Schuldenaanpak in Almere = Werken met klantprofielen

Publiekszaken S. Westerink Telefoon (036) 548 43 85 Fax (036) 539 99 32 E-mail [email protected]

Schuldenaanpak in Almere = Werken met klantprofielen

Stadhuisplein 1Postbus 2001300 AE Almere Telefoon 14 036Fax (036) 539 99 12E-mail [email protected]

Beleidsplan aanpak schuldenproblematiek 2013 - 2017

Datum 23 oktober 2012 Kenmerk

Auteur Saskia Westerink Versie Pagina 1/25

Titel Schuldenaanpak in Almere = Datum 23 oktober 2012 Kenmerk

Versie 1.0 Pagina 2/25

2



"Help mij het zelf te doen". Maria Montessori

3

Titel Schuldenaanpak in Almere =

Inhoudsopgave



Inhoudsopgave

4

1 1.1

Inleiding Leeswijzer

6 6

2 2.1 2.2 2.3

Beleidskaders Transitie van het sociale domein Wet gemeentelijke schuldhulpverlening Beleidsplan 2013

7 7 8 9

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

Missie en visie aanpak schuldenproblematiek Missie: aanpak schuldenproblematiek bevordert participatie Visie: Aanpak schuldenproblematiek is duurzaam en realistisch Positie gemeente bij aanpak schuldenproblematiek Traject schulddienstverlening of schuldstabilisatie Klantprofielen Interventieaanbod: integraal en op maat

10 10 10 12 12 13 14

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7

16 16 16 16 17 17 17

4.8 4.9 4.10

Nieuwe beleidsuitgangspunten De schuldenaar is de probleemeigenaar Eigen kracht van schuldenaar staat centraal Hanteer minimale voorwaarden voor aanmelding Screening bepaalt trajectdoel Hanteer voorwaarden voor toelating schulddienstverlening Schulddienstverlening is tijdelijk en eenmalig Indien geen schulddienstverlening, dan warme overdracht naar partners in de zorg Aanpak schuldenproblematiek sluit aan op zorgbeleid Ook schulddienstverlening voorziet in preventie Vrijwilligers krijgen een rol bij de aanpak van schuldenproblematiek

18 18 19 19

5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6

Nadere uitwerking beleidsuitgangspunten Onvoldoende motivatie, geen aanpak schuldenproblematiek Uitgangspunt ten aanzien van vaardigheden Niet leerbaar, organiseer een netwerk Uitgangspunt ten aanzien van stabiliteit van de financiële situatie Uitgangspunt ten aanzien van een onregelbare schuld Huisuitzetting en afsluiting van nutsvoorzieningen kan niet altijd worden uitgesloten

20 20 20 21 21 22 22

6 6.1 6.2

Resultaten en begroting aanpak schuldenproblematiek Resultaten schulddienstverlening Begroting schulddienstverlening

23 23 24

Bijlage I: Klantprofielwerken

25

4



5

1


Inleiding

De gemeente Almere werkt sinds het aantreden van dit college aan een ander inrichting van de aanpak van schuldenproblematiek. Ingegeven door de noodzaak om te bezuinigen op de uitvoering van de schuldhulpverlening is in 2011 de nota Schuldhulpverlening 2013 in de gemeenteraad van Almere vastgesteld. Sindsdien is gewerkt aan de implementatie van de daar vastgestelde beleidsuitgangspunten. De belangrijkste ambities in de nota “Schuldhulpverlening in 2013” zijn: • De ambitie ten aanzien van schuldenproblematiek “Alle Almeerders schuldenvrij” is bijgesteld naar het realistischer doel “Hanteerbare schulden voor iedereen”. • Diverse ingrepen in de uitvoering aangekondigd. In de toekomst zet Almere in op het werken met klantprofielen, het toewerken naar één uitvoeringsorganisatie en het aanbieden van een divers aanbod van trajecten in de hulpverlening. Maatwerk passend bij de klant. Met dit beleidsplan wordt er verder invulling gegeven aan de beleidsuitgangspunten van de eerder vastgestelde nota. Hiermee wordt de basis gelegd voor het werk van de nieuwe uitvoeringsorganisatie. Tevens wordt invulling gegeven aan de eisen die de nieuwe wet gemeentelijke schuldhulpverlening stelt. Daarmee wordt beleidsmatig ook de bestuursopdracht uit het coalitieakkoord afgerond.

1.1

Leeswijzer

In hoofdstuk 2 worden de beleidskaders beschreven die een rol spelen bij de doorontwikkeling van de aanpak van schuldenproblematiek in Almere. Hoofdstuk 3 bespreekt de missie en visie van Almere ten aanzien van de aanpak van schuldenproblematiek en geeft een verdere uitwerking daarvan. In hoofdstuk 4 worden de nieuwe beleidsuitgangspunten beschreven die noodzakelijk zijn voor de nieuwe werkwijze. Hoofdstuk 5 is de financiële paragraaf. Als bijlage is opgenomen: Klantprofielwerken in de schuldhulpverlening, Eerste versie van de Almeerse screening

6




2

Beleidskaders

Datum 23 oktober 2012

Er gaat in Almere veel veranderen op het gebied van de aanpak van schuldenproblematiek. Deze veranderingen vinden plaats in het kader van een drietal bewegingen: de transitie van het hele sociale domein, de invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening en de bezuinigingsopdracht waar de gemeente Almere voor staat.

Kenmerk

Versie 1.0

2.1 Transitie van het sociale domein De gemeente Almere krijgt er naar verwachting drie grote taken bij in het sociale domein: de Wet werken naar vermogen (vooral gericht op de onderkant van de arbeidsmarkt), AWBZ@begeleiding en –dagbesteding en de Wet zorg voor Jeugd. Almere ziet deze drie decentralisaties (3D’s) niet als geïsoleerde taken, maar als een transitie van het hele sociale domein. De gemeente krijgt hiermee immers de verantwoordelijkheid voor bijna de gehele maatschappelijke ondersteuning aan haar inwoners @ kinderen, volwassenen en ouderen. Het college wil met een transitie van het hele sociale domein toe naar een nieuwe sociale infrastructuur waarin: • kinderen gezond en veilig opgroeien; • mensen meedoen naar vermogen; • mensen zo veel mogelijk zelfredzaam en samenredzaam zijn. Met de sociale infrastructuur wordt de ordening bedoeld van het werkveld van de ondersteuning aan mensen in een kwetsbare positie en de processen waarlangs inwoners (waaronder vrijwilligers, ervaringsdeskundigen) en maatschappelijke organisaties daarbij samenwerken. De ambitie is om de huidige complexe en soms gefragmenteerde ondersteuningsstructuur in een aantal jaren zodanig om te vormen dat integrale en samenhangende ondersteuning aan inwoners beter mogelijk wordt. De ondersteuning wordt zo effectiever en uiteindelijk goedkoper. Onderstaand plaatje illustreert de situatie waar naar toe gewerkt wordt.

Het basisidee van deze transitie is dat burgers zelf eigenaar zijn van hun problemen én hun oplossingen. Sommige mensen hebben (soms tijdelijk) ondersteuning nodig om een oplossing voor hun problemen te vinden. Die ondersteuning heeft dan de volgende kenmerken: • De ondersteuning is gericht op het vergroten van participatie en eigen kracht; • Mensen voeren zo veel mogelijk zelf de regie over hun leven; • De ondersteuning is laagdrempelig, integraal en op maat; • De ondersteuning vindt, daar waar mogelijk en nodig, dicht bij de inwoners plaats; • De ondersteuning is eenvoudig waar mogelijk, specialistisch waar nodig; • Er is sprake van één huishouden, één plan, één aanpak, ook op school.

