SCHRIJVEN VOOR HET SCHERM. Bruno Koninckx

SCHRIJVEN VOOR HET SCHERM Bruno Koninckx

Inhoud     



1 Papier of scherm: echt anders? 2 Basisprincipes (schriftelijke) communicatie 3 Goed schrijven 4 Concreet aanpakken 5 Goed schrijven voor het scherm 6 Structuur

c DigitArte bvba - Bruno Koninckx

Vooraf  

Er bestaat geen wonderformule Volgen algemene regels ‘goed schrijven’ doet al veel


1 Papier of scherm: echt anders? 

De schermlezer is anders:  Puur

fysiek is lezen vanaf een scherm moeilijker en vermoeiender dan vanaf papier  Trager > lezer leest ‘scannend’ of in F-vorm  Ongeduldig + kritisch > zapt sneller weg  Leest niet graag lange teksten  Sterk(er) visueel ingesteld


1 Papier of scherm: echt anders? 

Het medium/scherm is anders:  Je

kan het niet (goed) vastnemen  De resolutie is anders  Er staat ‘concurrentie’ op voor de tekst  Andere

 Het

tekst, links, afbeeldingen, menu-opties,…

ene scherm is het andere niet

 Verschillende

groottes, resoluties, browsers, instellingen,…


1.1 Teksten aanpassen? 

Neen: gewoon bestaande tekst op de website zetten  Houdt

geen rekening met eigenschappen van schermlezer én scherm/web  In sommige gevallen toch gerechtvaardigd  (officiële)

documenten, controlelijst, brochure in Word of pdf



Beetje:  Tekst

wat meer in stukjes opkappen, wat meer witruimte, een link leggen, enz.  Voldoet voor veel ‘klassieke’ teksten niet  Zijn

 Kan

te breedsprakerig, te lange zinnen, enz.

voor sommige teksten wél



Opnieuw schrijven:  Een

scherm vraagt een compleet andere tekst  Het web vraagt een compleet andere tekst  Kan alleen maar als tekst vanaf nul wordt geschreven, niet herschreven  Kijken wat/hoe het basismateriaal is


1.1 Teksten aanpassen? Conclusie 1  







Geen eenduidig antwoord Hangt af van bestaand materiaal, doel, middelen, mankracht, tijd, enz. Gevaar van bestaand materiaal: er te dicht bij blijven > situatie per situatie bekijken > algemene principes van goede teksten blijven (zo goed als) geldig


1.1 Teksten aanpassen? 5 vragen 

1 Willen de bezoekers deze inhoud?  Gebruik

kennis van de bezoekers om te weten of ze de inhoud wel echt willen/nodig hebben



2 Is online tekst het beste formaat voor deze inhoud?  Vb.

een document met veel opmaak/grafisch materiaal, een lange tekst die niet korter kan beter laten downloaden


>

1.1 Teksten aanpassen? 5 vragen 

3 Is de inhoud in lijn met de missie van de site? 



4 Past de inhoud in de bestaande structuur? 



Cf verder. Op een verkoopssite moet geen niet relevante inhoud over het bedrijf staan Geen ‘losse’ inhoud in niet relevante bestaande onderdelen plaatsen

5 is de inhoud niet te veel tijdsgebonden? Herwerken kost tijd: is de inhoud nog wel relevant op het moment dat hij op de site komt?  (bron: www.ewriteonline.com ) 


2 Basisprincipes (schriftelijke) communicatie  

Een tekst schrijven + lezen = communiceren Rekening houden met communicatiemodel


2.1 Communicatiemodel 1     

Zender – boodschap – ontvanger Schrijver – (web)tekst – lezer > schrijver = ‘ik’ > tekst = tekst (?) > lezer = ?!


