Schatkist jongeren
Rotterdam-Rijnmond
2 RADAR RADAR is het bureau voor gelijke behandeling en tegen discriminatie, werkzaam in de regio’s Midden-en West-Brabant, Rotterdam-Rijnmond en Zuid-Holland-Zuid. RADAR toetst en bewaakt de handhaving van artikel 1 van de Grondwet. In dit wetsartikel wordt het gelijkheidsbeginsel verwoord en discriminatie verboden. De meest voorkomende vormen zijn discriminatie op grond van afkomst, geslacht, seksuele gerichtheid, geloofs/levensovertuiging, leeftijd en handicap. RADAR ontplooit een breed scala aan activiteiten die gelijke behandeling bevorderen en discriminatie tegengaan: • Hulp en advies bij klachten en meldingen van discriminatie • Registratie en montering van klachten en meldingen • Onderzoek, analyse en rapportage • Beleidsbeïnvloeding en advisering van instellingen en organisaties • Deskundigheidsbevordering en training • Voorlichting en publieksbeïnvloeding Schatkisten Regelmatig wordt gezegd dat het onderwijs de oplossing is voor vele problemen van kinderen is. Dit is soms zeer frustrerend omdat de school hierdoor een enorme verantwoordelijkheid krijgt opgelegd, waarvan niet helemaal zeker is of ze deze ook hoort te nemen. Ook wordt er vaak geconstateerd dat jongeren op school veel liever en leuker zijn dan hierbuiten. Is het dan wel de oplossing om problemen als discriminatie en uitsluiting op school te behandelen? Wij denken van wel. Deze dingen gebeuren namelijk ook binnen de school of klas. Met deze schatkist wordt het bespreken van discriminatie en uitsluiting heel wat makkelijker. Want wij hebben al een grote hoeveelheid materiaal bij elkaar gezocht, vaak ook met een handleiding erbij. De onderwerpen zijn serieus en soms best zwaar, maar de nadruk ligt bij het behandelen van deze thema’s op plezier. Want spelend leren is vaak met dit soort onderwerpen het effectiefst. Het materiaal heeft als doel om de jongeren bewuster te laten worden van vooroordelen, racisme en discriminatie. De schatkist bevat onder meer lespakketten, videofilms, voorleesverhalen, computerprogramma’s, tentoonstellingen, interactieve cd’s en informatieve spelen.
Begripsvorming Termen als vooroordelen, discriminatie en racisme worden te pas en te onpas door elkaar gebruikt. Daarom worden de belangrijke begrippen hieronder uitgelegd. Vooroordelen zijn oordelen over groepen mensen, die vooraf gaan aan feitelijke waarnemingen. Met andere woorden: uitspraken over groepen mensen die niet helemaal of helemaal niet kloppen. Meestal zijn ze negatief. Discriminatie is letterlijk het maken van onderscheid. In de praktijk wordt bedoeld: het maken van onderscheid op onterechte gronden. Dus iemand anders behandelen om iets dat er helemaal niet toe doet. Je kunt gediscrimineerd worden op grond van je huidskleur of
3 afkomst, maar ook vanwege je leeftijd, je handicap, kortom: noem maar op. Het gaat hierbij om gedrag en handelingen. Geen onderscheid maken leidt soms ook tot discriminatie. Men behandelt mensen hetzelfde, terwijl de verschillende groepen niet hetzelfde zijn. Racisme heeft betrekking op een stelsel van denkbeelden. Globaal is het te omschrijven als een ideologie, waarbij wordt uitgegaan van de superioriteit van de ene groep ten opzichte van andere groepen.
Materiaallijst Op de volgende pagina’s vind je de inhoud van de schatkist jongeren voor het voortgezet onderwijs zoals deze er in Rotterdam-Rijnmond uitziet. In de regio’s Midden-en WestBrabant en Zuid-Holland-Zuid zijn ook schatkisten die grotendeels overeen komen. Uitwisseling van bepaald materiaal tussen de drie regio’s is mogelijk.
Contact Wil je een schatkist lenen of de mogelijkheden ervan bespreken? Of ben je misschien geïnteresseerd in iets anders? We bieden naast de schatkisten ook voorlichtingen, trainingen of grootschalige projecten aan. Ga voor meer informatie naar onze website of neem contact met ons op.