7

Pagina 7/25

Met de invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening krijgt de gemeente er officieel een taak in het sociale domein bij. De hierboven genoemde kenmerken van ondersteuning gaan dan ook gelden voor de aanpak van schuldenproblematiek. Omdat deze kenmerken nog nieuw zijn bij de aanpak van schuldenproblematiek zullen ze in deze nota ook voor dit taakveld verder worden uitgewerkt.


2.2

Wet gemeentelijke schuldhulpverlening

Per 1 juli 2012 is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) van kracht gegaan. Het doel van deze wet is het voorkomen en wegnemen van schuldenproblematiek als drempel om te participeren in de samenleving. Met deze wet krijgen gemeenten expliciet de verantwoordelijkheid om schuldhulpverlening uit te (laten) voeren.


Belangrijke onderdelen van de wet zijn: 1. De gemeenteraad stelt een beleidsplan vast dat richting geeft aan integrale schuldhulpverlening. Het college is verantwoordelijk voor de uitvoering van dit plan. 2. De plannen voor een integrale aanpak van de schuldhulpverlening worden per gemeente voor een periode van maximaal vier jaar opgesteld. In het plan wordt in ieder geval aangegeven: a. welke resultaten de gemeente in de door het plan bestreken periode wenst te behalen; b. welke maatregelen de gemeenteraad en het college nemen om de kwaliteit te borgen van de wijze waarop de integrale schuldhulpverlening wordt uitgevoerd; c. het maximaal aantal weken dat de gemeente nastreeft met betrekking tot het eerste gesprek waarin de hulpvraag van de schuldenaar wordt vastgesteld1 en d. hoe schuldhulpverlening aan gezinnen met inwonende minderjarige kinderen wordt vormgegeven. e. In het plan kan de gemeenteraad aangeven onder welke voorwaarden het college de verzoeker verplicht over een basisbankrekening te beschikken.2 3. De schuldhulpverlening moet breed toegankelijk zijn: er worden geen groepen mensen op voorhand uitgesloten. Wel mogen gemeenten individuele toegangseisen formuleren voor toelating tot een traject gericht op een schuldenvrije toekomst. Daarnaast kan het College van Burgemeester en Wethouders ook beleidsregels vaststellen waarin wordt vastgelegd op basis van welke individuele omstandigheden een natuurlijke persoon de toegang tot de schuldhulpverlening kan worden ontzegd. In de Memorie van Toelichting van deze wet is opgenomen dat een beslissing van het college tot het doen van een aanbod of tot het weigeren van schuldhulpverlening een besluit is in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Dat betekent dat er bezwaar en beroep mogelijk is op het besluit om een huishouden wel/niet toe te laten tot de schuldhulpverlening. Een zorgvuldige afweging van het aanbod en dossiervorming zijn daarvoor noodzakelijk. 4. Ook is de gemeente bij een aanvraag schuldhulpverlening gebonden aan de afhandelingtermijnen genoemd in de Awb en is de wet Dwangsom bij niet tijdig beslissen van toepassing. 3 5. Er gelden regels voor wacht@ en doorlooptijden: de maximale wachttijd bedraagt 4 weken. Voor bedreigende schulden geldt een maximum van 3 1

Volgens artikel 4 lid 1 van de Wgs dient dit gesprek in ieder geval binnen 4 weken na aanmelding plaats

te vinden. 2 Artikel 11 van de Wgs is nog niet van toepassing. Het betreft een wijziging van de Wet op het financieel toezicht. In Almere krijgt de uitvoeringsorganisatie schulddienstverlening het mandaat (de bevoegdheid) om in

3

naam van de gemeente deze verplichting uit te voeren.

8

werkdagen. De gemeente geeft globaal inzicht in de doorlooptijd. Dat wil zeggen: het aantal weken tussen het eerste gesprek en het bereiken van resultaat.4

2.3

Titel Schuldenaanpak in Almere = Datum 23 oktober 2012

Beleidsplan 2013

Kenmerk

In 2011 heeft de raad ingestemd met de notitie “Schuldhulpverlening in 2013. Een beschrijving van de mogelijkheden om te bezuinigen op de uitgaven van schuldhulpverlening en de dienstverlening te optimaliseren”.

Versie 1.0

In de notitie “Schuldhulpverlening in 2013”, werden de volgende beleidsuitgangspunten geformuleerd: 1. Hanteerbare schulden voor iedereen die gemotiveerd is verandering in de financiële situatie aan te brengen; Schuldhulpverlening voor schuldenaren met regelbare schulden die kunnen en willen voldoen aan de strenge eisen van de financiële schuldhulpverlening. 2. Eigen Kracht staat centraal. Dienstverlening wordt “op maat” geboden, passend bij de zelfredzaamheid van de schuldenaar; 3. Voorkomen van overerving van schuldenproblematiek door niet alleen aandacht te schenken aan curatieve activiteiten maar ook in te zetten op preventieactiviteiten. 4. (Perspectief) op participatie wordt geboden door nog meer dan nu het geval is schuldhulpverleningsbeleid aan te laten sluiten op andere beleidsterreinen zoals: armoedebeleid, re@integratiebeleid en WMO@beleid. Om dit vorm te geven heeft de raad ingestemd met een aantal maatregelen op het gebied van 1. de inrichting van het proces 2. de regievoering op proces@ en klantniveau 3. het productenaanbod 4. preventie De notitie “Schuldhulpverlening in 2013” is het uitgangspunt voor dit beleidsplan voor de jaren 2013 – 2017.

4

Zie voetnoot

3.

9

Pagina 9/25


3

Missie en visie aanpak schuldenproblematiek


3.1 Missie: aanpak schuldenproblematiek bevordert participatie Als mensen een participatieprobleem hebben op het gebied van wonen, zorg en welzijn, dan is de gemeente op grond van de Wet Maatschappelijke Ontwikkeling (WMO) verplicht om te ‘compenseren’ volgens het zogenaamde compensatiebeginsel. Het gaat dan om het vinden van een redelijke, duurzame oplossing. ‘Redelijk’ wil in dit kader zeggen dat van beide kanten inzet mag worden verwacht, en dat er gekeken wordt naar de individuele situatie (maatwerk). ‘Duurzaam’ staat ook voor spaarzaam. De eigen kracht, draagkracht en verantwoordelijkheid van mensen wordt aangesproken. Op grond van de Wgs zijn gemeenten verplicht ondersteuning aan hun burgers die kampen met schuldenproblematiek te bieden o.a. om de participatie aan de samenleving te bevorderen. Voorgesteld wordt het principe dat de gemeente Almere hanteert bij de uitvoering van de WMO ook door te voeren bij de aanpak van schuldenproblematiek. De gemeente Almere ziet het als haar taak om de financiële zelfredzaamheid5 van schuldenaren te stimuleren zonder de individuele situatie uit het oog te verliezen. Ook bij de aanpak van schuldenproblematiek zullen de burgers aangesproken worden op de eigen kracht en verantwoordelijkheid. Te allen tijde is het principe dat de schuldregelaar en de zorgaanbieders het probleem niet overnemen maar, indien nodig, bijdragen aan de meest voordelige oplossing. Missie: Aanpak schuldenproblematiek bevordert participatie Met de aanpak van schuldenproblematiek wil de gemeente Almere (een perspectief op) maatschappelijke participatie van mensen met schulden bevorderen door hun financiële zelfredzaamheid te stimuleren. Daarnaast wil de gemeente onnodige maatschappelijke kosten als gevolg van schuldenproblematiek bij inwoners voorkomen.6

3.2

Visie: Aanpak schuldenproblematiek is duurzaam en realistisch

Een schuld is, in deze nota, een nog te betalen of nog terug te betalen som geld waarvan onomstotelijk vast staat dat er betaald moet worden. Er is sprake van schuldenproblematiek als iemand niet zal kunnen voortgaan met het betalen van zijn schulden of indien hij/zij in de toestand verkeert dat hij/zij heeft opgehouden te betalen. Volgens de Wgs is schuldhulpverlening het ondersteunen bij het vinden van een adequate oplossing gericht op de aflossing van schulden indien redelijkerwijs is te voorzien dat een natuurlijke persoon niet zal kunnen voortgaan met het betalen van zijn schulden of indien hij in de toestand verkeert dat hij heeft opgehouden te betalen, alsmede de nazorg.