2.1 Communicatiemodel 2



Boodschap zender ≠ boodschap ontvanger >

‘ruis’: kan onderweg iets mee gebeuren


2.1 Communicatiemodel 3

Hoe je het bedoelt ≠ hoe iemand iets begrijpt > interpretatie ‘je hebt een mooie jurk aan’ Bij schriftelijke communicatie valt een groot deel van de extra verduidelijking (lichaamstaal, intonatie, gezichtsuitdrukking) weg Websites: interactie mogelijk: invloed op (vernieuwde) boodschap c DigitArte bvba - Bruno Koninckx

2.2 Schrijver 

Wie ben ik?  Individu

of vertegenwoordiger van een bedrijf/organisatie/dienst/…

   

Wat wil/moet/mag ik (niet) schrijven? Waarom schrijf ik/moet ik schrijven Waarom niet? > heeft invloed op wat + hoe je schrijft


2.3 Boodschap / tekst 

Wat wil/moet/kan ik precies zeggen? >



wat is de kernboodschap?

Wat is het doel?  Informeren,

overreden/overtuigen, beïnvloeden, groepsgevoel creëren (community), … >



verschillende tegelijk: wat is het belangrijkste?

Nieuwswaarde of niet / Wat is nieuw?


2.3 Boodschap / tekst  

Wat kan/moet er in staan? Antwoord op klassieke vragen: 5

W’s: Wie – wat – waar – waarom – wanneer  Hoe, hoeveel, welke oorzaken, welke gevolgen?


2.4 Ontvanger - lezer 



Lezersgericht schrijven: rekening houden met de kenmerken van het doelpubliek en de potentiële lezers/bezoekers Wie? > profiel opstellen van bezoekers:  Welke

leeftijd(en), achtergrond, welke beroepen, welke opleidingen, vrouw of man,…  privé of professioneel?  Voorkennis?


2.4 Ontvanger - lezer  Wat

verwacht hij van mij?

 Informatie,

een opinie, tot actie aangezet te worden, overtuigd worden, enz.

 Hoeveel

tijd heeft hij > webbezoeker heel weinig  Wat heb ik te bieden?  Hoe is mijn imago bij de bezoeker?  Talenkennis?





> op basis van het antwoord op deze vragen een profiel schetsen van de mogelijke bezoekers/lezers van de site > heeft niet alleen consequenties voor de tekst, maar ook voor de structuur, lay-out en technische keuzes Vb. jong publiek dat entertainment zoekt > flitsende site met heel korte, vlotte teksten  Vb. iets ouder publiek dat info zoekt over pensioenplanning > overzichtelijke site met rustige lay-out die teksten tot hun recht laat komen. 



Algemene principes:  Hou

de bedoelde/gehoopte lezer in het achterhoofd bij het schrijven  Indien geen duidelijk profiel: een gemiddelde veertienjarige in het achterhoofd houden


2.5 Oefening: bepaal het profiel 





Profiel: leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, kennis, privé/professioneel + waar leid je dit uit af Hoe uit zich dat in navigatie, vormgeving, lay-out en taal? Wordt het overal even consequent toegepast? 

www.mine.be



www.vlaanderen.be



www.livios.be



www.standaard.be



www.zdnet.be



…?


3 Goed schrijven: algemene principes         

Hou het doel en de doelgroep in het achterhoofd Concreet Beeldend Persoonlijk Helder en Direct Positief Aantrekkelijk Actief Correct taalgebruik c DigitArte bvba - Bruno Koninckx

3.1 Concreet   

Geen abstracte termen voorbeelden geven Zo specifiek/concreet mogelijk


3.2 Beeldend 

Is makkelijk voor te stellen  ‘Computertalen

werken volgens een binair stelsel’ vs ‘computers zetten alles om in reeksen van enen en nullen’

 

Maakt de tekst levendig Maar: opletten dat het beeld niet verkeerd begrepen kan worden


3.3 Persoonlijk 



 

 

Hangt van context, doel, en doelpubliek af hoe persoonlijk Zoek het evenwicht tussen afstandelijk en te familiair/persoonlijk Niet: ‘Men is geneigd om te denken dat…’ Wel: ‘Ik denk dat…’ of ‘De gemiddelde dertiger denkt dat…’ Niet: ‘Er wordt gezorgd voor een handleiding’ Wel: ‘U krijgt een handleiding…’ c DigitArte bvba - Bruno Koninckx

3.4 Helder en Direct   

  

Zeg het zo direct mogelijk Laat al het overbodige weg Probeer de kern van de boodschap in twee regels op te schrijven Helder, geen verbloemd taalgebruik Begrijpbare, dagelijkse taal Geen vaktermen of ‘dure’ woorden


3.5 Positief   

Probeer alles op een positieve manier te formuleren Probeer positieve woorden te gebruiken Vb. ‘Ziet u ook zo op tegen pensionering?’  Versus:

‘Weet u wat u allemaal kan u doen als u met pensioen bent?’


