1
Een Schatkist vol Vertelgeheimen Bedankt voor het downloaden van het voorproefje van mijn boek ‘Een Schatkist vol Vertelgeheimen’. Mijn naam is Hans van Woerkom, verhalenverteller en verteltrainer.
Mijn grote passie is het vertellen van verhalen en het trainen van mensen, jong en oud, in het vertellen van verhalen. Wat is er heerlijker dan het luisteren naar een mooi verhaal? In dit voorproefje vind je: Recensies – Workshops – Hoofdstuk 1 – Hoofdstuk 2
Een Schatkist vol Vertelgeheimen is mijn eerste boek en zeker niet het laatste. Als iemand me vraagt wat ik in dit boek het meest waardevolle vind, geef ik als antwoord: Deel 2 – Een Schatkist vol Verhalen – In hoofdstuk 11-20 behandel ik tien belangrijke waarden zoals vriendschap, samenwerking, respect. Bij elk van deze waarden heb ik mooie verhalen gezocht. Hiermee kun je op een positieve manier werken aan het karakter van kinderen. In hoofdstuk 21 behandel ik het onderwerp pesten: een heel actueel thema. Als je veel aandacht besteedt aan de waarden, hoef je minder aandacht te besteden aan pesten. Natuurlijk kan ik veel meer over het boek zeggen, maar het lijkt me een goed idee om anderen eerst aan het woord te laten.
Eindelijk een tegengeluid in onderwijsland! Leerkrachten die worstelen met cito-stress, prestatiedruk, inspectienormen en uitstroomprofielen hebben met het nieuwe boek van Hans van Woerkom een ‘Schatkist’ in handen. Lees het boek, probeer het uit in je klas en kom zelf tot de conclusie: ‘Met verhalen vertellen bereik je meer!’ ‘Een Schatkist vol Vertelgeheimen’ is een must voor elke leerkracht en Pabo-student die kinderen echt iets wil ‘meegeven’. De bijgevoegde DVD en CD maken de Schatkist meer dan compleet. Bert en Ingrid Delhaas, leerkrachten Het Open Venster, Rotterdam ‘EEN SCHATKIST VOL VERTELGEHEIMEN’ ‘Een Schatkist vol Vertelgeheimen’ is een kookboek van het vertellen; recepten en smakelijke plaatjes, die je nieuwsgierig maken om zelf uit te proberen. Voor mensen die weinig tijd 2
hebben, biedt het boek heel veel als je beter wilt leren vertellen. Het boek staat vol bruikbare verhalen en er is een CD en DVD.’ Eric Borrias, de meest gevraagde verteller van Nederland Een boek waar je wel inspiratie van moet krijgen: voor zowel de beginnende als de gevorderde verteller! Het verhaal en de sociale ontwikkeling samengebundeld! Met recht een SCHAT! Marcelle Schaarman, leerkracht Elout van Soeterwoudeschool, Rotterdam Een Schatkist vol Vertelgeheimen ‘Dit uitgebreide boek staat bomvol tips en technieken voor het boeiend vertellen van een verhaal. Alles bij elkaar is het een inspirerende en rijk gevulde schatkist.’ Nico van Lent, verhalenverteller
‘Hans heeft zijn jarenlange ervaring in het onderwijs en zijn vertellersvakmanschap samen gebracht in een schitterend boek. Een ware schatkist vol tips en tricks. Dit boek hoort binnen handbereik van iedere leerkracht, want een leerkracht die goed kan vertellen, kan leerlingen boeien als geen ander!’ Mia Verbeelen, verteller van het jaar 2015
Als je meer informatie wilt: 010-5120667
[email protected] Mijn missie: Zoveel mogelijk leerkrachten de onschatbare waarde laten inzien van het vertellen van verhalen.