5

Onder financiële zelfredzaamheid wordt verstaan de mate waarin iemand zelfstandig de financiën kan

regelen en daar de verantwoordelijkheid kan dragen. 6 Het gaat hier om kosten bij sociale diensten, maatschappelijke opvang, kosten voor het treffen van een betalingsregeling door crediteuren, gederfde inkomsten bij crediteuren, gederfde bijdrage ziekteverzuim, gederfde bijdrage BBP. Rapport: kosten en baten van schuldhulpverlening. Op weg naar effectieve schuldhulp”. Auteurs: Leo Aarts, Karlien Douma, Rafiq Friperson, Carlien Schrijvershof, Martijn Schut. Rapport: Schuldhulpverlening loont! Een onderzoek naar de kosten en baten van schuldhulpverlening. Auteurs: Dr. R. van Geuns (Regioplan), Dr. N. Jungmann (Hogeschool Utrecht), drs. G. Kruis (Regioplan), Drs. Pauline Calkoen (HU), M. Anderson (HU)

10

Kenmerk


In het verleden richtte de hulpverlening zich uitsluitend op trajecten gericht op een schuldenvrije toekomst. Uit onderzoek is echter gebleken dat het niet realistisch is om voor alle schuldenaren op korte termijn een schuldenvrije toekomst na te streven. Er kunnen allerlei redenen zijn waarom het doorlopen van een zware driejarige schuldregeling op het moment van aanmelden (vooralsnog) niet binnen bereik is. Denk hierbij onder meer aan psychosociale problematiek, een verstandelijke beperking, een verslaving of depressie. Het nastreven van een niet realistisch doel kan uitval uit de schuldregeling tot gevolg hebben. Dit zorgt niet alleen voor teleurstelling bij de schuldenaar maar ook voor onbegrip bij de schuldeisers, de schuldregelaars en de zorgaanbieders. Het doel van alle hulpverlening is de problemen van de burger met schulden duurzaam op te lossen. Daar problematische schulden bijna altijd het gevolg zijn van iemands gedrag moet de oplossing voor deze problematiek ook vaak gevonden worden in dit gedrag.7 Bij de aanpak van schuldenproblematiek dient men zich dus niet uitsluitend te richten op het oplossen van de schuld maar juist ook op gedragsverandering. Echter alleen de schuldenaar zelf kan zijn eigen gedrag veranderen, de hulp@ en dienstverlening kan slechts handvatten bieden ter ondersteuning. Als mensen niet zelf de intentie hebben het (financiële) gedrag te veranderen (= geen motivatie) heeft een schuldregeling geen zin, daar de oplossing niet duurzaam zal blijken. In 2011 heeft het college van Almere daarom besloten dat de door de gemeente gefaciliteerde ondersteuning aan schuldenaren zich in elk geval richt op het hanteerbaar maken (hierna: stabiliseren) van de schuldsituatie en alleen indien mogelijk op het saneren van de schuld, mits de betreffende schuldenaar voldoende motivatie toont om structurele verandering in de financiële situatie aan te brengen. Binnen de aanpak van schuldenproblematiek worden daarom, afhankelijk van de persoonlijke situatie, twee mogelijk beoogde resultaten geformuleerd: 1. een duurzame schuldenvrije toekomst; 2. een toekomst waarin de schuldenlast duurzaam gestabiliseerd is. Aanpassing van het beoogde doel is mogelijk. Als tijdens een traject gericht op schuldstabilisatie blijkt dat de persoonlijke situatie van de schuldenaar zodanig is gewijzigd dat een duurzame schuldenvrije toekomst haalbaar is dan wordt een traject gestart dat gericht is op een schuldenvrije toekomst.8 Het gevolg van dit besluit is dat we accepteren dat er een groep schuldenaren is voor wie een schuldenvrije toekomst niet op korte termijn9 (en in sommige gevallen zelfs nooit) is weggelegd. De interventies die geboden worden om een schuldenvrije toekomst te bereiken noemen hierna schulddienstverlening (SDV). Het gaat hier dus om de activiteiten die in 2012 uitgevoerd werden door het Budget Bureau Almere (BBA) en PLANgroep. Voorheen werden deze interventies met de term schuldhulpverlening aangeduid. Ook de wet gebruik nog de term schuldhulpverlening. De term schulddienstverlening sluit echter beter aan op de terminologie die in Almere gebruikt wordt bij de transitie van het gehele sociale domein daar deze wederkerigheid aanduidt. De interventies die geboden worden om een toekomst te bereiken waarin de schuldenlast duurzaam gestabiliseerd is worden met “ondersteuning bij schuldstabilisatie (OSS)” aangeduid.

7

Eindrapport Klantprofielen voor schuldhulpverlening. Onderzoek, uitgevoerd door Regioplan Beleidsonderzoek in opdracht van het ministerie van Social Zaken en Werkgelegenheid. Auteurs: dr. R. van Geuns, dr. N. Jungmann, dr. M. de Weerd. 8 Er dienen nog duidelijke afspraken te worden gemaakt over hoe lang een schuldenaar nieuw gedrag moet vertonen om vanuit een stabilisatietraject in te kunnen stromen in een traject schulddienstverlening. Korte termijn is bij de aanpak van schuldenproblematiek: binnen een half jaar is het mogelijk een schuldregeling te starten die binnen 3 tot 5 jaar moet leiden tot een schuldenvrije toekomst. 9

11




Visie: Aanpak schuldenproblematiek is duurzaam en realistisch Indien een schuldenaar voldoende motivatie toont om structurele verandering in de financiële situatie aan te brengen richt de, vanuit de gemeente gefaciliteerde, ondersteuning zich in elk geval op het stabiliseren van de schuldsituatie ongeacht de vaardigheden en leerbaarheid van deze burger. Een minnelijke of wettelijke schuldregeling wordt alleen aangeboden als objectief kan worden vastgesteld dat schuldsanering mogelijk zou moeten zijn. Aan schuldenaren met onvoldoende motivatie om structurele verandering in de financiële situatie aan te brengen wordt geen ondersteuning geboden.