3.6 Aantrekkelijk    

Cf. andere principes Schrijf niet te droog Afwisseling in taalgebruik Maak het de lezer niet te moeilijk  Logica

in de tekst, makkelijk om volgen, …


3.7 Actief 

Gebruik zo weinig mogelijk passieve constructies  ‘er

wordt nog aan deze site gewerkt’ versus

 ‘Wij

zijn nog volop bezig om deze site verder uit te bouwen.’


3.8 Correct taalgebruik 

Correct, hedendaags Nederlands  Geen

verouderde woorden  Geen kromme zinnen  Tangconstructies  Geen lange zinnen (scherm!)


3.9 Oefening: profiel van eigen sites  

Cf eerste oefening Profiel: leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, kennis, privé/professioneel + waar leid je dit uit af



Hoe uit zich dat in navigatie, vormgeving, lay-out en taal?



Wordt het overal even consequent toegepast?

http://lienenarnout.be/cmd/ https://www.facebook.com/uitinwaregem#!/uitinwaregem www.waregem.be/vrije-tijd/cultuur www.logoantwerpen.be www.ruraalnetwerk.be/nlapps/default.asp www.herenthout.be c DigitArte bvba - Bruno Koninckx

4 Concreet aanpakken         

1 bepaal doel van tekst/site 2 omschrijf doelgroep 3 verzamel mensen & materiaal 4 selecteer bruikbaar materiaal 5 maak bouwplan van de tekst 6 orden materiaal in functie van bouwplan 7 schrijf 8 herlees 9 herschrijf


5 Goed schrijven voor het scherm    

Cf. 1 5.1 Hoeveel tekst? 5.2 Hoe schrijven? 5.3 Welke inhoud?


5.1 Hoeveel tekst? 

Jakob Nielsen: tekst op scherm lezen kwart trager > tekst helft korter (www.useit.com)  Meeste mensen lezen slechts twintig woorden op een startpagina  Mensen spenderen gemiddeld slechts 27 seconden op elke pagina. Voor het grootste deel zijn ze dan bezig links en andere visuele hints te zoeken om te zien naar waar ze dan gaan surfen.  Op verdere pagina’s spenderen ze meer tijd, maar niet langer dan een minuut. Ook voor productfiches en langere artikels 


5.1 Hoeveel tekst? 







‘minimalisten’: 150 woorden/800 tekens (incl.) per schermpagina ‘maximalisten’: lezer wil max. 6 schermen scrollen > 1000 woorden/6000 tekens > gulden middenweg: tussen 200 en 500 woorden/1200 en 3000 tekens per scherm Langere teksten: Niet onnodig over verschillende schermen spreiden  probeer met interne links te werken 


5.2 Hoe schrijven?    

Cf. 3! Direct to the point Geen uitweidingen of details Bij voorkeur korte zinnen van maximum 20 woorden >

geen staccato!  > wissel langere en korte zinnen af


5.2 Hoe schrijven? 

Geen tangconstructie (hoofdzin, bijzin, hoofdzin)  Vb.

We moesten een tijd wachten op de bus, die van een heel ander deel van de stad moest komen, vooraleer we onze zoon konden zien.  > De bus moest van een ander deel van de stad komen. Daarom duurde het een tijd eer we onze zoon konden zien.


5.3 Welke inhoud?  

Vertrek vanuit de bezoeker/lezer Niet aanbodgericht, maar vraaggericht  Cf.

