. 705. GAH, R 1194, f 40V, 16 oktober 1423. R l 197, f 203v, 19 juli 1426. Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 1576, 26 februari 1416. 706. GAH, R 1185. f 217, 6 oktober 1407. 707. GAH. R 1204. f 193, 12 april 1434. 708.GAH,R 1198,f24 v ,24 januari 1428. 709. GAH. R 1198. f 202 V , 15 december 1427. 710.GAH, R 1202. f 263, 10 mei 1443. R 1207,

f 14V, 15 november 1436.

711. GAH. R 1213, f 63 V , 7 maart 1443. 712. Van Lith-Droogleever-Fortuijn e.a.. De kroniek van Peter van Os, 1 1 1 , 119, 126. 129. 130, 137, 140, 142. 153, 155, 162. Zijn sehepcn/egel is gehecht aan akten in GAH, Groot Ziekengasthuis K9, 19 maart 1431: 1866, l O j u l i 1431: 1902, 17januari 1449; 2031, 13 mei 1449: 2133. 20 januari 1431; 2557, 5 juni 1423; 2602, 14 februari 1442; 3094, 18 april 1438; 3222,31 oktober 1395. 713. Archief Lieve-V rouwebroederschap VHertogenbosch 52. rekening 14261427. f 189. 714. GAH, R 1185, f 36V, quinto post Oculi 1407. 715. ARAB. Rekenkamer 17145, rekening van l dcecmber 1406-22 februari 1407. 716. ARAB, Lcenhof van Brabant 9, f CIIII. RANB, Raad van Brabant 1322. f CIII.

geloofd aan Jan van Vorselaer.7"9 Dierck die Lu kocht in 1432 een erf aan de Oude Hulst, zonder de opstallen, en verwierf in 1436 het belendende huis. 710 In 1443 kocht hij nog twee kamers met de dakdrup op de Oude Hulst te 's-Hertogenbosch. 711 Dierck die Lu was in 1395,1405, 1415, 1418(samen met Geryt Monic, eerste man van zijn vrouw), 1422, 1426, 1430, 1437, 1441 en 1448 schepen van Den

Bosch.712 De Lieve-Vrouwebroederschap verhuurde in 1426-

1427 Dircs Luwen wijf ter bruyelocht, doen s ij haer dochter bestade, H tortisen.7]3

II. ARNT ZOON JAN BASTARTS VAN VoRSSELERE 714 betaalde eind 1406ofbegin 1407 5 kronen voor het leenverhef van de tiende van Hilvarenbeek aan de hertog van Brabant. 715 Aangezien verschillende kinderen van zijn zonen Jan en Dierick te Leuven woonden, was dat wellicht ook zijn woonplaats. Zijn bekende kinderen zijn: 1. Jan Aernts van Vorsselaer, volgt onder III hierna. 2. Dierick Aernts van Vorsselaer, volgt onder Illbis op

pagina 159.

III. JAN AERNTS VAN VORSSEKAER erfde van zijn vader eenderde van de Hilvarenbeekse tiende. Hij was de vader van: l. Arnt Janss van Vorsselaer trok uit zijn derde deel van de Hilvarenbeekse tiende jaarlijks 50 of 60 mud rogge volgens het ene bericht en 40 of 42 mud volgens het andere, waarvan hij er 8 betaalde aan zijn broers en zusters. Hij bezat ook de kleine tiende, die jaarlijks ongeveer 4 klinkaards opbracht.716 Dat zijn zuster Kathelyn

na zijn dood in 1453 in de tiende werd verheven, is een aanwijzing dat hij kinderloos is overleden. Mogelijk was hij een religieus, hij was althans verbonden aan de universiteit van Leuven. 717

717. A. van Hove. Actes on procés-verbaux des séances tenues par Ie conseil de. t'université de Louvain, dl. II (Bruxelles, 1917) 70 (13 maart 1447). 718. ARAB, Rekenkamer 17147, 2 juli 1453. 719. ARAB, Rekenkamer 17147, 15 juni 1455. RANB. Collectie Cuypers van Velthoven 3281, p. 266. 720. L. Galesloot. Inveniaire dex archivex de !a cour feodale de Brabant (2 dln.: Bruxelles, 1870-1884)1, 151 (15 juni 1455). 721. E. van Even, Louvain dans Ie passé & dans Ie présent. Formation de la ville evenement* mémombles - territoire Jopographie - inxfitutions - tnonuments leuvres d'arl (Louvain, 1895) 540. 722. Van Hove. Actes au procés-verbaux 221 (9 februari 1451). E. Reusens. „Promotions de la faculté des arts de l'université de Louvain, 1428—1797", Analectes pour servir a l'histoire ecclésiastique de ia Bi'igique, IV (1867) 27, 35 (no 22). Denifle. ,,'Rotulus' ou liste de professeurs et de suppöts de l'Université de

Louvain demandant des bénéfices au

Saint-Siège en 1449", Analectes pour servir a l'histoire ecclésiastique de la Belgique, X X V I (1896) 315. 723. ARAB, Rekenkamer 17147, 18 november 1461; 2 december 1464. 724. RANB, Raad van Brabant 1322, f CCV. 20 oktober 1473. 725. RANB, Raad van Brabant 1322, f CUP'. ARAB, Rekenkamer 17147, l april 1459. Leenhof van Brabant 15, f CCXXXIIbis, 20 januari 1495. 726. GAT. Hilvarenbeek R 26, f XX V . 26 februari 1560.

159

2. Kathelyn Jans van Voirsselaer verhief na het overlijden van haar broer haar deel van de tiende van Hilvarenbeek in juli 1453.718Zij was begijn te Leuven. Aan haar nicht Lysbeth Diercxss van Vorsselare gaf zij in 1455 onder zekere voorwaarden de Hilvarenbeekse tiende719, en tegelijkertijd schonk zij haar neef Cornelis van Halderbraken van Vorsselaere een perceel weiland.720 In de Leuvense begijnhofkerk is zij op 25 februari 1458 begraven.721 3. Een dochter trouwde met N. van Halderbraken. Hun zoon mr. Cornelis Halderbraec van Vorsselaere722 ging tegen 1440 studeren aan de universiteit van Leuven en was in 1449 baccalaureus in de decretaliën. Zijn tante Kathelyn van Voirsselaer gaf hem in 1455 4 bunder weiland.720

Illbis. DIERCK VAN VORSSELAER, geboren omstreeks 1380, had negen kinderen: 1. Lysbeth van Vorselaer, volgt onder IV op pagina 160. 2. lan Diercxss van Vorsselare verkocht zijn recht op 6 mud rogge uit de tiende aan zijn zus Lysbeth, maar erfde in 1464 van zijn broer Cornelis l mud uit diens aandeel.123 Daarna verwierf hij nog een rnud, want hij verkocht in 1473 2 mud erfrente uit de tiende aan de priester Dirck Heykens.724 3. Geert Dircxss van Vorsselaer vermaakte kort voor 1496 zijn aandeel van 7 mud rogge in de tiende aan Jozyn Tswitten en haar man, nae mynre aflivicheyt, ende nyet

eer.125 In 1560 verkochten Thomas Aert Maes Snyders en zijn vrouw Peterken Adriaen Piecx een erfpacht van l mud rogge, spruitende vuyt ende vanden pacht van Vorsselaer tot Esbeeck, die achtereenvolgens Jan van den Dyck, Mathys Peter Andriess, diens zoon Peter Mathyss van den Laeren en Aerdt Wouter Aert Heyligen weleer plachten te betalen uit de Langenacker te Esbeek onder Hilvarenbeek en welke pacht Melchior de Waele en zijn vrouw Mary Henricx van Vorsselaer voor zichzelf en mede namens alle andere erfgenamen van Geert van Vorsselaer had verkocht aan Jan Henrick Claes Dïercx [van Spreuwel], inclusief alle rechten die genoemde Geert, mr. Marten die Wit en hun voorzaten daarvan gehad hebben.726 4. Lauwreyns Diericss van Vorsselaer droeg terstond na het overlijden van zijn nicht Kathelyn van Voirsselaer het geërfde deel in de tiende over aan zijn zus

Lysbeth.727 5. Henrick Diercs van Vorselaer erfde van zijn nicht Kathelyn 6 mud en van zijn broer Cornelis 2 mud rogge inkomsten uit de Hilvarenbeekse tiende.728 Van deze 8 mud verkocht hij er in 1467 6 aan Hanrick van der Keelen en zijn vrouw Kathelina Esselens.729 Van Henrick is een dochter bekend: A. Mary Henricks van Vorsselaer en haar man Melchior de Waele verkochten namens zichzelf en de mede-erfgenamen van Geraert van Vorsselaer een pacht uit den Langenecker te Esbeek onder Hilvarenbeek. In 1560 losten de gelders van die pacht I mud rogge, spruitende vuyt ende vanden pacht van Vorsselaer tot Esbeeck.™

6. Cornelys Diericxs van Vorsselaer is in 1464 kinderloos

overleden. 731 7. Willem Dircxs van Vorsselaer was in 1561 gepro-

feste kloosterling bij de predikheren te Leuven. Hij stond toen zijn inkomsten in de tiende af aan zijn zus Lysbeth.732 8. Marie Diericss van Vorsselaer trouwde met mr. Willem Vredericx. Van haar nicht Kathelyn en haar broer Cornelis erfde zij in totaal 7 mud rogge uit de tiende van Hilvarenbeek. 733

727. ARAB, Rekenkamer 17147, l april 1459.

9. Margriet Diercss van Vorsselaer trouwde met ridder

728. ARAB. Rekenkamer 17147, 15 mei 1460;

2 december 1464. 729. ARAB, Rekenkamer 17148. 6 november 1467. Rekenkamer 20782, 20 februari 1469. 730. GAT, Hilvarenbeek R 26, f XX V , 26 februari 1560. 731- ARAB, Rekenkamer 17147, 15 mei 1460; 13 mei 1464; 2 december 1464. 732. ARAB. Rekenkamer 17147, IS november 1461. 733. ARAB, Rekenkamer 17147, 9 april 1459: 13 mei 1464. 734. Zie over de heer van Walhain: C.J.F, Slootmans, Jan menen lippen, zijn familie en zijn land. Een geschiedenis der Bergenop-Z»oinxche heeren van Glymes (Rot-

Anthony de Glymes, bastaardzoon van heer Anthony de Glymes, heer van Walhain.734 Zij verwierf 7 mud rogge inkomsten uit de tiende van Hilvarenbeek.735 Haar zoon Philippe de Walhain werd in 1496 verheven in 6 mud daarvan, die hij in 1499 verkocht aan mr. Merten die Witte.™

IV. LYSBETH DIERCXS VAN VORSSELAER werd in 1455 beleend met eenderde van de tiende van Hilvarenbeek. Zij had deze gekregen van haar nicht Kathelyn Jans van Vorselaer, die er het vruchtgebruik van behield en bedong dat na haar overlijden Lysbeths acht broers en zusters elk 6 mud rogge per jaar uit de tiende zouden trekken.737

Lysbeth en haar man mr. Merten die Witte738 kochten de mede-erfgenamen uit hun aandelen in het derdedeel van de Hilvarenbeekse tiende, dat Vorselaarse riddertiende was gaan heten. Zij overleed in 1503. Meester Merten had nog meer bezittingen te Hilvarenbeek, ten minste een wouwer

lerdam, 1943)9. 735. ARAB, Rekenkamer 17147, 5 mei 1460; 13 mei 1464. 736. RANB, Raad van Brabant 1322. f CCV, 12 november 1496: 27 oktober 1499. 737. ARAB, Rekenkamer 17147. 15 juni 1455.

met recht van visserij.739 Hij stierfin 1513.

Galesloot, Inventaire des archives. l, 151

(15 juni 1455). 738.GAH. R 1242. f 32V. 29 januari 1473. GAT, Hilvarenbeek R 26. f XX". 26 februari 1560. 739. ARAB, Rekenkamer 45076, f CCCVIP. Rekenkamer 45079. f CV1.

160

De dochter uit dit huwelijk, joffrouw Jozyn Tswitten, volgt onder V op pagina 160.

V. JOZYN MR. MERTENS SWITTEN werd in 1495, 1503 en 1513 verheven in de van haar oom Geert van Vorsselaer

740. RANB, Raad van Brabant 1322, f CCIII. 2 september 1503; f CCIIF; f CCV;

9 april 1513. ARAB, Leenhof van Brabant 15, ff CCXXXIIbis en CCXXXIV.

741. RANB, Raad van Brabant 1322, f CCIIIP, 8 oktober 1501; l februari 1537.

742. ARAB, Rekenkamer 17155. 11 maart 1533. 743. GAH, R 1355, f204, 14 juni 1551. GAT, Hilvarenbeek R 25, f 127", 10 december 1551. 744. RANB, Raad van Brabant 1322, f CCIIF. 14januari 1551.

745. J.G. Gijsberti Hodenpijl van Hodenpijl, „Extracten uit de crimineele ordonnantien van Holland", De Navorscher, XLIV (1900)322. 746. Mei zijn nageslacht besproken in De Brabantse Leeuw XLIII (1997) aft. 3 en 4 en XLVIl(1998)afl. l en 2.

en haar ouders geërfde Vorselaarse tiende te Hilvarenbeek, waarvan de opbrengst in 1495 werd geschat op 60 a 62 mud rogge en die was belast met 6 mud aan Henrïck van der Kelen, 7 mud aan de erfgenamen van Margriet van Vorsselaer en 2 mud aan de erfgenamen van heer Dierck van Heycken.740 Zij belastte de tiende met een erfrente van 20 mud rogge Bossche maat, die werd gelost in 1537.74' Jozyn Tzwitten was gehuwd met mr. Cornelis van Dorp, heer van Dorp, zoon van ridder Cornelis van Dorp. Deze overleed in 1508. Jozyn, die is gestorven in 1525, liet een dochter na, die volgt onder VI op pagina 161. VI. MARIE VAN DORP trouwde met mr. Jan van Huyqesloot en liet in 1533 aan hun beide dochters elk een helft in de Vorselaarse tiende na:742 1. Elizabeth mr. Jans van Huyquesloot 743 en haar man Joachim Gysselincx verkochten hun zesde deel aan Marie en Jan Schilders, in wier handen de riddertiende van Vorselaar weer verenigd werd.744 Joachim was m 1560 collecteur van de imposten van Waspik.745 2. Marie mr. Jans van Huyquesloot trouwde met Jan Servaes Schilders746 en Damiaen van Nerven. In de volgende aflevering worden de oudste generaties van de familie Schilders (1300-1500) besproken.

Nog een gevaarlijk kinderspelletje Het gebeurde te Vught in 1435. Henric van den Nuenhuys was enenjonc knechtken ende gïnc spoelen met enen cleynen boeghe. (...) Ende doen spyen hy syne boege (spande hij zijn

boog) en schoot hij pardoes en per abuis zijn speelkameraad, Geryt Symons, in het hoofd. Het was maar een kleine wond, maar toch overleed de jongen daaraan. Die vrienden ende

, Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamer 12992, rekening Kerstmis 1434 - Sint Jan 1435, sub 's-Hertogenbosch. Zie ook „Dodelijke tienerspelletjes". De Brabantse Leeuw, XLVII(1998} 103.

die magen sagen aen dat onnosel toe quam ende lieten dat sy gene recht voirderen en wouden. De schout van Den Bosch

legde een boete op van 31 stuivers en 8 penningen.' 161

Een Bossche patriciërsfamilie L.RW. ADRIAENSSEN Afkortingen AKH Archief Sint-Janskathedraül VHertogenboseh ARAB Algemeen Rijksarchief Brussel ARAG Algemeen Rijksarchief Vüravenhagc ABH

Archief bisdom VHertogenbosch

GAH

Gemeentearchief VHerlngeiibnsch

De Diessense en Hilvarenbeckse familie Schilders 1 stamt van Lerya Schilder, die rond 1375 werd geboren als dochter van de Bosschenaar Wellen Schilder. De voornaam Lerya was typisch voor de familie Schilders. In de Middeleeuwen behoorde de familie tot de toonaangevende burgers van Den Bosch. Zij waren schepenen, bezaten stenen huizen aan de Markt en elders, bekleedden bestuursfuncties bij de Lieve-Vrouwebroederschap en telden hoge bestuursfunctionarissen als schouten onder hun naaste verwanten.

De oudste Bossche naamdrager en tevens stamvader van de familie was Claes Scilder, die sinds 1306 wordt vermeld. Butkens, die in dit opzicht niet erg betrouwbaar is 2 , noemt in zijn Bossche schepenen!ijst Gerard Schilders in het jaar 1307;'De volgende naamgenoot verschijntin 1321, als Martinusdictus Scilder bewoner wordt genoemd vaneen

huis aan de Markt, waarvan de eigenares Luytgardis van Berlikem was.4 De verwantschap is onbekend en de voornaam Martinus komt later in de familie niet voor. Daarna duurt het tot 1337 en 1342 voor in de personen van Claes en

1. L.F.W. Adriaenssen, „De Diessense tak van de familie Schilders. Boeren, benericianten en bankiers", De Brabantse Leeuw. XLVI, XLVII (I9'J7. 1998). 2. Jacobs, Justitie en politie, 32. 3. C. Butkens. Trophées tant sacrés que prophanes de la dwctóefeflra/fcinr (4 dln.i La Haye, 1724-1726)11,546. 4. GAH, Tafel van de Heilige Geest, charter 133. 15 februari 1 3 2 1 . 5. D. van Heel, „Bijdragen tot de geschiedenis van hel clarissenkloosierte 's-Heriogenbosch". Taxandria, XL (1933)267.

Mechtelt, kinderen van Claes, de volgende Schilders opduiken. Over de oudere herkomst van de familie is niets bekend. In 1439 trok het clarissenklooster te VHertogenbosch een cijns van 4 kapoenen uit 2 bunder land in de Scildershoeve te Berlicum 5 , maar onduidelijk is of deze boerderij is genoemd

naar een Bossche eigenaar Schilder of dat zij voor 1300 de stamhoeve was van de Bossche familie van die naam.

Geen van beide opties kan worden uitgesloten: Gerit Willems Schilder van de vierde generatie te 's-Hertogenbosch bezat een hoeve te Berlicum, maar er was aan het einde van de veertiende eeuw ook een (niet in de stamboom plaats-

bare) Jan Schilder van Berlikem6 (| 1382 a 1395) en zijn vrouw Mechtelt Henrics Everarts van Hyntam 7 , die in Berlicum waren gegoed en er misschien woonden. Overigens

betaalde in 1439 ook Jonge Jan die Scilder aan de Rijke Garen cijns uit onderpanden in die heerlijkheid.5 Dat in de eerste helft van de veertiende eeuw slechts drie of vier personen met de naam Schilder in Den Bosch worden genoemd kan zowel een gevolg zijn van de bronnenschaarste als van de omstandigheid dat zich toen pas de familie in de stad vestigde. In veertiende-eeuwse Den Bosch kunnen slechts een of twee Schilders niet bij de familie worden ingelijfd. De eerste was Jan Schilder, zoon van wijlen Willem Schilder, die in 1383 een kwart kocht van een huis op de Hulst.8 Hij was zadelmaker en bezat onroerende zaken te Vught (in die Taeterstraei) en Rosmalen.9 Van de tweede zijn geen exacte data bekend, maar aangezien hij in de Bossche schepenprotocollen (1367 e.v.) niet voorkomt, mag worden aangenomen dat hij voordien heeft geleefd. Het betreft een inschrijving in het obituarium van de Sint-Janskerk op 4 september: domini Rodolphi Stilders presbiteri.10

I. CLAES SCHILDER, geboren rond 1260, beloofde in 1306

6. GAH, R \\^0,p.506,datumindieCalixti 1395; p. 620. 7. GAU, R 1176, f201, dalum quarta post Mathei 1382. R 1180, p. 468, in octavas Pasche 1395; p. 746, kort na

de zondag dat men Oculi zingt 1397. 8. G A H . R l 177, f 64, rond Sint-Jacob 1383. 9. GAH, R 1179, R 1179, p. 618, 1393; f 154V. datum quinto post Severini 1392. 10. ABH. Obituarium van de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch. p. 260. 11. H.P.H. Camps, Oorkondenboekvan Noord-Brabanltot 1312. L De meierij van 's-Hertogenbosch (met de heer-

lijkheid Gemert) (2 stukken; 's-Gravenhage, 1979)11, 839. 12. Van Lith-DroogleeverFortuijn e.a.. De kroniek van Peter van Os, 74. 13.GAH,Zegelkast33,22februari 1319. 14. GAH, Tafel van de Heiïige Geest, oorkonde 226,22 april 1339. 15. GAH, R 1183, f 58, datum infe.ito Zeverini 1403. R 1187, f ]23, datum sextopo.stactavasPasche 1411. 16. ARAB, Rekenkamer45038. ff XLIV V , XLV V ,CVII, v

cxi, cxv, cxvi , ex vir, cxvm.

17. GAH, R 1203, f 145, 17 januari 1433. 18. A.C.M. Kappelhof, „Een Moergestelse cijnsrol uit 1359", De kleine Meijerij, XL (1990) 15.

239

samen met de regering van Den Bosch en honderdvijftien medepoorters van Den Bosch aan de hertog van Brabant 5500 £ paaiments te betalen als boete voor de opstand het jaar tevoren.11 In 1337-1338 was hij schepen van Den Bosch.12 Uit zijn huis en hof (zonder plaatsaanduiding te 's-Hertogenbosch) ging in 1319 een cijns van 50 schellingen aan de heilige-geesttafel van Den Bosch.13 Nycholaus dictus Scilder gaf in 1339 een leeg erfgoed op het Hinthamereinde uit tegen een hertogscijns van 2 schellingen oude groten en 40 oude groten erfcijns.14 Voorts bezat hij een huis aan de Markt.15 Voor 1340 was hij cijnsplichtig uit goederen te Helvoirt, Tilburg en Oisterwijk - in het laatste dorp onder meer de bonis int Stoet, dat deels te Moergestel lag -, en in de cijnskring van Eersel.16 Bovendien was hij eigenaar van het goed te Dommelen, dat zijn schoondochter Leria in 1422 in erfpacht uitgaf.17 Blijkens het cijnsboek van het Bossche Geefhuis uit 1359 betaalde „mijn vrouwe van der Laec van Claes Scilders erve" 4 schellingen 3 penningen l oord uit onderpanden te Moergestel.18

Te Oerle bezat Claes een hoeve ter Halver Milen, die vererfde op zijn kinderen en waaruil zijn kleindochter Truda Schilder, begijn, tegen 1400 een cijns trok, 19

Claes Schilder of een van zijn gelijknamige zonen heeft zijn naam gegeven aan de Schilderstraat in Den Bosch. Akten uit 1400-1451 maken gewag van de steeg die van de Hinthamerstraat over de Geerlingsebrug noordwaarts naar de mansio (huizing) van wijlen Claes Schilder danwei wijlen Henrick Schilder liep. 20 In 1426 blijkt dit straatje of steegje te lopen door de Scilderpoert2', in 1457 wordt een huis gesitueerd in Claes Scilders poert-2 en in 1472 een ander huis in

de Hinthamerstraat over de Geerlingsebrug binnen de poort van Henrick Schilder.-'' Na een benaming Scil-

deringhstraetken in 145424 is sinds 1458 sprake van

het Scilderstraetken2*, de latere Schilderstraat. Wanneer Claes en Henrick Schilder daadwerkelijk eigenaars zijn geweest van hun mansio, is onbekend. Wel bleef ook in latere generaties de familie in het straatje aanwezig. Gerit Schilder belastte in 1434 een leeg erf bij de Scilderspoert, strekkende van het straatje tol de stroom van de Dieze, met een erfcijns van 6 oude schilden Frans geld 2lj , en verwierf in het straatje in 1435 een hofstad, die hij in erfcijns om 7 £ paaiments uitgaf en later terugkreeg.'J7 Willem Schilder kocht er in 1450 een huis, dat zijn erfgenamen in

1476 nog bezaten.28

19. O A H . R 1193, f 63 V . 7 mei 1422. Vgl. R 1182. f 171, een week na zondag Lctare 1399 ot' 1400. 20. G A l l , van R l [91, f 487 V . 20 maart 1400. lot R 1221. f 48 V , 3 februari 1451. 21. GAH, R 1197, f 127 v , 5 september 1426. 22. G A H , R 1228, t' l, begin oktober 1457. 2 3 . G A H . R I242.f 105 V , 23 oktober 1472. Vgl. R 1221, f 48 V , 3 februari 1450. 24. G A l l . R 1224, f 85, 3 juli 1454. 25. GAH, R 1228, f 201, K juni 1458. R 1245, f 152 V , 27 j u l i 1476: huis in hel Schilderstraatje tussen Jacop Zanders en de erfgenamen van Willem Schilders. 26. (IA H. R 1205, f 275 V . l O december 1434; vgl. f 6 3 , z.d. (25 april 1435). 27. GAH, R 1205, f 1K3 V . 5 mei 1435. R 1258, f 243v,

26 oktober 1489.

28.GAH.R 1221.f28,23 december 1450.R 1245.f 152 V . 27 juli 1476. 29. GAH. R 1175. f 220, datum secundo post Reminiscere 1369. R I l 8 ! , f 307 V , 13 januari 1400. R 1183. f 58. datum infesto Ze verin! 1403. R 1187, f 123, datum sexto post octavax Pasche 141 l.

30. ABH.Obituarium van de Sint-Jan te VHertogenbosch, p. 40. 3 1 . G A H , R 1211.f205.

Claes wordt in akten uit 1369 en later vermeld als Nycholaus Scilder senior, de overleden vader van Nycholaus Scilder junior.2'1 Dat is verwarrend, omdat in 1369 en nadien het onderscheid tussen oude Claes en jonge Claes Schilder op zijn twee zonen sloeg. De jongste van deze zonen had ook weer twee kinderen Claes, die zich echter onderscheidden in een wettige en een illegitieme zoon. Misschien mag Claes worden geïdentificeerd met de man die samen met zijn vrouw Alcyt en hun dochter Baerta een

jaargetijde in de Sint-Janskerk had.3ü Hij was in elk geval de vader van de volgende zonen en misschien ook van Mechtelt

en Baerta. 1. Claes Schilder de oude. volgt onder II op pagina 241. 2. Claes Schilder de jonge, volgt onder Ilbis. 3. Gerit Schilder, volgt onder liter.

4. Mechtildis dicta Tscilders leefde volgens een Bossche schepenakte uit 1441 in 1342, toen zij opferia tertia post beate Katherina virginis (de derde dag na het feest van de heilige maagd Catharina) een erfcijns van 3 £ paaiments geloofde.31

5. Baerta Schilder.30

II. CLAES SCHILDER DE OUDE of zijn gelijknamige broer

32. Van Lich-DroogleeverFortuijn e.a., De kroniek van Peter van Os, 97. 33. ARAB, Rekenkamer45038, f LXXX1 V . 34. G AH, R 1179, p. 493, datum sexta post Calixti J 392. 35. GAH.Tatel van de Heilige Geest, oorkonde 776,19 juni 1376. 36. GAH. R 1178, f 57 V , 6 november 1388. 37. GAH, R 1194.f259 v , 12 juni 1424. 38. ABH, Obituarium van de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch, p. 186. 39. GAH, R 1178. f 165, datum infesto Habeni 1390. R l 179, p. 90, datum in crastino Bartholomei 1391; p. 340 datum prima post Reminiscert: 1391. 40. GAH,GrootZiekengasthuis3320,21 augustus 1410. 41. A K H , Kerkfabriek Sint-Jan 2931. f CLXXXIII. 42. W. Wijnaendts van Resandt, „Vincent van Doerne en zijn voorouders", Jaarboek van het Centraal Bureau voor Genealogie, XLI (1987} 37-39. 43. Zie de vorige noot en vgl. A R A B , Rekenkamer45038. fX\T. 44. A R A B , Rekenkamer45038, f XVI. 45. GAH. R 1176.f227 v .