3.3 Positie gemeente bij aanpak schuldenproblematiek De regie op het beleid ten aanzien van de aanpak van schuldenproblematiek ligt, op grond van de Wgs, bij de gemeenteraad. Dit betekent ook dat de uitvoering van deze aanpak formeel onder toezicht komt van de gemeenteraad en dat deze ook middelen beschikbaar moet stellen voor de uitvoering van deze taak. De gemeente Almere heeft er voor gekozen per 1 januari 2013 de uitvoering van de schulddienstverlening niet langer gedeeltelijk zelf uit te voeren. De reden hiervan is dat uit onderzoek is gebleken dat het efficiënter is om de werkzaamheden van het BBA en PLANgroep onder te brengen in één uitvoeringsorganisatie. Per 1 januari 2013 wordt de uitvoering van de schulddienstverlening (incl. crisisinterventie ten behoeve van de eigen doelgroep) dan ook ondergebracht bij één, door middel van een aanbesteding gekozen, uitvoeringsorganisatie. De uitvoering van de ondersteuning bij schuldstabilisatie wordt per 2013 ondergebracht bij de bestaande zorgaanbieders uit Almere. Hieruit vloeit voort dat ook crisisdienstverlening bij dreigende ontruiming of afsluiting voor deze groep schuldenaren vanaf 2013 is ondergebracht bij de Almeerse zorgaanbieders, en niet meer bij de uitvoeringsorganisatie schulddienstverlening.

Aanpak schuldenproblematiek Regie bij gemeenteraad

Schulddienstverlening (SDV) door uitvoeringsorganisatie

Ondersteuning bij schuldstabilisatie (OSS) door zorgaanbieders

Figuur 1: Vanaf 2013 bestaat de aanpak van schuldenproblematiek in Almere uit enerzijds Schulddienstverlening en anderzijds Ondersteuning bij schuldstabilisatie.

3.4

Traject schulddienstverlening of schuldstabilisatie

De twee te onderscheiden beoogde doelen (schuldenvrije toekomst of schuldstabilisatie) kunnen op twee manieren worden bereikt: met een kortdurende of langdurige interventie vanuit de hulp@ en/of dienstverlening. De kortdurende interventies bestaan uit voorlichting en advies aan de schuldenaar gericht op het oplossen of stabiliseren van de schuld door de persoon zelf. De langdurige interventies zijn gericht op het oplossen of stabiliseren van de schuld door tussenkomst van een hulp@ en/of dienstverlener.

12




Interventie is gericht op

Kortdurend Langdurend

Duur interventie

Schuldenvrij

Zelfstandig schuld oplossen

Gemeentelijke schuldregeling/ WSNP

Interventies uitgevoerd door Schulddienstverlening


Schuldstabilisatie

Kenmerk

Zelfstandig schuld stabiliseren Of: Toeleiding naar langdurige ondersteuning


Met langdurige ondersteuning stabiliseren

Interventies uitgevoerd door Zorgaanbieders

Figuur 2: resultaten die de gemeente nastreeft met de aanpak van schuldenproblematiek

Op basis van de beperkte gegevens die beschikbaar zijn over het klantenbestand van het BBA, gaan we er vanuit dat in de komende jaren jaarlijks 2100 aanmeldingen voor ondersteuning op het gebied van schuldenproblematiek zullen binnen komen bij de uitvoeringsorganisatie waarvan: • 350 personen voldoende hebben aan een adviesgesprek bij de schulddienstverleningsorganisatie om zelf de schuld op te kunnen lossen of te stabiliseren • 750 personen doorstromen naar een traject schulddienstverlening • 1000 niet direct kunnen doorstromen naar een traject schuldregeling en zullen worden overgedragen aan de Almeerse zorgaanbieders.

3.5

Klantprofielen

Welk beoogd doel een schuldenaar na kan streven en of dit met een lang@ of kortdurende interventie kan plaatsvinden is afhankelijk van de persoonlijke situatie van de schuldenaar. Om gericht maatwerk te kunnen leveren is het dus nodig om een goede inschatting te maken van de persoonlijke situatie van de schuldenaar. Dit vraagt om situatiebeschrijvingen en een daarop aansluitend productenaanbod. Om situatiebeschrijvingen van verschillende burgers met schuldenproblematiek vergelijkbaar te maken en gelijke ondersteuning te waarborgen heeft de Almeerse gemeenteraad in juli 2011 besloten te gaan werken met klantprofielen. Schuldenaren in een vergelijkbare situatie krijgen eenzelfde klantprofiel toegekend en krijgen eenzelfde ondersteuningsaanbod. “Een klantprofiel in de schuldhulpverlening is de optelsom van een aantal onderscheiden gedragsdimensies die relevant zijn voor het ontstaan en oplossen van schuldenproblematiek”.10 Het gaat hierbij om motivatie, vaardigheden en

10

Eindrapport Klantprofielen voor schuldhulpverlening. Onderzoek, uitgevoerd door Regioplan

Beleidsonderzoek in opdracht van het ministerie van Social Zaken en Werkgelegenheid. Auteurs: dr. R. van Geuns, dr. N. Jungmann, dr. M. de Weerd.

13

leerbaarheid. In Almere wordt ook de stabiliteit van de financiële situatie en het type schuld op het moment van intake bij het klantprofiel betrokken.


Een eerste analyse van de motivatie en de vaardigheden van de personen die zich in de periode februari t/m juni 2012 bij het BBA hebben gemeld toont het volgende beeld: • Zelfredzaam 12% • Lichte ondersteuning11 16% • Zware ondersteuning12 52% • Zwaarwegende belemmeringen 20%



Op basis van dezelfde analyse kan met betrekking tot uitsluitend de vaardigheden van de personen die zich hebben gemeld het volgende worden verwacht: • Beperkte financiële vaardigheden 40% • Gemiddelde financiële vaardigheden 35% • Hoge financiële vaardigheden 24% Binnen elk kwadrant uit figuur 2 kunnen nog verschillende klantprofielen geplaatst worden met daaraan gekoppeld verschillende ondersteuningstrajecten. Maar de hoofdkeuze die bij het werken met klantprofielen gemaakt moet worden is: gaan we een schuldenaar een traject bieden en zo ja wordt dit een traject gericht op een schuldenvrije toekomst of op schuldstabilisatie. Het werken met klantprofielen vraagt om een nieuwe inrichting van het intakeproces (screening) en goed gekwalificeerd personeel. Een nadere uitwerking van het methodisch kader rondom klantprofielen is opgenomen in bijlage I.

3.6

Kenmerk

Interventieaanbod: integraal en op maat

Sinds jaar en dag is het uitgangspunt bij de aanpak van schuldenproblematiek dat niet alleen aandacht uitgaat naar het oplossen van de financiële problemen van de schuldenaar, maar ook naar eventuele omstandigheden die op enigerlei wijze in verband kunnen staan met diens financiële problemen. Dit wordt in de Wgs integrale schuldhulpverlening genoemd. Bij de integrale aanpak van schuldenproblematiek is nauwe samenwerking tussen de financiële schuldregelaars en de overige zorgaanbieders in een gemeente van groot belang. Echter, niet alle problemen die ten grondslag liggen aan schuldenproblematiek zijn op te lossen. Dit had tot op heden regelmatig tot gevolg dat het niet lukte om een schuldregeling tot stand te brengen of dat een getroffen schuldregeling toch mislukte. Dit zorgde voor teleurstelling bij de schuldenaar maar ook voor onbegrip bij de schuldeisers, de schuldregelaars en de zorgaanbieders. Niet het probleem achter de schuld staat centraal maar het beïnvloedbare aan het probleem achter de schuld. Naast financieel@technische interventies moeten de interventies dus gericht zijn op het beïnvloeden van de beïnvloedbare achtergronden van de schuldenproblematiek

In de huidige situatie zijn bijna alle interventies gericht op een duurzame schuldenvrije toekomst13. Het centraler stellen van de mogelijkheden van de