RADAR Rotterdam-Rijnmond Grotekerkplein 5 3011 GC Rotterdam t. 010-4113911 e
[email protected]
4
Vrijheid
Bovenbouw
Een grap gaat op reis en andere verhalen Vorm Uitgever Doelgroep
Dvd + handleiding Art. 1 14 jaar en ouder Wanneer voelt iemand zich gediscrimineerd? Wat doe je als een collega een racistische mop vertelt? Wat kun je doen tegen racistische opmerkingen op het werk of op school? Hoe gaan we eigenlijk met elkaar om? De vijf filmpjes op de dvd ‘Een grap gaat op reis’ roepen allerlei vragen op. De dvd is een hulpmiddel om vrijuit met elkaar over discriminatie, misverstanden en vooroordelen te praten en naar rechtvaardige oplossingen te zoeken.
Grens Gevallen: Waar Sta Jij? Vorm Uitgever Doelgroep
Dvd + handleiding Anne Frank Stichting 15 tot en met 18 jaar
De Anne Frank Stichting heeft een lespakket ontwikkeld dat docenten in staat stelt hun klas te laten debatteren over vrijheid van meningsuiting. Centraal staat de - mogelijke botsing tussen vrijheid van meningsuiting en het recht op bescherming tegen discriminatie. Het lespakket Grens gevallen – waar sta jij? daagt leerlingen uit een eigen mening te formuleren en zich te verdiepen in de mening van een ander. Grens gevallen – waar sta jij? bevat zeven actuele voorbeelden van botsende grondrechten zoals de zaak rond imam El Moumni, racisme op de voetbaltribune en Eminem. Centraal staan twee botsende grondrechten: vrijheid van meningsuiting en het recht op bescherming tegen discriminatie. De leerlingen gaan op zoek naar de grens tussen wat iemand nog wel mat zeggen, en wat niet meer.
5
Vooroordelen
Onderbouw en onderbouw
De tolerantietest Vorm Uitgever Jaar Doelgroep
Cd-rom Stichting Vredeseducatie 1996 12 tot en met 15 jaar De tolerantietest een soort van ‘tijdschrift-test’ die, wanneer multiple-choicevragen zijn beantwoord, laat zien hoe tolerant iemand is. Op de cd-rom vindt je twee tests: eén test voor kinderen van 12 tot 14 jaar én een test voor jongeren (en volwassenen) van 15 jaar en ouder. De test kan worden afgenomen binnen de setting van een school, jongerencentrum, jeugdclub of vormingscentrum. De test is geïllustreerd met een animatie bij iedere vraag die je hebt ingevuld. De uitkomst is echter niet veel bijzonders, het is dan ook vooral de bedoeling om na het invullen van de test met de groep aan de slag te gaan over de betekenis van die uitkomsten.
WERKWIJZE De test kan individueel gemaakt worden. Het kan een leuke aanvulling zijn op een projectweek: kinderen die al klaar zijn met hun taken kunnen de tijd vullen met deze test. De uitslag is zoals ook hierboven gezegd vrij eenvoudig en moet zeker besproken worden om het nut te geven. Ook is het soms erg eenvoudig om het algemeen juiste antwoord te geven.
De klaagzang: reageren op vooroordelen Vorm Uitgever Jaar Doelgroep Aantal
Brochure Anne Frank Stichting 1995 Vanaf 12 jaar 2 exemplaren beschikbaar
Brochure met tips voor de dagelijkse praktijk.
6
Feiten tegen vooroordelen Vorm Uitgever Jaar Doelgroep Aantal
Boek Anne Frank Stichting 1993 Vanaf 12 jaar 2 exemplaren beschikbaar
20 Vooroordelen tegen buitenlanders worden weerlegd door feiten. Verder: tekst over racisme en discriminatie; suggesties en tips; reageren op racistische incidenten; andere methoden; nuttige adressen; gebruikte en aanbevolen literatuur. Je weet niet wat je ziet! Vorm Uitgever Doelgroep Aantal
Strip- en opdrachtenboekje Anne Frank Stichting Vanaf 12 jaar 11 exemplaren beschikbaar
Verwerkingsmateriaal te gebruiken bij ‘Feiten tegen vooroordelen’.
Oordelen vooroordelen Vorm Uitgever Jaar Doelgroep
Kaartspel met handleiding Prisma 1995 Vanaf 12 jaar Het spelmateriaal van ‘Oordelen vooroordelen’ bestaat uit een pak van 75 kaarten – met daarop een tot handelen, reageren of discussiëren uitnodigende tekst – onderverdeeld in zes categorieën: vooroordelen; uitbeeldopdrachten; kennisvragen; positief kijken naar ‘de ander’; emoties en situatieschetsen. Er is ook een aantal blanco kaartjes, die kunnen worden beschreven voordat het spel gespeeld gaat worden (met actuele informatie, locale voorbeelden, aansluitend bij de praktijk van de groep waarmee het spel gespeeld wordt). Naast de kaartjes is er een uitgebreide gebruiksaanwijzing met een algemene inleiding en tekst en uitleg over het spel. Tips voor de begeleiding en mogelijkheden voor verdieping en verwerking.