Mijn visie: Verhalen vertellen is een geweldige en inspirerende manier om aan leerdoelen te werken. Leerkrachten, die goed kunnen vertellen, boeien kinderen. De informatie via verhalen blijft veel langer en beter hangen. Ik help leerkrachten en aanstaande leerkrachten om sneller en beter een verhaal voor te bereiden en te vertellen. (heel handig als je een verhaal in 30 minuten kunt voorbereiden) Mijn workshops kenmerken zich door een goede sfeer, humor, positieve feedback, enthousiasme en betrokkenheid. Twee recensies van vertelworkshops van directeuren uit het basisonderwijs: In het begin was de sfeer wat afwachtend. Al snel was het ijs gebroken, toen Hans van Woerkom heel beeldend een verhaal vertelde. Met korte spelopdrachten in groepen ging iedereen aan de slag en al snel bleek dat in elke leerkracht de verteller (weer) boven kwam. Met als resultaat prachtige vertellingen voor en door het team. Wat goed om deze talenten van elkaar te kunnen bewonderen. Wat knap dat Hans dit in een paar uur tijd voor elkaar heeft gekregen! Marjan den Haan, directeur Julianaschool Dordrecht
Om het vertellen van verhalen een nieuwe impuls te geven bij ons op school, hebben we Hans van Woerkom gevraagd een vertelworkshop te geven aan ons team. Het was een energieke en inspirerende avond voor onze 50 collega's! Het vakmanschap van Hans heeft ons enthousiast gemaakt en geleerd hoe je in korte tijd een verhaal kan voorbereiden. José van Heusden, directeur CBS Johan Friso Dordrecht Een recensie van drie vertelworkshops op een PABO in Groningen: 3
'Hans heeft voor de eerstejaars studenten van de Academische lerarenopleiding basisonderwijs een workshop verhalen vertellen verzorgd. Hij begon met een mooi verhaal waarin hij de kwaliteiten van een verhalenverteller duidelijk demonstreerde. Vervolgens zette hij de studenten op een leuke en zinvolle wijze aan het werk met een verhaal. Na 1 uur en drie kwartier waren de studenten in staat samen een verhaal te vertellen dat ze daarvoor hadden ingestudeerd. Een knappe prestatie!' Bernard Bloem, docent Nederlands AOLB, Hanze University Groningen
Een recensie van Octo, een instelling die teamtrainingen verzorgt: Met Octo organiseren wij teamtrainingen in het onderwijs. Vaak gebruiken we Hans van Woerkom tijdens een training om een verhalenworkshop te geven. Zijn unieke wijze van vertellen is bijzonder inspirerend voor onderwijsgevenden. Na de workshop kunnen de deelnemers met deze inspiratie en de nodige verteltips op een veilige manier aan de slag in de klassensituatie. Ik kan een workshop van Hans aan iedereen aanbevelen. Eric Teunisse, oud-directeur van Montessorischool Kralingen, nu teamtrainer
Workshops Een goede manier om de vertelvaardigheden, die je opgedaan hebt in het boek, in praktijk te brengen is het volgen van vertelworkshops. Praktisch bezig zijn in een groep stimuleert en verdiept je vaardigheden. Je leert veel door naar elkaar te luisteren en te kijken. Je gaat dingen uitproberen. En natuurlijk krijg je feedback die je beter maakt in het vertellen van een verhaal. Er wordt vaak gewerkt in tweetallen en soms in groepsverband. De basisaanpak is: goed luisteren, waardering geven en suggesties aanreiken. Het is handig als je weet wat je moeilijk vindt bij het vertellen en waar je ondersteuning bij wilt. Je gaat op zoek naar de verteller die je wilt zijn. Bij workshops is maatwerk belangrijk. Iedere groep, ieder schoolteam is weer anders. Workshops duren minimaal 90 minuten, maar het kan ook een dagdeel of twee dagdelen duren. Of het wordt een cyclus van meerdere workshops, eventueel verdeeld over een langere periode. Doelgroepen: een schoolteam, deel van een schoolteam, beginnende vertellers. Er zijn veel vertelworkshops: een greep uit de mogelijkheden ‘Een verhaal vertelklaar in 30 minuten’ ‘De geheimen van interactief vertellen’ ‘Humor: de krenten in de pap’ ‘Spanning: op het puntje van je stoel’ ‘Verbeelding: sleutel tot een geweldig verhaal’ ‘Jeugdherinnering met een lach en een traan’ Uiteraard is maatwerk altijd mogelijk. Informatie: 010-5120667 of
[email protected] Boek bestellen: http://hansvanwoerkom.nl/boek_schatkist_vol_vertelgeheimen/
4
Hoofdstuk 1
Een Schatkist vol Vertelgeheimen Geheimen houd je voor jezelf. Die moet je niet doorvertellen. Ik ga je een nieuw geheim vertellen: Sommige geheimen mag je delen!
Verhalen zitten vol geheimen, vol wijsheid en die ga jij delen met de mensen die jouw verhalen willen horen. Dat schreef de verhalenverteller van dat kistje in de sneeuw. In ‘Geheimen’ had ik het over vertelgeheimen. Vertelgeheimen zijn verteltips en andere belangrijke zaken die te maken hebben met vertellen. Dit boek zit er vol mee! Geheimen die ik graag met je deel en die je tijd zullen besparen.