241

was in 1368 schepen van Den Bosch.32 Zijn vrouw Yda betaalde in 1340-1342 30 oude penningen cijns uit een goed te Hintham, dat voor haar werd bezeten door Hilla, vrouw van Nycholaus van Meghen, 3 oude schellingen uit het goed van wijlen Araoldus Ysebouts, 3 oude schellingen uit een bunder land tussen Brugghen en Rosmalen en nog cijnzen van 6 nieuwe en 12 oude penningen. 33 Achter het minderbroedersklooster te 's-Hertogenbosch verkochten zijn weduwe Yda en hun kinderen Claes, Bertha, Mechtelt, Lysbeth en Henrick een stenen huis.34 1. Henric Schilder35 trouwde met Lysbet Claes Ghenen3'1, die als zijn weduwe gegoed was in de vrijdom van Den Bosch.3' Op 22 juni werd in de Sint-Janskerk te 's-Hertogenbosch het jaargetijde gevierd van (deze?) Henrick Scilders, zijn vrouw en zijn ouders.'18 Uit dit huwelijk zijn geen kinderen bekend. Wel had Henrick een bastaard: A. Arnt natuurlijke zoon Henrics Schilder.39 Gezond van lijf en leden maakte in 1410 de discretus vir Arnoldus filius quondam Henrici Scilder, zonder aanduiding van al dan niet gelegitimeerde bastaardij - een testament. Hij gaf een erfcijns van 30 schellingen aan de armen van het Groot Ziekengasthuis (20 schellingen), de cellebroeders (5 schellingen) en het gasthuis van Jan Moens op de Papenhulst (5 schellingen). Aan de kerkfabriek van de Sint-Lambert te Luik gaf hij 5 schellingen eens voor zijn onrechtmatig verworven bezit.40 Misschien is hij identiek aan Arnoldus Schilder, voor wiens jaargetijde in de Sint-Janskerk te 's-Hertogenbosch een erfcijns werd betaald van 30 schellingen uit een huis, hof en land te SintMichielsgestel.'11 2. Lysbeth Claes Schilder trouwde met Everart van Doerne 42 , die voor 1382 is overleden. Van zijn vader, ridder Gevart van Doerne, ontving hij in 1341 het goed Te Loen onder Deurne en de tiende van Liessel.43 In het hertogelijke cijnsboek van 1340 staat hij als mamionariuspauperis te Deurne aangeslagen vooreen cijns van 4 nieuwe schellingen.44 Lysbeths zoon Gevart van Doerne (vermeld in 1381-1407) bezat het huis van Deurne en de hoge heerlijkheid aldaar. Deze verkocht in 1382 aan Henric Schilder zijn deel van een woning in de Hinthamer-

straat te 's-Hertogenbosch aan de kant van het Muntelken over de Geerlingsebrug.40

3. Trude aude Claes Schilders dochter werd in 1395 zuster van de Lieve-Vrouwebroederschap en stierfin 1400

of 1401.4b 4. Bertha Claes Schilder34 werd in 1387 lid van de LieveVrouwebroederschap.' 1 '

5. Een dochter'4* trouwde met Jan van Duren Symons van Dyet'fhout des bakkers. Misschien waren zij iden-

tiek aan Jan van Duren en zijn vrouw Jut, die in de Sint-Janskerk een jaargetijde stichtten/ 19 Aan Beel van Watermael verkocht hij in 1335 een erfpacht van ^ mud rogge uit onderpanden te Helvoirt/' 1 ' Te Orthen had

(dezelfde?) Jan van Duren, overleden voor 1340, goederen bezeten/ 1 De hoeve in Leendonc op het Laar onder Helvoirt

was in 1404-1406 onderwerp van transacties tussen de families Schilderen Van Duren: 52 • 14 oktober 1404: Ghevardus van Doerne (ex mat re

Schilders) draagt de hoeve op Leendonk over aan Gerit Schilder. • 31 januari 1405: Gerit Schilder, Claes van Duren en zijn zus Hilla onderwerpen zich aan een arbitrage i n hun geschil met Willem Loyer aangaande de hoeve op Leendonk. De uitspraak luidt, dat Schilder c.s. recht hebben op tweederde en Willem Loyer op eenderde. De laatste krijgt de oogst van volgend jaar; over de oogst van het voorbije jaar moet nog

worden gearbitreerd. • 14 april 1406: Ghevardus van Doerne en Gerit Schilder dragen aan de Tafel van de Heilige Geest alle rechten op die zij hebben in de hoeve van wijlen Symon van Dyefhout. De afspraken met Willem Loyer zullen onverlet blijven. • 14 april 1406: Nycholausen Hilla van Dueren, wijlen Jans kinderen, dragen hun rechten in de hoeve op Leendonk over aan de Tafel van de Heilige Geest. 46. Arehief Lieve-Vrouwebroederschap's-Hertogenbosch 52. rekening 1395, f 134 V : rekening 1400-1401, f 6. 47. Van Sasse van Ysselt, De. voorname huizen, I I I , 155. 48. <ÏAH. R i 183. f58, datum in festo Zeverini 1403. R 1187,f \2?>, datum sexto post octavasPasche 1 4 1 1 . 49. Voor 1435 zijn in de Sim-Janskerk ook jaargetijden gestichl voor Symon van DyefhouL, bakker, voor Jan van Duren en «djn vrouw Metta Der Kijnder (Spierings, „Hel obituarium,", 15. 17, A K H , Kerkfabriek Sint-Jan 2931,fCLVI). 50. G A E I , Begijnhof, oorkonde4. 20 maan 1335. 51. A R A B , Rekenkamer 45038, l'CXXIX. 52. GAH, Tafel van de Heilige Geest, oorkonden 1357. 1370, 1402, 1402a, 1404. Vgl. R l 183, ff 325 en 391. R 1184, f 3 1 7 v .

242

• 27 april 1406: Willem Willems Loyer draagt zijn zesde deel in de rechten in de hoeve van wijlen

Symon van Dyefhout op Leendonk over aan de Tafel van de Heilige Geest. Bekende kinderen uit dit huwelijk: a. Claes van Dueren, vader van een bastaarddochter Heylwich.

b. Hilla van Dueren, begijn op het grote begijnhof, maakte in 1415 haar testament. Aan de Tafel van de Heilige Geest vermaakte zij 4 mud rogge uit haar hoeve te Moergestel. Heylwich, natuurlijke dochter van haar broer Claes, en Heylwich, doch-

53. GA H. Tafel van de Heilige Geest 1568. 1415.

12 augustus

54. GAH, R M78, f 165,3 november 1390.R1192.f26r, 20 maart 1421: betreft een verbrandeBoschbrief inzake Ucienhout. H. Hens e.a.. Mirakelen van Onze Lieve Vrouwie 's-Hertogenbosch 1381-1603(Tilburg, 1978) 298.375,394,396,397,535. 55. G All, R 1176, f 266V, 5 dagen na Sint Margriet 1381. 56. GAH, R 1182, f 421, zaterdag na Hemelvaart 1401; ff 473 V . 474, 6 dagen na Maria Hemelvaart 1401.

M. Spierings, „Het obituarium of dodenboek van de Sint-Janskerk te 's-Hertogenbosch (1280-1435)", Bofichboombladeren, 23 (januari 1979), 57, 59. 57. De Lieve-Vrouwebroederschap ontving in 1358 18 stuiver „van her Marcelys van den Hoevel van onsen orghelen" (Oldewelt, Rekeningen van de Illustere Lieve Vrouwe Broederschap, 95) en in 1395/96 10^ plakken van „Dircs soen van der Wagen van orgelen" (A. Smeijers, „De Illusire Lieve Vrouwe Broederschap te 's-Hertogenbosch. Archivalia bijeengebracht", Tijdschrift der Vereeniging voor Nederlandsche Muziekgeschiedenis, XI, XII (1925, 1928) XI, 208). 58. GAH, R 1201,f 113,23juni 1431. 59. Vgl. Van Sasse van Ysselt. De voorname huizen, III, 491,492. 60.GAH,Rl799,f59, L7aprill391:f95,rfAvmanertdac/is na sinte Aechten dach 1395; f 166, 1400; f 175V, des maendaechsna sinte Aechten 1400. 61. Van Lith-Droogleever Fortuijn e.a., De kroniek van Peter van O*, 109, 113,126. 127. 130. R.A. van Zuijlen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch, chronologisch opgemaakt en de voornaamste gebeurtenissen bevallende. (Stadsrekeningen van het jaar I399-/800) (2 stukken; VHertogenboseh, 1863-1866)1,4,8, 15. 62. N.H.L. van den Heuvel, De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629. Rechtsbronnen van het bedrijfsleven en het gildewezen (Utrecht, 1946) 82, no. 38.

63. G A H . R M80,p.225,frt/w/è.ïroA/ortHHl394of 1395. R 1193, ff 85Ven 315. 64. GAH, R 1184, f 39, kort na Sint-Thomas 1404. R 1186, f 126, quinto post Pasche 1409. R 1201, f 284, 11 september 1431. In 1454 heel het huis te staan in de Keizerstraat nabij tie Lombardenbrug (R 1225, f 150, 10 oktober 1454). 65. GAH, R 1190, f 136. 26 maart 1417. 66. GAH, R 1191, f 445, 29 januari 1422. 67. J.H. van Heurn, Historie, der stad en meyerye van

's Hertogenbosch, alsmede van de voornaamste daaden dei' hertogen van Brabant (4 dln.; Te Ulreeht. by J. van Schoonhoven en Comp., MDCCLXXVIMDCCLXXVII)], 271.

ter van Heylwich senior (haar zuster?), kregen 50 nieuwe Gelderse guldens, haar bed, haar beste tunica en haar voeten screynen (voetenbankje). Als zij kinderloos zouden sterven, moesten Claes Schilder en Elisabeth Becker, begijn, dit legaat aan de armen geven, maar als de Heilige Geest het niet zou aanvaarden, moest het naar het Groot Ziekengasthuis. Weigerde ook de laatste instelling het legaat te accepteren, dan was het voor Claes Schilder en Claes Hels.53 6. Jan Claess Schilders54 verkocht in 1381 samen met zijn schoonmoeder een erfpacht van l O mud rogge Eerselse maat en een van l ^ mud Bosch'. 05 r Hij was gehuwd met Agnes Diercs Uter Wagen' f , die nog leefde in 1431. Zij was een dochter van Dierck van den Hoevel57 en Maria natuurlijke dochter heer Gielis Uterwage (ook Van der Wagen). De naam was ontleend aan het stenen huis die Waghe in de Zadelmakersstraat bij de Jodenpoort (thans Schapenmarkt).')S Daarin was de stadswaag gevestigd, die behoorde tot de hertogelijke domeingoederen; het gebouw zelf was blijkbaar nog privébezit.09 Jan Schilder was wijlen in 1401. Zijn weduwe hertrouwde met Heymeric Groy 60 , die in in verschillende jaren tussen 1394 en 1418 enkele malen schepen was van 's-Hertogenbosch61 en in 1418 in een geschillencommissie werd benoemd.1"2 Hij was lakenkoper, wat blijkt uit de aankoop van verschillende vakken in het lakenhuis, waarvan er een grensde aan dat van Henriek Schilder en Cristijn Roesmont. 63 In 1404 kocht hij een huis in de Keizerstraat bij de Waterstraat en de Loeffbmgge, dat in 1409 wordt gesitueerd op de Huls tegenover het lombardenhuis en in 1431, toen zijn weduwe het verkocht, in de straat van de Loefsbrug naar die Huls aan de stroom.64 De weduwe kreeg van de koper levenslang het recht om het kleine huis dat zij al bewoonde en de eerste stal aan het einde van dat huis huurvrij te gebruiken, terwijl zij de beschikking kreeg over de poort naast het huis en een plaats onder de trap achter het grote huis om brandstof en andere benodigdheden aan te voeren. Hij gaf in 1417 een huis in vico Hinthamensis ultra aquam (in de Hint-

hamerstraat over het water) levenslang in erfcijns uit aan de priester Dirck Pels.65 In dezelfde straat verkocht hij twee jaar later een hofstad waarop weleer een huis had gestaan6171; mogelijk was het geruïneerd bij de grote

stadsbrand die op 30 april 1419 was begonnen op het Hinthamereinde.67

Markt te 's-Hcrtogenboseh, omstreeks 1525, met lakenkramen (Noordbrabants Museum 's-Hertogenbosch).

68. Smeijers, .,De Illustre". XI. 190. 69. AKH. Kerkfabriek Sint-Jan 293 L f CCXV1I1. Schutjcs. Geschiedenis van het bisdom, IV. 204, 229. G,C.A. .tuten, Consilium de Heke (z.pl.. z.j.) 127. Spicrings, ,.Hei obituarium", 59. 70. Hij of zijn naamgenoot (er waren een Henrick senior, een in 1391 overleden junior en nog een derde) was schepen van Den Bosch in 1337, 1341. 1362 en 1429: Van Lilh-Droogleever Foriuijn e.a.. De kroniek van Pc-ier van Os, 74. 75, 86, 142. Samen met Mathijs Schilder was hij in 1358 proost van de Lieve-Vrouwehroe-dersehap (W.F.H. Oldewelt, Rekeningen van de Illustere Lieve Vrouwe Bmetlerst hap (1330—1375)

Gi.pl., 1925)95). 7 I . O A H , R 1215,f296 v , 13 maart 1445. 72. G. Slechten, Necrotogïum monasterü S. Mariae Sanclique Joannis Baptixtae in Averbode Ordinix Praemonntratensis (Scherpenheuvel-îchem. z.j.). 322, 323. 73. Gezien diens voornaam was Dierck van den Hoevel wellicht dezelfde als Dierck Marcelis van den Hovel. die in 1367 een F.erselse cijns kochi; <;AH. Groot Ziekengasthuis2475 ; 21 januari 1367. 74. Smeijers, „De Illustre". XI. 203.

Agnes' grootvader, heer Gielis van der Waghe de

jonge (eerste mis in I347 fjS en overleden op 14 april

1376), was kanunnik van Den Boseh en had aan zijn kapittel het patronaatschap van de kerk van Steen-

sel geschonken/'" Haar zusters waren Aleyt, gehuwd

met Henrick Stierken 70 , en Gheerwich, gehuwd met Rogier van Buchoven, van wie de laatste de waag

erfde.71 Hun broer Marcelis van den Hoevel alias Van der Waghen'- was in 1401-1406 proost van het norbertinessenklooster Keizersbos'3; de Lieve-Vrouweb roeder schap te 's-Hertogenbosch ontving in 1385 6 plakken „doe die paep u ter Waghen siin ierste misse sanc".74

Als weduwe van Heymeric Groy betaalde Agnes in 1423 231 Arnhemse gulden zoengeld voor de doodslag van Jan van der Weteringhen.70 7. Mechtelt Claes Schilder. 8. Claes Schilder, volgt onder III op pagina 245. Links het schepenzegel van Heymeric Groys (1394), midden dat van Jan Loenman (1423). rechts dat van Claes

Loenman(1454).

III. CLAES SCHILDER CLAESS DES OUDEN™ trouwde met Heilwich Jans Pynappel. Zij werden in 1395 leden van de Lieve-V rouwebroeder schap. In hetzelfde jaar noteerde de proost in zijn boekhouding: her Jan van Dueren, priester, ende Heilwich Claes Scilders een dwele van VIH ellen gegeven, dair si voir int doede hoec gesel wouden syn.' Heer Jan

75. GAH, R 1194, f 271, 23 december 1423. 76. GAH, Begijnhof, oorkonde 81a. 7 november 1385. R 1178. f 149, ! 390; f 232, daags na Palmzondag 1386. 77. Archief Lieve-Vro u webroederschap VHertogenbosch 52, rekening 1395, ff 134 V , 135. 78. Archief Lieve- Vrouwcbroederschap's-Hertogenbosch 49, f 27. 79. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch

52, rekening 1400-1401.f 5.

80. GAH, R 1192, f 261 v , 8 maart 1421. 81. GAH, R 1175, f I 3 1 V , datum in vigilia Thome. 82. Spierings, „Het obituarium", 37. 83. Camps. Oorkondenboek van Noord-Brabant, 1979) II, 992. 84. GAH, R 1183,f220 v ,Sint Barbara 1403. 85. GAH, R l 190, f 24 V , 4 november 1416. R 1799, f 198V, 23 januari 1402. 86. GAH, Charterverzameling, inv. Sassen 372, 382-389, 393,400,403, 406,407, 420,424. 87. GAH, R 1209, f 83, 11 mei 1439. 88. Van Lith-Droogleever Fortuijn e.a., De kroniek van Peter van Os, 129, 137. 142, 151. 89. Van Bavel. Regestenboek, II, 49, no. 763. 8 mei 1457. 90. GAH. R 1227, f 29 V . 4 december 1456. 91. GAH, R 1227, f 252V. 8 juni 1457.

9 2 . G A H , R 1216,f 186 v ,4april 1446.

93. Van Lith-Droogleever Fortuijn e.a., De kroniek van Peter van Os. 136, 138, 151, 176, 180. Jacobs, Justitie en politie, 240.

was toen al eenjaar dood.78 In het Sint-Jansjaar 1400-1401 is Heilwich Claes Scilders wijf overleden.' fl Heilwichs kleinkinderen Jan Loenmans en Claes Hels verklaarden in 1421 dat hun vaders van hun schoonmoeder Heilwich Pynappel de Pynappel poert in de Hinthamerstraat hadden gekregen en van hun schoonvader Claes Schilder een erfpacht van 1\ mud rogge Bossche maat uit twee mansiste Udenhout.81' Kinderen: I. Truda Schilder trouwde met de korenkoper Henrick Loenman (ook Loonmans, eenmaal Henricus de Loen, emptor bladl81).82 Hij bezat een huis bij de Korenbrug.83 Hun kinderen waren:84 a. Jan Henrics Loenman85 was in 1432-1442 rentmeester-generaal van staden meierij van 's-Hertogenbosch voor de hertog van Brabant86 en wordt in dezelfde periode gezien als rentmeester van de heer van Sint-Michielsgestel.87 In 1418, 1422, 1428 en 1432 was hij schepen van Den Bosch.88 Hij bezat een leengoed te Bokhoven.89 b. Claes Henricx Loenman90 verkocht in 1457 een van Claes Schilder geërfde erfcijns.91 Hij was

gehuwd met Hilleken Goossen Moedel Bertouts 92 , wiens vader in 1398 schepen van Den Bosch was. In 1420 en 1424 was hij schepen van Den Bosch, in 1431-1432 ook, maar toen deed hij afstand omdat hij een benoeming kreeg tot schout, op welke post hij bleef tot eind april 1437. Ook in 1427-1428 en 1403-1431 was hij schout geweest.93 In 1449 verhuurde hij te Maren een

kamp broekland, geheten Moedetscamp en gelegen in het Marenscbrock aan de zegedijk; de paeh-

ter was verplicht tot de veeghscouwe?4- Hij verhuurde in 1456 voor een periode van vier jaar het schrijf ambacht van Lithoijen, Kessel, Maren, Ber-

licum en Rosmalen voor jaarlijks 7 philipsgulden 90 in 1458 werd zijn kleinzoon Goessen Steenweeh Aernts (zoon van zijn dochter Kataline Loenman) wegens Claes' overlijden beleend met de vorsterij van Oss, Berghem, Heesch, Nistelrode

en Lithoijen, alsmede met het schrjjfambacht van Maasland.90 c. Mechtelt Loenman. Henriek had twee natuurlijke kinderen: d. Cristijn Henrics Loenman^', gehuwd met Emont

Henricks Moelneer van Erpe. e. Reineer Henrics Loenman 1 ' 8 , messenmaker, verwierf in 1406 van zijn halfbroers de helft van een huis aan de Korenmarkt ten cijns. J! ' Bovendien

bezat hij een huis achter de minderbroeders, waaruit later de Bossche stadssecretaris mr. Peter van Os een cijns betaalde aan de Sint-Janskerk. In het betreffende cijnsboek wordt Peter getier (schoonzoon) genoemd van Reineers zoon Henriek 10 ", 9 4 . 0 A H . R 1219. f 293, 6 maan 1449. 95. GAH, R 1227. f475, 24 november 1456. 96. R A N B , Oorkonden verzamel ing Provinciaal Genootschap, inv. Van Sasse van Ysselt 160, 19 november 1458. 97. GAH. R l 183. t" 132\ daium quitita post oi'tavax Paxvke 1403. 98. GAH, R 1224. f 41, 15 februari 1454. 99. GAH, R 1185,f88 v . 100. AKH. Kerkfabriek Sint-Jan 2193, f LVII. 101. G.C.M, van Dijck, ..Peter van Os ontmaskerd. Hel drieluik van Boston", De Brabantse Leeuw, XLV1I (1998)119. 1 0 2 . U A H , R 1178, f 149. 1390. 103. GAH, Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 1350. 7 augustus 1404. 104. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Heriugcnbosch 52. rekening 1407-1408,1'44V. 105. G All, R l 184. f 353, datum xecundopuxrSacramentix

1406. 106. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch 52. rekening 1414-1415, f 87 V . 107. G AH. R l 189, f 252, 8 januari 1416. 108. A K H , Kerkfabriek Sint-Jan 460. 7 augustus 1438. GAH, R 1207.f 196V. 1437. 109. G A H , R 1220, f 238. 11 juli 1450. Slechten, Necmlogium.254,255. I 10. Archief Lieve-Vrouwebroederschap VHertogenbosch 52, rekening 1406-1407, f 36 V . II Lu AH, R ]]Ü5,f31\v.(fuartapostO<:Hli 1407.

maar in feite was hij gehuwd met Henricxken

Jacobs van der Heze alias Locnmans, dochter van Aleyt Henricks Loenmans. 101 2. Heylwich Claes Schilder trouwde met Willem Hels, die in 1390 haar man was. l ü j Tn 1404 verkocht hij samen met hun kinderen Willem. Claes, Jan en Gerit de Haverkampen in de Vliert (vrijdom). 103 Vanden auden Willem Hels in! doede boec te. scriven ontving de proost van de Lieve-Vrouwebroederschap in

1407-1408 3 stuivers. 104 Ook Heylwich was in 1407 wijlen. 90 Zij werden de ouders van: 100 a. LcryaWillems Hels werd in 1414-14151id van de Lieve-Vrouwebroederschap.10'' In 1416 verkocht

zij land in de vrijdom aan die Vlyedert, dat van haar grootvader Jan Pijnappel was geweest.1"' Zij trouwde met Everart Everarts Ments van Amerssfoirt. 108 b. Heer Dierck Hels 109 trad in bij de norbertijnen

van Averbode. Hij was in 1431 socius in Wezemaal en overleed op 9 september 1463. In 14061407 werd een Dirc van den Hovel Willem Hels soen lid van de Lieve-Vrouwebroeder schap in Den Bosch.1 iü

c. Willem Willems Hels. 111

d. Claes Willems Hels voerde in 1402 als Claes Scilder zoen WÏIlem Hels samen met zijn neef Jan Henric Loonmans een actie van evictie uit

e. f. g. h. V

112. G A H . R 1799. f 198 , 23 januari 1402. 113. G A H , R 1183,f233 v . 1403-1404. 114. Van Bavcl, Regestenboek. II, 14, no. 567, 25 april 1415. 115. GAH, R H K 9 . f 3 2 5 v , 2 8 m a a r t 1416. 116. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch 52, rekening 1405-1406, f 30: rekening 14231424, ff 167. 168. 117. Van Lith-Druogleever Fortuijn e.a.. De kroniek van Peter van Os. 133, 137. 1 1 8 . G A 1 I . R l 191,f 313 V , 25 mei 1422. 119. GAH, Groot Begijnhof', oorkonde 2 1 1 , 17 augustus 1439:212,11 maart 1440.

op het huis van wijlen ridder Henric Dicbier aan de Markt.112 Nadien wordt hij niet meer gezien met de familienaam Schilders. Van Claes Henrics Schilder kocht hij in 1403-1404 een cijns van 4 ander stilden uit land te Lithoijen in Stecken camp.113 Van diens vader had hij het Eersbilleken te Rosmalen gekocht.114 In 1416 verkocht hij een erfpacht, die hij had geërfd van zijn moeder Heylwich Schilder en deze van haar moeder Heylwich Jans Pijnappel. 115 Hij was gehuwd met Mechtelt, die in 1424 of 1425 als zijn weduwe stierf.116 In 1419 en 1423 was hij schepen geweest.117 Jan Willems Hels verkocht in 1422 een huis in de Hinthamerstraat aan Pauwels Schilder.118 Gerit Willems Hels. Heylwig Willems Hels, gehuwd met Marlen Marten Cop Govyên. Beel Willems Hels.

Omdat geen enkele akte gezien werd waarin de indruk wordt gewekt dat van Claes Schilder Claess des ouden alle kinderen zijn opgesomd, komt, zij het zonder bewijs, de volgende als zijn dochter in aanmerking: 3. Nicolaa Schilder, in 1439 rentmeesteres van het huis van de susteren ofwel het susterhuys (domus dictus der susteren situs in maiori curia beghinarüs opidi de Bus-

coduces, gesticht op het Groot Begijnhof door Peter de Gorter en Aleyt Troyaes).119 Wordt vervolgd

SCHILDERS IN LEEUWEN Een Bossche patriciërsfamilie L.F.W. ADRIAENSSEN

Afkortingen AKH Archief Sint-J anskiitheclraalVHertogcnboseh ARAB Algemeen Rijksarchief Brussel ARAG Algemeen Rijksarchief 's-Gravenhagc GAH Gemeen tearchief's-Hcrlogenbosch RANB Rijksarchief in Noord-Brabuni

(Vervolg van p. 247 van de vorige jaargang)

Ilbis. CLAES SCHILDER DE JONGE, misschien schepen

van Den Bosch in 1368120, kocht in dat jaar van Peter van Hokelem het derde vak in het gewand- of lakenhuis (stallum in domo pannorum), dat van Dierck van Hokelem was geweest.rjl In het lakenhuis, dat van de hertog was, werden de lakens gesneden en vond de detailhandel plaats. Ten nadele van de wevers hadden de gewandsnijders het monopolie op de handel. Deze floreerde zozeer, dat het lakenhuis kort na 1330 was uitgebreid met de Corte Gameren.' -2 Schepenzegel van Claes Scilder (1368).

120. A.M. van Lith-DroogleeverFortuijn, J.G.M. Sanders en G.A.M, van Synghel (uitg.), Kroniek van Peter van Os. Geschiedenis van 'x-Hertogenbosch en Brabant van Adam lot 1523 ('s-Hertogenbosch, 1997) 97. 1 2 1 . G A H , R 1175, f 97, 23 februari 1368. 122. N.H.L, van den Heuvel, De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629. Rechtsbronnen van hel bedrijfsleven en hel gildewezen (Utrecht, 1946) 353. 354. 123.GAH, R 1 1 9 2 , f 4 6 6 v , 8 m e i 1422. 124. GAH, R 1799, f I S , II januari 1367; f 20, 8 februari 1367. 125. CIAH, Groot Begijnhof, oorkonde 46. 2 mei 1370. Vgl. oorkonde 130, 27 januari 1412: Arnt Ysbouts had een kwart van genoemd huis in de Orthenstraat in erfeijns ontvangen van Jan van Eyndovenen Katelijn van Neynsel.

Claes Schilder stierf voor 1371. B ij Leria was hij vader van de volgende kinderen. Als weduwe gaf Leria samen met de kinderen een hoeve te Dommelen in erfpacht aan Willem Goyart Bierkens van Zeelst om jaarlijks 8 mud rogge Bossche maat.123 Willem Scilder, machtich ghemaect van Leriën Sciiders, synre moeder, won in 1367 een huis en

erf aan de Markt uit, dat van Claes Schilder de oude was geweest.124

In 1370 verkochten Claes' kinderen aan Hadewych van Neynsel een erfeijns van 30 schellingen 10 penningen uit

een huis bij de Vismarkt en een van 50 schellingen op een huis in de Orthenstraat, geërfd van hun moeder en door deze van Katarina, vrouw van ridder Jan van Eyndoven. 125

De voornaam Leria zag ik behalve bij de familie Schilders en aanverwante geslachten in de veertiende en vijftiende eeuw alleen nog bij de familie Van Neynsel:'-'' I. HENRICK VA N NEYNSEL, schepen van Den Bosch in 1279, 1286, 1290, 1291, 1293. 1295, 1297 en 1301-1304^?, was in 1306 nog in levend Hij was gehuwd met Leen a. met wie hij een jaargetijde stichtte in de Sint-Janskerk.^-^ In het lakcnhuis bezat hij een stal of vak, dat via zijn zoon Wellen vererfde op zijn kleindochter Leria van NeynseU'*" Kinderen: 1. Bcrtha van Neynsel en haar broer Gerit belastten hun huis aan de Vismarkt met 10 jC erfcijns.''*' 2. Gerit van Neynsel, volgt onder II. 126. GAH, Tafel van de Heilige Geest, oorkonde l 123. 15 januari 1393. Groot Ziekengastliuis 3222, 21 mei

1364:31 oktober 1395: 1 2 mei 1396. Idem 33 1 5, 27 juli 1 396 (2 akten): 10 mei 1410. R 1 1 79. p. 309,
am&mAve A/«^ (Assen, i 986) 245-24». 1 28. H.P.H. Camps. ï)«rA:« . /. Uc me/c n f M Cf fMt'^ (2 stukken: 's-Gravenhagc.

1979)11.839. 1 29. Spierings. //w «/«VHnnHm. 42.

130. U A H. R 1 179. p. 144. &tmw .ïfAfo /w^ Of u/; 1 392. Vgl. R IIB2,f36\ 1 3 1 . UAH. Rijke Claren 43. f LX r . 132. A K H, Kerkurchief Sint-Jan 293l.t'CCCXVII. 1 33. Archief Lieve- Vrouwebroederschap 's-Hertogen-

bosch 49, f 25. 134. «AH, R I1S7. l'332\ 135. Van Lith-DroogleeverKortuijn c. a., D<; Arm/i/fA wn

ff ff r van O.s, ^3, 6 1 . 67. 7 L 72. 1 36. A. van den Bichelaer. wm '.;-/ƒ(• rffj^ f /i AüA'c'/i

( / J06-/JJ/X Amsterdam, 199S), bijlage 1. 110. 277. 137. A K H, Kcrkarchief Sint- Jan 2931.f CXX1I. 138. A K H, Kerkfabriek Sint-Jan 2931.fCl^': vgl. f C1II. 1 39. Archief Lieve- Vrouwebroederschap 's-Hertogcn140. n A H, Rijke Claren 43. f LX r. &jf;tm m r-m.*fmo A(Yfff*r«f» A'ym^M/.v rf y«^c a/)OJfrVor»/M 1393. Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 2S6a. 29 september

1342. 141. n A H, Groot Bcgijnhuf76. 8 juni 1383.

142. GAH. Groot Begijnhof 130, 27 januari 1412. 143. GAH. Begijnhof. oorkondden46. 56. 63. 64, 69, 78, 79. 81 en S6. de laatste het testament van 30 september 1390.

