Tijd van jagers en boeren

21‐8‐2014

Tijd van jagers en boeren

Tijd van jagers en boeren tot 3000 v. Chr.

De prehistorie


Prehistorie – 3000 v. Chr. • Evolutietheorie: Eerste mensen ong. 3 miljoen jaar geleden in Afrika ontstaan. Hij is geëvolueerd (Theorie Charles Darwin) en heeft zich vandaar uit over de wereld verspreid. • of God schepping (creationisten)


Prehistorie – 3000 v. Chr. • We bezitten alleen ongeschreven bronnen, bijv: 1. Grottekeningen 2. Lichaam (Ötzi) (Youtube 4 min)

1

21‐8‐2014


Prehistorie– 3000 v. Chr.

Er zijn weinig bronnen (vaak klein van omvang) gevonden omdat: 1. men geen vaste woonplaats had maar rondtrok

2. en men natuurlijk weinig kon meenemen Twee voorbeelden: • Scalpel van vuursteen (5.000 v.Chr.) • Venus van Willendorf (21.000 v. Chr.)


Na 3300‐3000 v. Chr. Historie • Schrift verandert samenleving aanzienlijk • Geschreven bronnen vanaf ong. 3300 v. Chr.

Ontwikkeling schrift van pictografische schrift naar bijvoorbeeld spijkerschrift in het zuiden van Mesopotamië, in het land van Sumer, in het huidige Irak


Kenmerkende aspecten 1. Levenswijze van jagers –verzamelaars Verschijnsel: nomadisme, rondtrekken -> tijdelijke woonplaats -> leven van verzamelen van voedsel en de jacht (of toch verzamelaars en aaseters?).

2

21‐8‐2014


Kenmerkende aspecten 1. Levenswijze van jagers –verzamelaars, vergelijkbaar met bijvoorbeeld sommige Afrikaanse stammen anno 2013?


Kenmerkende aspecten 1. Levenswijze van jagers –verzamelaars Verschijnsel: nomadisme, tijdelijke woonplaats


Kenmerkende aspecten 1. Levenswijze van jagers –verzamelaars • Ontwikkeling: Maken van werktuigen Paleolithicum = Oude steentijd Genoemd naar werktuigen die men gebruikte.

•

Gebeurtenis: b.v. het maken van een stenen bijl.

3

21‐8‐2014


Kenmerkende aspecten 1. Levenswijze van jagers –verzamelaars • Gedachte: Moeilijk te achterhalen, blijven interpretaties.  

Grafgiften, geloof in leven na de dood? Venusbeeldjes, ideeën over vruchtbaarheid/rituelen?


Kenmerkende aspecten 1.

Levenswijze van jagers –verzamelaars. Vraag: zijn dit de grafgiften van een jager-verzamelaar?


Kenmerkende aspecten 1. Levenswijze van jagers –verzamelaars • Personen: Lucy (australopiticus, ± 3.400.000 v. Chr.) , Ötzi (3300 v. Chr.)

4

21‐8‐2014


Kenmerkende aspecten 1. Levenswijze van jagers –verzamelaars verandert door • Ontwikkeling: Klimaatsverandering 

Rond 20.000 v. Chr. was het klimaat in Midden-Oosten zodanig gunstig dat men genoeg voedsel vond op een plek en niet meer hoefde rond te trekken (voorbeeld; Ohalo-cultuur)


Kenmerkende aspecten 2. Ontstaan van landbouw, landbouwsamenleving Verschijnsel: revolutie; Een verandering die grote gevolgen had voor de samenleving


Kenmerkende aspecten 2. Ontstaan van landbouw, landbouwsamenleving Ontwikkeling: De neolithische revolutie was de eerste landbouwrevolutie en

vormde de overgang van een samenleving van jagers-verzamelaars met een rondtrekkend bestaan naar een samenleving van mensen die in nederzettingen woonden (sedentaire samenleving) en aan landbouw en veeteelt deden. Neolithicum = nieuwe steentijd

5

21‐8‐2014


Kenmerkende aspecten 2. Ontstaan van landbouw en een landbouwsamenleving Een aantal veranderingen: A. Gedachte: Meer bezittingen verhogen je status, er ontstaat sociale ongelijkheid en een sociale hiërarchie. B. Gedachte: het willen bijhouden van bezittingen/oogst leidt langzaam tot het ontstaan van het schrift. C. Gedachte: het willen opslaan van de oogst leidt tot de uitvinding van bijvoorbeeld het pottenbakken (-> ontstaan nieuwe beroepen en specialisaties).