WERKWIJZE Dit is materiaal voor een complete les over vooroordelen en oordelen. Er wordt een spel gedaan (leuk) maar er wordt ook meer informatie gegeven (educatief) en bovendien krijgt de groep en de docent/begeleider zicht op de denkwijze en mening van de anderen (inzicht). Een veelzijdige manier om het onderwerp vooroordelen en oordelen te behandelen. In de handleiding staan tips, informatie en uitleg over het spel. Ook zijn er een aantal mogelijkheden gegeven de les uit te breiden, met bijvoorbeeld een film.
7
Niveau R Vorm Uitgever Doelgroep
Cd-rom Jeugd en Vrede 9 tot en met 18 jaar Deze originele cd-rom neemt de intolerantie van de spelers op de korrel. Daarbij zijn de thema’s vooroordelen en conflicten nooit ver uit de buurt. Maar tegelijkertijd leert Niveau R dat louter tolerantie niet voldoende is. Respect, dat is het sleutelbegrip waar het allemaal om draait. Er zijn vier niveaus, telkens op maat gemaakt voor de doelgroepen 9 tot 13 jaar en 14 tot 18 jaar.
Niveau 1 leert de speler meer over de betekenis van begrippen als tolerantie, discriminatie en racisme. In Niveau 2 krijgt de speler exact 300 seconden om zich doorheen 10 moeilijke meerkeuzevragen over verdraagzaamheid te worstelen. Op het einde van de test ontdekt de speler hoe intolerant hij zelf is. Op Niveau 3 legt de speler een interactieve weg af. Verdraagzaamheid, respect, vooroordelen en conflicten passeren de revue in filmpjes, strips en foto-opdrachten. Tot slot brengt Niveau 4 zes groepsopdrachten. Filmpjes en foto’s zetten de groepjes op het verkeerde been en nodigen uit tot discussie. Ligt Niveau R, het niveau van een respectvolle levenshouding, in het verschiet of is er nog heel wat werk aan de winkel. Lefgozers ontdekken het met deze test.
8
Multiculturaliteit
Onderbouw
De drakenkoning Vorm Uitgever Jaar Doelgroep
Luister-cd + begeleidend boekje Stichting Drakenkoning 2006 8 tot en met 14 jaar Op de luister CD staan acht verhalen uit verschillende windstreken. De verhalen & de vertellers 1 Moluks, De puistenprins - Geronimo Huwaë 2 Surinaams, Anansie in gevecht met de teerpop - Laetitia Griffith 3 Japans, De magische regenjas - Ayumi van der Meide 4 Chinees, Liu Yi en de drakenkoning - May An Go 5 Srilankaans, Op weg naar de hemel - Inoka Twickler 6 Marokkaans, Jij en jouw ouders - Ahmed Marcouch 7 Turks, De luie kreeft - Funda Müjde 8 Antilliaans, Het verhaal van Nora - John Leerdam
Bovenbouw
Het migrantenspel Vorm Duur Aantal
Spel 1 tot 1,5 uur 6 tot 24 spelers
Via rollenspel maken we kennis met het leven van de migranten. De rollen geven een goed beeld van de verscheidenheid in deze groep. Hoe en wanneer ze hier gekomen zijn en welke problemen ze al ondervonden hebben.
9
Onderbouw, bovenbouw en volwassenen Rafa-Rafa Vorm Uitgever
Spel Centrum Informatieve Spelen Alfa en Bèta 'Rafa Rafa' laat de spelers ervaren hoe vooroordelen en racisme ontstaan, hoe moeilijk het is om zich te integreren in een onbekend land. Dit simulatiespel spoort 2 vreemde culturen aan tot het ontdekken van elkaars gewoonten, gebruiken en afspraken. Die moeten ze eerst binnen hun eigen cultuur inoefenen. Na een tijdje gaan beide culturen bij elkaar op bezoek. De spelers proberen uit te vinden wat bepaalde gedragscodes in de andere cultuur betekenen.