Het plezier van het vertellen Toen ik nog leerkracht was in het basisonderwijs, ontdekte ik het grenzeloze plezier van het vertellen van verhalen. Op het moment dat ik de verhalen binnenstapte, gingen de kinderen met me mee op avontuur. Het werd rustig in de klas. Er was alle aandacht voor het verhaal. Het mooiste vond ik de gezichten van de kinderen. Steeds weer zag ik dat verlangen naar nog meer avonturen. Even met z’n allen naar een andere wereld: David en Goliath, Odysseus en de cycloop, de Watergeuzen voor Den Briel, Roodkapje, piratenkapitein Sharp. Verhalen over Indianen, Romeinen en dieren. Ik verzon vervolgverhalen over vier kinderen die voor detective speelden. En steeds die vraag: ‘Meester, hoe gaat het nu verder?’ Een groot succes waren de belevenissen van vier wappers geïnspireerd door ‘In de Ban van de Ring’. Ik hield van lesgeven, maar het verhalen vertellen stond ruimschoots op nummer 1. Als je veel vertelt, reik je de kinderen een schat aan waar ze later veel plezier van hebben. Je prikkelt hun fantasie, hun verbeelding. Dat is erg belangrijk in deze tijd waarin kinderen worden overspoeld door beelden.
Wat zijn voordelen als je goed kunt vertellen? Verderop in dit hoofdstuk ga ik dieper in op de voordelen, maar het is goed om te weten wat het je als leerkracht zoal kan opleveren als je goed kunt vertellen. Er is ook sprake van een wisselwerking. Als het goed voor jou is, is het bijna altijd goed voor de kinderen. 1. Een goede verteljuf of vertelmeester vergeten de kinderen nooit meer! 2. De kinderen hangen aan je lippen. Dat geeft een heel prettig gevoel. 3. Drukke kinderen worden tijdens het vertellen rustig. 4. De kinderen luisteren graag naar een mooi verhaal. Goed voor de concentratie. 4. Je beleeft elke keer een bijzonder avontuur. Met elke groep is het weer anders. 5. Je bent actief bezig met het verbeteren van de sfeer in je groep. 6. Goede verhalen vertellen werkt karaktervormend: in verhalen zitten belangrijke waarden. 5
Wat is eigenlijk een verhaal? Zoveel verhalenvertellers, zoveel meningen. In mijn omschrijving houd ik het simpel. Een verhaal is een geheel van een aantal gebeurtenissen die met elkaar te maken hebben. Het heeft een begin, een midden en een eind. Het heeft een hoofdpersoon, die een probleem, een obstakel of een conflict meemaakt. Een verhaal bestaat vooral uit beelden! Waarom is een verhaal beter te onthouden en blijft het veel langer hangen dan zakelijke informatie? Een verhaal is een opeenvolging van gebeurtenissen. Het vormt een geheel. De informatie hoort bij elkaar. Er vormen zich beelden in de hoofden van de luisteraars. Met het verhaal komen emoties mee en die worden gevoeld. Dat helpt bij het herinneren. Die luisteraars zijn trouwens heel belangrijk. Zonder hen is er geen verhaal! Een goed verteld verhaal komt heel dichtbij. Het is alsof je erbij bent, alsof je er middenin zit. Sommige mensen voelen zich als het ware in het verhaal gezogen. Een kind schreef laatst: het was net of ik in het verhaal zat!
Geen tijd voor een verhaal Er wordt tegenwoordig op de basisschool beduidend minder vaak verteld dan vroeger en dat kan ik nog begrijpen ook gezien de hoge werkdruk. Regelmatig hoor ik leerkrachten zeggen: ‘Verhalen vertellen is leuk, maar ik heb geen tijd om ze voor te bereiden en waar vind ik geschikte korte verhalen? Als je dit boek leest en gebruikt, zul je ondersteuning vinden in het sneller en beter voorbereiden van een verhaal en het vertellen ervan. Stel je voor: Een verhaal voorbereiden in 30 minuten! Dat kan. Zou je dan vaker een verhaal voorbereiden? … Ja, toch! In hoofdstuk 7 en 8 zal ik uit de doeken doen hoe je je voorbereiding kan terugbrengen naar ongeveer 30 minuten.