Kenmerkende aspecten 2. Ontstaan van landbouw en een landbouwsamenleving Revolutie of evolutie? De aanvang van de neolithische revolutie en de snelheid waarmee die zich ontwikkelde, verschilt van regio tot regio. In sommige regio's zijn deze belangrijke veranderingen relatief snel gegaan en sommige auteurs menen dan ook te kunnen spreken van een Neolithische revolutie. Tegenwoordig spreekt men in de geschiedwetenschap eerder van een neolithische evolutie. In vruchtbare sikkel begon de landbouwsamenleving ongeveer rond 11.000 v. Chr.


vóór en na neolithische revolutie Religie

Jagers en verzamelaars

Landbouwsamenleving

Begrafenisrituelen geven aan dat men in leven na de dood geloofde. Verering van dieren? Vooral voorouderverering Vruchtbaarheids‐ cultus

Economie + wetenschap

Politiek bestuur

Sociaal + cultureel

Jagen, verzamelen

Geen georganiseerd bestuur

Geen grote sociale verschillen, kleine leefgemeenschappen

Ontwikkeling stenen werktuigen

Akkerbouw, veeteelt, ruilhandel Ontwikkeling landbouwwerktuigen, pottenbakken, bouwen huizen

Grottekeningen Venusbeeldjes Rituelen Begin van een systeem waarbij bepaalde boeren de leiding over groep krijgen

Er ontstaat een hiërarchische samenleving Bijvoorbeeld (nl): Klokbeker‐ bandkeramiek‐ trechterbekercultuur

6

21‐8‐2014


Cultuur in het neolithicum Bij de datering van een cultuur kijkt men vaak naar potscherven, omdat: • lang bewaard blijven / niet snel vergaan. • kenmerken van een specifieke cultuur bevatten. • in grote aantallen aanwezig / wijdverspreid Voorbeelden Bandkeramiek, trechterbeker en klokbekercultuur . Wat hoort bij wat?

Klokbeker

Trechterbeker

Bandkeramiek


Cultuur in het neolithicum Waarom horen potscherven bij een landbouwsamenleving? Voor jagers en verzamelaars zijn potten niet handig omdat: 1. zij breekbaar zijn en moeilijk mee te nemen 2. omdat ze geen voedseloverschot hebben om te bewaren, men is immers elke dag bezig om voedsel te verzamelen Voor landbouwers zijn potten wel handig omdat: 1. ze voedseloverschotten hadden die ze in potten konden bewaren 2. ze in hun nederzetting potten in vaste ovens konden bakken


Kenmerkende aspecten 2. Ontstaan van landbouw, landbouwsamenleving Persoon: Trijntje is de naam die gegeven werd aan het oudste menselijke skelet dat in Nederland (Z-Holland) is aangetroffen (7000-7500 jaar oud). Foto’s, vondst en reconstructie, skelet en woonruimte

7

21‐8‐2014


Bronnen en geschiedenis • Paradox van de geschiedenis o o

Enerzijds proberen de geschiedenis tastbaar te maken, te laten voelen, beleven. Anderzijds is de geschiedenis ongrijpbaar, zij is weg

• Gebeurtenis • Laat bronnen na…. o o o o

schriftelijke bronnen of ongeschreven bronnen Primair = uit de tijd zelf / uit eerste hand Secundair = bouwt voort op informatie die eerder is opgeslagen (bv. Boek over..)

• Historicus interpreteert de bronnen schrijft een verhaal • Lezer leest en interpreteert het verhaal, maar……..


Voorbeeld vragen

Waarom ondersteunden de andere vondsten de conclusies van de onderzoekers?


Voorbeeld vragen CSE 2014 2e tijdvak

2013 1e tijdvak

8

21‐8‐2014



2009 1e tijdvak



Een erg goede manier om je SE en CSE voor te bereiden is oefenen met oude examens!

9

Tijd van jagers en boeren

Recommend Documents