WERKWIJZE Interessant spel waarin iedereen een nieuwe cultuur binnenstapt. Iedereen beleeft het gevoel van ‘wij-zij’-denken. De andere groep is raar, onbeleefd en stom. Het groepsgevoel wordt erg sterk wanneer er vertegenwoordigers van de andere cultuur jouw land binnenkomt. Dit spel bestaat grotendeels uit beleving. De nabespreking is echter niet weg te laten. Deze maakt het educatief en/of informatief. Rafa-Rafa is dus heel goed te gebruiken als onderdeel van een les, workshop of themaweek. Zonder een goede nabespreking blijft het een raar spel die de meeste mensen lang bij zal blijven. Leuk voor jong en oud, zeker ook geschikt voor (jong-) volwassenen! Hanne en Hassan Vorm Uitgever Doelgroep
Educatief spel Jeugd en Vrede Vanaf 9 jaar Culturen met elkaar vergelijken kan soms tot verrassende ontdekkingen leiden. Zeker als deze ontdekkingstocht wordt gegoten in een gezelschapsspel dat gebaseerd is op het ganzenbordprincipe. Interculturele, geografische of geschiedkundige kennis is niet vereist. De thema's zijn gegrepen uit het dagelijks leven. Hoe meer vragen de speler correct beantwoordt, hoe meer personen van verschillende origine hij mag meenemen naar het eindpunt: een fantastische interculturele bruiloft.
Dit gezelschapsspel, dat best met grotere groepen kan gespeeld worden, wil zowel jong als oud aanzetten om met een open, respectvolle blik te kijken naar andere culturen. Stevige doos met spelbord, pionnen, dobbelstenen en 60 vraagkaarten.
10
Ouders/opvoeders
Waar een wil is & een weg Vorm Uitgever Jaar Aantal
Boek Anne Frank Stichting 1996 4 exemplaren beschikbaar
Zes voorbeelden uit de praktijk van basis- en beroepsonderwijs door heel Nederland.
11
Racisme
Onderbouw en bovenbouw
Racistisch? Ik!? Vorm Uitgever Jaar
Stripboek Europese Gemeenschappen 1998
Dit humoristische en informatieve stripverhaal voor onderwijsgevenden en jongeren is bedoeld als aanzet tot het nadenken en praten over racisme. Aan het einde van het boekje vindt je meer informatie over racisme en de strijd om dit te bestrijden. Elke strip bestaat uit één pagina. Totaal 31 pagina's. WERKWIJZE Dit stripboek is te gebruiken bij een projectweek over onder andere racisme, discriminatie of vooroordelen. Het kan bijvoorbeeld in de klas liggen zodat kinderen erin kunnen lezen wanneer ze tijd hebben. Ook kunnen de strips als voorbeeld dienen van een bespreking, les, etc. Elke strip bestaat uit een pagina zodat er makkelijk werkbare kopieën gemaakt kunnen worden.
De ontdekking Vorm Uitgever Jaar
Stripboek + lesmateriaal Anne Frank Stichting 2003 Als Jeroen rondsnuffelt op de zolder van oma, vindt hij de oorlogsplakboeken van haar. Hij hoort dat er tijdens de WOII in zijn familie dingen zijn gebeurd waarover altijd gezwegen is. Bij het stripboek is ook lesmateriaal gemaakt. Deze is te vinden op de website van de Anne Frank Stichting: www.annefrank.nl/ontdekking en is tevens eenmaal in kleur uitgeprint toegevoegd.
12
De zoektocht Vorm Uitgever Jaar
Stripboek + lesmateriaal Anne Frank Stichting 2003 Esther heeft jaren niet kunnen praten over haar oorlogservaringen. Nu heeft zij van Bob gehoord wat er met haar ouders is gebeurd. De zoektocht naar het lot van haar ouders is voltooid. Als Esther haar oude vriendin Helena vertelt hoe zij haar ouders altijd vreselijk heeft gemist, herinnert Helena zich iets… Bij het stripboek is ook lesmateriaal gemaakt. Deze is te vinden op de website van de Anne Frank Stichting: www.annefrank.nl/zoektocht en is tevens eenmaal in kleur uitgeprint toegevoegd.
Over deuren intrappen en je neus stoten Vorm Uitgever Jaar Duur
Video + handleiding + ideeënboekjes Projectgroep Venster 1995 25 minuten
Deze video is gemaakt naar aanleiding va de in 1984 verschenen video over de moord op Kerwin Duinmeyer, een 15-jarige jongen van Antilliaanse afkomst die werd neergestoken door een racistische skinhead in Amsterdam. De video vraagt jongeren stil te staan bij de gevolgen van uitsluiting en laat keihard zien waar dit toe kan leiden: een moord op een onschuldige jongen, slechts vanwege zijn huidskleur.