Dit boek is een naslagwerk Je kunt dit boek zien als een naslagwerk. Het is een boek om je te inspireren. Het geeft gereedschappen, ideeën en suggesties. Hoe je een verhaal vertelt, bepaal je zelf. Je kunt lezen hoe ik het zou doen, maar jij bent jij. Jij hebt net als ieder ander mens creativiteit in je, een probleemoplossend vermogen. Als je met vertellen begint, merk je dat je problemen moet oplossen: van de karakters, maar ook over hoe je het verhaal, waar je mee bezig bent, het beste kunt vertellen. Hoe breng je een verhaal tot leven? Hoe vertel je het zo dat de kinderen op het puntje van hun stoel zitten, dat ze absoluut willen weten hoe het verder gaat? Hoe kun je zo vertellen dat er zich beelden vormen in de hoofden van de kinderen? Niet iedereen ziet gemakkelijk beelden, maar er zijn nog veel meer zintuigen waar je de fantasie mee kunt prikkelen.
Enkele voordelen van het vertellen van verhalen 6
Eén van de grote voordelen van verhalen is namelijk dat het de fantasie prikkelt, de verbeelding. Ik hoor kinderen vaak zeggen: ‘Ik zag het helemaal voor me.’ Of ‘Ik moest een beetje huilen.’ Meteen veegde ze een traan weg: een meisje van 11. De leerkracht voegde me nog toe: ‘Ik had een brok in mijn keel. Tsjonge, wat een mooi verhaal.’ Dat is een ander voordeel. Met een verhaal komen de emoties mee en die worden gevoeld. ‘Meneer, is dat verhaal echt gebeurd?’ Meestal zeg ik dan: ‘Misschien is het niet echt gebeurd, maar het is wel waar.’ Dan zie je de vragensteller even kijken met een groot vraagteken op het gezicht. Nog een voordeel is dat je moeilijk bespreekbare onderwerpen veel gemakkelijker aan de orde kunt stellen. Als je tegen een kind zegt: ‘Nou moet je eens ophouden met dat gepest. Ik heb er echt genoeg van.’ De kans dat dit helpt is aanwezig, maar niet zo groot. Doordat bij een verteld verhaal de emoties worden gevoeld, kunnen de kinderen zich meer inleven in de gevoelens van de karakters in het verhaal. Daarna kun je er gemakkelijker over praten. In een verhaal kun je iets verstoppen dat het probleem op een niet rechtstreekse manier aan de orde stelt. De ‘naakte’ waarheid willen de meeste mensen niet graag horen. Dat doet me denken aan ‘WAARHEID en VERHAAL’. Het is een bewerking van een oud volksverhaal.
Waarheid en Verhaal Niemand wilde naar hem luisteren. Nog nooit had hij een glimlach gehad of een warme groet. Hij had geen vrienden. Nu was hij terecht gekomen op de markt in een kleine stad. O, wat deden zijn voeten pijn. Ze brandden. Op het moment dat de mensen de man zagen, draaiden ze zich om. Sommigen bedekten hun gezicht. Anderen schreeuwden in grote angst en renden weg. De volgende dag was het nog erger. Ze scholden de man uit en gooiden vieze rommel naar hem toe. De man wist het niet meer. Hij viel neer en begon te huilen. Plotseling is er veel rumoer. Er klinken vrolijke geluiden, gelach, applaus. Op de markt verschijnt een betoverend mooie vrouw gekleed in felle kleuren en prachtige zwarte haren. Om haar hals draagt ze gouden kettingen, om haar polsen glinsterende armbanden en aan elke vinger zit een fraaie ring. De man kijkt met verbazing en jaloezie naar de mooie vrouw. De vrouw ontdekt de huilende man en stapt op hem af. ‘Beste man, waarom huil je?’ ‘Gewoon, omdat ik oud ben. Iedereen heeft een hekel aan mij omdat ik oud ben.’ ‘Dat geloof ik niet. Ik ben ouder dan jij en alle mensen vinden mij aardig, houden van mij. Ik voel me mooier en stralender dan ooit.’
7
‘Wie bent u dan?’ ‘Mijn naam is VERHAAL. En hoe heet jij?’ ‘Eh, WAARHEID.’ ‘Ah, weet je wat ik denk? Mensen haten jou, omdat je naakt over straat loopt. En ze haten je, omdat je dingen zegt, die ze niet willen horen. Kun je je voorstellen dat mensen bang voor je zijn?’ ‘Ja, eigenlijk wel.’ ‘Waarheid, ik zal je helpen.’ Zie Tekeningen bij verhalen hoofdstukken: 2. Waarheid en verhaal Verhaal pakt één van haar mooie kleurige kledingstukken en kleedt waarheid er mee aan! Maar dat is niet alles. Om zijn hals doet ze een gouden ketting, om elke pols een glinsterende armband en aan drie vingers glimmende ringen. Waarheid voelt zich anders en staat veel meer rechtop. Gearmd lopen verhaal en waarheid over de markt. Voor de eerste keer in zijn leven wordt Waarheid vriendelijk begroet. Ja, mooi aangekleed wordt waarheid elke keer ontvangen als een vriend. Met open armen en een warme glimlach. Misschien kom je ze binnenkort tegen: VERHAAL arm in arm lopend met … WAARHEID!