11

Wordt geboden door de uitvoeringsorganisatie schulddienstverlening Dient geboden te worden door de Almeerse zorgaanbieders 13 Interventies gericht op een schuldenvrije toekomst zijn bijv.: minnelijke of wettelijke schuldregeling, 12

budgetbeheer tijdens schuldregeling, voorkomen van huisuitzettingen en/of afsluiting nutsvoorzieningen

14

schuldenaar, vereist dat er ook interventies beschikbaar moeten komen die aansluiten op situaties waarin een duurzaam schuldenvrije toekomst (vooralsnog) te hoog gegrepen is. Deze interventies dienen zich te richten op het duurzaam stabiliseren van de schuldsituatie.14 Op dit moment ontbreekt het nog aan deze interventies waardoor deze burgers de schulddienstverlening gebruiken als draaideur om af en aan een klein beetje orde op zaken te stellen. Naar verwachting is een gezamenlijk plan van aanpak van de Almeerse zorgaanbieders met betrekking tot de interventies gericht op duurzame schuldstabilisatie eind 2012 gereed.



tijdens de dienstverlening, budgetcoaching (inclusief inkomensreparatie en budgetadvies) tijdens een schuldregeling 14 Mogelijke interventies zouden kunnen zijn: inkomensreparatie, handhaving van de beslagvrije voet, voorkoming van huisuitzettingen en/of afsluiting van nutsvoorzieningen, budgetadvies, leren omgaan met het leven van schulden, budgetbeheer.

15

4


Nieuwe beleidsuitgangspunten

Omdat het maatwerk dat door het werken met klantprofielen geleverd gaat worden, geen willekeur mag worden, is het van belang dat de gemeente een helder beleidskader opstelt en dat dit op de werkvloer wordt vertaald in een goed werkbaar methodisch kader. Hiertoe zijn een aantal, voor de aanpak van schuldenproblematiek, nieuwe beleidsuitgangspunten ontwikkeld.


Versie 1.0

4.1

De schuldenaar is de probleemeigenaar

Burgers zijn en blijven verantwoordelijk voor hun eigen gedrag. De schulddienstverlening kan mensen geen beslissingen opleggen of keuzes afdwingen. Zij kan wel gedegen adviseren en schuldenaren helpen tot een goed afgewogen keuze te komen (motiveren). De schulddienstverlening dient dan ook te sturen en waar nodig te coachen op de zelfsturing van de schuldenaar zodat deze de verantwoordelijkheid neemt en houdt voor (het oplossen van) de eigen situatie. De consequentie van dit uitgangspunt is dat personen met schulden kunnen besluiten geen gebruik te willen maken van de schulddienstverlening omdat ze niet willen voldoen aan de voorwaarden.

4.2

Eigen kracht van schuldenaar staat centraal

Net als bij de uitvoering van de WMO staat ook bij de uitvoering van de Wgs de vraag en de vraag achter de vraag van de burger centraal. Bij het vinden van het antwoord op de vraag wordt de totale persoonlijke situatie meegenomen. De eigen kracht is het uitgangspunt: zelf doen wat zelf kan. Van de schuldenaar wordt een actieve houding verwacht. De tijd van: ‘u vraagt, wij draaien’ is voorbij. Het aanbod dat de schuldenaar krijgt is maatwerk, afgestemd op de eigen mogelijkheden. Uitgangspunt bij het bieden van ondersteuning is dat de (schuld)hulpverlening niet gaat werken aan onbeïnvloedbare factoren. Een verstandelijke beperking is niet te beïnvloeden. De wijze waarop iemand daar – in relatie tot de huishoudfinanciën @ mee omgaat wel.

4.3

Hanteer minimale voorwaarden voor aanmelding

Volgens de Wgs dient de toegang tot schuldhulpverlening breed toegankelijk te zijn voor ingezetenen uit de eigen gemeente. Dit betekent dat in principe geen enkele groep inwoners van de gemeente op voorhand mag worden geweigerd. Dit betekent echter ook dat personen die geen inwoner zijn van Almere niet toegelaten hoeven te worden tot de Almeerse schulddienstverlening. Ook hoeft de schulddienstverleningsorganisatie volgens de wet niet toegankelijk te zijn voor natuurlijke personen met een functionerende onderneming (zelfstandigen). Voorwaarden voor een screening schulddienstverlening zijn: • Schuldenaar is ingeschreven in de gemeentelijke Basisadministratie van Almere; • Schuldenaar is in het bezit van een geldig ID@bewijs, en geldig verblijfsdocument; • Schuldenaar heeft geen eigen bedrijf noch korter dan een jaar geleden een eigen bedrijf gehad 15 • Schuldenaar is niet uitgesloten van schulddienstverlening op basis van de beleidsregels met betrekking tot uitsluiting.16 De consequentie van dit beleid is dat personen die niet aan deze voorwaarden voldoen niet in aanmerking komen voor een screening schulddienstverlening. 15

Zelfstandige ondernemers, of personen die zich nog geen jaar hebben uitgeschreven bij de Kamer van

Koophandel kunnen zich voor de aanpak van hun schuldenproblematiek wenden tot de schuldhulpverlening aan zelfstandigen (Zuidweg) 16 Deze beleidsregels zijn in ontwikkeling.

16

Pagina 16/25


4.4

Screening bepaalt trajectdoel

In hoofdstuk 3 is beschreven dat op basis van de nieuwe visie de aanpak van schuldenproblematiek duurzaam en reëel moet zijn. Er komen daarom twee trajecten om schuldenproblematiek aan te pakken. Een traject gericht op een duurzame schuldenvrije toekomst en een traject gericht op duurzame stabilisatie van de schuldenlast. De nieuwe visie op de aanpak van schuldenproblematiek vraagt om een goede screening van de schuldenaar op basis waarvan besloten kan worden welk beoogd doel voor de schuldenaar het meest reëel is en of dit door middel van een kort of lang hulpverleningstraject moet gaan lopen. Deze screening (digitale vragenlijst plus gesprek) wordt uitgevoerd door de schulddienstverleningsorganisatie. De schulddienstverlening heeft de eindbeslissing als het gaat om het kiezen van een oplossingsrichting. Een schuldenaar kan het daar natuurlijk mee oneens zijn. De Wgs geeft de schuldenaar het recht om in bezwaar of beroep te gaan tegen een beslissing van de schulddienstverlener. In een eventuele bezwaar@ of beroepprocedure zal dan bekeken worden of het onderzoek naar de meest geschikte oplossingsrichting zorgvuldig is gedaan en of er echt maatwerk is geleverd.

4.5

Hanteer voorwaarden voor toelating schulddienstverlening

De ondersteuning die in het kader van de aanpak van schuldenproblematiek geboden wordt is afgestemd op een viertal situatiekenmerken: • de mate van motivatie, • de vaardigheden en leerbaarheid van de schuldenaar, • de stabiliteit van de financiële situatie en • de regelbaarheid van schulden. Om te voorkomen dat de schulddienstverlening probeert om een schuldregeling op te starten voor een huishouden waarbij er een reële kans is dat de schuldregeling niet met succes wordt afgerond, zijn een aantal minimale voorwaarden voor toelating tot schulddienstverlening van toepassing. De schuldenaar moet beschikken over: • voldoende motivatie/motiveerbaar zijn het financiële gedrag te veranderen; • voldoende financiële vaardigheden hebben om rond te komen van een inkomen onder bijstand niveau (en na afloop geen nieuwe schulden te gaan maken) of op korte termijn leerbaar zijn; • voldoende stabiliteit in de financiële situatie; • een onbetwiste schuld17 • regelbare schulden;

4.6

Schulddienstverlening is tijdelijk en eenmalig

Door bij de aanpak van schuldenproblematiek niet langer voor iedereen hetzelfde na te streven, maar bij aanvang het beoogde doel van de ondersteuning vast te stellen (schuldenvrij via schulddienstverlening of schuldsituatie stabiliseren met ondersteuning vanuit zorgaanbieders) kan de uitvoering effectiever en efficiënter worden. Niet langer wordt er voor iedereen ingezet op het hoogst haalbare (en meest arbeidsintensieve) doel: een schuldenvrije toekomst. Concreet betekent dit dat schulddienstverlening (weer) een tijdelijke en in principe eenmalige voorziening wordt. De voorziening schulddienstverlening is er op gericht om mensen met regelbare financiële problemen binnen een beperkte tijd op weg te helpen naar een 17

Zolang een schuldenaar nog in een juridische strijd verwikkeld zit rondom de erkenning van (een deel van) de schuld, kan de schulddienstverlening geen hulp bieden. De uitslag van de juridische procedure kan immers een significant effect hebben op het budget en derhalve op de schuldpositie.