144. Jueobs. /WMc efij'H.tvMe, 257.258.

3. Wellen van Neynsel, volgt onder Ilbis. 4. Ridder Jan van Neynsel^-, stierf in 1360.''*"

II. GERIT VAN NEYNSKL^, schepen van Den Bosch in 1323-1335^'\ kocht in 1329 een deel van een om waterde hoeve te Boe kei. Hij trouwde met Truda en werd de vader van:

1. Henrick van Neynsel'^", priester en notaris, bezat een huis op de Papenhulst.^' Uit een huis in de Hinthamerstraat over de Geerlingsebrug werden cijnzen betaald voor de jaargetijden in de Sint-Janskerk van Aleydt en Gerit van Neynsel en voor de dote van Henrick van Neynsel aan het Sint-Martensaltaar in die kerk. Gelders waren de broers Willcm en Jan van Ncynsel, van wie de eerste priester wasJ'^ Henrick werd in 1341 gekozen tot landdcken van Cuyk en is in 1367 overleden.^'' 2. Agatha van Neynsel ^\ begijn. Haar medcbegijn

Lisheth van Eyndoven maakte voor haar en de begijn Lisbeth vanEyndoven legaten.^^ In 1412 droeg Agatha's dochter Gertruyt dochter wijlen Jan Zegers een van haar tante Hadewich geërfde crfcijns op aan het begijnhof. ^* 3. Hadewich van Neynsc]^' was meesteres van het Groot Begijnhof, minstens van 1370 tot zij in 1390 testeerde^'* en blijkbaar kort nadien overleed. Aan haar zus Agatha, mede-begijn, liet zij de helft van een cijns uit een huis bij de Vismarkt, terwijl Jan Hermans van Eyndoven een erfcijns kreeg van .f 3 5 schellingen oud geld. 4. Truda van Neynsel trouwde met Herman van

Eyndoven, schepen van 's-Hertogenbosch in 1343 a I354^\ waaruit Truda, Jacob. Jan en

een dochter werden geboren, van wie de laatste trouwde met Jan Berwout. 14 5. Katheryn van Neynsel ''' trouwde met ridder Jan van Eyndoven (| 136014R). Hun huwelijk bleef kinderloos. Uit zijn tweede huwelijk, met jonkvrouw Mechtelt van Kessel, werden Willem van Kessel, Jan en Ghevaert van Eyndoven en Dirck Bylant geboren. 6. Leria van Neynsel, gehuwd met Claes Schilder.

Ilbis. WELLEN VAN NEYNSEL was schepen van

145. G A H , Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 256a,

29 september 1342. 146. Archief Lieve-Vrouwebroederschap VHertogenbosch49, f 2 5 . Spierings, „Het obkuarium", 19. 147. Jacobs, Justitie en politie, 25, 257.

148. GAH. R 118 L f' 307V, 13 januari 1400.

149. GAH, Groot Ziekengasthuis 3222. 21 mei 1364. 150. A K H , Kerkfabriek Sint-Jan 1778. 11 mei 1388. GA1L R 1179. p. 83. 151. A K H , Kerkfabriek Sint-Jan 2931, ff CCCXIX en CCCX1X V . 152. GAH, R 1180, p. 601, 5 dagen na Dionisius 1396. 153. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch49,f 25 V . 154. A K H , Kerkfabriek Sint-Jan 2931, f LIIII. 155. Spierings. „het obituarium". 42.

156. Van den Bichelaer, Het notariaat, bijlage l, no. 351. 157. Jacobs, Justitie en politie, 257-259.

158. Jacobs, Justitie en politie, 257. 259-262.

Den Bosch in 1330, 1332, 1333 en 1335.147 Hij trouwde met de Bossche schependochter Heylwich Thomas van Uden. In 1400 gaf Claes Henrics Schilder aan zijn oom Jacob Schilder, wilhelmiet, een cijns uit het huis van wijlen Wellen van Neynsel in de Hinthamerstraat.'48 Kinderen: 1. Dely van Neynsel trouwde met Gielis Gerlacs en testeerde in 1364 ten gunste van de gebroeders Wellen en Willem van Neynsel en voorts van Thomas van Neynsel, pastoor van Meerveldhoven, Jan van Neynsel, pastoor van Waalre en Valken s waard, en zijn zuster jonkvrouw Leria van Neynsel, en van de kinderen van Jacob Coptyt. Thomas, Jan en Leria kregen een hoeve te Volkel onder Uden. Hun zus Bertken had al eerder de helft van de hoeve op die Hove te Uden gekregen.149 2. Leria van Neynsel' °" (Elisabeth genaamd Leria) maakte uit onderpanden te Volkel onder Uden legaten van 40 schellingen aan de kerkfabriek van de Sint-Janskerk te 's-Hertogenbosch en van 2 £ 10 schellingen aan het Sint-Elisabethaltaar in die kerk.151 Te Volkel bij de Agathakapel bezat zij een hoeve.1 °'J Zij stierf vermoedelijk op 29 september 1392.136 3. Thomas van Neynsel, pastoor van Meerveldhoven, stierfin 1364 a 1370. 4. Jan van Neynsel. investiet van Waalre en Valkenswaard sinds 1352, stierf op IVapril 1370.lö3 Aan de kerkfabriek van de Sint-Jan te 's-Herto-

genbosch liet hij een legaat van 3 «£'5 schellingen uit zijn huis achter de minderbroeders in oppositum hospicii dicti dLam (tegenover de herberg Het Lam).15'1

5. Bertken van Neynsel trouwde met Jan van Loon. Hun zoon Jan van Neynsel186 werd in 1348 of

1349 tot priester gewijd, was persoon van SintHuibrechtslille. werd in 1352 gekozen tot land-

deken van Woenscl en is na 1382 overleden.

6. Henrick van Neynsel 1 r>0 was priester en had een bastaarddocher:

A. Leria van Neynsel 156 kreeg van haar tante

Dely van Neynsel in 1364 een legaat. Zij was gehuwd met Goyart Sceyvel, schepen van Den Bosch in 1336-1366.l57

7. Jut van Neynsel trouwde met Jacob Coptiten, schepen van Den Bosch in 1339-1347 en 13661414 lf ' 8 , waaruit Wellen van Neynsel 1 '' 0 werd

geboren, die in 1367 schepen was 1 '' 0 en in 1377 stierf J ' * '

In twee akten wordt Mathijs, zwin van Clacs Schilder en 159. GAH, R 1207. f256. l ó(). Jacobs, Justitie en politie. 259. 1 6 1 . Archief Lieve-Vrou\vebroederschap 's-Hertogen-

bosch 49, f 27. 162. /ie noot 165. 163. Mei dank aan Hans Vogels te Helmond, die mij op

het goede spoor zette. I M. Van den Bichelaer. Het notariaat, bijlage l. no, 353. 165. GAH. Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 559. 21 april 1365.

166. O A H, Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 456, 29 juli 1359; 458. 25 november 1359:461.2 december 1459; 480, 24 augustus 1360:497, 21 augustus 1361; 564, 19 mei 1365;en/. Spierings. „Het obituarium". 50. 167. L.H.C. Schutjes. Geschiedenis van het bisdom 's Her-

togeiibosch(5 dln.i Sint-Michielsgestel. 1870-1876)

IV, 2 3 1 . 168. W.RH. Oldewelt. Rekeningen van tic Illustere Lieve Vrouwe. Broederschap (1330-1375) (7..f>L. 1925)75. 83-85,88.90,93,95.97. 103, 1 1 0 , 1 1 2 , 116. G A H ,

Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 769.13 februari 1376. 169. A. Smeijers, „Del l lustre Lieve Vrouwe Broederschap te 's-Hertogenbosch. Archivalia bijeengebracht". Tijdschrift der Vereenit>irif> voor Nederlandscht: Mu;iekKrs<:hie(lemx, XI. XII (1925. 1926), XI 203,

204. 170. Smeijers. „De Illustre", XI. 205, 206.

1 7 1 . G.C.M, van Dijck. De Bossche optimalen. Geschiedenis van (/f Illustere Lieve Vrouwebroederschap

ft' '.\-Hertfigenhoxch, 1318-1973 (Tilburg. 1976) ISO. Zie ook Archief Lieve-Vrouwebrocderschap VHertogenbosch 52, rekening 1387-1388. f 107'';

rekening 1388-1389, f 1 1 2 V : rekening 1389-1390, f 120''. 172. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Heriogen-

bosch 49, f 28. Idem 52, rekening 1400-1401. f 6. A U H . Ohituarium van de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch. p. 140.

173. O A H. R 1181. f 307'', 13 januari 1400. 174. C A H. Groot Ziekengasihuis 2135.6 j u l i 1357. 175. H. Hens e.a.. Mirakelen van Onze Lieve Vrouw te 's-HerloKenboschl38l-1603(T\\\)m£, 1978)285.

Lerya, een erfgenaam en bloedverwant genoemd van Gerit van Neynsel.11"1" Gezien de leeftijd moet Claes Schildereen

generatiegenoot zijn geweest van ridder Jan van Eyndhoven. De hypothese is, kortom, dat zijn vrouw Lerya ccn dochter was van Gerit van Neynsel. Jhti

De kinderen van Claes Schilder en Lerya (Gerits van Neynsel) volgen na Claes' bastaard: 1. Clacs Schilder, volgt onder Illbis op pagina 5. 2. Mathijs Schilder 1 ' 4 , priester, was in 1365 erfgenaam van Gerardus van Neynsel 1 '' 5 , vermoedelijke grootvader. Bij diens priesterzoon Henrick Geryts van Neyn-

sel. notaris in Den Bosch, kan hij het vak hebben geleerd. Minstens sinds 1359 was hij, met een keizerlijke admissie, notaris.1'-'1-' De akten werden verleden

in het wilhelmietenklooster. het Geefhuis en op andere locaties. Sinds 1383 was hij kanunnik van de collegiale

Sint-Janskerk te 's-Hertogenboseh.1'" Van de prestigieuze broederschap van Onze Lieve

Vrouw in de Sint-Janskerk, waarvan hij minstens sinds 1358 lid was, was was hij in 1361-1376 proost."'8 Voorts was hij in 1384-1386 cantor van deze broeder* schap. loi ' In 1388 en 1391 kreeg hij vergoedingen van

de broederschap voor verteringen met de zangers in zijn huis. 1 '° In 1384 nuttigde de elite van de broederschap in zijn woonhuis een zwaan. 171 Van de kerk van W/g A go was hij de niet residerende rector. Op 7 mei 1400 is heer Mathijs overleden.' '3. Jacob Schilder1"' was conventuaal van het wilhelmietenklooster Porta Coel i op de Bazeldonk bij Den Bosch en in 1357 cellarius ofwel keldermeester van zijn convent/ ' A In 1383 getuigde hij over de miraculeuze gene-

zing van Jan Zac, een blinde volder uit Gouda, die dankzij een bedevaart naar het wonderbeeld van Maria in Den Bosch weer ziende werd J ''"' 4. Willem Schilder, volgt onder lllter op pagina 6.

5. 6. 7. 8.

Henrick Schilder, volgt onder Illquater. Wellen Schilder, volgt onder Lïïquinquies. Gerit Schilder, volgt onder Illsexies. Claes Schilder170 -ws^. persoen of investiet van Geffen. De Mariabroederschap in de Sint-Janskerk van Den Bosch ontving in 1355 6 groten van heer Claes Schilder voor de eerste mis177, waaruit als zijn vermoedelijke geboortejaar 1330-1331 kan worden afgeleid. Hij bezat in de stad een huis aan de Weverhuls (thans Papenhulst), dat hij in Ï379 belastte met een erfpacht van 10 rnud rogge.17K In 1388 is hij overleden.179 In 1348 werd te Thorn een akte verleden voor de notaris Nicholaus Jilius quondam Nicholay Scilders senioris de Buschoducis.104 Zie voor het verwarrende onderscheid tussen verschillende senïors en juniors Claes Schilder p. 240 van de vorige jaargang. 9. Otto Schilder.180 10. Truda Schilder 181 was begijn te 's-Hertogenbosch. In 1399 of 1400 verkochten haar broer Mathijs en zus Katharina de cijns die Truda hen weleer had geloofd te betalen uit het goed ter Halver Milen tussen Vessem en Oerle en uit een kamer in het Groot Begijnhof.18'"' 11. Katharina Schilder.183

Illbis. CLAES NATUURLIJKE ZOON CLAES SCHILDER,

1 7 6 . G A H , R 1177.f394, 1387. Hens e.a.. Mirakelen van onze Lieve Vrouw44\, 495. 177. Oldewelt, Rekeningen van de Illustere Lieve Vrouwe Broederschap. 66. 178. ÜAH, R 1176, f 116 V , september 1379. 179. Archief Lieve-Vrouwebroedersehap VHertogenbosch 49. f 26 V . Idem 52, rekening 1387-1388. f107.

i 8 0 . G A H , R 1207, f 45 V , 6 februari 1437.

1 8 1 . G A H , R 1 1 8 2 . f 7 1 v , 10 juni 1399 of 1400. R 1183, f 58, datum infesto Zeverini 1403. 182. GAH, R l 182, f 17 Leen week na zondagLetare 1399 of 1400. 183. ÜAH, R 1207. f 89 V , 23 mei 1437: verkoop van een cijns uit een huis aan de Markt, die weleer was verkregen van Catharina wijlen Claes Schilder 184. G A H , R 1194.f202 v . 13 maart 1424. 185. G A H , R 1 2 l 2 , f 2 l 2 v , l O september 1442. 186. G A H . R 1202, l'219, 19 februari 1432. Vgl. noot 185 187. G A H , R H93,f 167 V , 28 december 1422. R 1200, f 2 0 2 , 2 1 februari 1430: f 273. 17 februari 1430. R 1227, f 29V, 4 deeember 1456. 188. ÜAH, R l 199, f 184 V , l l januari 1429. R 1215, f 157. 16 januari 1445. 189. G A H , R l 191, f 313 V , 25 mei 1422. 190. AKH, Kerkarchief Sint-Jan 1266,31 mei 1455.

schoenmaker. De slechts in de families Van Neynsel en Schilders voorkomende naam van zijn dochter Lerya lijkt een vernoeming naar de wettige vrouw van Claes Schilders de jonge, zijn stiefmoeder, wat doet vermoeden dat hij is opgevoed in het huis van zijn vader. In 1424 is sprake van Heilwich wedu wilner Claes Scilders des scoenmakers.184

Claes woonde in de Kerkstraat, waar hij een huis in erfcijns had ontvangen van Dierck Yewaenss van den Grave, heilige-geestmeester van Den Bosch.185 In 1432 belastte zijn zoon Pauwels het huis aldaar met een lijfrente van 30 schellingen ten behoeve van Claes Roelof Swisen, die zich daarmee voldaan verklaarde van hetgeen Claes Schilder hem had vermaakt.186 Schoenmaker Claes was vader van: 1. Pauwels Claes Schilder187, schoenmaker in de Kerkstraat188, kocht in 1422 een huis in de Hinthamerstraat bij de Pijnnappelspoirt.is& Zijn weduwe Katha-

rina schonk aan de Sint-Janskerk haar huis, erf en hof in vico Hinthamensi ïnter duas portas exteriores eiusdem vici (in de Hinthamerstraat tussen de twee poorten), een erfpacht van 6 zesterzaad rogge en een erf cijns van 4 «£!; dit vermogen werd in 1455 gebruikt om een nieuw altaar van Sint Eligius in de Sint-Janskerk op te richten. 190

Pauwels had een dochter: A. Engel Pauwels Schilder, die wordt vermeld in 1442-1450191, was begijn op hel Groot Begijn-

hof te 's-Hertogenbosch. Zij verkocht in 1442 het van haar vader en diens vader geërfde huis in de Kerkstraat; de koper beloofde haar elke Maria 1 9 1 . G A H , R 1213.f264.22uktober 1442.R 1 2 2 l , f 2 l 8 v . 7 oktober 1450. R 1224. f 155 V , 3 januari 1454. 192. GAH. R 1 2 1 2 , f 2 1 2 v , 2 t april 1432. Vgl. R 1227, f 29 V , 4 december 1456. 193. A K H . Kerkfabriek Sint-Jan 2931, f CCLVir.

194.GAH,R 12()3.f216 v . l ö j u l i 1433.

195. G AH, R 1221, f 218 V , 7 oktober 1450. 196. A K H , Kerkfabriek Sint-Jan 1268,24 november 1393. GAH. R l 177, f 232, daags na Palmzondag 1386. R l i 78, f l OK V . daags na de octaaf van Pinksteren 1389 of 1390; f 136. 21 januari 1390; f 3X3, 7 januari 1390. R 1179. p. 446, datum in crast'mo Manelii 1392. R 1180. p. 240, 1393 a 1395. R 1182. f 36 V , l l dagen na Pasen 1399 of 1400. R 1183, f 364, daags na Sint-Laurens 1404. R 1219, f 79 V , 12 juli 1449. R 1799, f 46. l O januari 1390; f 51, 9 januari 1391; f 52 V . 3 januari 1391; f 98, 1395; f 98 V , den manendachsna der octaven van Paesschen 1395; f 100, 1395: f \()5,des manendatiina senfe Agaten dach 1395. Tafel van de Heilige Gcesl, oorkonde 1010,4 januari 13X8. A. Verkooren. Inventaire des cliartex et cartulaires des duchès de Brabant el de Limbourg et des pays d'Ouire-Meuse (l 3 dln.

in 3 stukken; Bruxelles, 1910-1976) VII, no. 4981, 13 december 1376; 2e serie, dl. III. 100. no. 7342. 24 juli 1399. 197. Van Jen Bichelaer, Het notariaat, bijlage l. no. 382. 198. Van Lith-Droogleever Fortuijn c.a., De kroniek van Peter van Os, 100, 101. 104. 108, I I I . 199. R.A. van Zuijlen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertoge.nhosch, chronologisch opgemaakt en

de voornaamste gebeurtenissen bevattende. (Stadsrekeningen van het jaar 1399-/800) (2 stukken: 's-Hertogenbosch, IS63-I866]!, I. 2 0 0 . G A H . R I265.f367 v , 17juli 1493. 201. GAH. R l 176, f \ 51, datum qiiinm post Martini 1381. 202. G A H , R 1176, f 2 1 6 , datum in crastino Assumptionis 1382. 203. G A H , R l 177, f 394, 1387. R 1178, f"204. 1391. 204. GAH. Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 1241, 20 juli 1398. 205. GAH. Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 1229, 4 oktober 1397. 206. Oldewelt, Rekeningen van de Illustere Lieve Vrouwe Broederschap. 79. 84.

207. Archief Licvc-Vrouwcbroederschap VHertogenboseh49,f28. Idem 52. rekening 1404-1405, f 24 (vgl. f 23). 208. Archief Lieve-Vrouwcbroedcrschap 's-Herlogenbosch 52, rekening 1396. f 139 V . 209. G A H , R 1180, p. 85, datum feria wimdapost dominicam Cantate 1394.

Geboorte 8 £ paaiments te betalen. JS5 Eveneens

in 1442 verkocht zij een erfpacht van l mud rogge uit onderpanden te Schijndel, die zij had verworven van haar grootvader Claes Schilder. 1 'rEen van haar erfgenamen was Claesken Roelofs die Wyse, begijn te 's-Hertogenbosch. IM 2. Claes Claess Schilder 1 ''' 1 was de vader van: A. Kathelyn Claess Schilderen de kinderenen kleinkinderen van Claes Sceyve verkochten in 1450elk voor de helft een erf cijns van 8 £ paaiments uit een huis in de Kerkstraat, die weleer was geloofd aan Engel Pauwels Schilder.195 3. Lerya Claes Schilders trouwde met Rutger Jacop Rutten. Hun dochter Heylwich verkocht in 1433 goed aan haar oom Pauwels Schilder.194 Heylwich trouwde met Jacop, bastaard van de Bossche priester en notaris Pauwels Borcharts van Zulichem. l f i ' ITIter. WILLEM SCHILDER 1 -"" was in 1380-1396 verschillende malen schepen van Den Bosch' 9S en in het laatste jaar van de veertiende eeuw rentmeester.1'10 Hij bezat een hoeve te Loon op Zand-'00 en was gegoed te Heescrr01, in de vrijdom van Den Bosch"0-', in Maren en in Geffen. In de laatste heerlijkheid bezat hij in 1387-1391 een huis dat van wijlen Jan Koe, ridder, was geweest.2""' Hij werd in 1397 samen met de deken van het kapittel van de Sint-Janskerk te 's-Hertogenbosch, de rector van de Tafel van de Heilige Geest aldaar, Goessen van den Steenwege en Willem Arnt Tielkens aangewezen als executeur van het testament van de Bossche poorter Jan van Neynsel. JÜ4 In datzelfde jaar belastte hij zijn huis voorbij de Visbrug en een ander huis op die plaats met een erfcijns van £ 4.- IK> De illustere Mariabroederschap, waarvan zijn broer Matthijs proost was, maakte in zijn woning kosten in 1359 en 1361, wellicht wegens vergaderingen of maaltijden. - 0 ( > Willem is in 1406 overleden. Jn ' Kateline Willem Scilders wijf stierf al in 1396.-"* Willem had een bastaardkind verwekt uit het lichaam van Yken van der Scoteldonc: l. Kathelyn natuurlijke dochter Willems Schilder.-"''

De wettige kinderen, misschien verwekt bij zijn vrouw Katharijn, die hem overleefde 210 , waren: Links het schepen/egel van Willem Scilder, midden dat van Tielman van den Doren, rechts dat van Gerit Schilder.

210. GAH, R l 191. f 67 V , 4 februari 1421. 2 1 1 . G A H , Oud archief, B 6 sub lijfrenten, oplen irsten dach van augusto. 212. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch49,f 28. Idem 52, rekening 1407-1408, f 44 V . 2 i 3. GAH. R 1184. f 388V', datum quinta posf Laurencii 1406. 214. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch 52, rekening 1396. f L 3 8 V . 215. RANB. Oorkondenverzameling Provinciaal Genootschap 83. 30juni 1401. GAH. R 1179, p. 227. R 1180, p.M,datumsextapostRefnigü 1393. R H 9 0 . f 3 l 7 v . 4 januari 1418. R 1201. f 363 V , 24 augustus 1431. R 1799,f \l)\,desmaendaechsnatlertiendac:h 1401. Van den Bichelaer, Hel notariaat, bijlage l, no. 338. 216. Ü A H , Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 1083, II maart 1391. 217. G A H , R 1188. f 210, 10 juli 1413. 218. GAH, Oud archief, B 2 (Remigius 1399-Pasen 1400), sub lijfrenten, op Bamis. B 3 (Pasen-Kerstmis 1400) is een incomplete rekening. B 4 (Remigius 1400Pasen 1401), sub lijfrenten, op Baemia. Archief

Lieve-Vrouwebrocderschap 's-Hertogenbosch 52, rekening 1399-1400.

219. GAH. R l 192, f 34 V , 9 januari 1421. 220. G A H , R l 192, f 320 V , 15 oktober 1421. R l 193, f 5 l v . 16februari 1422.R 1200.f66 v , l maart 1430. R 1204, f 139 V , 27 november 1433. 221. Van Lith-Droogleever Fortuijn e.a., De kroniek van Peter van Os. 152, 153. 222. GAH. R 1196, f 133V, 2 oktober 1426. 223. GAH, R 1195. f 182. 224. GAH. R 1201, f 265 v ,27juli 1431. 225. GAH, R 1192, f 302v, 24 november 1421; f 313, 28 maart 1422. 226. G A H , R H 9 8 , f 2 2 7 v , 10 april 1428. 227. GAH, R 1193, f 203,21 mei 1423. 22S. GAH. R M 8 7 , f 4 8 1 r R 1196, f 240V. 30 juni 1427. R l! 97, f 304. 24 septemer 1428.

2. Gerit Willems Schilder, volgt onder TV op pagina 8. 3. Willem Willems Schilder kreeg in 1406 een lijfrente van3^ schellingen van de stad Den Bosch.211 Hijoverleed nog in hetzelfde jaar 212 , na 10 augustus. 213 4. Leria Willem Schilders1'14 trad in het huwelijk met Henric Bac Godscalc Roesmonts 2 ' '\ zoon van de Bossche schepen Godscalck Roelof s Roesmont en van Mechtelt Posteel. Samen met zijn broer Roelof Roesmont Godscalcks belastte hij ter uitvoering van het testament van hun vader diens huis aan de Korenmarkt met een cijns voor het Geefhuis^1'-* Roelof was voogd van de Bossche vitte of factorij (handelsvestiging) op Schonen in Zweden.- 1 ' De lijfrentebetalingen van de stad Den Bosch aan Leria staakten in 1401 en in het rekeningjaar 13991400 werd voor het overlijden van Lery Henric Bacs wyf het verschuldigde betaald aan de Lieve-Vrouwebroederschap-18, zodat zij in 1400 zal zijn gestorven. Uit dit huwelijk werd een dochter geboren: a. Kathelyn Henricx Back219 trouwde met Tielman van den Doren2-1', schepen van Den Bosch in 1434 en 1439221, in 1426 procureur van het clarissenklooster in de stad.22- In 1425 wilde Henric Bac aan Tielman het vruchtgebruik overdragen van zijn bezittingen, behalve een erf over de Tolbrug en twee pleitschepen, maar de transactie ging niet door.223 Tielman van den Doren kocht in 1431 van Gerit Schilder een erfpacht van 3 mud rogge.-24 Hij bezat een huis op de Oude Hulst.225 In 1428 namen hij en Jacop Goevy bij contract

een partij van 15.000 bakstenen af22171, terwijl hij in 1423 samen met Jan bastaard heer Pauwels van Haestrecht 25.000 gebacken steen uit Loon op Zand leverde, die per duizend over water naar Den Bosch werden gezonden.227 In 1412-1428 wordt hij gezien als beheerder van de bezittingen van de abt van Sint-Truiden te Lith."28 Te Esbeek onder Hilvarenbeek bezat Tielman

229. G A H . R 1204, f 79, 24 mei 1434. Vgl. R l 190. ff" 15, 442 V .R I 1 9 7 , f 2 4 2 v , l l juni 1426. 2 3 0 . G A H . R 1 2 1 ( ) , f 2 6 9 v . 2 l juli 1440. 231. L.F.W. Adriaenssen. „Zes eeuwen niel van huis. Ken Esbeckse genealogie {1395-1989)", De Brabantse Leeuw, XXXVIII f 1 9 8 9 ) 1 5 1 . 152.

G A H , R 1207,1' 114.9 augustus 1437. O A H . R 1176. f 360V, Petrus en Paulus 1384. G A H . R l 182, f 230. R ] \ K 4 . f2.09.datum in craxiiiii Symonix et Jude 1405. 235. Archief l.icvc-Vrouwebroederschap "s-Hertogenbosch49, f 28. klem 52, rekening 1406-1406, f 37: vgl. rekening 1405-1406. f 30: hij wordt lul. 236. GAH, R l 191, f 1 7 1 v . 18 oktober 1420. 237. Rijksarchief Maastricht, Familiearchief De Heusch, regesten 32 (21 augustus I 4 4 1 ) e n 4 3 ( 5 mei 1497). A K H . Kerkfabriek Sint-Jan 260, 25 februari 1407. Idem 272. 3 juli 1412. GAH. Grool Begijnhof, oorkonde 196, 17januari I436.R l l83,f362..wjttH.ï/w.vf Sixti 1404.R l 184.f i46,datwnsabbatopos}Penie, . Y m < M 4 0 5 . R l l 8 5 , f 5 9 . R l l 8 6 . f 5 2 v . R 1 1 9 2 . f 127. 11 april 1421. R 1193. f 30, 17 december 1421; f 192, 13upril I 4 2 3 : f 2 1 8 v , 2 8 j u l i 1423: f 223. 25 augustus 1423. R 1197. f276. 20 maart 1426. R ! 19S.

f 9 6 , 3 1 juli 1428.R 1201. f 196. 23 februari 1431.

R 1203, f I 0 0 v , 2 4 j u i i 1433. R 1205, l 170 V . 2 april 1435; f I 7 0 v , 2 a p r i l 1435; f 16X V , 31 maart 1435: f275 v . l december 1434. R 1207. f 7 1 v . 27 maart I437;f75 v , lOapril 1437.R 1208.f 160,9november 1437.R 1218, f 2 7 1 , I 8 m e i 1448. D. van Heel. „Bijdragen tot de geschiedenis van het clarissenklooMcr te "s-Hertogenbosch". Taxandria. XL (1933) 260. G A H . R I186.ff246 v .247. R H90,f276 v . Van Lith-Droogleever Fortuijn e.a., De kroniek van Peter van Os, 126, 137. 240. Archief [ Jcve-Vrouwebroederschap's-Hertogenbosch49.1'30 V . 241. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hcrtogcnbosch 52, rekening 1406-1407. f 35 v . Srneijers, „de Illuslre". XII, 45.46. Van Dijck. De R(>s\cfieoptimaten,4(). Archief Lievc-Vrouwcbroederschap 's-Hertogenhosch 52. rekening 1416-1417. f 96 V . 244. Archief Lieve-Vrouwebrocderschap 's-Hertogenbosch 49, f 29. 245. G A H . R l 193, f 33, 3 januari 1422. 246. ( i A H , R 1206.1' I80 U . 14 april 1463. 2 4 7 . G A H , R l ]84,f3&),datumsabbalopf>xtL<.'tare

1406.