De handleiding heeft vooral nut als ‘grabbelton’. De begeleider/docent kan – passend bij de lesgroep èn passend binnen de beschikbare tijd – uit allerlei aandachtspunten en bijbehorende werkvormen kiezen. De handleiding is misschien wat saai (wat de vormgeving betreft) en te uitgebreid (wat de opgenomen onderdelen betreft); maar hij is dan ook bedoeld voor leerkrachten en niet voor leerlingen (die hebben hun ideeënboekje). In het ideeënboekje wordt kort herhaald hoe uitsluiting kan beginnen en waar het toe kan leiden. Verder bevat het (verouderde) informatie over organisaties, acties en ideeën die je kunnen helpen in de strijd tegen discriminatie.
13
Homodiscriminatie
Onderbouw
Hey Russel! Een bijzondere vriendschap Vorm Uitgever Auteur Jaar Doelgroep
Boek + lesbrief Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Marian Hoefnagel 2006 12 tot en met 14 jaar Hey Russel! Een bijzondere vriendschap gaat over een Antilliaanse jongen van 15 jaar uit Rotterdam, genaamd Russel, die bevriend raakt met de Hollandse jongen Jim. Wanneer Russel vermoedt dat Jim homo is, staat hij voor een dilemma. Kiest hij voor de vriendschap met Jim of bezwijkt hij voor de druk van de mensen om hem heen, bang om niet meer cool gevonden te worden? De lesbrief behandeld stap voor stap vrijwel alles wat er in het boek voorkomt. De docent/begeleider kan hierbinnen zelf dingen toevoegen of weglaten. Hey Russel! maakt onderdeel uit van de Reality Reeks, een serie boeken voor jongeren die moeite hebben met lezen en is in zeer begrijpelijke taal geschreven.
Onderbouw en bovenbouw
Burger Inn Vorm Uitgever Jaar Duur Doelgroep
Video Forum 1999 20 minuten Vanaf 13 jaar Burger Inn is een hamburgertent waar jongeren na schooltijd of ’s avonds rond hangen. Een plek zoals je die in elk dorp of stad kunt vinden. Op deze plek komen jongeren met allerlei verschillende achtergronden samen. Je krijgt er te maken met zaken die we overal in onze maatschappij tegenkomen: verliefdheid, vriendschap, ruzie en onverdraagzaamheid, groepsgedrag en opkomen voor de eigen mening. Over homo’s bijvoorbeeld…
14
Ik weet wie ik ben Vorm Uitgever Jaar Doelgroep
Lespakket Gelijke Kansen, Vlaanderen 1998 Vanaf 12 jaar
Deze educatieve map is een handig werkinstrument om het holebi-zijn uit de taboesfeer te halen en jongeren het fenomeen van het anders-zijn te leren kennen en aanvaarden. De map bestaat uit een theoretisch deel, hierin staan alles wat je wilt weten over homoseksualiteit, maar niet durft vragen. De identiteit van holebi’s: ontdekken en zoeken langs verschillende wegen… . In het tweede deel vind je methodieken rond homoseksualiteit (bespreekbaar maken, leren inleven in leefwereld van holebi’s, verhogen positief zelfbeeld, aanvaarding holebi-zijn, coming-out).
Dubbel divers Vorm Uitgever Jaar Doelgroep
boek Schorer Stichting 2004 Vanaf 12 jaar Jongeren discrimineren vaak op grond van seksuele voorkeur of etnische afkomst. Dit bespreekbaar maken in groepen jongeren is echter lastig. Hoe kun je in de klas over seksualiteit en etniciteit praten? Hoe kun je met negatief gedrag naar homo’s in de klas omgaan? Hoe kun je lesbische en homoseksuele leerlingen het best helpen? Deze didactische handleiding is een hulpmiddel in de strijd tegen discriminatie onder jongeren, bedoeld voor voorlichters, docenten, leerlingenbegeleiders en psychosociale hulpverleners. Met richtlijnen, adviezen, methoden en tips voor gebruik in onderwijs en gezondheidszorg. Theorie met negen routeplanners over: coming out en identiteit, relaties, leefstijlen, gezondheid en psychosociale problemen, lesbisch en homospecifieke hulpverlening, seksualiteit, subculturen, geschiedenis, cultuur en religie.