17



schuldenvrije toekomst en hen financieel zelfredzaam te maken. De voorziening is niet bedoeld voor mensen voor wie het hebben van schulden (nog) een langdurig gedragsprobleem is, de financiële situatie (nog) niet stabiel is of (nog) sprake is van niet regelbare schulden. De maximale duur van schulddienstverlening is de tijd die nodig is om een schuldregeling te treffen plus de looptijd van de schuldregeling.

Afhankelijk van de soort ondersteuning die iemand kreeg, wordt een gestaffeld uitsluitbeleid geformuleerd, met een maximale uitsluittermijn van tien jaar. Uitsluiting vindt ook plaats als er sprake is van fraude in het kader van sociale zekerheidswetgeving. Zodra het wettelijk fraudebeleid is vastgesteld, worden de uitsluitregels voor schulddienstverlening uitgebreid voor situaties waarin sprake is van fraude. Een hardheidsclausule voor de verschillende situaties van uitsluiting zal nader worden uitgewerkt.

Indien geen schulddienstverlening, dan warme overdracht naar partners in de zorg

De consequentie van het hanteren van toelatings@ en uitsluitbeleid voor schulddienstverlening is dat een significante groep schuldenaren niet in aanmerking komt voor een kortdurende of langdurende interventie gericht op een schuldenvrije toekomst. Zoals eerder aangegeven wordt verwacht dat het in 2013 om ca. 1000 personen zal gaan. Deze groep wordt, bij voldoende motivatie, warm18 overgedragen aan de Almeerse zorgaanbieders voor een traject gericht op stabilisatie van de schuldenlast. Ook crisisinterventies voor deze groep schuldenaren valt onder de verantwoordelijkheid van de zorgaanbieders.

4.8

Aanpak schuldenproblematiek sluit aan op zorgbeleid

Voor zeker de helft of misschien wel tweederde van de inwoners van Almere die om hulp vragen voor hun schulden geldt dat zij niet alleen financiële problemen hebben maar ook immateriële problematiek. Effectieve ondersteuning vraagt dus om actieve betrokkenheid van de Almeerse zorgaanbieders bij de materiële problematiek van hun cliënten. Om dat te realiseren wordt in de subsidiebeschikkingen voor 2013 en verder o.a. opgenomen dat ondersteuning aan mensen met schulden behoort tot de reguliere werkzaamheden van de betreffende organisatie. Denk hierbij niet alleen aan het motiveren van de schuldenaar en zorgcoördinatie, maar ook aan het heel concreet ondersteunen bij de materiële kant, d.w.z. zaken als het openen van post, het ordenen van administratie, etc. Ook bij mensen die niet in aanmerking komen voor een schuldregeling. De gemeente draagt zorg voor de aansluiting van het beleid ten aanzien van de aanpak van schuldenproblematiek, op het beleid van de drie transities (Wet werken naar vermogen (Wwnv), WMO/AWBZ, jeugdzorg). De uitvoeringsorganisatie schulddienstverlening en de Almeerse zorgaanbieders zijn verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het uitvoeringsbeleid.

18


Schulddienstverlening vergt niet alleen een grote inzet van de schuldenaar maar ook van de schuldregelaar. Dit plus het feit dat schulddienstverlening zich niet alleen richt op het saneren van de schulden maar ook op het ontwikkelen van financiële zelfredzaamheid om recidive te voorkomen, brengt met zich mee dat Almere de mogelijkheid om een hernieuwd beroep op schulddienstverlening te doen beperkt. Immers, na een traject gericht op een schuldenvrije toekomst zou een ex@ schuldenaar in principe geleerd moeten hebben hoe een nieuwe schuldsituatie voorkomen kan worden.

4.7


Onder een warme overdracht valt ook het even tijd nemen voor personen die in paniek zijn.

18


De groep mensen met zware belemmeringen voor een schuldregeling kunnen vanaf 2013 niet bij de schulddienstverlening terecht. De Almeerse zorgaanbieders worden hiervoor in stelling gebracht, maar omdat het hier om nieuw beleid gaat moet rekening worden gehouden met enige opstart@ en gewenningsvertraging bij de Almeerse zorgaanbieders. Dit kan gevolgen hebben voor het tempo waarin de betreffende groep schuldenaren terecht kan voor hulp, met in het uiterste geval mogelijk ook huisuitzetting en/of afsluiting van nutsvoorzieningen.

4.9


Versie 1.0

Ook schulddienstverlening voorziet in preventie

Tot en met 2012 was de inzet in Almere op schuldpreventie beperkt. In de Wgs staat dat gemeenten moeten voorzien in schuldpreventie. Op dit moment verzorgen verschillende Almeerse zorgaanbieders budgetcursussen voor hun eigen doelgroep en er wordt door Humanitas thuisadministratie geboden aan klanten van het BBA en cliënten van Almeerse zorgaanbieders zonder schuldregeling. Schuldpreventie wordt per 1 januari 2012 niet alleen onderdeel van de werkzaamheden van de Almeerse zorgaanbieders, maar ook van de werkzaamheden van de schulddienstverleningsorganisatie. Hiertoe schrijft de schulddienstverleningsorganisatie een plan van aanpak waarin wordt beschreven welke lacunes zij zien in het schuldpreventieaanbod in Almere en hoe zij deze leemtes willen dichten. Dit plan van aanpak wordt opgesteld in samenspraak met de Almeerse zorgaanbieders. Het plan wordt ter goedkeuring voorgelegd aan de gemeente, via de accounthouder Aanpak Schuldenproblematiek. De schulddienstverleningsorganisatie is verantwoordelijk voor de coördinatie van de uitvoering van hun preventieactiviteiten. De accounthouder Aanpak Schuldenproblematiek is verantwoordelijk voor de regie op het gehele preventiebeleid.

4.10 Vrijwilligers krijgen een rol bij de aanpak van schuldenproblematiek Bij het inrichten van de voorzieningen voor de aanpak van schuldenproblematiek wordt de lange@termijnvisie van Almere op de herinrichting van het sociaal domein nadrukkelijk als uitgangspunt genomen. Concreet betekent dit dat er ruimte wordt gecreëerd voor inwoners, vrijwilligers en werkers in de wijk om een rol te nemen bij de hulpverlening aan diegenen voor wie professionele ondersteuning niet noodzakelijk is. Vrijwilligers kunnen op verschillende manieren worden ingezet bij de aanpak van schuldenproblematiek: • Ondersteuning op het gebied van schuldpreventie; • Ondersteuning tijdens een traject gericht op een schuldenvrije toekomst, onder te brengen bij de schulddienstverleningsorganisatie; • Ondersteuning tijdens een traject gericht op schuldstabilisatie, onder te brengen bij de Almeerse zorgaanbieders. Door de vrijwillige inzet op bovenstaande wijze vorm te geven, moeten zowel de schulddienstverleningsorganisatie als de zorgaanbieders gaan voorzien in de aansturing van vrijwilligers.