248. G A H . R 1183. l' 110, 15 juni 1402. R 1193. f 147, 3 oktober 1422; f 213 V . 5 j u l i 1423;f292 v . 13januari 1423. R l 197. f 356 v .3juli 1427; f 375 v . 31 december 1427. Vgl. R l \&4,ïiW,stibbat<>t}(>>itRe.minixt:ere. 1405. 249. G A H . R 1205. f 63. z.d. (25 april 1435); f 183 V , 5 mei I 4 3 5 : f 2 7 5 v , 10 december 1434. R 1258.f253 v , 26 oktober 14X9. 250. GAH. R 1207. l 109. 23 juli !437.

een van heer Tielman van den Doren geërfde hoeve, die hij in 1434 met alle beesten verpachtte voor een periode van zes jaar om 4 steen vlas tot hekelen bereid. 55 Gelderse gulden, 6 vimmen dekstro of een roede dak te dekken van bovenaf; de pachter mocht bij zijn afscheid de beesten meenemen of daarvoor 58 reynaldusgulden ontvangen."'' Dit goet te Doren verpachttehij

daarna, weer voor zes jaar, voor jaarlijks 13 mud rogge Bossche maat, 5 petersgulden, 4 steen vlas tot hekelen bereid en 8 kapoenen, te leveren met Kerstmis, en 6 vimmen dekslro; de beesten zouden half voor de eigenaar en half voor de pachtboer zijn. J3ü Later was zijn zoon Hennck van den Doren eigenaar van de hoeve.-M1 Bovendien kocht hij in 1437 hoeven ie Ruime! en Gemonde onder Sint-Michielsgestel.-^- 2 5. Claes Schilder trad uiterlijk in 13842:w in bij de wilhelmieten van PortaCoeli, in welk klooster hij in 1402 en 1405 keldermeester was.-34 Her Claes Scilder op die Baseldonc is in 1406 overleden.235 In 1420 verkocht

Jan Vos de helft van een huisplaats aan de Markt en de wederhelft van Claes aan Gerit Scilder, cellarius (keldermeester) van de wilhelmieten. J3(>

IV. GERIT WILLEMS ScmLDCR^ 7 was in 1409 en 1417

borgemeester of rentmeester van Den Bosch238 en in 14131414en 1422-1423 schepen.-1*1 In 1443 is hij overleden.LM(1 In 1405 en 1406 was hij proost van de Lieve-Vrouwe-

broederschapj'11 en in 1416-1417 zegde hij volgens de historicus van de broederschap zijn lidmaatschap op, wat een unieke geste was. J4J De broederschapsrekening geeft echter: Ontfaen van Gerit Scilder voirsinen auden scill, dairhi hem der clerc bruederscap mede af geseyt heeft. Mer hi wil leec brueder bliven.'MA In 1414 is hij overleden.-'1'1

Hij gaf in 1422 een huis in de Vughterstraat ten erfcijns uit. dat hij gerechtelijk had uitgewonnen-45, en in 1436 belastte hij een huis in die straat met een erfpacht."4'1' Aan zijn neef Claes Henrics Schilder verkocht hij een huis en hof aan die etude Dye.se'47 en in 1433 verkocht hij vier huizen met erven, een tuin en een aangelegen huisplaats aan de Oude Dieze naast de lakenramen, strekkende van die Buerde tot de stadsmuren, en nog drie kamers daartegen o ve r.J4S

Bij de Schilderspoort bezat hij een leeg erf en een hof-

stad. 24 '' Hij gaf het in 1437erfcijns uit aan Rutgervan Arkel

voor £ l paaiments; het erf lag in een straat die liep van de Hinthamerstraat naar een mansio van wijlen Claes Schil-

der (ook naast het erfgoed van Henrick Schilder), tussen de Dieze en een straatje. J5U

In 1421 kocht hij het stenen huis met erf en tuin, geheten Langhdonc en gestaan aan de Markt, waar hij al een stenen huis bezat.'J51 Driejaar later verkocht hij het weer, waarbij Goyert Claess Schilder beloofde hem over deze transactie niet te zullen lastigvallen. 2 ' 1 - Tegelijk kocht hij een streep grond over de Tolbrug, buiten de oude muur. Mogelijk was dat hetzelfde perceel als het kleine erf achter zijn tuin of bleek bij de Tolbrug, tussen een wilgenboom en zijn stort, dat hij in 1424 verkocht.-311 Welk van de huizen door Gerit is bewoond, is niet duidelijk. Sinds 1436 was zijn adres Keizerstraat bij de Lombardenbrug tegenover het lombardenhuis 320 ; vlakbij, bij de Sint-Joriskapel in de Sint-Jorisstraat, bezat hij erven.2'0'1 v

V

2 5 1 . G A H , R 1 l 9 2 , f 2 4 7 . R 1193.f 13 , 5 februari 1422: f232 v , 8 oktober 1422. 2 5 2 . G A H , R I l 9 2 , f 2 4 7 v , z . d . R 1193,f28 v . I I december 1421; f 192, 13 april 1423. R 1 1 9 4 , f 9 2 ¥ , l april 1424. 253. G A H , R 1194, l'200, 5 j u l i 1424. R ] ! 9 8 . f 5 8 v ,

17 april 1428. 254. G A H , R 1232. f 252. l oktober 1462; f385, 19 april 1463. 255. GAH, Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 2028. 17 mei 1441. Vgl. p. 242 van de vorige jaargang. 256. RAH, Mariënkroon en Mariendonk, regest 499, 14 november 1422. GAH. R 1185, f 148 V . 5 dagen

nu Saeramenlsdag 1407. R l 192, f 254, 14 november 1422. R 1193, f346, 13 april 1423. R 1201.f265 v , 27juli 1431.R 1223,f271, 17 januari 1453. G A H , R 1198.f 178,9 februari 1428.

ü A H . R 1231, f 169, 14 november 1460. R 1255, f 376. 259. GAH, R i 189, f 303, 27 februari 1416. 260. UAH, R 1189. f 88 V , 2 maart 1415. R 1192, f 430, 8 november 1421. R i 193, f 323V. l maart 1423. R 1 I 9 4 . T 114 V , 30 j u n i 1424. R 1216, f 96, 4 j u l i 1446. 261. G A H , R 1187. ff 153,300. R 1189. f 120 V , 27 april 1415; f 122, 30 april 1415. 262. G A H , R 11X9, f I4 V . in prefesto Symonis er Jude 1414. 263. GAH. R H88,f58 v . l januari 1413. R H90,f243 v , 4 november 1417. R l 192,t'406 v , 19 december 1421. 264. GAH. R 1190. f 2 6 I V , 20 september 1417. Vgl. R l 191, f 101 V , 31 maart 1421. 265. G AH, R 1194, f 309 v , 2 augustus 1424. R l 195,f25 v ,

2 november 1424. 266. G A H , R 1210. f 360. 10 september 1440. 267. G A H , R 1206,1' 185,/.d. fdeakte is niet gepasseerd). Vgl. R l !98, f 178, 3 september 1428. Andere Gestelse onroerend-goedtransacties: R l 192, f 506, 29 mei 1422. R 1194, f 315 V , 31 augustus 1424. R 1201. f 26. 22 december 1430; f 352, 24 april 1431. 268. G A H , R l 193. f 13 V , 5 februari 1422.

Te Helvoirt bezat Gerit Schilder samen met de Heilige Geest van Den Bosch minstens sinds het begin van de vijftiende eeuw de hoeve in Leendonck"™ en te Loon op Zand had hij een grote hoeve, Spmysserslwve genaamd, die in 1422 24 bunder werd gemeten, terwijl het huis met erf, hof en aangelag 7 topenzaad groot was.25'' Hij belastte in 1428 zijn mansio quodam dicïo des Proeysershoeve met een pacht van

l O mud rogge.25' Later kwam het eigendom aan het klooster Mariendonk te Elshout.258 Hij handelde in Venloonse turf,

wat blijkt uit een beloofde levering van een lofbaerplevte in 1416. 259

Voorts bezat hij te Tilburg Tguet ter Lijnden aan de Stokhasselt op de plaats die later Ter Linden heette.260 Willem Goyarts van Heyst, die vermoedelijk zijn pachter was 2 l j l , gaf hem in 1414 zij n runderen en kleinvee, genoemd varendegoed.1^2

Ook te Berlicum bezat Gerit Schilder een hoeve en land: 2 '' 3 2 bunders beemd te Lencxbroec gaf hij in 1417 in vruchtgebruik aan zijn zoon Matthijs"'*4 en in 1424 verkocht hij een huis bij die Gharsthof te Belveren onder Berlicum, een perceel bouwland bij de waterovergang Tgewal en land te Middelrode. 2 ' 35

Ten slotte bezat Gerit 7 morgen land te Cromvoirt26'11 en te Sint-Michielsgestel aen die Plaetse een hotstad met hof, strekkende van de Plaats tot de Dommel, en een beemd van 3Jj bunder te Ruimel, die hij in 1436 wilde verpachten voor 22 zester rogge Bossche maat plus het onderhoud van een stuk dijk bij die Va!bntgge.''fii

Onder talloze cijnzen en pachten die Gerit trok, bevond zich een erfpacht van 7 mud rogge met acht ghewrachte (gevilde) konijnen of evenveel oude groten uit onderpanden

te Mierio.2':i8

Gerit Schilder trouwde in tweede echt met Heylwich Roeloffs van den Grave 269 , zijn huisvrouw in 1438-'° en zijn weduwe (sinds kort) in 1445. Heylwich en haar zus Elisabeth verwierven in 1432 het vruchtgebruik in de helft van een kamer onder de trap van het gewandhuis, die zij terstond verkochten. -'' Zij waren dochters van Roei off van

den Grave en Luut Goossens Cnode. Gerit en Heylwich hadden twee kinderen j ' J , die in 1439 een huis in de Vughterstraat (van de straat tot de stroom) verkochten, waarbij Goyart Schilder afzag van vernadering. De kopers beloofden met Sint-Jan overeen jaar 77 rijnsgulden en 11 ,£'paairnents te betalen.-'' 5 269. GAH. R 1202, f I35 V . 4 augustus 1432. R 1203, f 100 v ,24JLili 1433; H08, 18 september 1433: ('219. 27 juli 1433.R 1213. f 196.26 maart 1443. Haar vader stierfin 1406-1407: Archief Lieve- Vrouwebroederschap VHerlogenbosch 52. rekening 1400-1407, i'36 v . 270. G A H , Groot Ziekengasthuis 3094, I8april 1438. 271. G A H . R 1202, ff 57. f57 v , 20 februari 1432. 272. GAH. R 1213, f I96 V . 26 maart 1443. R 1215, f 124 V .

12augustus 1445.

273. GAH, R 1209, f302 v . 27 februari 1439.

274. GAH. R 1200, i'i 19. 28 juli 1430. 275. G A H , R 1177, f 344.

276. GAH. Oud archief, B l t/m 6, sub lijfrenten. 277. GAH. R 1191, f 30, 17 december 1421. R 1193, f30. 17 december 1421; f 110. 15 juni 1422; f 174 V , 4 september 1422. Archief" Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch 52, rekening 1422-1423. f 147. 278. GAH, R I ! 9 0 , n i 9 v . 3 l maart 1417. 279. G A H . R l 191,f !74 V , 2 september 1421. 280. A KH. Kerkarchief Sint-Jan 293!, f CXLIX. 2 8 1 . G A H . R 1 1 9 2 , f 4 6 6 v . 8 m e i 1422. 282. GAH. R 1194,f315 v . 31 augustus 1424. 283. GAH. R 1191,f338 v . 1 7 j u n i 1423. 284. GAH. R 1201. f 352. 24 april 1431. R I205.!'275 V , l december 1434. 285. A R A G , Nassause Domein raad, inv. Drossacrs, regesten 1224(7 december 1426) en 1227, (15 februari 1427). G A H , R 1222. f 104V. 30 december 1451. G.C.A. Juten, Cartularium van hel begijnhof te. Breda (Z.pl.. /.j.) 85. A. Erens, De oorkonden van

hè! norbertinessenktoosterSt. Catharinadalte BredaOosterhout (Tongerlo, 1928-1929) 213,214,216. 286. Erens, Cartularium van het begijnhof, 193,232,292. 287. K. Leenders, ,.Het goed van Campe", Hage no. 5 (1972). F.F.X. Cerutti en F.A. Brekelmans, A/iWJt-/ee.u\vse rechtsbronnen van stad en heerlijkheid Breda (3dln.;Utrecht-Bussum-Zutphen. 1956-1990)11, 597, 598; vgl. 294, 295 no. 536. 31 januari 1448. 288. GAH, R 1205,f 177 V . 23 april 1435. R 1207, l ' 7 1 v . 27 maart 1437. 289. G A H , R 1192, f 167,4 juni 1421. 290. G A H , R 1206, f I20 V . 3 september 1436.

In eerste echt was Gerit Schilder getrouwd met Aleyt Jans van Bladel. 2 ' 4 Haar vader was lakenkoper, zijn zonen bezaten althans delen van een vak in de lakenhal. 2 ' 5 Aleyt kreeg van de stad een lijfrente uitgekeerd tot in 1402; aangezien de betaling in 1406 blijkt te zijn gestaakt, was zij toen overleden.-'"1 Zij was de moeder van: 1. Mathijs Gerits Schilder- 27 ' werd in 1417 door zijn vader geëmancipeerd-78 en kocht in 1421 een deel van een voorhuis in de Peperstraat. J;i ' Hij erfde van zijn grootvader Jan van Bladel een hoeve te Vught. 2S(J In 1422 deed hij afstand van zijn deel in een erfpacht uit een hoeve te Dommelen 281 en twee jaar later was hij wijlen. JSJ Hij was uiterlijk in 1423 getrouwd met Maria van Zevenbergen; zijn vader gaf hem in dat

jaar als huwelijksgift een hoeveelheid waardepapieren, vooral cijnzen en pachten te Aletn, Kessel, Lithoijen, Drunen, Rosmalen en Geffen.283 In 1426 gelastte de bisschop van Luik na vonnis te hebben geveld zijn geestelijkheid om Matthijs' vader (Gerit Schilder) te dwingenƒ2000 betalen aan Maria van Zevenbergen284, weduwe van Matthys en inmiddels getrouwd met Arnt uten Camp.28;) Arnt was schepen van Breda in 1419, 1429 en I453- 8 '' en eigenaar van een leengoed te Princenhage, waar een „casteel ofte slot" heeft gestaan.-8'

Maria en haar tweede man verkochten in 1435 aan Gerit Schilder hun deel in een leeg erf in de Peperstraat

en in een straatje van die straat naar de Colperstraat.-88 Van Jan Deenkens van Vladeracken had Mathijs

Schilder hel recht verworven op de helft van het inkomgeld van nieuwe Bossche poorters; Jan had dat verkregen van hertogin Johanna van Brabant en de wederhelft

was voor de stad. Dit recht kwam later aan Mathijs' vader Gerit Schilder (die in 1421 van zijn mogelijke claim had afgezien 289 ) en daarna aan diens zoon Roelof.-10 Mathijs verkocht in 1421 tgoet ten Brande te Sint-

Michielsgestel ter plaatse ten Brant aan Jan van der Borch 201 , wiens zoon het enkele decennia later verkocht aan Jan Amelrijcx ex matre Schilder (zie sub

291- Ü A H , R l 191, f 175 V , 5 september 1421. 292. GAH, R 1207. f 7 T'. 27 maan 1437: f169, 10 april 1437. 293. G A H , R 1201, f 132 V , 7 augustus 1431. Vgl. R 1207. l' 169, 13 maart 1437: huwelijkse voorwaarden. 294. H..1.A. van Son, ..Nieuwe gegevens over de geslachten van Broechoven uit Tilburg en St. Oedenrode''. De Neüerlandsche Ueuw, LIV (1936) 291. 295. Heer Loenis van Seijnle, kanunnik van Den Bosch, was gegoed te Schijndel. 296. ÜAH, R 1200. tf 134. 135, 12 september 1430. 297. GAH, R 1200, f 132. 7 augustus 1431. 298. H.A. van Son, „De geslachten van Broechoven in de Meierij van 's Hertogenbosch in de tweede helft van de ]4ee$uw".DeNederland'icheU'euw.L\]l (1935) 7. 299. O A H , R 1195.f 106.6 februari 1425;f 169,22december 1424. R 1197, f 318, 18 oktober 1426. R 1212, f190. 14 juli 1442. R 1221. f 327, 17 augustus 1451. 300. J.A.J. Becx, „Johan Gerardi en het 'Huis van Broekhoven' te Tilburg", De Brabantse Uj.?.uw, XVII (1968)2,3. 301. GAH. R 1227, f 244, 21 mei 1457. 302. GAH, R I 2 1 7 , f 4 4 3 v , 2 1 maart 1447.R 1218,f430, 20 augustus 1448 (voor 71 mud). R 1221,f 322V. 3 juli 1451. R 1222, f 116, 28 juni 1452. 303. P.C. Boeren, „Het oudste Liber Anniversariorumder kerk van Tilburg", Bvxsche Bijdragen, XXII (1954) 140. 304. GAH, R 1210. f 80, 3 juni 1440. R 1212, f 19. 21 december 143!: f 23, 10 januari 1432; f 30, l februari 1432. f 84 V , 17 oktober 1431;f 163 V , 21 april 1432: f 104, 10januari 1432. R 1213, f 66 V . l april 1443;f360, l O september 1443. R 1214,f120, 14 augustus 1444. R 1215, ff 40 en 288, 30 januari 1445. R 1218, f 376 V , 23 november 1447. R 1227. f378, 3 maart 1457. 305. C.AH. Tafel van de Heilige Geest, oorkonden 2028, 17 mei 1441; 2119, 12 augustus 1445; 2407. 26 september 1459.

306. GAH, R 1206, f 2IO V . 3 september 1436. R 1213,

f 126,7 augustus 1443. R 1216, f 134 V , 22 november 1445. R 1218. f 1.3 oktober I447;f 430,20 augustus 1448. R 1246, f 319 V , 13 maart 1477. A K H . Kerkfabriek Sint-Jan 512, l februari 1444. Idem 522, 27 oktober 1446. Idem 1268,22 november 1445. Van Heel, „Bijdragen tot de geschiedenis", 272. 307. GAH, R 1202, f 250 V , 14 april 1432. 308. GAH. R 1206, f267, l maart 1436. 309. GAH, R 1206, f 120 V , 3 september 1436. 310. Van Lith-Droogleever Fortuijn e.a., De kroniek van Peter van Os, 157, 162. 31 l. G A H , R 1213, f 326V, 29 juni 1443; f 330 V , 31 juli 1443.

IVquater-1-A). 2. Kathelyn Gerits Schilder^12 kreeg in 1431 van haar vader als huwelijksgift een 32 bunder grote hoeve te Loon op Zand en l O morgen land te Oeteren in de vrijdom van Den Bosch.293 Zij trouwde met Aert Willems van Broechoven2"'4, zoon van Willem Wouters Bac van Broechoven en van jonkvrouw Beatrijs Aeits heer Leunis van Scijnle.-* 90 Zijn moeder, die hem in 1430 emancipeerde en toen 5 bunder land, waaronder die Haverbeemt in Broekhoven onder Tilburg gaf~ a(J , schonk hem als huwelijksgift een erfpacht van 32 mud rogge Bossche maat uit haar hoeve te Broekhoven.J'!' Te Udenhout bezat hij 24 bunder land, genaamd dat Clappend Scoor.298

Later bezat Aert zelf dat aude goei van Broechoven en/of die hove te Broechoven29''', in de zestiende eeuw stonden op die plaats twee stenen, omwaterde huizingen.' 50 ' 1 Hij kocht in 1457 bouwland in Broechoven ackeren aan de Groenstraat.301 Verschillende malen pachtte hij delen van de Tilburgse tienden van de abdij van Tongerlo, onder ander in 1452 samen met twee vennoten voor een periode van zes jaar, jaarlijks te voldoen met 71,52, 72, 52, 72 en 52 mud rogge, telkens te leveren op Sint-Andriesdag.302 In de kerk van Tilburg werd op 17 oktober een jaargetijde gevierd voor Aert van Broechoven en jonkvrouw Kathelyn Schilder, zijn moeder Beatrijs, haar zus Luytgart Schilder weduwe Henricxs van den Hout en hun dochter Luytgart van Broechoven. Daarvoor was een erfpacht van 6 lopen rogge gevestigd op hun mansus.•=nT3 Uit het tweede huwelijk van Gerit Schilder werden twee kinderen geboren.304 Zij erfden onder meer de halve hoeve in Leendonck te Helvoirt, die zij in vitel porcelen vertier!

hebben.305 3. Roeloff Schilder'11'6 werd in 1432 door zijn vader geëmancipeerd.311' Op l l mei 1436 was hij zes weken en drie dagen buiten zijn vaders huis en kost geweest, wat de voorwaarde was voor zijn emancipatie.'108 Enkele maanden later kreeg hij van zijn vader diens recht op de helft van het inkomgeld van nieuwe Bossche poorters303 Hij was in 1444 en 1448 schepen van

Den Bosch.810 Samen met zijn aangetrouwde neef Aert Last, stadswisselaar, bekende hij in 1443 enkele schulden aan twee Italianen uit de familie Caudraris811,

die enkele jaren later de stedelijke lombarden tafel zou ontvangen.31-1 Nabij het lombardenhuis bezat hij een of twee huizen/ 313 In 1447 verkocht hij samen met zijn zus Luytgart het huis, erf en hof die Zythof te Moergestel aenden H Ut en een jaar later verkocht hij aan zijn zwager Dicbier een huis, erf en turverij op dezelfde locatie.314 In 1477 was Marie N. zijn weduwe/115 4. Luytgart Gerits Schilder316 werd in 1435 te Tilburg geschaakt door Wilfem Dicbier en zijn vrienden Henrick Oeden, Comen Arnt, Henrick van Helvoert en Philips Scolaster: ende namen op Luytgaerden GheritScilders dochter doe ter lijf hoers ondanx ende ontscaectense. Zij brachten haar ter plaetzen daer sy hoer heb-

312. L.P.L. Pirenne en W.J. Formsma, Koopmansgeest Ie 's-Hertogenbosch in de vijftiende en zestiende eeuw. Het kasboek van Jaspar van Bel! 1564-1568 (Nijmegen, !962) 15. 313. G A H , R 1210, f 190, l april 1440. R 1217. f304. 29 maart 1447. Zie hierna bij zijn /us Luylgart. 314. GAH. R 1217. f 3 2 3 v . 2 7 m e i 1447; f 330 (met gepasseerde akte). R 1218, f 295. 28 augustus 1448. 315. GAH, R 1246,f297 v .22oklober 1477. 316. GAH, Charterverzameling, inv. Sassen 360, 3 maart 1422: no361.24 september I423;no372, l februari 1430; no 489, 3 maart 1421: nu 530. 3 november 1466; no 531, 8 november 1466; no 532. l december 1466: no 553. 8 januari 1467. R 1214. f 168. 27 maan 1444. R 1215, f 210 V , 3 j u l i 1445. R 1230, f 3 8 v , 7 j u n i 1460. R 1231, f 175, 22 december 1461. R 1244. f 342 V . 30 augustus 1475. R 1245. f 340, 30 januari 1476. 317. A R A B , Rekenkamer 12992, rekening Sint J a n - Kerstmis 1431. sub Den Bosch. 318. GAH, R 1205. f 171.5 april 1435. R 1215. f253 v . l april 1445. R 1216, f 82. 23 juni 1446. R 1219. f47. 14 maarl 1449. Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 1909. 14 januari 1436:2069A. 2 mei 1443; 2090A, 14 mei 1444. Ch.C.V. Verreyt en W.J.F. Juten, ,,Noordbrabantsche sehepenzegels". Taxandria, Vil (1900)65,67. 319. Van Lith-Droogleevcr Fortuijn e.a.. De kroniek van Peter van On, 153, 156, 161, 165. 320. Van Dijck, De. Bossche optimuten, 183. 184. 3 2 1 . G A H . R 1215,ff249 v en257.R 1216,f 330V. R 1217. ff 440 v en 445. Vgl. W.J. Formsma, De archieven van de Raad en Rentmeester-Generaal der Domeinen en der Leen- en Toikamv.r in de stad en meierij van

's-Hertogenbosch ('s-Gravenhage, 1949) 26. 322. r . A H . R 1210, f 190. i april 1440. R 1225, f 150, l O oktober 1454.R 1227, f 3 1 3 . 2 1 oktober 1456. R 1230, f 118 V , 16 augustus 1460. R 1232, f385, 19april 1463. 323. GAH, R 1226, f 207, 15 oktober 1455. 324. G AH, R 1228, f 316 V , 22 mei 1456.

ben wouden, te weten het slot te Heeswijk. Hoewel Luytgaert later verklaarde dat de schaking toch niet tegen haar wil was geweest, kwam de zaak voor schepenen van Den Bosch. Deze warens nyet wijs, zodat zij ten hoofde gingen te Leuven. De hoofdschout van Den Bosch besloot toch Dicbier aan te klagen, dat hy hem mysgrepen heddeaen dervoirsscrevenjoffrouweLuyt-

garden. Op verzoek van schout Dicbier van Megen en veel 'goede mannen' werd uiteindelijk geschikt op een boete van ƒ !2:l8:0. 317 En er werd getrouwd. Willem Dicbier Janss'^18 was schepen van Den Bosch in 1437, 1443, 1447 en 1451:1U!, stadsraad, heilige-geestmeesterin 1447-1454,lidenin 1446 rentmeester van de illustere broederschap van Onze Lieve Vrouw.3211 In 1443 verliet hij het schepenambt om schout te worden. Voorts was hij ren t meeste r-generaal van de hertogelijke domeinen in stad en meierij van Den Bosch.31'1 Hij zegelde met 2 + l bijenkorven. Jan Henricx Dicbier Goyarts en Aleyt Willems Waerloes waren zijn ouders. Te 's-Hertogenbosch bezat Luytgart Schilder in de straat van de Lombardenbrug naar de Sint-Joriskapel (Keizerstraat), nabij de Lombardenbrug en tegenover het lombardenhuis, twee stenen huizen met erven en

kamers, geërfd van haar vader.3-2 Zij gaf daaruit in 1455 een met ƒ 140 losbare erf c ij n s van ƒ 14 aan Roelof Willem Henricks Dicbier, die haar daarvoor kweet van alle aanspraken op wat Goyart Dicbier, kanunnik

van Den Bosch, aan Roelof had nagelaten, behalve vier zilveren schotels.323 Een jaar later verkocht zij

de huizen, waarbij haar broer Roeloff Schilder afzag van naastingsacties.324 Roeloff had het huis weleer als

legaat gekregen van Heylwich weduwe mr. Jacob van Uden en het in 1436 overgedragen aan zijn ouders Gerit

Schilder en Heylwich van den Grave.3-5 Schepen/.egel van Willem Dicbier.

325. ÜAH, R 1206, f 2 I O V . 3 september 1436. 326. G AH, R 1222. f 124. 2 oktober 1451: f 161, 24 februari 1452: f 164,2 maart 1452. R 1218, f 278, 17 juni 1448.R I 2 2 l , f 5 8 v , 18 februari 1451;f 104 V , l O j u n i 1451. 327. G A H . R 1209. f 182 V . 27 februari 1439. R 1215, f95 v . I 7 j u n i 1445.R 1220, f 81. 23 maart 145(1. 328. GAH. R 1225. f 266 V , 26 april 1455. R 1229. f 19. 15 november 1458. R 1237, f U 3 V , l oktober 1467. R 1250. f 298V. 30 april 1481. 329. ÜAH, R 1214. f 115 V , 28juli 1444. R 1219,1' 142. 14januari 1449. 330. GAH, R 1218,f 241 V . 8 februari 1448. 331. GAH, R 1221,f 2 0 l v , 11 augustus 1451. 3 3 2 . G A H . R 1222, f 327, I S j u l i 1452.

333. GAH. R 1223,f 180, 8 februari Ï453.

334. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch49,f 31. 335. GAH..R 1225. f 302, 15 juli 1455. 336. G A H , R 1221, f 282.28 mei 1451. R 1222, f 8. 22 november 1451. 337. G AH, R 1226, f 421, 18 december 1455. R 1220.f3 v , 8 oktober 1449. R 1221, f 330V, 26 augustus 1451. V g l . R 1218. t'295, 28 augustus 1448, R 1225,1' l T. 12 december 1454. R 1232. ï 41. l l maart 1462. 338. GAH, R Ï 2 2 6 . f 7 6 V . 5 maart 1456, 3 3 9 . G A H . R 1227. f 363", 8 februari 1457.

Minstens sinds het einde van zijn leven woonden Willem Dicbier en Luytgart Schilder te SintMichielsgestel. Daar hadden zij meerdere bezittingen 326 , zoals het huis met erf, hof, aangelag en belendende wei aen die Plaetse aan de Dommel met de verplichting een bruggehoofd te onderhouden after Loden, die zij samen met Roeloff Schilder hadden verkocht 32 ', en een hoeve binnen de bruggen.'"8 In 1444-1449 bezat Willem een huis met erf, stenen kamer en hof aan die Plaeïs?2^ Samen met Henrick die Hoessche beheerde hij de Gestelse bezittingen van jonker Anthonisde Glymes.330 In 1451 pachtte Willem Dicbier samen met Jan Willems van Gestel voor een periode van twaalf jaar om 44 rijnsgulden van 29 stuivers een waard over de Maas te Alem van de abt van Sint-Truiden.331 Van het kapittel van Sint-Lambert te Luik huurde hij sinds 1452 samen met drie anderen alle goederen te Lith, waarvoor zij jaarlijks 169| oude schilden ad 1^ rijnsgulden betaalden.33- Hij bestelde in 1453 30.000 bakstenen, die, voor zover zij met tweeduizend per pleit konden worden vervoerd, voor Pinksteren in Den Bosch moesten zijn geleverd.3'" Willem Dicbier is in 1455 overleden.334 In juli van dat jaar droeg zijn weduwe aan de geburen van Best, Aarle en Gunterslaar de 4 bunder hei uit de gemeint over, die aan hem zou worden toegewezen'"5; Willem had een hoeve bezeten te Gunterslaar onder Best.'"6 In december daaraanvolgende deden de pachters afstand van de huur van een stuk moer op de Hilt onder Moergestel aan zijn weduwe Luytgart Schilder; hij had het moer in 1449 en 1451 uitgegeven voor een periode van een halve eeuw om uit te turven en het daarbij behorende omgrachte huis voor zichzelf gehouden.337

Het betreffende huis verkocht Luytgart in 1456338 en een jaar later deed zij een hoeve te Loon op Zand van de hand.'139 Willem Dicbier had meer belangen gehad te Moergestel, wat blijkt uit het opwinningsproces dat

hij in 1430 voerde tegen de vrouwe van die heerlijk-

heid over een pacht van 200 mud uit haar bezittingen aldaar.'1'11' In het naburige Tilburg pachtte hij in 1451 en 1454 delen van de tienden van de abdij van Tongerlo.341 Te Best bezat hij een hoeve in de Vleut, die sinds 1482 werd beheerd door Jan en Beatrix Arnts van BroechovenlM ' (vermoedelijk kinderen van Kathelyn Gerits Schilder).