Klasse.be  Best combinatie van beide 

Geen overbodige inhoud


6 Structuur   

6.1 Structuur van de site 6.2 Structuur van de pagina 6.3 Structuur van de tekst


6.1 Structuur van de site   

Cf. scannend lezen Een goede structuur helpt het scannen De bezoeker wil voortdurend weten waar hij is:  Waar

kom ik vandaan  Waar ben ik nu  Waar kan ik nog naartoe? >

broodkruimelnavigatie


6.1 Structuur van de site   

Maak het de bezoeker zo makkelijk mogelijk Boomstructuur met maximum 3 of 4 niveaus Zorg voor logische structuur en niveaus  Volgens

logica van de bezoeker!

>

niet volgens interne categorieën, interne productfamilies, enz.


6.1 Structuur van de site 

Logische structuur:  Thematisch  Alfabetisch

 Functioneel  Chronologisch  Volgens 

doelgroep

Testen met mensen uit de doelgroep


6.2 Structuur van de pagina 

Geen lege of zinloze pagina’s  ‘skip

intro’  Pagina gevuld met navigatie 

Maak meteen duidelijk wat de bezoeker kan verwachten van de pagina (site)


6.2 Structuur van de pagina  

Zorg voor een overzichtelijke pagina Makkelijk scanbaar  

 



Witruimtes > zorgen voor rust illustraties Korte tekstblokken Structuur door kopjes, opsommingtekens, enz.

Makkelijk leesbaar: 

Tekst in kolommen   

Niet te breed: niet horizontaal scrollen Kortere regels tekst zijn makkelijker te lezen Ook niet té smal


6.3 Structuur van de tekst  

Zorg voor een logische opbouw en structuur Deel de tekst op in afgelijnde tekstblokjes / alinea’s  Vier

tot zes regels  > helpen bij (grafische) structuur van de pagina


6.3 Structuur van de tekst 

Tekstblok:  Één

idee, mededeling, brokje informatie  Begin met een kernzin die aangeeft waar het in het blokje om gaat  De rest van het blokje werkt die kernzin uit.  Logische opbouw  Structuur: Ten eerste, ten tweede,…  Waar

mogelijk met opsommingstekens



Werk met titels en tussenkoppen  Kort

+ kernachtig  Aantrekkelijk: aanzetten tot lezen  Duidelijk aangeven wat er in het onderstaande tekstblok staat  Geen onduidelijke of vage koppen



Werk met vet, cursief voor kernbegrippen  Niet



mee overdrijven

Hyperlinks: gulden middenweg  Goed !

voor extra informatie

Externe link is concurrentie voor eigen tekst

 Binnen

of buiten de alinea  Maak duidelijk naar waar de link precies verwijst


6.4 Oefening 

 

   

Beoordeel sites op webtaal én structuur + herschrijf een pagina waarvan je denkt dat (je) het beter kan: http://lienenarnout.be/cmd/ https://www.facebook.com/uitinwaregem#!/uitinwaregem www.waregem.be/vrije-tijd/cultuur www.logoantwerpen.be www.ruraalnetwerk.be/nlapps/default.asp www.herenthout.be


7 Technische aspecten  

Spelling: tekst eerst in tekstverwerker schrijven (?) Content Management Systeem (CMS): denk aan herbruikbaarheid van teksten  Niet

alleen website, ook intranet, brochure, teletekst, IDTV, gsm,…  > denk aan verwijzingen, links, structuur, enz.


Handige links  

www.useit.com www.handboekusability.nl 

 

Checklists

http://webschrijven.startpagina.nl Geert Poort: Schrijven voor het web. Thema, 2000; ISBN 90.5871.0114





Willem Hendrikx: Schrijven voor het beeldscherm. Sdu Uitgevers. Stans Hageman: Schrijven voor het net. Een praktische handleiding. Sdu Uitgevers c DigitArte bvba - Bruno Koninckx

Besluit 

Schrijven voor het scherm is meer dan tekst produceren:  Denk

aan doel en vooral doelgroep  Schrijf helder, bondig, hedendaags,…  Zorg voor een goede structuur van de site, pagina én tekst


Nog vragen? [email protected]


SCHRIJVEN VOOR HET SCHERM. Bruno Koninckx

Recommend Documents