19

Pagina 19/25


5


Nadere uitwerking beleidsuitgangspunten

In hoofdstuk 4 wordt als uitgangspunt genomen dat er voorwaarden mogen worden gesteld aan de deelname aan een traject gericht op een schuldenvrije toekomst. Deze voorwaarden worden in dit hoofdstuk nader uitgewerkt. 5.1

Versie 1.0

Onvoldoende motivatie, geen aanpak schuldenproblematiek Pagina 20/25

In deze notitie wordt motivatie gedefinieerd als de intentie om gedrag te vertonen. Uit onderzoek blijkt dat de intentie om gedrag te vertonen wordt bepaald door: • de individuele (persoonlijke) beoordeling van gedrag • de beoordeling van de sociale omgeving van het gedrag • de mate waarin een individu zichzelf in staat acht om gedrag te vertonen. Bij het beoordelen van de mate van motivatie worden al deze aspecten meegenomen. Hierbij wordt ook gekeken naar de historie van het gedrag. Tevens wordt bekeken of de schuld tot stand gekomen is door frauduleus gedrag. Fraude schulden worden immers niet gesaneerd. Het doorlopen van een schuldregeling is een hele opgave. Het vraagt grote motivatie om langdurig rond te komen van een inkomen onder bijstandsniveau. Iemand die zijn gedrag eigenlijk niet echt wil veranderen, zal zich niet committeren aan een zwaar schulddienstverleningstraject. De kans op uitval is bij deze groep dan ook zeer groot. Het is voor een succesvolle schulddienstverlening dus noodzakelijk dat elke persoon die toegelaten wordt tot een traject gericht op een schuldenvrije toekomst zelf echt geholpen wil worden, en zich niet gedwongen voelt. Om hier uiting aan te geven, verwacht Almere dat schuldenaren zichzelf aanmelden (eventueel op basis van een warme doorverwijzing). Een aanmelding door schuldeisers en/of hulpverleners en/of familie/vrienden kan alleen beschouwd worden als een voorlopige aanmelding; pas als de schuldenaar deze op eigen initiatief bevestigt, kan aanmelding bij de schulddienstverleningsorganisatie plaatsvinden. De uitvoeringsorganisatie schulddienstverlening zet daarom alleen in op een traject gericht op een schuldenvrije toekomst als de schuldenaar: • de situatie zelf als problematisch ervaart; • duurzaam over voldoende motivatie beschikt voor of motiveerbaar is tot duurzame verandering van financieel gedrag; • geen zware (multi)problematiek heeft. Het zal voorkomen dat huishoudens hun eigen situatie overschatten of zo definiëren dat zij niet in actie komen als de schuldsituatie nog te overzien is. De keuze om de eigen motivatie als vertrekpunt te nemen, betekent dat het voor zal komen dat mensen zich pas melden als ze zelfstandig echt geen enkele uitweg meer zien. Op deze wijze wordt zo goed mogelijk aangesloten bij het leer@ en besluitvormingsproces van de schuldenaar zelf.

5.2

Kenmerk

Uitgangspunt ten aanzien van vaardigheden

Om een schuldregeling aan te gaan en vol te houden moet een schuldenaar beschikken over een aantal basisvaardigheden, te weten: • Nederlandse taal machtig op minimaal NT2 niveau • Vaardig, of goede begeleiding vanuit eigen netwerk/professionele zorgaanbieders op het gebied van: o Rekenvaardigheid

20

o o o o

Administratie Budgetvaardigheid Assertiviteit/weerbaarheid Sociale vaardigheden

Titel Schuldenaanpak in Almere = Datum 23 oktober 2012

De uitvoeringsorganisatie schulddienstverlening zet alleen in op een traject gericht op een schuldenvrije toekomst als de schuldenaar op korte termijn duurzaam kan beschikken over deze vaardigheden.

Kenmerk

Het zal voorkomen dat personen met schuldenproblematiek niet kunnen beschikken over de bovengenoemde vaardigheden. Deze personen zullen, bij voldoende motivatie, warm worden overgedragen aan een Almeerse zorgaanbieder voor een traject gericht op schuldstabilisatie.

5.3

Niet leerbaar, organiseer een netwerk

Om in aanmerking te komen voor schulddienstverlening hoeft iemand niet zelf te beschikken over voldoende financiële vaardigheden maar moet hij/zij deze wel op korte termijn duurzaam ter beschikking hebben via het eigen netwerk, ondersteuning door vrijwilligers of professionals, dan wel zelf kunnen leren via het dienstverleningsaanbod van de schulddienstverlening. Indien geregeld is dat de schuldenaar kan beschikken over voldoende financiële vaardigheden wordt bekeken welke aanpak van de schuldenproblematiek wordt ingezet. Is de schuld regelbaar en de financiële situatie stabiel dan kan een traject schulddienstverlening worden ingezet. Is dit niet het geval dan zal er eerst een traject gericht op schuldstabilisatie worden opgestart.

5.4

Uitgangspunt ten aanzien van stabiliteit van de financiële situatie

Om in aanmerking te komen voor een traject gericht op een schuldenvrije toekomst moet er sprake zijn van een voldoende stabiele financiële situatie. Dit betekent dat er sprake moet zijn van een duurzaam inkomen op uitkeringsniveau. De uitvoeringsorganisatie schulddienstverlening zet alleen in op een traject gericht op een schuldenvrije toekomst als de schuldenaar beschikt over een duurzaam inkomen op minimaal uitkeringsniveau. Dit betekent dat voor schuldenaren zonder duurzaam inkomen op uitkeringsniveau, waaronder personen in detentie of detentie in het vooruitzicht, niet in aanmerking komen voor een traject schulddienstverlening. Wel wordt gekeken of ze in aanmerking zouden kunnen komen voor een traject gericht op schuldstabilisatie. In twee situaties wordt hierop een uitzondering gemaakt: 1. WWB@klanten die tijdelijk uitzendwerk aanvaarden Sinds de nieuwe WWB kan het voorkomen dat WWB@klanten die tijdelijk uitzendwerk aanvaarden en opnieuw een uitkering moeten aanvragen, daardoor een maand geen inkomen hebben. Bij een lopende schuldregeling levert dit onmiddellijk problemen op. De gemeente stelt zich echter op het standpunt dat dit niet zondermeer een uitsluitgrond is voor schulddienstverlening. De schulddienstverleningsorganisatie zal voor dergelijke situaties dan ook andere oplossingsrichtingen nader moeten uitwerken. 2. Jongeren die studiefinanciering ontvangen De gemeente stelt zich op het standpunt dat jongeren die studeren en daardoor potentieel meer uitzicht hebben op een verbeterde financiële positie niet afgeremd moeten worden door hen principieel te dwingen tot stoppen met de studie als voorwaarde voor een schuldregeling. Zolang de student bijverdient tot minimaal het budget dat nodig is voor een schuldregeling, moet een schuldregeling niet bij voorbaat worden uitgesloten. In die gevallen waarin het benodigde persoonlijke budget ook dan niet gehaald wordt door de student, kan hem de keuze voorgelegd worden om ofwel te stoppen met de studie tot de

21


schulden zijn geregeld; ofwel pas een schuldregeling aan te vragen als de studie is afgerond en de persoon alsnog inkomen op minimaal bijstandsniveau heeft verworven.