In 1460 beleende de hertog van Brabant Luytgart Schilders als weduwe en erfgename van Willem Diebier met de gruit van Eersel, Steensel, Dommelen, Riethoven, Westerhoven, Bergeyk, Hapert, Kerkcasteren, Lommei, Hoogeloon en Duizel en met het gruitgefd der vreemde bieren, die zij vervolgens verkocht aan Huybert Back Jans. Haar man had de gruit in 1447 verworven van Arndt Stamelaert.;s/I:i Jonkvrouw Luytgart blijkt minstens sinds 1463 de vrouw te zijn van Henrick van den Haut Dircxss.344 Deze verwachtte in 1461 een Bosch1 schepenvonnis, dat hij niet kon afwachten, omdat hy in Brabant ryden mas7.34a Zijn broer stortte in 1473 300 overlens rijnsgulden om hem re verlossen van ende vuter vangenissen, dairhy innewas.34{' Mogelijk was hij krijgsgevan340. UAH. R 1201.1' 14\ 22 november 1430. 3 4 1 . G A H . R 1 2 2 ] , f 3 2 2 v , 3 j u l i f 4 5 1 . R 1224, ff l 16en 116 V , 11 juli 1454.

3 4 2 . G A H . R 1252, l'85 V , 16 januari 14K2. 343. ARAB.Leenhofvan Brabant 11. f HIFI, 1460-Idem

122. f 337. 9 december 1460.

3 4 4 . G A H , R I 2 4 2 , f 2 9 v , 7 j a n u i i r i 1473. R 1254. f 244, 14 maart 1485. 3 4 5 . G A H . R 123 L f'38, 4 januari 1461.

346. U A H , R I 2 4 2 . f l 8 9 v , 19 mei 1473. v

347. UAH. R I244,f249 . 19 juli 1485.

gen gemaakt in de oorlog met Gelre. Ook het 'rijden in Brabant' kan duiden op militaire dienst (als ruiter). Henrick heeft in 1485 sijn hant af getogen van alle ahulcken gueden als hem ende jouffrouwe Luytgarden, zynre huysvrouwen, bijden doot van Henrick vanden Doem aencomen ende verstorven syn.*'1' Henrick van den Doern was vermoedelijk de kleinzoon van Leria

Schilder (zie p. 8). Wordt vervolgd

Diefstal van een zwerm bijen

Algemeen Rijksarchief Brussel, Rulrckening 2324,

Joes vanden Hoele van Spruijtendele vanc eenen swerm biën, die hij seyde dat wt sinen byencorven was, dwelc men vant me! eenre volder wairhijt, dal hij hem niet toe en hoerde. In de tweede helft van 1385 werd hij daarvoor door de schout van Kontich bestraft met een boete van 18 mottoenen. 1

DE FAMILIE SCHILDERS IN

DE MIDDELEEUWEN Een Bossche patriciërsfamilie L.F.W. ADRIAENSSEN

Afkortingen ABH Bisschoppelijk archief 's-licrtogcnbosch ARAB Algemeen Rijksarchief Brussel AKH Archief Sint-.lansKalhednial 's-Hertogenhosch GAB Gemeentearchief Breda GAH Gevneenlciirehicf' s-Herlogenhosch GAT

Gemeentearchief Tl l burg

RANB

Rijksarchief 's-Heriogenbosdi

(Vervolg van p. 14)

IITquater. HENRICK ScHiLDER :i " 8 , schepen van Den Bosch in 1383lVt!J, deelde in 1397 met Christijn Roesmont een vak in de lakenhal, dat van wijlen Godscalck Roesmont was geweest.300 Van zijn vader erfde hij diens vak in het eewandhuis. Scliepen/egel van Henrick Scildcr (1384).

348. G A I I . Groot Ziekengasthuis 2821. 5 januari 1370. R 1175, i' 220, datum secundo pust Reminiscere 1369. R l ! 77, f 152. 1384: f 195. acht dagen na Sacramentsdag 13X5: f 232. daags na Palmzondag 1386: f235. Kruisvinding (3 mei) 1386. R 1179. p. 389. datum i,ahbaio posl PÜSCÜ 1392. R 1180. p. 421. 6 dagen na Pasen 1396; p. 654. zondag na Kerslmis 1396. R 1 1 8 1 . I'307 V . 13 januari 1400. R I 7 9 9 ; f 7 4 v , 14 april 1393. 349. A.M. van Lith-Droogleever Fortuijn, J.G.M. Sanders en G.A.M, van Synghel (uitg.). Kroniek van Peler van O.v. Geschie-

denis van 's-Hertogenbosch en Brabant vim Adam tot /52J('s-Hertogenbosch, 1997) 101. 350. G AH. R l 180, p. 746, daags na de/ondag dat men Oculi zingt in 1397. Vgl. R 1193.f85 v . 351. G A H , Groot Ziekengasthuis 2356, 15 december 1400. 352. J.P.A. Coopmans, De rechtstoestand van de godshuizen te 's-Hertogenhosch vóór 1629

(VHertogenbosch. 1964). 28.

Hij droeg in 1400 een erfcijns van 40 schellingen uit een huis op de Vughterdijk op aan het kapittel van de SintJanskerk (10 schellingen), de kloosters van de predikheren, de wilhelmieten (elk 5 schellingen), de gasthuizen van Henrick van Neynsel en Jan Toenis Vynsot (elk 5 schel-

lingen), het Groot Ziekengasthuis en het begijnhof (elk 5 schellingen), alle Bossche instellingen. 301 Het eerstgenoemde gasthuis was in 1345 gesticht en in 1355 opgericht doorHenricks verwant (oudoom?) Henrick van Neynsel, die zijn huis in de Hinthamcrstraat bestemde voor dertien arme vrouwen.'15-' Henrick Scilder kocht van Gevart van Doerne (ex mat re Lijsbeth Schilder) een deel van een woonhuis en de grond van hel erf in de Hinthamerstraat over de Geerlingsbrug, een brug en een streepje erf naast het goed van wijlen Adam van

3 5 3 . G A H , R I176,f227 v . 354.GAH, R 1223.f323 v ,23juli 1423. R 1223,

f323 v ,23juli 1453.

355. GAH. R l[75,f2$T,datnmindieBarbare 1371. 356. H. van Bavel, Regestenboek van het archief van de abdij van Berne (2 dln.; Heeswijk, 1984-1990)11, 14, no. 567, 25 april 1415. 357. GAH, R 1183, f 79 V , Sint Petras 1403. R 1184, f 147, datum sabbato pont Pentecoste 1405. R 1799. f 177 V , des manendach na den sonnendach alxrnen singt Oculi 1400. 358. GAH, R 1799, f 150. des maendaechxna den sondach Quasi Modo 1400.

359. GAH, R 1189, f 82 V , 27 februari 1415.

360. GAH, R 1177, f 92 V , 30 december 1383. R 1184, f ! 74, datum ires post Sixti 1405. R 1196, f I52 V , 17 juli 1427. In 1395 wordt een Robbertus van Doerne zoon Spyerincs van Aldenhuesden genoemd (R 1180, p. 310). 361. L.H.C. Schutjes. Geschiedenis van het bisdom 's Hertogenbosch (5 dln; Sint-Michielsgestel. 1870-1876)1,288. 362. ABH, Obituarium van de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch, p. 30. GAH, R 1248. f 315 V , 11 juni 1479. Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 1974. 30 maart 1439. A. van den Bichelaer, Het notariaat in Stad en Meierij van 'x-Hertogenhosch tijdens de Late Middeteeuwen(i306-}53I)(Ami>teTdam, 1998) bijlage ] , n o . 173, houdt haar voor een bas-

taarddochter van Gerit Hels. 363. AKH. Kerkfabriek Sint-Jan 164, 3 augustus 1385. GAH, R I l 7 7 , f 5 5 v , 1383. 364. GAH, R 1190, f 252 V , 7 september 1417. 365. GAH, R 1219, f 123,4 december 1448. 366. GAH, R 1176,f232 v , 12 december 1381. 367. GAH, R 1205, f 23 V , 23 december 1434.

368. GAH, Groot Ziekengasthuis902, 5 november 1440. Vgl. R 1218, f 181.27 juli 1448. 369.GAH.R 1221, f 14, 12 november 1450. 370. GAH, R 1175, f222v,daitim sexpoxt Pascha 1370. R 118 f, f 14 V , datum in crastino apostolomm Petri et Paidi 1397. R 1183, ff 225, 225V, in die Lucie 1403. R l 184, f 147, datum sabbato post Pentecoste 1405; f 55. datum quinto post conversione Pauli 1405. R 1189, f 282. 6 februari 1416. Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 1538, l l april 1413. 371. Van Lith-DroogleeverFortuijn e.a., kroniek van Peter van Os, 115,124. 372. GAH. R 1176,f l o r . 373. GAH. R 1184. f 309, datum sabbato post Letare 1406. 374. GAH, Groot Ziekengasthuis 3391, 28 juni 1409. 3 7 5 . U A H , f 233 V , 1403-1404.

95

Neynsel. Daaraan was het recht van overpad met paarden en wagens verbonden van de Hinthamerstraat naar een weg.3°3 Henricks weduwe Heylwich gaf in 1423 het vruchtgebruik van een en ander aan haar zoon Claes, van wie het later vererfde op zijn dochter Fye en haar kinderen.354 Te Maren, waar zijn nakomelingen aanmerkelijke bezittingen hadden, kocht Henrick in 1371 land in dieMaersche delen?™ Ook te Rosmalen was hij gegoed (geweest), met name in de steeg op Bruggen, waar hij het perceel het Eersbüleken had bezeten.356 Heylwich wijf wilner Henric Scilders'ir" legde in 1400 wegens achterstallige betalingen beslag op het stenen huis van wijlen ridder Henrick Dicbier aan de Markt naast de minderbroederspoort. Soortgelijke acties tegen de familie Dicbier werden ook uitgevoerd door Heymeric Groy, die was gehuwd met de weduwe van Jan Schilder, en Claes Hels en Jan Loenman, twee kleinzonen van Claes Schilder.3"8 Heylwich leefde nog in 1415.359 Van Heylwich en Henrick zijn twee kinderen bekend. De grootouders van dochter Lerya waren Robbert van Doerne enZeyns 300 ; haar oom Robbert van Doerne361 was in 13751399 abt van Berne en overleed op nieuwjaarsdag 1400. Een andere oom was Ygram van Doerne, een tante was Oda van Doerne. 1. Claes Schilder, volgt onder IVbis. 2. Lerya Henricx Schilder362 trouwde met de klerk Claes Becker363, wiens weduwe zij was in 1417.364 Hij was een zoon van Peter Becker en Mechtelt van Uden (een bloedverwante van mr. Jacob Jacobs van Uden 3f)5 ). In 1381 verkocht Lerya samen met Jan Robben van Doerne (haar oom?) land te Oss aan die Vierhoeverc1^ en 1434 verkocht zij aan haar neef Goyart Schilder l ^ hond land te Maren op die Sandwey:^7 Toen zij in 1440 testeerde, woonde zij in de Orthenstraat bij de Sint-Eligiuskapel; zij gaf 3 zester rogge aan de Heilige Geest en aan het Groot Ziekengasthuis, elk voor de helft.3™ Dit huwelijk bleef kinderloos. De familie Van Uden (onder wie Arnt Monic en zijn vrouw Aleydt Arnts Stamelart van Uden) erfde van Claes Becker.369 IVbis. CLAES SCHILDER 3 7 ", in 1402 en 1409 schepen van Den Bosch:i71, kocht in 1379 of 1380 de helft van een huis

aan de Markt. 3 '- Een van Gerit Willems Schilder gekocht huis en hof aan dieaudeDyese verkocht hij weer in 1406.373 Driejaar later kocht hij een hofstede, hof en percelen land te Maren, die via legaatstelling door zijn kleinzoon Jan Schil-

der in 1500 vervielen aan het Groot Ziekengasthuis in Den Bosch.3''1 Hij was ook gegoed te Lithoijen.375 In 1419 of

1420 is hij overleden; de Lieve-Vrouwebroederschap ontving 6^ boddragers voor het verhuren tot wtvart Claes Scilders Hl tortijssen métier missen.*7b Hij was gehuwd met

376. Archief Lieve-Vrouwebrocdersc hap 's-Hertogenbosch 52. rekening 1419-1420, f 1 1 1 v . 377. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch 52, rekening 1419-! 42Ü, f! 12. G A H . R 1205, f 12 V . 9 november 1434. R !2IO,f384, l april 1440. 378. W.J, Formsma. De archieven van de Raad en Kentnieextet'-Ceneraal der Domeinen en der Leen- en Tolkamer in de stad en meierij van

's-Hertogenbosch ('s-Gravenhagc, 1949) 2(i. GAil.R 1193.f25l v , 10novcmbcrl422.Vgl. R l 194, f'55\ 11 januari 1424. G A H , R 1216, f 352. 28 juli 1446: f 357, 12 augustus 1446. 381. GAH, R I 2 l 9 . f ' 8 0 v , 17 juli 1449. 382. GAH, R 1219. f 27, l l januari 1449. 383. R A H , Mariënkroonen Mariëndonk453. oorkonde 688, 3 juni 1441: bij een testament is Lerya Claess Schilder getuige. Archief LievcV rouwebroederschap 's-Hertogenbosch 52,

rekening 1420-1421,f 121.

384. GAH. R 1206, f 116 V , 16 augustus 1436. Vgl. R 1218.f284. K) juli 1448. R 1229,f259, 7 februari 1459. R 1232. f 470, 7 mei 1463. R 1234, f28. 19 januari 1465. 3X5. GAT, Oisterwijk R 147, los stuk bij f9, 19 februari 1432. GAH. R ! 2 1 0 . f 3 X 4 v , X a p r i l 1440.R 1213.f323. 19 mei 1443. 3 8 6 . G A H , R 1224,f233 v ,6apri! 1454. 387. A B H , Obiluarium van de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch, p. 21. 3 X X . G A H . R l 195, t' 135. 4 augustus 1425. 389. GAH. R l 199, f 183 V , 7 januari 1429. 390. W. Heesters en C.S.M. Radcmaker. Geschiedenis van Sint-Oedenrode (Tilburg, 1972) 103. 391. GAH, R 1211. f 247v. l februari 1441. 392. G AH, R 1224, f 233 v ,ó maart 1454. 393. GAH, R 1218, f47, 30december 1447. R 1229, f 217 V , 26 april 1459. 394. G A H , R 1 2 ! 8 , f 2 6 9 v , 10 mei 1448. 395. G A H . R 1238. f 42 V , 2 maart 1469.

Luytgart Henricx DicbierGoyarts' ! '', wiens vader in 14031409 rentmeester-generaal was van de hertogelijke domeinen in stad en meierij van Den Bosch378 en in 1388-1429 verschillende malen schepen van 's-Hertogenbosch. Luytgart verkocht in 1422 een erf met de opstallen in de Hinthamerstraat over het water naast het erf van wijlen Jan van Neynzel tegen een erfcijns. die zij meteen in tocht aan haar kinderen overdroeg.379 Zij leefde nog in 1446.;™° De kinderen 381 uil dit huwelijk verwierven van Willem Marselis Willems van Megen 5 in ~ van de grove en smalle tienden van Groot-Lith. Zij deelden in 1449 de van hun ouders geërfde landerijen te Maren, die waren gelegen in Ulerste Hoeve, Goeswyns Hoeve, die Handweysche Camp, den Grotencamp, den Cleymen Camp, Hengmede., die Sloven, die Hagwaev en Scilders Delen en waaraan de onderhoudsplicht was verbonden van aggeres dictas zegedïjcken, sluysas, fossatas acjuentes:'^-

1. Goyart Schilder, volgt onder V op pagina 97. 2. Willem Claess Schilders, volgt onder Vbis op pagina 99. 3. Jonkvrouw Lerya Claes Schilder*8^ trouwde met Jacob van Vladeracken, wiens weduwe zij was in 1436.384 In tweede echt trouwde zij met Jan geheten Wolfart Jans Gyelis van Heerlair3So, wiens weduwe zij was in 1454.380 Voor zichzelf en haar eerste mannen maakte zij een anniversarium op 8 januari in de Sint-Janskerk te 's-Hertogenbosch.387 Haar derde man werd Lonijs Peters van Lancvelt' ifW , die in 1429 bij een deling met zijn moeder, jonkvrouw Lysbeth, en zijn broers en zusters onder andere een hoeve te Kigloe onder Mierlo verkreeg.'W9 Te Sint-Oedenrode kocht hij in 1447 het slotje Henkenshage.300 Hij was eerder getrouwd geweest met Jut Geerlincks Cnode.301 Met hem kreeg Lerya in 1454 van haar tweede schoonvader een hoeve te Udenhout, die haar tweede man had toebehoord.39J Met Lonijs bezat zij voorts in Den Bosch een stenen huis in de Orthenstraat aan de Dieze.393 In 1448 belastte Lonijs

dit huis en zijn huis c.a. te Sint-Oedenrode met een erfpacht van 6 mud rogge Bossche maat.394 Toen hij in 1469 als Lerya's weduwnaar dit laatste huis verkocht, zag zijn broer Goyart van Lancvelt af van vernade-

ring en deden zijn dochter en haar man afstand van het pand. 395 Lerya had in een boedelscheiding met haar broers en zuster een deel van de tiende van Groot-Lith verkre-

gen, dat haar man Lonijs sinds 1471 verpachtte, in dat jaar voor 5 oude schilden ad 30 stuivers en een grondcijns aan het Luikse Sint-Lambertskapittel en in 1472 om 13| oude schilden met de grondcijns.:w6 De dochter uit het derde huwelijk was: a. Luytgart Lonis van Lancvelt, gehuwd met Henriek Lucass van Erpe. 4. Fye Claes Schilder397 trouwde met Jan Willems Waerloes.398 Zij overleed in 1429 of 1430:föi' en werd overleefd door haar man, die in 1458 overleed4LIU, en hun zonen Claes (f 1475) en Jan Waerloes, die in 1452 een cijns van 7 £ paaiments verkochten, gaande uit huizen, erven en hoven over de Geerlingsebrug, voorheen eigendom van Claes Schilder.401 Jan junior deed de nalatenschap van zijn grootmoeder Luytgart weduwe Claes Schilder over aan zijn broer Claes402 en wilde in hetzelfde jaar een deel van een woonhuis, erf, brug en recht van overpad verkopen aan de zusters van Orthen, afkomstig uit de nalatenschap van zijn overgrootvader Henric Schilder; Willem Jans Dicbier (gehuwd met Luytgart Schilder) zag af van zijn naastlngsrecht.'10'1 Jan Jans Waerloes was schepen van Den Bosch in 1453-1454, 1461-1462 en 1476-1477.404 5. Henrick Claess Schilder.

396. GAH, R 1240,1' 149, 11 juli 1471. R 1241, f265, 23 juli 1472. R 1242, f205, 15 juli 1473. R 1244,f 228 V , 20juli 1475. R 1245, f 1 2 3 , 11 juni 1476. R 1246, f 237 V , 24 juli 1477.R 1249,f283 v , 17juli 1480.R 1250. f505 v , I9ju!i 1481. 397. GAH, R 1217, f 370, 26 november 1446. R I 2 3 1 . f 2 1 7 v , 13 augustus 1461. R 1244. f 285,23 januari 1475. 398. GAH, R 1195, f 39. 12 april 1425. R 1196, f 232,24 april 1427. R 1 1 9 7 , f 2 4 1 . I S m e i 1426. A. Smeijers, ,.De Illuslre Lieve Vrouwe Broeders c hap te 's-Hertogenbosch. Archivalia bijeengebracht", Tijdschrift der Vereeniging voor Nederlandsche Muziekgexchiedenis, XII (1926)138. 399. Archief Lieve-Vrouwe broederschap 's-Hertogenbosch 52. rekening 1429-1430, f 217 Y . Vgl. rekening 1427-1428.1' 198; zij wordt lid. 400. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch 49, f 3 1 . 401. GAH, R 1222, f 224 V , 11 september 1452. Vgl.R 1223,f323 v .23 juli 1453. 402. G A H , R I 2 2 3 . f 9 2 v , 4 j u l i 1453. 403.GAH,R 1223.f323 v ,23 juli 1453. 404. Van Lith-DroogleeverFortuijn e.a.. De kroniek van Peter van Os, 173, 185,217. 405. GAH, Groot Ziekengasthuis 3391. 23 maart 1453. R 1 1 9 4 , f 9 2 v , l april 1424. R 1205, f 12 V , 9 november 1434; f 23 V , 23 december 1434. R 1213,1'109 V . 27 juni 1443. R 1215, f253 v . l april 1445. R 1216, f 357, 12 augustus 1446. R I 2 l 8 , f 2 6 9 v , 10 mei 1448. 406. Van Lith-DroogleeverFortuijn e.a.. De kroniek van Peter van Os, 158, 171, 174, 176. 407. GAH, Groot Ziekengasthuis 598, achterin, 11 juli 1452. Idem 599, achterin, 11 augustus 1455. Idem 2248,28 augustus 1456. 408. D. van Heel.,,Bijdragen tot de geschiedenis van het clarissenklooster te 's-Hertogen-

V. GOYART SCHILDER 405 , schepen van Den Bosch in 1445 (zie de afbeelding van zijn zegel hieronder) en 1452406, en in 1451-1456 meester en rector van het Groot Ziekengasthuis407, pachtte in 1439 samen met Reynier van Arkel voor 9 kromstaarten een visserij van de clarissen van Den Bosch.408 In 1428 verhuurde hij samen met Dierck Nerinc voor 29 oude schilden en een grondcijns aan het SintLambertskapittel te Luik een deel van de tienden van GrootLith. 409 Hij kocht in 1453 een huis tegenover de Korenbrug, dat zijn weduwe in 1464 krachtens hun testament en met toestemming van de executeur Willem Schilder ver-

bosch", Taxandria, XL (1933) 265.

409. ÜAH, R 1197, f 94 V . 24 juli 1428. 410. GAH, R 1223, f 43, 15 september 1453. R 1233, f 1 8 1 V , 12juni 1464; f 188", 3 augustus 1464. 411. GAH, Oud archief, Collectie aanwinsten 7851, f 19, 1479.R 1233,f86, 25 augustus 1464. R 1233, f 169. 17 maart 1464. R 1248. f 171, 2 maart 1479. R 1250. f 1 9 I V . 13 oktober 1480. 412. GAH. R 1237. f 14, 19 januari 1468.

kocht.4 '" Deze, jonkvrouw Heylwich Herman Jans van Amerzoyen 411 , gaf in 1468 een huis in de Vughterstraat uit in erf cijns.'111' Twee huizen met een achterhuis had zij 97

belast met 3 £ erfcijns ten behoeve van rijshout in de win-

ter voor de armen."413 Zij bezat de Beien hoeve te SintMichielsgestel.414 Het grafschrift van Goyart en Heylwich luidde:' 1 Ir ' Hier leijt begraven Goijvaert Schilders, sterft int jaer 1457. op St. Bernaert en jouffrou Beijlikesijn

huijsvrou, sterft 1499. den 29 april en Jan Schilders haer soon sterft 1500 den 25 meert. De kinderen uit dit huwelijk waren:'1"' 1. Herman Goyartss Schilder overleed voor 1478.41T Hij had geen nageslacht. Misschien was hij identiek aan Hermanus Schildere uit het bisdom Luik, die in 1469 aan de universiteit van Keulen ging studeren.418 2. Jan Goyarts Schilders''119, schepen (l481) en raadsheer van Den Bosch'1-", erfde van zijn tante Lerya Schilders een deel van de tiende van Groot-Lith, dat hij nadien vermaakte aan zijn stichting in de kerk van SintOedenrode, waarvan de eerste collator zijn bloedverwant Jan bastaard Anthonis van Amerzoden werd.11'1

413. G AH. Voorlopige inventaris van de blokken no.6000,13 oktober 1480. 414. A R A B , Rekenkamer 45093. t'LXXXVI1I. Zie voor bezittingen te Sint-Michielsgestel van Gnyarl Schilders en /ijn vrouw ook: G A H . R l 2 l 2 , n 8 2 v , 2 I J L i n i 1442.R 1231.f 120 V . 14 mei 1461. 415. Koninklijke Bibliotheek Brussel, hs. 11-6512. p. l 14. 4 1 6 . G A H . R 1 2 3 l , f 2 l 7 v . 13 augustus 1461. 417. G AM, R 1247. f21 J v . 24 oktober 1478. 418. H. Keussen, Die Matrikel der Universiteit Kötn (4 dln.i Bonn-Düsseldorf, 1892-1981) I I , 2 1 7 , n o . 108. 419. ciAH. Oud archief. Collectie Aanwinsten 785i,f 19, 1479. R 1256.f 272, 7 april 1487. 420. Van Lith-Droogleever Fortuijn e.a.. De kroniek van ff Ier van Os, 241. 421. G. van den Eisen en W. Hoevenaars, Analeciu Gljxberti Coeverincx (2 dln.; 's-Hertogenbosch. 1905-1907)1.86,87. 422. GAH, Oud archief A 539. f I I C I I I . 22 augustus 1500. A 541. f 175, 22 augustus 1500. 423. GAH, Groot Ziekengasthuis3391.22 augustus l500.Vgl.2821, 1507.

Aan het einde van zijn leven stichtte hij een gasthuis voor acht weduwen of maagden, van wie er vier verwanten van vaders- en vier van moederszijde moesten zijn. Voor dit Schildersgasthuis, zoals het gesticht ging heten, bestemde hij twee huizen op de Uilenburg (waaronder zijn woonhuis, waar hij in een benedenkamer boven de kelder testeerde), een boerderij te Sint-Michieisgestel aen die Plaetse, een perceel land te Empel. verschillende cijnzen en een bedrag om het gasthuis in te richten. De bewoners moesten elke dag een heilige mis voor zijn zieleheil bijwonen. De deken van het Sint-Janskapittel, de prior van de kruisbroeders en de proosten van de Lieve-Vrouwebroederschap zou-

den het gasthuis als provisoren bestieren.4-2 Op dezelfde dag maakte Jan Schilders nog drie stichtingen. Aan het Groot Ziekengasthuis te 's-Hertogenbosch vermaakte hij 17^ morgen land te Maren, waarvan l ^ morgen en 4 hond ten goede moesten

komen aan de heilige-geesttafel en de kerkfabriek van Maren. De schenking was belast met l mud rogge Bos-

sche maat ten behoeve van het Geefhuis te 's-Hertogenbosch en 2 mud voor Jans nepos Willem Gys-

brechts van den Pettelair/1LM Aan de kerkfabriek van

de Sint-Peters en Pauluskapel gaf hij een erfcijns van

18 £, waarvan 15 £ moest worden gebruikt om op het Catharina-altaar een vrijdagse mis te stichten ter ere van het heilig Kruis ten behoeve van zijn zieleheil; mochten de fabriek s meesters van de kapel de

dote te gering vinden, dan konden de executeurstestamentair uit zijn roerende goederen nog 12 rijnsgulden bijpassen/1-4 In de kerk van Sint-Oedenrode stichtte hij op het altaar op het oksaa! een beneficie ter ere van de heiligen Anna, Elisabeth van Türingen, Quirinus martelaar en Josephus confessor, belast met drie missen per week (sub onere trium missamm in hebdomada celebramm

feris tertia, quinto, et sexta). Collatoren waren de eigenaars van het leengoed van Ten Houthe.425 Ten slotte maakte hij nog een legaat ten behoeve van de armen (een spinde) aan de Lieve-Vrouwebroederschap/126 De Wolfstiende te Son, door Jan Schilders vermaakt aan Everaert van Amerzoyen, vicedeken van het kapittel van Sint-Oedenrode, werd door deze bestemd voor een beneficiestichting.427

424. A K H , Kerkfabriek Sint-Jan !796, 22 augustus 1500. Vgl. D. de Kok, „Inventaris van

het archief der klarissen te Megen", Bossche Bijdragen, IV (1921 -1922) 90. 425. Van den Eisen en Hoevenaars, Analecta Gijsberü Coeverincx, I, 86, 87. 426. A.F.O. van Sasse van Ysselt, De voorname huizen en gebouwen van 's-Hertogenboscli, alsmede hunne eigenaars en bewoners in vroegere eeuwen. Aanteekeningen uit de Bossche schepenprotocollen, loopende van 1500-1810 ( 3 d l n ; 's-Hertogenbosch. [1911-1914]) II, 160. G.C.M, van Dijck, De Bossche optimaien. Geschiedenis van dn Illustere Lieve Vrouwebroederschap te 's-Hertogenbosch /.J/S-/97.? (Tilburg. 1976) 165, 166, 286. 427. Van den Eisen en Hoevenaars, Analecta Gijsberti Coeverincx, l, 92. 93. 428. G A H . R 1232, f472. 26 mei 1463. R 1233, f 57V, 27 april 1464. R 124], f 2, 4 oktober 1471. 429. G AH, GrootZiekcngasthuis3391, 22 mei 1457. Vgl. W.J.F. Juten en H..I.M. Ebeling, „Noordbrabantsche schepenzegels", Taxandria. XXIV (1917)45. 430. GAH, R 1242, f 39 V , 17 maart 1473. R 1245, f 227 V . 9 maart 1476. R 1246, f i 57,29 januari 1477.

4 3 1 . G A H , R 1205,f l2 v .9november!434.R 1216,

m\,sextapostLetare 1446. R 1223.f60, 23 maart 1453. R 1232, f 397, 21 juli 1463. R 1239, T 195, 10 januari 1470. Oud archief C 6. 432. G A H . R 1216, f 316, 2 juni 1446. Vgl. R 1217, f 306.30 maart 1447. 433. G AH, R 1216, f 92, 23 juni 1446. 434.GAH, R 1239,f 102 v .26juli 1470. 435. GAH, R 1799, f 74 V , 14 april 1393; f 177 V . des manendach na den sonnendach alsmen singtOculi 1400. 436. GAH, R 344, l mei 1472. 437. GAH. R 1841, f 42, 6 januari 1521.

Jan Schilders is op 25 maart 1500 voor Pasen (dus in 1501) overleden. Hij was de laatste mannelijke telg in rechte manstam van zijn geslacht. Goyart Schilders had een bastaardzoon: 3. Claes natuurlijke zoon Goyarts Schilders428 kocht in 1457 land te Maren in Goessenhoeve, belend aan de erven van Goeyart Schilders en Willem Schilders, en verkocht het zes jaar later aan de wettige kinderen van zijn vader.429 Hij was gehuwd met Baet Aelbrechts van Gestel. In 1473 kochten zij een huis aan de Plaats binnen de bruggen achter de Vestgrave te Sint-Michielsgestel.430

Vbis. WILLEM CLAESS SCHILDER431 verhuurde in 1446 8 hond land in Leyt Haeuwen Kempken onder Maren voor 1\ petersgulden, elk jaar te betalen met Sint Maarten.432 In hetzelfde jaar verkocht hij samen met zijn broer Goyart en zus Lerya een erfpacht van ~ mud rogge Bossche maat uit onderpanden te Dommelen, die weleer was geloofd aan wijlen Lerya Schilders.433 Te Ussen onder Oss bezat hij dat Sceepstalsche lant434; zijn grootouders Henrick Scilders en diens weduwe hadden in 1393 en 1400 3^ mudzaad roggeland en 9 morgen broekland te Oss uitgewonnen van Godevart van Sceepstal.'135 In 1472 was Jan Lodewijck Daems erfgenaam van een (deze?) Willem Schilder.436 Willem Jans Schilder was bij Aleyt natuurlijke doch-

ter Willems van Dynther bastaardvader van twee dochters, wier kinderen en kleinkinderen in 1521 zijn nalatenschap te Maren, Oss, Lithoijen en Rosmalen deelden.437 Of 99

438. GAH, R 1255. f I02 V , datum Jeciam mari-U xexta post Judicu 1486. R 1262, f i 26. 18 januari 1493. 439. G A H . R 1262. f 14 V , 20 december 1492; f 105 V , 13 december 1492. 440. GA H, R 1262. f 35 T'. 31 mei 1493. 441. GAH. R 1262, f l 4 V , 20 december 1492. 442. G A H . R 1263, f 2 2 5 v , 14 augustus 1494. 443. P. Gerlach O.RM. Cap., ..Enige Bossche beeldhouwers ten tijde van Jeroen Bosch", Varia Hixtorica Brabanlica, IV (1975) 363. 444. L.RW. Adriaenssen, „De erfgenamen van heer Ghijsel Back. y, 11. Bisschop Ophovius en zijn familie". De Brabantse Leeuw, XL (1991)52. 4 4 5 . G A H . R 1223.f60, 23 maart 1453. R 1239. f195. l O januari 1470. 446. G A H , R I 2 7 9 . f 4 l 6 v . l j u n i 1510. 447. GAH, R 1256,f420. 15 november 1486. 448. GAH. R 348. 23 januari 1494. 449.GAH, R225 V . 14 augustus 1494. 450. GAB. Breda R 684. f 13, 15 maart 1589. 451. G A H . R 1265. f 2 7 4 V . 2 I juli 1497. R 1267. f 89.9 maart 1499. 452. G A H , R 1256, f I O O V , 2 I augustus 1487. 453. GAH, R l [15,f2f).datumferii'poxt(j(:tavu.i Paxche 1368. R l 177, f 150, datum quinta posrDionisii 1384. R 1178, f 108v, daags na de octaaf van Pinksteren 1389 of 1390: f 232. daags na Palmzondag 1386. R 1799, f68 v , 22 april 1392:f 69V, 6 mei 1392. A K H . Kerkfabriek Sint-Jan !778. l l mei 1388. 454. G A H . R l 186. f 197V. anima posi Visitatione\ 1409. R l 188, f288, 17 november 1412. R l 198.1'8, 28 december 1427. 455. M. Spierings, „Het obiluarium of dodenboek van de Sint-Janskerk te 's-Hertogenbosch (12X0-1435)", Üoschhoombladeren. 23 (januari 1979)53. 456. Vgl. G A H , R l 186, f 161, secunda post Exaundi 1409; f 233, qitarta post Egidii 1410. 457. Van Lith-DroogleeverFortuijn e.a., De kroniek van Peter van Os, 97. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch49,1"25 V . 458. G A H , R !205,f 193, 5 augustus 1435.

100

Aleyt ook de moeder was van Willems bastaardzoon, is niet bekend. De kinderen zijn: 438 1. Luytgart natuurlijkedochter Willems Schilder 4 ^ werd de huisvrouw van Everaert Hulsseman en hertrouwde met Henrick Yewens. Kinderen:'140 a. Heylwich Everaert Hulssemans 441 werd de wettige vrouw van Michiel Roeloff Henrick Goyarts alias Michiel Roeff Emmen 442 uit Leende, met wie zij te 's-Hertogenbosch in de Orthenstraat woonde. Deze als Michiel R oei of s van Leende bekende beeldsnijder was lid van het Bossche schrijnwerkersambacht.'kt3 Hun kinderen waren Maria. Ernmeken (gehuwd met de nastelmaker Peter Janssen van Ophoven4'5'1), Aleyt en Anna (gehuwd met Robrecht van Gheynderick). b. Jan Henrics Yewaenss. 2. Lery natuurlijke dochter Willems Schilder440 trouwde met Goyaert van Lanckvelt te Sint-Oedenrode, wiens weduwe zij was in 1510.44(:' Hij was een bastaardzoon van Lonis van Lanckvelt. In 1486 was hij rentmeester van de bisschop van Atrecht als deken van SintOedenrode41' en in 1494 was hij heilige-geestmeester aldaar.448 Uit dit huwelijk zijn geboren: a. Heer Loenis van Lanckvelt, priester. b. Katheryn Goyaerts van Lanckvelt, gehuwd met Jan Vogels,

c. Aleyt Goyaerts van Lanckvelt, gehuwd met Adam Jans van Wyflet (Wyfflets). d. Willemken Goyaerts van Lanckvelt 449 , gehuwd met Jan Wynkens.

In 1589 woonde te Antwerpen Willem Peter Peter Lippens, weduwe van Gielis van Langvelt Schilders. 450 3. Heer Henrick natuurlijke zoon Willems Schilder 401 , priester, is vermoedelijk identiek aan Henrick Schilder, die in 1487 famulus (dienaar) was van de Bossche

kanunnik Everaert van Berck.'1'"12

Illquinquies. WELLEN SCHILDER 4 5 3 was bij Zoeta454

vader van de hiernavolgende kinderen. Aangezien hun kinderen Cristijn en Wellen in 1435 mede-erfgenamen waren van Bodovan Tyel45°, mag Zoeta wel worden vereenzelvigd met de gelijknamige dochter van Bodo bij Cristijn N.'15'1 Bovendien had zij een dochter Boda. Bodo van Tyel was in 1366 schepen van Den Bosch, samen met Gerit Schilder, en stierf in 1368.45' Hij bezat land te Oeteren en Rosmalen en het huis die Oedever met huisjes en kamers in de Orthenstraat.458 Behalve van Zoeta

Zegelafdruk van Willem Roefs Misekens.

460. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch49, f 27. Idem 52, rekening 1395, f135. 461. WP.H. Oldewelt, Rekeningen van de Illustere Lieve Vrouwe Broederschap (133Q-]375) (Z.pl., 1925)110. 462. GAK, R 1180, p. 651. Vgl. R 1183, f 315 V . R 1189, f 82. R 1218, f 272V, 28 mei 1448. 463. OAH, R 1190, f 440. Vgl. R 1189, f 82. 464.GAH.R 1207,f45 v ,6februari 1437.

465. OAH, R 1197, f 44,9 maan 1428. 466. RAH, Collectie Cuypers van Velthoven 3254, p. 181 (verwijzing naar ARAB, Raad van Bra-

bant 528, f 71, 21 juni 1456). GAH, R 1188, f 196 V , datum in vigilia nativitatis Johannis Baptiste 1413. R 1206, f 51", 24 februari 1436. R 1218, f 272V, 28 mei 1448. 467. GAH, R 1180, p. 651, enkele dagen na de

zondag dat men Invocavit zingt 1396. 468. GAH, R 1187, f 123, datum sexioposi octavas Paschel4ll. 469. GAH, R 1186, f 94 V . R 1190, f 129. 470. GAH,R 1206,f 51 V , 24 februari 1436.R 1207, f45 v ,6februaril437.R1218,f272 v ,28mei

1448. R 1233, f 86 V , 27 augustus 1464.

471. RAH, Oorkonden verzamel ing Provinciaal Genootschap 20, 8 juli 1358. Abdijarchief

Poste), charters Gennep no. 4,2 april 1339. 472. GAH, Tafel van dé Heilige Geest, oorkonde 354a, 29 mei 1352. 473. Abdij archief Poste l, charter Eindhoven 3. Met dank aan Jan Melssen van het streekarchief te

Eindhoven. 474. L.F.W. Adriaenssen. „De Diesscnse tak van de familie Schilders. Boeren, beneficianten en bankiers", De Brabantse Leeuw, XLV1 (1997).

was hij vader van Willem Boden en van Christina, die was gehuwd met mr. Art van Oestcrwijc, chirurgijn. Toen een mede-erfgenaam van Bodo van Tiel, -mr. Aert Boden, natuurlijke zoon van de chirurgijn mr. Bodo van Zanthen-, in 1440 een stukje erf in de Orthenstraat verkocht, zag Wellen Wellen Schilders van vernadering af.45'' Wellen wordt in de Bossche schepen protocollen nauwelijks genoemd, wat misschien is te wijten aan zijn relatief jeugdige afsterven in 1394.4GÜ Bekend is dat hij in 1374 lid werd van de Lieve Vrouwe-Broederschap in de SintJanskerk. 401 Zijn weduwe Zoeta kreeg rond 1395 van haar schoonzoons Jan Willem Roeffs van Eyndoven en Jan die Bye ten erfcijns (16 oude schellingen) een kamer ofwel koopliedenkamer in de corte cameren, de kelder onder de grond voor die karner, een deel van een kwart van het huis dat van wijlen Claes van Wijchen was geweest, te 's-Hertogenbosch geslaan aan de Markt naast het gewandhuis, alsook een huis over de Tolbrug. Deze panden waren van haar man geweest.41"'1 In 1418 gaf zij een huis over deTolhurguit in erfcijns.'1''3 Ook bezat zij een erf over de Tolbrug buiten de oude stadsmuur, dat Otto en Wellen Schilder, zonen van Claes Schilder, van de stad hadden verkregen.'1"'1 Zij leefde nog in 1428, toen zij land in de Posteelscamp te Orthen aan de overzijde van de Dieze verpachtte.4'-"5 De kinderen waren: 1. Geertruyt Wellens Schilder trouwde met Jan die Bye Broessen van Driel.4b!) Zij erfde van haar vader een kwart van het huis naast het Lakenhuis in Den Bosch/":i' 2. Lery Wellen Schilders408 trouwde met Jan Willem Roeff Myskens van Eindhoven. Zij erfde van haar ouders een kwart van een huis aan de Markt naast het Lakenhuis, dat haar man en hun zoon in 1410 ten erfcijns uitgaven. 40 ' 1 De laatste, Wellen Schilders, bezat verschillende cijnzen op kamers aan de Markt, afkomstig uit de nalatenschap van zijn grootouders Wellen Schilder en Zoeta.47'1 Jans vader, Willem Roefszoon, was in 1339-1358 schepen van Eindhoven. 471 Hij belastte in 1352 als Willem Roefs van Endoven zijn bezittingen te Gerwen. 4 ' 2 In 1343 zegelde hij als Willem Roefs Misekens met een draak of een griffioen.473 Van Lery Schilders en haar zoon Wellen Schilders stamt de familie Schilders te Diessen, Hilvarenbeek en Antwerpen. 4 ' 4 3. Wellen Wellen Schilders, volgt onder IVter. 4. Cristijn Wellens Schilder475 was in 1435-1448 de weduwe van Willem Broeder476, die in 1402 en 1409 schepen was geweest van VHertogenbosch.477 In

1418 was hij (samen met Gerit Schilder en Heymeric

Groy, die was gehuwd met de weduwe van Jan Schilder) een van de dertig ledighe lude die samen met de schepenraad een geschillencommissie instelde.'1 "s Van zijn ouders Willem Broeder en N. Ancems van den Wiel erfde hij een huis in de Orthenstraat.479 In 1399 kocht hij een huis voorbij het Sint-Janskerkhof480 en in 1400 verwierf hij bij evictie een watermolen te Engeland onder Rosmalen."181 Links het schepenzegel van Bodn van Tiel, midden dat van Willem Broeder, rechts dat van Symon van

Gheel.

Uit dit huwelijk is een dochter geboren: a. Cristien Willems Broeder48^, gehuwd met Symon van Gheel, kreeg in 1442 van haar moeder het vruchtgebruik van het huis in de Orthenstraat en verkocht het terstond. Zij erfde van haar vader zijn helft in een vak of stal van het gewandhuis,

dat deze had geërfd bij het overlijden van Beertha, vrouw van Gielis van Mechgelen; zij ver-

kocht het vacke in 1426.48'"5 Op Symons erf in de Windmolenbergstraat werden in 1439 21.000 bakstenen geleverd.48'1 Hij nam in 1413 met een vennoot Jan Reymbrants aan tot enen geselle van den wijn assys der stat in plaats van Andries Hoppenbrouwer485; blijkbaar had hij de wijnac-

v

475.0AH,R1212,f40 ,.va/»/«ir«/w«fOcH//]442. R 121X, f 266, 22 april 1448: f 271, 18 mei 1448. 4 7 6 . G A H . R 1799,f46 v , 10 januari 1390; f 47, 25 april 1390; t' 190 V , des nmenduechsna dertiendach 1401: f 197.23 januari 1402. 477. Van Lith-Droogleevcr Furtuijn e.a.. De kroniek van Peter van O\, 115, 124. 478. N.H.L. van den Heuvel. De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629. Rechtsbron-

cijns gepacht.

nen van het bedrijfsleven en het gildr.weze»

(Utrecht. 1946) 8 l-83.no. 38. 4 7 9 . G A H . R I 1 9 2 , f I 0 4 V , 2 1 maan 1421. R 1212. f40. 10 maart 1442. 480.GAH.R 1181. p. 2f&. in datum die Sehastiani 1399481. G A l l , R 1799, l' 149, des muendaechsna den sondach Quasi Modo 1400. 482. Archief Lieve-Vruuwebroederschap 's-Hertogenbosch 52. rekening 1405-1406, f 30. 483.GAH. R 1197, f 297. 3 september 1426. 484. c;AH. R 1210, f 309V, 24 maart 1439. 4 8 5 . G A H . R H88,fT393\ 14 april 1414. 486. G AH, R 1189. f I 0 0 v . 2 8 j u n i 1415. 487. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertugenbosch 52. rekening 1405-1406, f 30. 488. Van Lith-Drooglcever Fortuijn e.a., De kroniek vet n Peter van Os. 163. 489. G A H . R 1212. f 150. 9 maart 1442.

102

5. Willem Dicbier Wellens Schilder werd in 1415 door zijn moeder geëmancipeerd48^ en werd in 1430 lid van de Mariabroederschap.48' Mogelijk was hij de Willem Schilder, die in 1449 werd benoemd tot schepen van Den Bosch in plaats van Dicbier, die schout was geworden van Oisterwijk.488 Samen met zijn 7usCristijn,Zwenelt mr. Boden van

Zanthen en Jan en Henrick Henricxs van Herzel gaf hij in 1442 twee erven inerfcijns, elk 20 voet aan de waterkant en 21 voet aan de kant van de stadsmuren, gelegen tegenover de Visbrug op het einde van dat Mande-

mekerstmetken naast het stadserf. Daarbij behoorde het recht op de stadsmuur. De huurder moest elk jaar met Kerstmis 40 schellingen betalen.'189 6. Hilleken Wellen Sehilders. Aan haar en Henrick Henrick Ghestken van Erp beloofde in 1436 Gerit Schilder een erfpacht van 2 mud rogge mei als onderpand een

7.

8. 9. 10.

490. GAH, R 1206,f 180\ 14 april 1436. 491.GAH, R 1216, f 351 v , 20 juli 1446. 492. o AH, R 1205, f123. 12 maart 1435. 493. CAH, R 1210, f I92 V , 23 april 1440. Vgl. R 1 2 1 1 , f 28T, 6 oktober 1440. 494. GAH. R 1192. f 245 v , 25 september 1421.

495.GAH,R H78.ff31 v en38 v .

496.GAH.R 1183,f374 v , 1404. 497. GAH, R 1179, p. 688. datum quinta post Pentecoste 1393. 498. GAH, R 1180, p. 18. datum in crastino Lamèerti 1394. 499.GAH.R 1196,f60,2april 1427. 500. B.C.M. Jacobs, Justitie en politie in 's-Hertogenbosch voor 1629. De bestuursorganisatie van een Brabantse stad (Assen, 1986) 259. 501. GAH. R 1799, t' 106V. des manendachna .\ente Agaten dach 1395. 502. GAH, R 1799, f 51 v . 9 januari 1391: f 53, 3januari 1391; f 54 V , 6 februari 1391. 503. GAH, Rijke Claren 44, f XXXI1II: infesto beati Calixti papi 1406; feria quarta post festum beati Mathei apostoli et evangelixte 1410.

huis in de Vughterstraat.490 Zoeta Wellen Schilders trouwde met Jan Uyttychoven. Hun dochter Cristijn trouwde met de goudsmid Jan van Luet491, wettige zoon van frater Jan van Luet, wilhelmiet van de Bazeldonk bij Den Bosch. Samen met zijn vrouw, dochter van wijlen Zoeta, verkocht hij in 1435 l morgen land in die Posteels camp in de vrijdom bij de Vlyemenschevaert^ Wellen Schilder gaf in 1440 aan Jan van Loet en zijn vrouw een erf over de Tolbrug bij den Nuwenwerf aan de stroom, waarmee de laatsten zich voldaan achtten voor de aan Cristijn beloofde goederen en voor de erfenis van haar moeder Zoeta.493 Aleyt Wellen Schilders. Margriet Wellens Schilder. Boda Wellens Schilder trouwde met Arnt Jans van Zijdewynden.49'1 Met zijn broer werd hij vier dagen na de octaaf van Pasen in 1388 door zijn vader geëmancipeerd en daags na de octaaf van Pinksteren verklaarden zij sinds de emancipatie 6 weken en 3 dagen buiten het huis en de kost van hun vader te hebben geleefd.495 Samen met haar broer Wellen en haar zusters Cristijn en Zoeta verkocht Boda in 1404 een van haar moeder geërfde erfpacht.496 Arnt van Zijdewynden belastte in 1393 zijn stenen huis en erf aan de haven (juxta aquam dictam die haven) met een cijns 49 ' en gaf het een jaar later in erfcijns aan Peter die Laet.498 In 1427 was hij wijlen.4^ Zijn vader was misschien Jan van Zidewijnden, schepen van Den Bosch in 1364 en 1368.5IK1 Jan Jans van der Zidewijnden (Arnt had een broer van die naam5111) won in 1391 namens zijn moeder Katheryn een stenen huis en erf uit, gestaan achter zijn eigen erf bi den water geheyten die haven, naast de hofstad van wijlen zijn vader, welc huys ende erve strect van der auder mueren der stat van Tshertogen

Bossche?02 In een cartularium van de Rijke Claren te 's-Hertogenbosch worden twee erfpachten uit onderpanden te Oerle vermeld, die door Jan Jans van der Zydewynden en Arnt Jans van der Zydewynden aan het klooster werden overgedragen in respectievelijk 1406 en 1410; beiden worden gener Arnoldi de Porta,

schoonzoons van Arnt van der Poerten, genoemd503, wat volgens Bossche schepenacten Jan inderdaad was. Wordt vervolgd

DE FAMILIE SCHILDERS IN DE MIDDELEEUWEN Een Boissche patriciërsfamilie L.F.W. ADRIAENSSBN Afkortingen ABH Bisschoppelijk archief VHcrtogenboseh ARAB Algemeen Rijksarchief Brussel AKH Archief S int-Jan s Kathedraal "s-Hertogenbosch GAH Gemeentearchief 's-Herlugenbosch GAT Gemeentearchief Tilburg OAA O ud- ad m i n i strati ef arch ief Rijksarchief VHertogenbosch RANB Sireekarchivariaal Kring Oosterhout SAKO

(Vervolg van p. 103)

IVter. WELLEN WELLEN SCHILDERS 504 , kramer (koopman), trad in 1404-1405 toe tot de Lieve-Vrouwebroederschap500, werd in 1415 door zijn voogden (onder wie zijn zwager Willem Broeder) geëmancipeerd506 en trouwde met Hilleken Henricx Ghestken, dochter van Henrick Ghestken

5 0 4 . G A H , R 1206, f 39 V , 27 januari !436. R 1216, f 3 5 l v , 2 0 j u l i 1447.R 1217,f300. 17maart 1447. R I 2 l 8 . f 2 7 2 v , 2 8 m e i 1448. D. van Heel, „Bijdragen tut de geschiedenis van het clarissenklooster te 's-Hertogenbosch", 7iiXandria,XL (1933)254. 505. Archief Lieve-Vrouwebroederschap VHcrtogenbosch, rekening 1405-1406, t' 30. 506.GAH, R 1189,f 128 v ,4mei 1415. 507. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch 52, rekening 1427-1428, ff 197 V ,

van Erpe en Yda N. Ter wtvaert Hillen Wellen Scilders wijf

X torüsen metter missen verantwoordde de Lieve-Vrouwebroederschap in 1427-1428 de ontvangst van 4~ gulden 10 plakken.507 Bij een deling met Henrick Henricx Ghestken kregen Wellens dochters Zoeta, Geertruyt en Hilleken drie huizen en erven over de Tolbrug toegewezen, die later in handen kwamen van Hilleken.508 In tweede echt was Wellen minstens sinds 1430 gehuwd met Hilleken Dircxss van Zeelst509, de in 1423510 nog

199V. Vgl. rekening 1425-1426,f 179: Rille

wordt zuster.

508. GAH, R 1209, f 107, 15 juli 1439;f253 v , !7juli 1439. 509. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch 52, rekening 1432-1433, f 15 V .

onmondige dochter van Dierck Peters van der Strathen 511 ,

kramer, wiens vader een schoonzoon was van de kramer Jan dieZaeft. 512

GAH, R 1200,f206 v ,2maart 1430. R 1201, f56 v , l maart 1431. RW. Smulders,,.de Kart-

Van zijn moeder kreeg hij een huis ten erfcijns achter de Tolbrug tussen de straat en het water en de oude stadsmuur, alsook een deel van die muur en de helft van een erf van 271 voet 2 duim bij 42 voet over de Tolbrug buiten genoemde muur. 513 Hij kocht in 1430 een erf over de Tolbrug met de gebouwen daarop, 11 ^ voet van de oude stadsmuur daarachter en een erf van 11 ^ bij 27 voet buiten die muur.514 Het huis gaf hij in 1437 aan zijn dochters Zoeta, Leria en Hilleke, die het verkochten aan de koopman

huizers van Vught", Bossche Bijdragen, XXIII (l 956-1957), 22 L 510. GAH, R l 193, f 201, 8 mei 1423. 51 I . G A H , R 1215, f 194 V , 12 mei 1445: Dierck van Straten, zijn vrouw Lucia Willems Loyer natuurlijke zoon mr. Jacops Groy en diens broer Henrick Willems Luyer verkopen twee kamers aan de Markt. 512.GAH,R 1181,f52. 5 1 3 . G A H , R I 1 9 2 , f 5 2 8 v , 7 j u l i 1422. 514. GAH, R 1200, f 32 V . 11 januari 1430.

164

Reyneer van Vucht.51"' Het tweede perceel verkocht hij een

5 1 5 . G A H , R 1207. f 45 V , 6 februari 1437. 516. GAH, R 1208, f 283, 10 juli 1438.

517. GAH, Groot Ziekengasthuis 2317, l december 1438; 23 april 1440; 20 september 1491. R 1210, f 192 V , 23 april 1440.

518. GAH. R 1212, f 79 V , 3 oktober 1441. Vgl. Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 393,

22 februari 1356. 519. GAH, R 1197, f 5 l v . z . d . (7 december 1425). R 1205,f 193,5 augustus 1435. R 1208,f 100,

17 mei 1438. AKH, Kerkfabriek Sint-Jan 2931, f CCCXCV. Onder het hoofd Antiquum Huls etZyle in het cijns- en rentenboek van de Sint-

Janskerk staan posten van 12 stuiver voor het jaargetijde van heer Wederoldus van Ammerzoyen, betaald door Wellen en voor hem door anderen dan Bodo van Thïel, en van l O stuiver 6 denieren, na Wellen betaald door de regularissen van het Gertrudisklooster (AKH,

Kerkfabriek Sint-Jan 2931, f XXVIII). 520. GAH, R 1216, f 249V, 8 augustus 1446; f 253 V , 17 augustus 1446. 521. GAH, R 1204, f 159, 23 januari 1434. R 1208, f282 v , 10 juli 1438. 522. A. van den Bichelaer, Het notariaat in Stad en Meierij van 's-Hertogenbosch tijdens de Late Middeleeuwen {1306-153!) (Amsterdam, 1998) bijlage 2, 5.5, 31 augustus 1447. 523. GAH, R 1218, f 266, 22 april 1448. 524. GAH, R I221.f'29ó v ,7juli 1451.

525. GAH, R 1199, f 60, 14 april 1429. R 1216,

f 253V, 17 augustus 1446. R 1218, f 273, 28 mei 1448. 526. Archief Lieve-Vrouwebroederschap 52, rekening 1440-1441, f 115 V . 527. GAH, R 1234, f 178, 25 mei 1465. 528. GAH, R 1220. f 122 V , 14 juli 1450.

529. GAH, R 1211, f 187, 10 april 1441; f 257, 4 mei 1441. R 1213, f 145, 5 oktober 1442. R 1214, f 113, 31 augustus 1444. R 1223, f 85 U , 13 juni 1453. R 1235. f 165, 21 juli 1466. 530. GAH, R 1211,f 188 V , 10 april 1441. 531. A.M. van Lith-Droogleever Fortuijn, J.G.M. Sanders en G.A.M, van Synghe! (uitg.), Kroniek van Peter van Os. Geschiedenis van 's-Hertogenbosch en Brabant van Adam tot

j aar later.516 De stad gaf hem in 1438 een erf tegenover de Tolbrug, tegenover zijn eigen erf bij de nieuwe werf aan de gemene stroom, met het recht een bruggetje te maken en het erf te bebouwen of met een hard dek te plaveien; twee jaar later verkocht hij het.°17 In 1441 droeg hij aan Goyart Posteel zijn derde deel over in acht van de zesendertig door de stad uitgegeven percelen aan de stadsmuur achter de Mandemakers (aan de haven); minstens vier daarvan had hij geërfd van zijn grootvader Bodo van Tyel.518

Uit diens erfenis bezat Wellen ook het huis den Oedeveer met daarbij twee kamers in de Orthenstraat buiten Sheylichs Cruys poort, terwijl hij van hem ook een huis verwierf met daarbij vijf kamers op de Oude Hulst tussen de straat en de stadsmuur.519 Deze huizen belastte hij in 1446 met 9 «£paaiments, losbaar met 60 rijnsgulden, en 2 mud rogge.52" Aan de Markt bezat hij in de Korte Kameren een cameret (koopmanskamer), die hij in 1438 in tocht aan zijn schoonzoon Aert Last gaf.52 ] Hij woonde iuxtaforum, bij de Markt, toen hij in augustus 1447 met zijn vrouw Hilleken testeerde.522 In 1448 beloofde zijn weduwe aan zijn zus Christijneen erfcijns van 7 £ paaiments.523 In 1451 gaf zij de Oedeveer en drie kamers aan Wellens dochters Margriet, Geertruyt, Zoeta en Heylwich. De twee laatsten stonden hun deel in de kamers af aan beide eersten, terwijl Lerya's man zijn recht afstond aan Margriet en Geertruyt.52'1 Uit het eerste huwelijk: 1. Lerya Wellen Schilder525, onmondig in 1435, werd in 1440-1441 lid van de Lieve Vrouwebroeder schap.52f) Van of via haar vader erfde zij een kamer aan de Markt onder die cortcameren, die zij in 1465 verkocht.02' Vermoedelijk ging het om deze kamer, toen haar man in 1450 met de buurman Jan van den Broeck een overeenkomst sloot over hoirre beyer erven neven den doem

/523('s-Hertogenbosch, 1997) 180,185,192,

233. 532. GAH, R 1216, f 324. 15 oktober 1445 (twee accijnzen). R 1219,f 330 V , 4 november 1448. R 1220, f 346, 25 oktober 1449. R 1221. f 126V, 22 oktober 1450. R 1222, f 23l v , 8 november 1451. R 1224, f 100, 17 oktober 1453.R 1229, f300,27 oktober 1458;f300 V , 17 maart 1459. R 1232, f 177, 15 december 1461.R 1241,f297,2oktoberl471.R 1242, f 249V, 4 november 1472. R 1243, f 335 V , 2 december 1473.

vanden vleeshuys: de buurman mocht een stenen muur leggen aan haar gevel ende daer een lofbaer guet op leggen, die dicht is aenden voirscreven gevel, die hij moest onderhouden en dat water leyden ende doen lopen ter straten toe w«/. 528

Lerya trouwde met Korstiaen Stevens die Becker 529 , voluit geheten Corstiaen zoon Steven Henricx van Bucstel (uit Boxtel). Hij was een zoon Margriet, die hem in 1441 het vruchtgebruik van land te Maren gaf.530 In 1456 was hij rentmeester en in 1463, 1464 en 1478 schepen van Den Bosch531; herhaaldelijk pachtte hij stadsaccijnzen.532 In 1456 kocht hij een huis in de 165

Orthenstraat, dat stond tussen die straat en een weg met een poort daarin en waarin hij ging wonen. Met SintRemijs 1457 zou hij 112 rijnsgulden betalen, met SintRemijs 1458 112 rijnsgulden en 49 £ paaiments, met Sint-Remijs 1459 119 rijnsgulden en 33 £ paaiments en met Sint-Remijs 1460 112 rijnsgulden, 12 petersgul-

den en 16 £ paaiments.533 Voorts bezat hij drie kamers achter de Tolbrug3lVt en kocht hij in 1453 een deel van een huis bij de scutboghart^ Korstiaen hertrouwde met Katherijn Diercxs van Hees, met wie hij in 1481 voor Jan Amelrijcx (ex maïre Schilder) testeerde in camera dormitionis domus inha-

533. GAH, R 1226, f 523 V , 15 mei 1456. Vgl. R 1229,f 130 V , 11 juni 1459.R 1 2 3 1 . f 2 5 P , 9 november 1460.

534.0AH,R 1242, f 74 V , 25 juni 1473.