5.5

Uitgangspunt ten aanzien van een onregelbare schuld


In feite bestaan er twee schuldtypen: 1. regelbare schulden 2. niet@regelbare schulden

Versie 1.0

Regelbare schulden zijn schulden die financieel@technisch gezien op korte termijn goed op te lossen zijn met een afbetalingsregeling of een minnelijke of wettelijke schuldregeling. Niet@regelbare schulden zijn schulden die niet op korte termijn op te lossen zijn. Voorbeelden hiervan zijn een fraudevordering, een schuld in verband met een schadevergoedingsmaatregel of een schuld van iemand van wie de boedelscheiding nog niet rond is. Dit betekent dat schuldenaren met een niet@regelbare schuld niet in aanmerking komen voor een traject schulddienstverlening. Deze personen zullen, bij voldoende motivatie, warm worden overgedragen aan een Almeerse zorgaanbieder voor een traject gericht op schuldstabilisatie.

5.6


Huisuitzetting en afsluiting van nutsvoorzieningen kan niet altijd worden uitgesloten

Schuldenaren kunnen te maken krijgen met dreigende huisuitzetting en/of afsluiting van nutsvoorzieningen. Ook crisisinterventie is in principe eenmalig. In geval schuldenaren herhaaldelijk een beroep doen op crisisinterventie bij schulddienstverlening of zorgaanbieders wordt bekeken of de schuldenaar zelf verantwoordelijkheid neemt voor de eigen situatie en de te zetten stappen. Indien dit niet het geval is zal er geen crisisondersteuning meer geboden worden. Dit kan tot gevolg hebben dat nutsvoorzieningen worden afgesloten of huisuitzettingen plaatsvinden. Indien een gezin met minderjarige kinderen meerdere malen een beroep doet op crisisinterventie is het uitgangspunt dat de kinderen nooit op straat mogen komen te staan. Dit houdt in dat ouders de nadrukkelijke keus krijgen alle benodigde stappen te zetten die nodig zijn voor het in te zetten traject (waaronder instemmen met budgetbeheer/beschermingsbewind) of een melding bij Bureau Jeugdzorg voor eventuele uithuisplaatsing van de kinderen.

22

Pagina 22/25

6


Resultaten en begroting aanpak schuldenproblematiek


Door de schulddienstverlening onder te brengen in één uitvoeringsorganisatie, te gaan werken met klantprofielen en een gedifferentieerd interventie aanbod in te voeren en de invoering van casemanagement en zorgcoördinatie wil de gemeente in één ontwikkelslag zowel de voorgenomen bezuiniging op schulddienstverlening realiseren als gaan voorzien in een passender aanbod. Deze wordt gerealiseerd door in een veel eerder stadium in te schatten wat voor een individu het hoogst haalbare beoogde doel is. 6.1

Resultaten schulddienstverlening

Met de schulddienstverleningsorganisatie worden afspraken gemaakt over welke productcategorieën geleverd gaan worden. Van elke productcategorie is het resultaat beschreven. Ook is er een indicatie afgegeven van de aantallen schuldenaren die per productcategorie worden verwacht. Voor elke productcategorie zijn in het contract met de uitvoeringsorganisatie meetbare kwaliteitseisen geformuleerd. Deze kwaliteitseisen hebben betrekking op de wacht@ en doorlooptijd en het slagingspercentage. Een minimale eis is dat de wettelijke termijnen worden gehaald. De volgende productcategorieën worden onderscheiden: Preventie: Het uitvoeren van het schuldpreventiebeleid van Almere. Aanmelding en screening op basis van klantprofielen: De screening bestaat zowel uit het afnemen van een vragenlijst als uit het voeren van een screeningsgesprek als eventuele vervolggesprekken. Aan het einde is er een definitief plan van aanpak en een beschikking ten aanzien van toelating tot de schulddienstverlening. Voor schuldenaren geldt dat de productcategorie “Aanmelding en screening” gemiddeld binnen 30 kalenderdagen, maar maximaal binnen 70 dagen, is afgerond. Voorbereiden van de schuldregeling: Aan het eind van deze fase is de schuldenaar schuldregelklaar, zowel in schuldregeltechnische als in psychosociale zin. Voor schuldenaren geldt dat de productcategorie “Voorbereiden schuldregeling” gemiddeld binnen 90 kalenderdagen is afgerond. Uitvoeren van de schuldregeling: Doel hierbij is dat de schuldenaar duurzaam schuldenvrij zal zijn aan het einde van het traject. Hierbij wordt duurzaam gedefinieerd als: de schuldenaar wil en kan zijn/haar budget zodanig beheersen dat naar verwachting ook op lange termijn geen nieuwe schulden zullen ontstaan. Voor minimaal 75% van de schuldenaren die zijn gestart met de productcategorie “Uitvoeren schuldregeling” geldt dat die de schuldregeling met het resultaat “duurzaam schuldenvrij” beëindigen. Crisisinterventie: Het in geval van dreigende huisuitzetting, afsluiting van nutsvoorzieningen of beslag op roerende zaken voorkomen daarvan. Voor minimaal 85% van de crisisinterventies die zijn gestart en waarop geen uitsluitingsbeleid van toepassing is wordt het resultaat bereikt Daarmee komt de gemeente op afstand te staan van de directe uitvoering van schulddienstverlening. Sturing zal via een opdrachtgever – opdrachtnemer relatie

23

Kenmerk


gaan, hierbij speelt het af te sluiten contract met de uitvoerder en het toezicht op de uitvoering van dit contract een belangrijke rol. In het contract zal een minimumset aan periodiek op te leveren managementinformatie (inhoud en vorm) worden opgenomen. Almere wil dat de managementinformatie, in overleg met de gemeente, wordt aangepast aan datgene dat voor een goede sturing op de opdracht noodzakelijk is. Het contract en de onderliggende dienst@ en productbeschrijving worden beheerd door de accounthouder aanpak schuldenproblematiek. Deze accounthouder is o.a. verantwoordelijk voor het doen van voorstellen om de dienst@ en productbeschrijving voortdurend afgestemd te houden op het Almeers beleid ten aanzien van de aanpak van schuldenproblematiek. Deze accounthouder draagt ook zorg voor de aansluiting van het beleid ten aanzien van de aanpak van schulden op het beleid ten aanzien van de trajecten gericht op schuldstabilisatie.

6.2

Begroting schulddienstverlening

In Almere is er voor gekozen de schulddienstverlening als een ‘open@einde@ regeling’ te positioneren. Dat wil zeggen dat een ieder die zich meldt bij de uitvoeringsorganisatie op basis van de gedefinieerde beleidsuitgangspunten een passend aanbod krijgt (dan wel doorverwezen wordt). In de programmabegroting 2013@2017 is – naast de reguliere middelen van € 2,4 miljoen (passend bij 1600 aanmeldingen) – voor de jaren 2013@2015 drie maal € 0,5 miljoen gereserveerd (passend bij in totaal 2150 aanmeldingen) om extra te verwachten klanten in de schulddienstverlening te kunnen opvangen. Afhankelijk van het exact aantal af te nemen producten binnen de gedefinieerde productcategorieën wordt er afgerekend met de uitvoeringsorganisatie. Hiermee is de bezuiniging uit het coalitieakkoord gerealiseerd.

24




Bijlage I: Klantprofielwerken



25

Schuldenaanpak in Almere = Werken met klantprofielen

Recommend Documents