535. GAH, R 1224, f l v , 3 oktober 1453. 536. AKH, doos testamenten 1403-1503. 14 september 1481. 537. GAH, R 1250, f 219 V , 23 december 1480. 538. GAH, R 1256, f 334 V , II juli 1487. 539. GAH. R 1263, f 163. 26 mei 1494. 540. AKH. Kerkfabriek Sint-Jan 938, 12 november 1500. 541. A K H , Kerkfabriek Sint-Jan 2931, f CCLXV V . 542.GAH.R 1201.f 221, 12april 1431.R 1208, f 282 V . 10 juli 1438. Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 2129, 20 januari 1446. 543. G A H . R 1 1 8 5 , f 6 2 v . R 1214, M O L , 22 juni 1444. R 1215. f 160, 29 januari 1445; Tl 89, 26 april 1445. A K H , Kerkfabriek Sint-Jan 355, 18 februari 1424. 544. G A H , R 1 2 1 1 , f 2 5 6 v . R !213,f299 v , 2 augustus 1443;f313 v . 23 januari 1443;f326 v , 29 juni 1443; f 330 V , 31 juli 1443; f 33 P'. 7 augustus 1443;t'333 v , 27 augustus 1443. R 1216, f 275, 31 september 1446; f 355, 4 augustus 1446. 545. GAH. R 1194, f 314 V , 24 augustus 1424.

106

bitationis f...) in vico Orthensi juxta capellam sancti Petri et Pauii (in de slaapkamer van zijn woonhuis in de Orthenstraat naast de Peter- en Pauluskapel).536 Krachtens een eerder testament had hij in 1480 aan zijn bastaard Steven en diens vrouw Lysken Henricxs die Verwer een huis in de Hinthamerstraat gegeven.53' Katheryn gaf in 1487 als Korstiaens weduwe de helft van het huis in de Orthenstraat en de helft van een reeks cijnzen aan Steven, de bastaard van haar man.538 In 1494 beloofde deze aan haar een lijfrente van 15 petersgulden uit dit huis, erf, hof en achterhuis in de Orthenstraat naast de Zevensteensche brugge, strekkende van de straat tot de haven.539 Van de begijn Katheryn Henrics van Bucstel erfde hij een erfcijns van 40 schellingen, die hij in 1500 aan de kerkfabriek van de SintJanskerk schonk om daarvan in de winters een kaarslicht te onderhouden voor de zangers van Onze Lieve Vrouw op het oksaal.540 Wettige kinderen hebben Lerya en Korstiaen niet gehad, Korstiaen en Katharina trouwens evenmin. De kinderen van Zoeta Schilders erfden van Korstiaen onroerend goed te Geffen.5'11 2. Hilleken Wellen Schilders (ook Heylwich), onmondig in 1435. 3. Aleyt Wellens Schilder, gehuwd met Jan Arnts van

Loe. 4. Yda Wellen Schilders, in 1429 vermeld met haar vader. 5. Zoela Wellens Schilder trouwde met Arnt Aelberts Last542, zoon van Aelbert Arnts Last, die een huis had bezeten aan de Markt en een huis bezeten en bewoond aan de Korenbrug. 543 Aert was rond 1440-1445 pach-

ter van de stadswissel044; zijn voorganger, de gezworen wisselaar Godschalc Daniels Roesmont, had in 1424 zijn wissel of kamers naast de tralie van het minderbroedersklooster voor een termijn van 12 jaar verpacht voor de lasten en 34 Arnhemse gulden per jaar.54°

Met zijn vrouw belastte Arnt Last in 1438 de helft van hun huis bij de Korenbrug, van hun windmolen te Hintham en van hun huis aan de Markt naast het vleeshuis en onder het lakenhuis, en in 1441 met een jaarlijkse pacht van 25 mud rogge, te betalen aan zijn zwager Corstiaen die Becker, aan wie hij bovendien al zijn roerende goederen, kleinoden en huisraad afstond.546 Later kocht Zoeta's vader gerechtelijk de helft van genoemde molen.547 Arnt en Zoet hadden twee zonen:

Marinus Claess van Reymerswaele, De wisselaar en zijn vrouw.

54fi. GAH, R 1208, f I 2 1 V , 10 juli 1438. R 1 2 1 1 , f187, 10 april 1441. R 1212, f 188, 7 juli 1442. Zie voorde molen: R 1210, f270, 26 juli 1440. 547.GAH,R 1217,f300, 17maart 1447. 548. GAH, R 1253, f 169, 30 oktober 1483. 549. A.F.O. van Sasse van Ysselt, De voorname huizen en gebouwen van 's-Hertogenbosch, alsmede hunne eigenaars en bewoners in vroegere eeuwen. Aanteekeningen uit de Bossche schepenprotocoüen, loopende van 1500-1810 (3 dln; VHertogenbosch, [1911-19I4J) II, 164. 550. GAH, R 1246, f 289 V , 13 december 1476. 551. GAH, R 1256. f 56 V , 6 november 1485. R 1261, f 531, 19 november 1491. R 1262, f 390, 3 december 1492. R 1264, f 390, 4 november 1494. R 1265,f384, I7oktober 1495.R1266,f7 v , 12januari 1498.

167

a. Wellen Arnts Last548 verkocht in 1502 eenderde van een erf achter het stadhuis, tussen de Dieze en het erf van voorheen Willem Schilder (en vroeger van Gerit Schilder).549 b. Aelbert Last. Van hem werd in 1476 verklaard dat hem korsten gedaen is in der funten vander kercken van Sint Jam, zodat hij een Bossche poorter was.550 Samen met zijn broer pachtte hij in 1485 een stadsaccijns en in 1494 het kraangeld, in 1491 de zoute haring, de vismijn en het buitenlaken, in I492devistol,in 1498 de nieuwe haven, de kraan, de vistol en de steenpacht, telkens met twee vennoten, en in 1495 voor eigen rekening dmijnen vanden vissche, den vyssche toll ende den wedeasc rr-i sijns.[

Hoe lucratief de accijnspachten waren, hing

af van de markt. Zo leverde de vistol de penning twaalf op van alle verkochte vis, behalve steur, haring, bokking, droge vis, kabeljauw, spiering, zalm, bruinvis, zeelhond, elft en mosselen,

terwijl de steenpacht goed was voor de penning zestig op alle verkochte molenstenen, slijpstenen, steelkolen, kalk, rode bakstenen, plavuizen,

tegels, aarden en stenen potten, stenen kannen, krijt, .straatstenen, blauwe zerkstenen, mortiersteen, leien, oliemolenstenen en wetstenen, en de wede-accijns een waarde-aandeel van alle in Den Bosch door de textiel verver s aangemaakte wedekuipen opleverde.502 Het kraangeld werd geheven op alle per schip in- en uitgevoerde goederen. Uit het tweede huwelijk zijn geboren: 6. Cristijn Wellens Schilder. 7. Margriet Wellen Schilders was in juli 1451 een nog niet geprofeste non in het Sint-Geertruidenklooster van de reguliere augustinessen te 's-Hertogenbosch. 8. Geertruyt Wellens Schilder, eveneens non bij de SintGeertruiden en evenmin geprofest in juli 1451. Van hun moeder kregen Geertruyt en Margriet toen drie kamers in de Orthenstraat buiten de Peter Schutspoort naast het erf van hun klooster.503 Illsexies. GERIT SCHILDER wordt slechts eenmaal vermeld, met zijn broers en zusters.004 Van hem is verder alleen nog bekend dat hij een gelijknamige zoon had. Deze volgt onder IVquater hieronder.

IVquater. GERYT SCILDER was minstens sinds 1402 wil552. N.H.L. van den Heuvel, De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629. Rechtsbronnen van hel bedrijfsleven en hei gildewezen (Utrecht, 1946)129. 553.GAH.R 1 2 2 ! , f 2 9 6 v . 7 j u l i 1451. 554. GAH, R 1219, f 80V. 17 juli 1449. 555. H. van Bavel, Regestenboekvan het archief van de abdij van Berne (2 dln.; Heeswijk, 1984-1990)11,2, no. 498. ] 6 december 1402; 11, no. 549,20 maart 1410. 556. GAH, R 1175, f 78. Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 1792,23 juni I430.R 1205,f 170V, 2 april 1435. 557. GAH. R 1799, f 133, des maendaechs na sinte Pauwels dach conversia 1399. 558. GAH, R 1209. f 2V. 17 oktober 1438. R 1214, f 7 1 , 2 3 maart 1444. 559. G A H , R 1200, f 252, 4 juli 1430. 560. GAH. R 1204, f 154 V , 15 januari 1434. 561. GAH. R 1205, f 154. 8 maart 1435. 562. GAH, R 1227, f 14, 26 oktober 1456.

168

helmiet van Porta Coeli.or'r' Hij wordt in de Bossche schepenprotocollen herhaaldelijk vermeld als keldermeester, subprior en prior. In het begin van de jaren negentig en in 1430 was hij bijvoorbeeld subprior en in 1435 prior.056 In 1399 verwierf hij a titre personnel, althans zonder vermelding van zijn functie in het wilhelmïetenklooster, bij evic-

tie een huis in de Hinthamerstraat bij der sïeynen poerten, geheyten Pynappels poert.^7 Hij was vader van:

l. Heilwich Schilder. Zij trouwde met Hemelrick Jans van der Trappen van Boemel, die kortaf Amelryck Jans 558 , kremer, werd genoemd. Hij woonde in de Kerkstraat, waar hij in 1430 zijn huurhuis kocht559, in 1434 de

helft van een huis en erf verkocht560 en in 1435 van

Thomas Roelofs die Bever een stenen huis, hof en stenen kamer kocht. Bij de aankoop liet hij vastleggen dat dit huis na zijn dood moest vererven aan zijn kinderen bij Heilwich Schilder.561 Amelryck is hertrouwd met Clemencia N. 5b2 Bij

Heilwich Schilder was hij vader van: a. Heer Jan Amelrycx 5 " 3 verkocht in 1451 het van zijn vader geërfde stenen huis in de Kerkstraat.064 Hij was rector van de altaren van SintJeronimus in de Sint-Janskerk, dat hij in 1459 samen met Mechtelt weduwe Geryts Back had gesticht, en van de heilige Barbara in de Sint-Joriskapel565; ook te Oss bezat hij een beneficie.566 Hij woonde achtereenvolgens op het Hinthamereinde en in de Peperstraat tegenover het Triniteitsstraatje.^67 Ook in de Putstraat heeft hij huizen bezeten: het eerste verkocht hij in 1456 voor 168 rijnsgulden en 60 £ paaiments5h8, het tweede, een erf met gebouwen in de de straat van de Peperstraat naar de Colperstraat (de Gorterstraat, later Putstraat), kocht hij in 1461 en verkocht hij in 1468.569

Notarismerk en signatuur van Jan Amelrijcx. (Foto GAH).

563.GAH, R 1221, f 41 v , 20januari 1451. R 1229, f 6 1 , 3 1 januari 1459; f 280,20 februari 1458. R 1262, f 93. 17 november 1492. 564. GAH, R 1221, f 327, 19 augustus 1451.

565. GAH, R 123l,f233 v . 13 februari 1461.

566. G. Bannenberg, A. Frenken en H. Hens, De oude dekenaten Cuijk, Woensel en Hilvarenbeek in de 15de- en 16de eeuwse registers van het aurtsdiakenaat Kempenland (2 dln; Nijmegen, 1968-1970)1.72. 567.üAH,R 1268.f67 V , I9augustus 1500. 568. A K H , Kerkfabriek Sint-Jan 293J, f CXXVII. GAH, R 1224, f 75, 25 mei 1454. R 1225,

Heer Jan studeerde sinds 1434 te Keulen en werd tot priester gewijd in 1442 of 1443. In 1446-1495 wordt hij gezien als fungerend (kapittel)notaris in Den Bosch570 met toelatingen van de keizer en de bisschop van Luik: publicus imperiali auctoritate et venerabilis curie Leodiensis

notanus iuratus.5'1 Voor het maken van twee instrumenten (oorkonden), een tussen het kapittel en de Lieve-Vrouwebroederschap en een tussen de broederschap en de zangers, ontving hij in (446/47 2 gulden 4± kromstaarten.572 Minstens sinds 1452 was heer Jan een forens, aangezien hij toen te Sint-Michielsgestel de hui-

f 223V. 8 februari 1455. R 1226,f541v, 3 juli 1456.

569. GAH, R 1232,f l v , 3 oktober 1461. R 1237, f 21 v , 24 februari 1468. 570. Van den Bichelaer, bijlage l, no. 5. 571. AKH, Kerkfabriek Sint-Jan 1567,4 oktober 1453. 572. A. Smeijers, „De lllustrc Lieve Vrouwe Broederschap te 's-Hertogenbosch. Archivalia bijeengebracht", Tijdschrift der Vereeniging voor Nederlandsche Muziekgeschiedenis, XII (1926)160.

zing Vredenborch bewoonde opten Brant bij die Brantsche heyde aan de kant van de molen van

Den Dungen, terwijl hij in Den Bosch bleef werken. De huizing had hij in dat jaar gekocht van

Gerit Jans van der Borch, van wie hij ook een bau169

wehuys met aangelag kocht en de helft van 4 mor-

gen land in Keyoutsbeempt, alles tezamen voor een erfpacht van 4 mud rogge en een lijfrente van 7 gouden kronen, terwijl de verkoper levenslang

het recht van inwoning kreeg. Bij deze transactie zag Roeloff Schilder af van vernadering. 5 ' 3 Het bouwhuis verpachtte hij voor 7 mud 2 zester rogge

per jaar.074 J.A. Alberdingk Thijm voerde hem ten tonele als notaris, terwijl hij het testament van Ghijsel Back opnam: „Op twee passen van het bed stond

een tafel, en aan die tafel zat een ander deftig man, ondanks zijn bleeke gelaatskleur op dit oogenblik van beter gezondheid dan Heer Gïjsbert. Deze gele man, in zwarten tabbaart en met een dito haarwrong of zoogenaamden kaproen op het hoofd, een knijper op de neus en pen in de hand, zat te schrijven voor een pergamentblad nog iets minder tanig dan 's mans aanschijn.";'7r' Heer Jan stierf in 1499 of kort daarvoor. Testamentair had hij beslist dat zijn dienares Jenneken levenslang mocht blijven wonen in het achterhuis in de Peperstraat. Vermoedelijk was zij de moeder van zijn bastaarddochter Mechtelt576, die

Kaproenen (H. Molhuyscn, „Een inleiding op de kleding in de iweedc helft van de vijftiende eeuw". Het gulden vlies. 's-Hertogenboschten tijde van het 14e kapittel van het Gulden Vlies, /4#/,uitgeg. dourde kring 'Vrienden van 's-Hertogenbosch'

(VHertogenbosch, 1981)22).

trouwde met Jan Diercxss van Liesshout. 07 ' Zij

erfde het huis in de Peperstraat en werd de moeder van onder meer Dierck van Lyeshout, klerk ter secretarie en notaris in Den Bosch. 5 ' 8

b. Pauwelsken Amelrycx. c. Goyart Amelryck Janss belastte in 1451 zijn twee huizen in de Kerkstraat met een cijns ten behoeve van zijn broer.579

573. G AH, R f 222. f 18 V . 4 januari 1452: l'97, 25 september 1452. Zie ook R 1225.f223 v . 8 februari 1455. R 1234, f 154, 3 oktober 1464. R 1250. f 2 5 8 v , 2 m a a r t 1481. R 1261.

f 176 V , l februari 1492. R 1263, f 307V.

liter. GERIT SCHILDER betaalde in 1340-1351 aan de hertog van Brabant 12 nieuwe schellingen min 3 pennigen cijns uit een onderpand te Oerle.580 In 1363 sloot hij een overeenkomst met Gyselbert Lyscap over de servituten en las-

28 mei 1494. R 1269, f 50V, 20 maart 1501. 574.GAH,R 1223, f I48 V , 16 november 1452. 575. J.A. Alberdingh Thijm. „Willem Bilderdijk", Voiks-almanak voor Nederlandsche katliolieken (1868)52,53. 576. G A H . R 1240, f317. l l oktober 1470. 577. Ü A H , R 1269.f 367 V . 18 september 1501. 578. Van den Bichelaer. Het notariaat, bijlage l, no. 243. 579. GAH, R 1221.f 4 1 v , 20januari 1451. 580. ARAB,Rekenkamer45038,p. XXXIX: Gt-rardus Schilderde Buschode nova. 581. G A H , Tafel van cie Heilige Geest, oorkonde 166, 25 augustus 1363. 582. Van Lith-DroogleeverFortuijn c.a.. De kroniek van Peter van Os, 97. 583. G.M. van der Velden, Hei oudste cijnsregister van de abdis van Berne uit 1376 {'s-Hertogenbosch, 1982) 92. 584. GAH, R i 175, f 220.

ten op hun aangrenzende huizen op de Markt te 's-Hertogen-

bosch. '°SI Hij was schepen van Den Bosch in 1366-1367.°82

In het cijnsregister van de abdij van Berne uit 1376 wordt hij als volgt vermeld: ex parte Gheraerdi dictï Scilder de Buscho et Elysabeth uxoris sue 10 solidos. Deze cijns werd na hem gegolden door quidam Paweken in Broechoven en

later door Wilhelmus Scüder de Buscho.583 In 1370 was hij wijlen. 584 Van Gerit zijn een dochter en een zoon bekend. Een zoon Henrick wordt onder voorbehoud gegeven: 1. Claes Gerits Scilder van Gestel, volgt onder Illsepties op pagina 171.

170

2. Bertha Gerits Schilder trouwde met Loenis Wellens van Andwerpen 085 , bontwerker te 's-Hertogenbosch. Willem Claess Schilder geloofde hem ooit een cijns te betalen van 4 zwarte Tournooise ponden.5SG Kort na Pasen 1368 kocht Loenis de helft van een huis in de Kerkstraat087 te 's-Hertogenbosch, waar veel van zijn vakgenoten woonden. Bertha verkocht in 1369 aan Henrick Schilder een erfpacht van 11 mud rogge Bossche maat uit onderpanden te Dommelen, die haar oom Claes Schilder de jonge weleer had beloofd aan haar vader.588 3. Henrick Gerits Schilder kan identiek zijn aan degene die voor 1435 met zijn vrouw Gheertrudis en deze met haar eerdere man Jan Bonart een jaargetijde stichtte in de Sint-Janskerk.589 Hij was de vader van: A. Claes zoon wijlen Henrics van Os zoon Gerits Schilder. Hij ontving in 1396 een erfpacht van l mud rogge.590 ITIsepties. CLAES GERITS SCHILDER VAN GESTEL 591

heette in 1402 commorans in Gestel:^*2 hij had zich te

Schepenzegel van Gery t Scilder (liter).

Moergestel gevestigd. In 1389 of 1390 deelde hij met zijn neven Willem en Wellen Claes Schilders enkele percelen land te Moergestel: die Lyndacker, die Rietacker, die Cruys585. OAH, R l 177, f 152, datum in vigilia Mathie

\ 384; Sacramentsdag 1384. R 1206, f 40,

27 januari 1463.

58Ó.GAH,R 1219,f79 v , 12juli 1449.

587. G A H . R 1175, f 120 V . Vgl. R 1177, f 187, l m e i ! 3 8 5 , e n R 1178,f295 v . 588. GAH, R 1175, f 220, datum xecundo pos! Reminiscere 1369. 589. ABH. Obituarium van de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch, p. 374. 590. GAH, Tafel van de Heilige Geest, oorkonde 1209, een zaterdag in 1396. 591. G A H , R 1182, f 343, 6 januari 1401. R 1186, f \67, datum xexta post Exaundi 1409: samen met Dierck Paeuweter en zijn vrouw Lijsbeth Gielis van Andwerpen verkoopt hij een erfcijns, die weleer was geloofd aan Lonis Wei-

lens van Andwerpen. R 1188, f 381.27 maart,

scihce/ feria tercia post dominicam Judlca

1414. R 1206, f40, 27 januari 1436. R 1799, f 189, des maendaechs na dertiendach 1401. 592.GAH,R l 183, f385, datum in cmstino Remigü 1402. 593. GAH, R 1178, f I08 V , daags na de octaaf van Pinksteren 1389 of 1390. 594. GAH, R 1185. f 191, datum quinta post Assumptionis 1407. 595. GAH, R 1207, f 122 V , 7 mei 1437. 596. G A H , R l 193. f 336, 22 maart 1423. 597. De zonen: GAH, R 1195, i' 161, 20 oktober 1424.

171

acker, die Hoge acker, dattioghe Nuwelyn (ook een akker),

die Voertheemt en de helft van de wei geheten Weydeken.593 Zijn hoeve te Kerchove te Moergestel belastte hij in 1407 met 3 £ erfcijns.594 Hij stierf in 1415 a 1423. Zijn kinderen 590 verkochten in 1423 hun delen in die Lijndacker, die Hogheacker en die Voertbeempt.'*96 De volgenden zijn kinderen van Claes Gerits Schilder van Gestel:59' 1. Gherit Claess Schilder van Gestel598 bezat te Moergestel de Hoeve ter Kerchoiven. In 1415 belastte hij die Oestervoert, een stuk land bij die Voertdijc, met een erfpacht van l mud rogge Bossche maat.599 Hij wilde in 1421 al het eikenhout kopen op die Voertecker en die Hoevelecker en op de wei die Boenhof en die Loekempt, gelegen te Moergestel, maar de transactie ging niet door.BackReföOO Zijn kwart in die Lyndecker verkocht hij in 1429.6U] Hij verhuurde in 1432 een beemd aan de Kalverdijk te Moergestel voor jaarlijks 2 Franse kronen en 2 cromsterten.602 ïn 1436 verkocht hij het hofje dat Plesselken te Moergestel

met het daarop staande huis van zes gebonten naast het water De Plas, verkregen van zijn broers Jan en Henrick en hun zwager Erart die Beer595, in 1437 de

Alarts eckerbü'3 en twee jaar later een huis, erf en hof

zonder plaatsaanduiding, vermoedelijk bij de kerk van

Moergestel.604 Zijn Voertbeempt, ook te Moergestel, belastte hij in 1444 met een erfcijns.'300 A. Margriet Gerits Schilder, weduwe van Gerit van den Laer, bezat in 1452 een vijfde van tguet ten Keirchove te Moergestel, dat voorheen van haar vader en haar grootvader was geweest/'116

5 9 8 . G A H , R 1192, f 5 1 9 v , 25 juli 1422.R 1194, f40 v , 14 oktober 1423. R 1200,f527 v . R 1202, f 9, 23 oktober 1431. R 1211, f 9. 17 oktober 1440. R 1214, f 180 V , 14 mei 1444. R 1218, f 186 V . Ifiaugustus 1448; f 313", 29 november 1447. R 1241, f358 v . 8 juni 1472 (hij was gegoed geweest aan die Houtvoirt onder Moergestel). Tafel van de Heilige Geest, oorkonden 1729A, 12 februari 1427; 1779A. 15 december 1429; 1946A, 19 juli 1437.

599. GAH, R 1189,f95 v , 14 maart 1415. 600. GAH, R 1 2 ü l , f 3 l 3 v . 14april 1431. 601. GAH, R 1199.f200 v . 17 februari 1429. 6 0 2 . G A H , R 12ü3.f275 v , 12juni 1432. 603. GAH, R 1207. f 108 V . 1437. 604. GAH, R 1209, f 53. 27 februari 1439. 605. GAH, R 1214.1' 188, l O j u l i 1444. 606. GAH, R 1222, f 46V. 24 maart 1452. 607. GAH, R 1194. f 9, 4 november 1423. R 1195, f6 v . 11 februari 1425.R 1197,f46,15 november 1425; f 169, 8 augustus 1426; f !79 V , 15 november 1425; f205. 8 augustus 1426. R 1 1 9 8 , f 3 2 v , 11 februari 1428: f 184. 20 februari 1428. R 1199, f 206V, l l maart 1429.R 1200,f235 v , 18 mei 1430.R 1202. f 138, 9 augustus 1432; f 208v, 31 januari 1432.R 1203,f22 v , 15 deeember 1432. 608.GAH.R 1199, f 19P', 29 januari 1429. 609. GAH, R 1202, f 9, 23 oktober 1431. 6 1 Ü . G A H . R 1202, f 199 V , 15 januari 1432. 611. GAH. R 1203, f 307A, deeember 1432.

612. GAH, R 1215, f 288, 30 januari 1445. 6 1 3 . G A H , R 1215,f40, 30januari 1445. 614. G AT, Oisterwijk R 161, f 14, Maria Boodschap 1453. U A H , R 1240.f333 v . 8 november 1469. 615. G A H , R 1194. f 83V, 9 maart 1424. R 1202, f9, 23 oktober 1431. R 1210, f360, 10 september 1440. R 1213. f 9V, 27 oktober 1442. R 1215, f 36.28 januari 1445; f269 v , 6 oktober 1444. R 1245, ff 340, 341 V , 8 februari 1476. 616. GAH. R 1262. f 8. 22 november 1492. 617.GAH,R 1215,f 112 v ,8juli 1445. 618. GAH, R 1227, f 305 V , 7 oktober 1456. 619. GAT, Oisterwijk R 150, f 20, in die Philippi ai: Jacohi apostolorum anno XXXVI. GAH. R 1211, f 85, 13 juli 1441. R 1219. f 7 2 . 19juni 1459.

172

2. Henrick van Loen Claes Schilderszoon, volgt onder IVquinquies op pagina 172. 3. Kathelijn Claess Schilders, volgt onder IVsexies op pagina 173. 4. Jan Claess Schilder van Gestel6"7 kocht in 1429 de helft van de windmolen te Moergestel.b08 Hij belastte in 1431 zijn twee vierde delen van een hofstad bij de kerk van Moergestel en het perceel die Weyde met een erfpacht van 26 lopen rogge.609 Hem werd in 1432 een cijns van 50 £ paai ments beloofd uit een huis achter het raadhuis van Den Bosch.610 In hetzelfde jaar droeg zijn achterneef Jan Henrics Loenmans hem een erfcijns van 1000 gouden denieren over uit de heerlijkheid, windmolen, visserijen en veren te Empel.611 In 1445 was Lysbeth zijn weduwe; zij beloofde toen samen met haar zwagers Gerit en Henrick Schilders en de kinderen van hun zus Kathelijn Schilders aan Roe1 off Schildereen diens zwager Willem Dicbier 19 gouden petersgulden te betalen. t>] 2 Tegelijkertijd verkochten genoemde Roeloff en Willem een erfpacht van 18 lopen rogge Bossche maat, die rustte op tgoet te Kerckhoven onder Moergestel, aan Jans dochters en de

voornoemde zwagers en kinderen, die klaarblijkelijk eigenaars waren van (delen van) het goed.013 Jan Schilders was de vader van: A. Aleyt Jan Schilders. B. Jenneken Jan Schilders was gehuwd met Peter Jan Brouwers. Hun kinderen Jan en Lijsbeth verkochten in 1469 een van hun grootvader Jan Schilder geërfde pacht.61'1 IVquinquies. HENRICK VAN LOEN CLAESS SCHILDER 6 1 5 was gegoed te Goirle b16 en woonde te Poppel, waar hij in 1445 een beemd kocht naast zijn eigen erfgoed aen die Steenvoertf'1' In 1456 belastte hij zijn beemd die Gorperrijt te Aarle onder Poppel met een erfpacht van 12 lopen Poppelse maat, die hij binnen drie jaar mocht lossen met 27 petersgulden.618 Hij was gehuwd met Lysbeth Wouters

Grieten619, dochter van Wouter bij Mechtelt Henrick Jan Jonijs. Zijn kinderen waren: 1. Wouter Henricx Schilder, vader van: A. Claes Wouter Henricx Schilder kocht in 1492 van zijn oom Gerit Henricx Schilder een erfpacht van

2.

3.

4. v

620. GAH, R 1261, f 463 . 29 maart 1463. 621. CAH, R 1251, f 250V, 29 oktober 1481. M. Vermeeren, Poppel toen en nu (4 dln.; z.pl., 1997)111,36,44. 622. GAH. R 1240, f 175, 7 september 1471. 623.GAH,R 1261,lï245en245 v ,2mei 1492. 624. GAH, R 1251,f 250V. 29 oktober 1481. 625. GAH, R 1250, f409, 18 november 1480. Vgl. R 1257, f 33, 21 februari 1488. 626. GAH, R 1243, f 393, 22 september 1474. R 1258, f 80 V , 9 juli 1490. R 1261, ff 245 en 245 v ,2mei 1492:f463 v , 29 maart 1463. 627. GAH, R 1260, f400, 24 november 1490.

R I267,f425 v ,22augustusl499. 628. GAT. Oisterwijk R 298, f 5V.

629. Vermeeren, Poppel toen en nu, III, 36,44,45.

630. GAH, R 1330, f 199V, 14 mei 1539.

631. G.C. A. Juten, De parochiën in her bisdom Breda, dl. II (Bergen op Zoom, 1935) 100. In 1562 was Adrianus Baptista Schilders rector van de kosterij te Lommei, terwijl in 1566 Baptista Schilders in 1566de absente rector was van de kapel van Antonius en Sebastianus te Rucphen (G.C.A. Juten, „Consilium de Beke", Taxarulria, XXVIII (1921) 80. G. Bannenberg, A. Frenken en H. Hens, De oude dekenaten Cuijk, Woensel en H Uva renbeek in de 15de- en 16de, eeuwse registers van het aartsdiakenaatKempenland (2 dln.; Nijmegen, 1968-1970)11,416). 632. GAT, Oisterwijk R 150, f22, Apostel Matheus 1436. GAH, R 1197, f 169. 8 augustus 1426. 633. GAH, R 1197, f 205, 8 augustus 1426. 634. GAT, Oisterwijk R 150. f 22, in crastino ascencionis domino scUicet XVIfl die maij 1436.

635. GAH, R 1245, ff 340, 341v. 8 februari 1476.

636. GAH, R 1218, f 348, 25 april 1448. 637. GAH, R 1247,1'473V, 28 juli 1478. 638. GAH, R 1214, f 180V, 4 mei 1444. R 1216, f220. I 7 j u n i 1446. R 1259,f 260V, 18 maart 1490. 639. G A H , R 1256, f 460V, 8 februari 1487. 640. GAH, R 1262, f366, ! l juli 1493.

5.

7 lopen rogge Weeldese maat, afkomstig uit de nalatenschap van zijn grootvader Henrick Schilder.620 Claes Henricx Schilder alias van Loon621 kocht in 1471 het Jansbroeck te Aarle onder Poppel.f)22 In 1492 verkocht hij die Vlasshoff te Aarle aan zijn broer Gerit.623 Mechtelt Henrick Schilders van Loen was gehuwd met Mathijs Mathijss van den Oever624, zoon van Mathijs Mathijss van den Oever. Zij verkochten in 1480 land te Tilburg en Poppel, waarbij hun zoon Jan afzag van vernadering.625 Gerit Henricxs Schilders van Loenb26 woonde te Poppel, waaar hij in 1489 zijn huis, erf, hof en aangelag belastte met 24 lopen rogge Weeldese maat. Hij was ook gegoed te Goirle en trouwde met Lijsbeth GhijsbertCops. 627 Aert Gherits Schilders te Oisterwijk (1552) was misschien zijn zoon.628 Hij was gehuwd met Kathelyn Henricks van Dun, dochter van Henrick Gherits van Dun en van Jenneken Jan Stelaerts. Henrick Henricx Schilders was in 1480 gegoed te Poppel. 625

In de hertogelijke cijnsboeken van Poppel uit 1466 en 1544 wordt alleen de naam Van Loon gebruikt. 629 De familie woonde er nog in 1539. Heer Adriaen Gerarts Schilder alias van Loen verkocht toen aan Maria Henrick Gerits Schilder alias van Loen en haar man Cornelis Adriaen Jacobs van Gestel een huis en hof aan den Overlaer onder Poppel.630 Hij was tot uiterlijk in 1519 rector geweest van de kapel te Rijen. 631

IVsexies. KATELYN CLAESS SCHILDERS 632 trouwde met Erijt Ghijsbrechts die Beer, die in 1426 aan Jan Claes Schilder XII Bevers gulden beloofde te betalen.633 In 1436 heet zij Katelyn Scilders wijf quondam Eel Sberen.634 Zij werd moeder van:635 1. Gerit Eryts die Beer636 was vader van tenminste: A. Claes Gerits die Beer. B. Margriet Gerits die Beer, gehuwd met Peter Wouters die Becker.637 2. Claes Erits die Beer alias Schilder638 verkocht in 1487 een akker te Moergestel van 8 lopenzaad.639 Bij Lysbeth natuurlijke dochter Willem natuurlijke zoon Willems van Haren was hij vader van: A. Elyas Claes Sberen.640 3. Jacop Erits die Beer alias Schilders, volgt onder Vter op pagina 174.

4. Hylleken Erijts die Beer trouwde met Amelis Gerits Roesen. b41 Samen met zijn broer Goyart bezat hij een

hoeve in Loeven onder Tilburg. 5. Engelbeern Erijts die Beer was vermoedelijk gehuwd met Jan Peters Scoenmeker, die in 1442 de zwager wordt genoemd van haar broers en zuster. f)4L ' Vter. JACOP ERITS DIK BHKR ALIAS SCHILDERS 6 4 3 was de vader van:644 1. Korsten Jacops Schilders alias de Beer'"''15, schepen van Moergestel in 1529, kocht in 1500 van zijn broers en zusters een huis te Moergestel, geheyten die smisse,

metten twee smisghetouwenf'4'' Hij werd de vader van: 647

A. Lenaertken Corstiaens Schilders, gehuwd met Jan

641.GAH, R 1230, f 31 l, 8 mei 1460. R 1231, f 1 4 4 V , 13 augustus 1461. R I 2 4 l . f 2 7 8 V , 3 september 1472. 642. GAT. Oisterwijk R 153, f7, 19 februari 1442. Ó 4 3 . G A H , R 1218, f 348, 25 april 1448. 644. Als zoon komt ook Elias Jacops Beren in aanmerking, die in 1501 te Moergestel een erfpacht kocht: GAT. Moergeslel R 286, l' 257 V . 5 maart 1501. 645. GAT, Moergeslel R 286, ft' 356 en 357. 18 september 1504. 646. GAT, Moergestel R 286. anno 1500, f 1. 18 maart 1500. 647. GAT, Moergestel R 292. ff 67 V . 235. 241. R 295, f 87, 1561. - Met dank aan Wim de Bakker te Oisterwijk. 648. GAT. Moergestel R 300. ongef.. 11 mei 1585. R 3 0 1 , f 2 3 v . 12decemberl594. 649. GAT. Moergeslel R 290, f 199 V . 4 juli 1533. 650.GAH, R 1367. f 293. 24 april 1555:f356 v . 22 juni 1555. 651. GAT, Moergestel R 292. f 105 v a 107 V . 652. GAT. Moergestel R 290. f 95 V , 24 april 1531. 653. GAT, Moergestel R 286. f 283 V , 16 februari 1502; f 31 l, daags na Sint Andreas 1502; f 3 1 7 v , l mei 1502;f357, 18september 1504; f381. 15 maart \5Q5.R29QA'46.sinte Anthonis (lach in januario 1530;f86, I 9 j u n i 1531; f 121. l februari 1532; f 175V. 21 augustus 1532; f 200, 22 j u n i 1533. G A H , R 1268. f 249 V , 12 februari 1500. 654. GAT, Moergestel R 286, f 247V. 655. GAT. Moergestel R 290, f 6. opten vridach voer lichtmisse anno XXIX.

656. G A'1, Moergestel R 286, l'259, 20 april 1501; f356, 18 september 1504. 657. Haar broer Jan woonde in 1493 in het zinnelozenhuis te VHertogenbosch(GAll. R 1262, f308,26januan 1493). 658. GAT, Moergestel R 290, f I67 V , 5 maart 1532.

174

B. C. D. E.

Henricks Pluym. Zij werden de ouders van Henriek, Jacob en Godevairt Pluym. M8 Jacob Corstiaens de Beer alias Schilders049 was gehuwd met Marieken Jan Switten. Zijn nakomelingen heetten De Beer en Beeren. Matthijs Corstiaen Schilders. Marckus Corstiaens de Beer alias Schilders.650 Zijn nakomelingen noemden zich De Beer. Engel Corstiaen Schilders, gehuwd met Gerit Anthonis Roosen. 651

F. Lijsken Corstiaen Schilders, gehuwd met Gerart Loy Gerits. Samen met Gerardt Mathys Roosen verkocht hij in 1531 een erfpacht van l malder rogge Gestelse maat, verkregen van zijn vader en gaande uit de 3 lopenzaad grote Jen Hoghen eckerQT}~\ deze akker was weleer het bezit geweest van Claes Schilder van Gestel (p. 171). 2. Jan Jacobs Sberen653, sinds 1500 schepen van Moergestel654 en in 1529fabrieksmeester 655 ,kochtin 1501 van zijn zwager Peter Ansem Wouters de helft van een huis en verkocht deze drie jaar later aan zijn broer Korsten.006 Hij trouwde met Cristijn Henricxs Goetstuwen. 60 ' In 1532 maakten zij hun testament:608 inden iersten maeken sy God van hemelryck hon sielen. Sint Lambrecht te Luick II stuvers nae eiken dooden eens te gheven. Den IIH biddende orde/en IIII loepen nae eiken dooden eens te. gheven. Voor de persoon of kapelaan die hon sacriment gheven sul, werd per persoon 2 stuiver gereserveerd, terwijl de koster l stuiver zou krijgen. Aan de Heilige Geest vermaakten zij 10 lopen rogge om te spynden op jaerghetij vanden iersten doden, te weten netto een half mud, want 2 lopen moest de Heilige Geest uitreiken aan de priester, de koster en dezan-

659. Als zoon van Jan komt Aerdt Jan Schilder;, in aanmerking, maar bewijs ontbreekt. Hij

was gehuwd met Jenneken Henrick Oeijen de jongste, dochter van Henrick Adriaen Oeijen en van Mijken Aert Willems Custers: GAT,

Tilburg R 287, f 65 V , 29februari 1540. R 296,

f 5 1 . 21 januari 1551. 660. GAT, Moergestel R 290, f 221 v , Sint Leonar-

dus in november 1533. 6 6 1 . G A H , R 1313,f227,20april 1531. 662. GAT, Moergestel R 290. f 133, 12 februari 1532. 663. GAT, Moergestel R 290. f 181. 18 Garstmaent 1532. 664. GAT, Moergestel R 290, f 5V, alteram Antonii ]529;ï46.sinteAnthtmï.'idactiinjanuariu 1530. 665. GAH, Tafel van de Heilige Geest 662, f 95, 16deemberl563;f95 v , 14juni 1569. 666. C.H.J. van den Breke!, Kroniek van de geslachten Pijnenburg en Van den Brekel

/29()-/990(2dln.;Nuenen, 1993)11,824-

826. 667. G. Berkelmans, „De beurs gesticht door heer Jan van Oeckel", De kleine Meierij, XVII (1963) 83. Claes studeerde sinds 1579 aan de universiteit van Leuven (H. Bots, I. Matthey en M. Meyer, Noordbrabantse studenten /550-/750(Tilburg. 1979) 174,no. 331). 668. Zijn zoon Jacob trouwde met Engeltjen Adriaen Poynenborchs (Van den Brekel, Kroniek van de geslachten Pijnenburg en Van den Brekel, II, 792). 669. Van den Brekel, Kroniek van de geslachten Pijnenburg en Van den Brekel, II, 789. 670. GAT, Moergestel R 286, f 259, 20 april 1501. 671. GAH, R 1254. f 299, 9 juni 1485. R 1262, f 300, 15 januari 1493. GAT, Moergestel R286.f326 v , l O maart 1503.

672. ARA u. Rekenkamer 13026, rekening Kerstjaar 1484-1485,ongef.

3. 4. 5.

6. 7.

gers die vyghelii ende mus sullen singhen voer honder beider sielen. De dochter Petra wordt niet in het testament vermeld, vermoedelijk omdat zij al haar kindsdeel al had ontvangen. De overige vier kinderen moesten de nalatenschap gelijk delen, behalve dat de kinderen van wijlen Henrick afstand moesten doen van het goed dat hon heerken metten mombors ende metten vrienden vercoft en hebben, maar als zij trouwden of geestelijke werden kreeg elk van hen toch nog l oude groot of 4 blanken. Het vruchtgebruik bleef voorbehouden aan de langstlevende van beide testateurs. De kinderen uit dit huwelijk waren:659 A. Petra Jan Jacops Beren en haar man Melis Reymbout Adriaens660 gaven in 1531 het vruchtgebruik in een hopveld te Moergestel aan hun dochter Lenardt en haar man Cornelis Gerits van Erven.661 Een jaar later was Melis' huisvrouw Yda Gerart Dircs662; zij schonken elkaar in 1532 de wederzijdse bezittingen om te gebruiken door de langstlevende van beiden.663 Melis was schepen van Moergestel in 1529 en 1532. B. Henrick Jan Jacobs Beren, overleden voor 1531, liet drie kinderen achter: Jacop, Cornelis en Lysken.66'1 Van hen was Jacop tot zijn overlijden in 1563 pachter van de hoeve te Broekhoven onder Tilburg, eigendom van het Bossche Geefhuis. 665 C. Eel Jans Sberen trouwde met Oeyken Aert Laureys van Boxtel. Hun kleinzoon Helias Jans de Beer studeerde sinds 1567 op een beurs bij de Broeders des Geinenen Levens in Den Bosch666 en sinds 1574 trok Claes Henricks de Beer dit stipendium. 667 D. Anthonis Jans Beren.668 E. Lenartken Jans Sberen. Claes Jacops Beren. Katheryn Jacops Beren, gehuwd met Jan Willem Bruers. Lysbeth Jacops Sberen, gehuwd met Henrick die Wise.66-' Margriet Jacobs die Beer, gehuwd met Peter Ansem Wouters.670 Peter Jacobs die Beer alias Schilders, volgt onder VI op pagina 175.

VI. PETER JACOPS DIE BEER ALIAS SCHILDERS 671 , geboren rond 1455, werd in 1484-1485 poorter van Oisterwijk; hij kreeg korting op zijn poortergeld, omdat hij een arm, achemel geselle is.6'2 Van hem zijn de volgende kinderen bekend:

1. Eel Peter Scilders673 was in 1514 een van de gem.eyn scutten vanden scutteryen van Sinte Sebastiaen, geheyten gemeynlyck die scutterye vanden hantboege tot

Oesterwyck, die een zilveren halsband hadden ge-

kocht.b7/i Samen met zijn vrouw Ermgardt Adriaen

Godschalcx van Orthen droeg hij in 1534 een achtste deel in drie kameren in de Verwersstraat in den

Bogart te 's-Hertogenbosch over, afkomstig van Gerardus Johannis Vestarts alias In den Pott en diens vrouw Aleyt.675 2. Peter Schilders076 werd in 1509 benoemd tot eerste rector van het in dat jaar gestichte altaar van het Heilig Kruis in de kerk van Baardwijk. Stichter was Peters dorpsgenoot Wouter Doremans, pastoor van Baardwijk. Twee jaar later ging hij studeren aan de universiteit van Leuven en vervolgens werd hij pastoor te

Baardwijk. Bovendien werkte hij als notaris. In 15261543 wordt hij gezien als procureur te Baardwijk voor de Illustere Lieve-V rouwebroeder schap te 's-Hertogenbosch. 6 ' 7

3. Jacop Peter Schilders, volgt onder VII op pagina 176.

VIL JACOP PKTER SCHILDERS vestigde zich te Diessen, waar hij trouwde met Reynera Jan Thyssen van den Nuwenhuysen, dochter van Jan Thys Meeus van den Nuwenhuysen en van LuytgaertReynierGheenkensalias Leijten. Hunkinderen waren : b ' 8 1. Mr. Jacob Schilders, volgt onder VIII op pagina 177. 2. Baetken Jacob Schilders, gehuwd met Dirck Dirck Goyaerts van den Laeck, zoon van Dirck Goyaert Driess van den Laeck en van Kathelyn Gerit Jans van den Hove. 3. Mr. Niclaes Schilders680 promoveerde in 1554 aan de universiteit van Leuven tot meester in de vrije kunsten,

werd tot priester gewijd en kreeg een benoeming tot pastoor van Dussen. 4. Aleyt Jacobs Schilders. 673. 674. 675. 676.

G AH, R 1317, f 423, 30 augustus 1533. GAT, Oisterwijk R 218, f 3V, 24 januari 1514. R A N B , Jezuëtencollege 106, 3 januari 1534. Van den Bichelaer. Hei notariaat, bijlage l, no.354. 677. G.C.M, van Dijck. De Bossche optimaten. Geschiedenis van de Illu.itre Lieve Vrouwebroederschap ie 's-Hertogenbosdi 1318— /97J(Tilburg, 1976)412. 678. L.RW. Adriaenssen, Non omnia possumus omnes. Genealogie van liet geslacht Van Jen Nieuwenhuysen 1400-1800 ('s-Hertogenhosch. 1988)60.

176

5. Elyzabeth Jacob Schilders trouwde met Peter Wilborts van den Eynde, zoon van Wilbort van Eynde Janss en van Elysabeth Bartholomeus van den Nyeuwenhuysen alias van Therre. In 1575 was zij de weduwe van Jan Henrick Coppens. h ' 8

In een Bossche notariële akte uit 1590 worden echter twee andere echtgenoten genoemd: Jan Jacobs en Adriaen Peters, respectievelijk de tweede en derde man van wijlen Elijsabeth Jacob Schilders. Haar dochters Cathelyn Jan Jacobs en Anneken Adriaen Peters, alsmede zuster Margriet Peters van Son als moeder

van het convent Sint-Catharinenberg, eertijds te Oisterwijk, hadden een legaat gekregen van heer en meester Jacob Schilders, viceplebaen der cathedrale kercken sint Jans Evengeüsten binnen Shertoigenbossche, dat zij verrekenden.679 Vermoedelijk werd met Elijsabeth een dochter bedoeld van Elyzabeth Jacob Schilders; een andere fout in de akte is, dat heer Jacob viceplebaan was te Hilvarenbeek, niet in Den Bosch. VIII. JACOB SCHILDERS^ 8 0 , geboren rond 1525, studeerde aan de universiteit van Leuven en werd priester. Hij volgde Peter Peter Schilders op als rector van het Kruisaltaar te Baardwijk. In 1566 was hij rector van het S int-Jansaltaar in de collegiale kerk van Hilvarenbeek681, waarvan hij later viceplebaan en sinds 1585 plebaan was. Voor 1590 is hij overleden. Bij een of meer vrouwen was hij vader van: 1. Jan Jacob Schilders, volgt onder IX op pagina 177. 2. Claes Jacob Schilders682, in 1623 gegoed te Gorp onder Hilvarenbeek.b83, was aldaar op 18 oktober 1606 getrouwd met Maeyken Jan Schoefs. Bekende kinderen zijn: A. Jenneken, te Hilvarenbeek gedoopt op 19 november 1606. B. Jacoba, te Hilvarenbeek gedoopt op 4 juni 1608. IX. JAN JACOB SCHILDERS 68 * 1 op de Biest te Hilvarenbeek is omstreeks 1570 geboren en was wijlen in 1654. Bij Cathelyn Laureijssen van den Berghe was hij vader van:b85 1. Jacob Janssen Schilders680 trouwde met Cathalyn Philips Jan Celen68', dochter van Flip Jan Aert Marcelis en van Maeijken Jan Peters Geertruijden. Bij haar was hij vader van: A. Jan Jacob Schilders, onmondig in 1654. B. Catelyn Jacob Schilders686, onmondig in 1654, trouwde te Hilvarenbeek op 22 mei 1657 met Adriaen Jacob Peters Tilborgensis en drie dagen later te Tilburg, maar dan heet hij afkomstig van Breda. Hij heette Van Gilse. In december 1656 was hij met Johan Willems te Goirle een wedden-

679. GAH, N 2660. f I86,2juni (590. 680. L.F.W. Adriaenssen, Hilvarenbeek onder de hertog en onder de generaliteit. Sociale en ekonomische geschiedenis van een Kempens dorp tussen 1400 en 1 800 (Hilvarenbeek, 1987)282.

68 1 . GAT, Hilvarenbeek R 27, f 37 V , 1 4 februari 1566.

682. GAT, TilburgNÓ, 68 V . 1 4 februari 1631. 683.GAT, OAA Hilvarenbeek 762. 684. GAH, R 1534J216. 685. GAT, Hilvarenbeek R 54, f 88V, 25 september 1654. R 62, f 144, 30 juni 1654. 686. GAH, R 1614, f 161 V , i.m. 24 februari 1660. 687. L. Adriaenssen, „Elf generaties Moonen. Namen, data, anekdotes". De Brabantse

schap aangegaan dat hij in de komende meimaand

zou zijn getrouwd. Zou hij winnen, dan kreeg hij 3 el zwart laken ad ƒ 5, zo niet, dan betaalde hij voor elke el ƒ IO.C8S 2. Anneken Jan Schilders. 3. Lijsken Jan Jacobs Schilders trouwde te Hilvarenbeek op 13 februari 1657

met Cornelis Jan Heyndricx Bie-

kens. Samen met haar broer Peeter verkocht zij twee

688. GAT, Tilburg N 18, no. 61, 28 december 1656.

177

weken later land in de herdgang Heuvel te Moergestel.689 4. Peeter Jan Jacobs Schilders werd uiterlijk in 1662 opgenomen in het Jan van Spreuwelsmanhuis te Hilvarenbeek; zijn zuster en haar man gaven in dat jaar een beemd aan den ouden manhuijs van Hilvarenbeeck ten behoeve van zijn onderhoud. 69 " In 1694 werden

bezittingen van hem en zijn zus Lijsken in beslag genomen wegens achterstallige rentebetalingen aan het clarissenklooster te 's-Hertogenbosch. b9 ' In de lopende jaargang Campiniaydar schreef A.C.M. Neggers een stamboom-Schilders, die begint met Elias. Ongetwijfeld kan hij worden geïdentificeerd met een van de naamgenoten uit de Moergestelse tak De Beer-Schilders. 689. GAT, Moergestel R 306, f 274, l maart 1657.

690. GAT, Moergestel R 307, f 99, 2 maart 1662. 691. GAH, N 2868, f 97, 30 oktober 1694. GAT, Hilvarenbeek R 207, ongef.. 28 oklober 1694.

692. GAH, R 1178, ff 57 V , f 151 vo. Mei dank aan

L. Harmse en M. van Well. 693. GAH, R 1205, f 262, 23 juni 1435. R 1210, f396,13 juli 1440. R 121 l. f 318,26 augustus 1441. 694. GAH, R M 89, f 325 V , 28 maart 1416. Vgl. R 1213, f 242, 27 juli 1443. 695. GAH, R 1219, f 63, 12 mei 1459. 696. GAH, R 1935, ongef., geëmployeerd in libro Ruysch, oklober 1667 (extract uit hun testament d.d. 20 januari 1663 voor Gilis Marcelissen te Waalwijk); kopie van een op 4 maart 1667 voor de Bossche notaris Udo Melchior

Verwey verleden akte. SAKO, Sprang R 62, f 283.

697. J.Th. de Raadt, "Verzameling van grafschriften en wapens in verschillende Noordbrabantsche kerken". Noordhrahantsche almanak (1891)566. 698. H. Keussen, Die Matrikelder Universiteit Köln (4 dln.; Bonn-Düsseldorf. 1892-1981) II,650,no. 1 1 1 . 699. Zie voor de Vlijtnense familie verder: De Nederlandsche Leeuw, LXXX (1963) 157. 158,342. 700. A R A B , Rekenkamer, kwitanties 4071,contrerol van Oosterhout, l juli 1644-30 juni 1646: op 6 december ! 644 gaal Wouter Scilders naar Antwerpen met 8 el inlands laken; contrerol van Oosterhout, l juli 1643 - 30 juni 1644: op 15 december 1654 gaat Wouter Scilders naar Antwerpen mei 25 pond wijttencaes en een half achterdeel zalm. GAH. N 2667, f 681. 7 oktober 1639.R288,rol van7februari 1640, f 13 V ; 6 maart 1640. f 12; 20 maart 1640, f 1. N.W. Posthumus, De nationale organisatie der lakenkopers tijdens de Republiek (Utrecht. 1927)309.

Aanvullingen

1. Henrick Claes Scilder des ouden (jaargang 1998, p. 241) was bij Lisbeth Cfaes Ghenen van der Brugge vader van Yda, die trouwde met Jan Watermael.b'!2 Hun zoon noemde zich Henrick Schilder Jans Watermael. 693 2. Met Schilder bewoonde in 1416 een huis in de Zadelmak ersstraat.69'1 In 1459 is sprake van een huis aan de Markt naast het erf van wijlen Met Schilders.Ij9i) 3. Adriaentje Adriaen Schilders (jaargang 1997, p. 115) was in 1626 gehuwd met Roeloff Bernaert Goossens, die ook Roelant Verhaeren wordt genoemd. Hij was lakenkoper te 's-Hertogenbosch.'1^ Nawoord

Zoals elke genealogie is ook die van de familie Schilders niet compleet. Verschillende families en personen met deze naam konden niet worden aangesloten. De gereformeerde regentenfamilie Schilders te Vlijmen voerde hetzelfde geslachtswapen als de Bossche en Diessense familie, maar dat is geen enkele garantie voor bloedverwantschap. De familie is interessant genoeg om uit te

zoeken. Mogelijke stamvaders zijn Peter Schilders, in 1560 schout te Vlijmen, en Anthony Schilders, die hetzelfde ambt heeft bekleed. De laatste schonk samen met zijn vrouw Gerardina van Halder een glazen raam aan de kerk van Vlijmen, waarin het bekende familiewapen-Schilders is afgebeeld.697 Over de Vlijmense familie is een korte, maar onbetrouwbare genealogische schets gepubliceerd in de vierde jaargang van Met Gansen Trou: de eerste generatie is schout Peter Schilders, de tweede Jan Schilders, secretaris van Drunen, de derde Bartholomeus Schilders, schout van Vlijmen,

701. GAH, R 687-11, overgegeven op 20 september 1695.

702. GAT, N 5286,30 september 1690. 703.GAH,R 1660A,f85,22april 1705.

704. Ik ben Rosa en ik ben 8 jaar. Ik heb een hele beroemde stamboom, want mijn betovergrootvader was minister-president van Nederland.

Hij heette Theodoor Heemskerk. Wij hebben ook de grondwet van 1887, omdat hij

daaraan heeft meegedaan. De buitenkant is paars-blauw fluweel en de binnenkant heeft gouden letters en het is goudgesneden. Een bladzijde is van zijden papier. Mijn opa is nu

dood. En de vader van Theodoor Heemskerk was ook minister-president van Nederland.

maar aangezien Jan in 1551 als afkomstig van Drunen werd ingeschreven aan de universiteit van Keulen698, is het twijfelachtig of hij tot de Vlijmense familie behoorde.699 Wouter Schilders700, lakenkoper te Geertruidenberg in het midden van de zeventiende eeuw, behoorde vermoedelijk tot de Vlijmense familie, evenals zijn naamgenoot, die in 1695 wordt vermeld als drossaard van Onsenoort.701 Te Baardwijk komt minstens sinds het einde van de zeventiende eeuw een familie Schilders voor in de personen van Heymen Aerts Schilders en zijn nakomelingen. Minder kans op bloedverwantschap bestaat er voor Willem Schilders uit Gulik en zijn nageslacht. Hij trouwde met Maria Cornelis van der Voort en vestigde zich in haar woonplaats Haaren. Zij testeerden in 1690702 en verkochten in 1705 voorƒ225 3^ lopenzaad teulland aan de Raam aldaar.703 Zijn nakomeling J. Schilders te Tilburg heeft Willems nageslacht uitgezocht.704

tflïf Ongesteld, zwanger of de pest? Maij Willems, die in Den Bosch woonde Achter de Tolbrug, werd in oktober 1658 onderzocht door de vroedvrouw en de pestvroedvrouw van de stad. Vraag aan Maij: ben je ziek? Antwoord: ja. Vraag: waarom praatje zo moeilijk? Antwoord: ik ben verkouden. Vraag aan Maij's moeder: is zij zwaar van kind? Antwoord: weet ik niet, ik heb haar sinds haar vorige kraam niet meer gezien. Vraag: wanneer was dat? Antwoord: het kind is achtentwintig weken oud geworden en nu vijf weken dood. Vervolgens werd Maij bij kaarslicht van boven tot onder onderzocht, maar er werd niet een rode of blauwe plek gevonden, behalve die van een vrouw die haar stonden heeft. Maij wist niet of zij net ongesteld was geweest. Vervolgens werd haar gevraagd off sij nijet quijt gewordden was (de

vrucht had verloren). Antwoord van de moeder: „Sij was bangh ende flauw." De vroedvrouw: „Sij en sonde het nijet quijt wordden sonder pijn."

Maij: ik heb wel pijn in mijn buik. De vroedvrouw: dat kun je hebben bij je stonden.1

1. Gemeentearchief VHertogenbosch, R 670, 2 oktober 1658.

179

SE TAK VAN DE HILDERS. Boeren, beneficianten en bankiers L.F. W. ADRIAENSSEN

Recommend Documents