In een verhaal zit altijd wel een stukje waarheid verpakt. De luisteraar kan trouwens zelf bepalen wat voor hem of haar het belangrijkste is. Ook kunnen de kinderen door de beelden en / of andere indrukken van een verhaal de informatie veel beter onthouden dan bijvoorbeeld een regel die ze bij het rekenen leren. Er zijn vele versies van ‘Waarheid en Verhaal’. In een andere versie is ‘Waarheid’ een oude vrouw en ‘Verhaal’ een knappe jongeman! Waarom zou je eigenlijk een verhaal vertellen? Hieronder volgt een kleine greep uit de vele voordelen. 8
Tien voordelen van het vertellen van verhalen 1. Het prikkelt de verbeelding, de fantasie. Van de verhalen creëren kinderen beelden in hun hoofd: hun eigen beelden! Elk verhaal is een reis in de wereld van de verbeelding. Je gaat op avontuur! ‘In de tijd dat de Chinese muur net klaar was, woonde er in het dorpje Cheng Chou een bijzonder jongetje: Ling. Ling was klein en arm, maar hij kon geweldig schilderen. 2. Met een verhaal komen de emoties mee en die worden gevoeld. De kinderen gaan van bang naar verdrietig, van blij naar boos. Er zijn angstige situaties. Het is goed dat kinderen daarmee in contact komen, want ze hebben die angsten. Door de gehoorde verhalen kunnen ze hun angsten onderzoeken en dan gerustgesteld worden, want bijna altijd loopt het goed af! 3. Moeilijk bespreekbare onderwerpen kunnen veel gemakkelijker aan de orde worden gesteld zoals pesten, kwaad spreken en meer. De naakte waarheid willen we niet graag horen. Denk maar aan ‘Waarheid en Verhaal’. 4. In de verhalen zitten allerlei belangrijke waarden. Goed om die door te geven. Door te vertellen laat je kinderen nadenken hoe mensen met elkaar omgaan, welke keuzes er gemaakt kunnen worden en hoe je problemen kunt oplossen. Als je verteld hebt, kun je er met elkaar over praten. 5. Kinderen leren om beter en langer te luisteren, zich beter te concentreren. Aan een pittige groep die snel afgeleid is, geef ik vertelles. Als ik vertel, zie ik ze veranderen in rustige kinderen vol aandacht. De drukke wereld om hen heen verdwijnt. 6. Kinderen nemen informatie in de vorm van verhalen veel gemakkelijker op dan bijvoorbeeld namen van rivieren, rekensommen, namen van planten en nog veel meer. Bij alle vakken kun je iets vertellen: korte anekdotes of dingen die je zelf verzonnen hebt. De informatie via een verhaal blijft ook veel langer hangen. 7. Kinderen voelen mee met de karakters in verhalen. Dat leidt tot meer empathie. Ze leven zich in in mensen / dieren die geconfronteerd worden met problemen. 8. Door verhalen te vertellen verbeter je vele taalvaardigheden: woordenschat, taalbegrip, sequentie (in dit geval: de opeenvolging van gebeurtenissen in een verhaal), intonatie, uitspraak, grammatica, het na vertellen van een verhaal en nog veel meer. 9. Kinderen herkennen situaties / gedrag uit hun dagelijks leven. Ze denken soms dat zij de enigen zijn die bepaalde negatieve gevoelens hebben. Nu horen ze dat ook in een verhaal. Gedeelde smart is halve smart. ‘O, ik ben niet de enige, die dat heeft.’ 10. Door regelmatig te vertellen wordt de sfeer in de groep beter. Verhalen verbinden, geven plezier en hebben een grote aantrekkingskracht. ‘Leg je pen maar neer. Ik ga vertellen.’ Het wordt stil. ‘Er was eens een prins. Die prins heette Albèrt. En die prins wilde zo graag …’ Als je dit hoort, dan wil je toch geen woord missen!
9
Hoofdstuk 2
Inhoud en Gebruik van de Schatkist
Inhoud van de Schatkist In het kort geef ik aan wat er in ieder hoofdstuk staat.
Met dit boek ondersteun ik leraren om verhalen sneller en beter voor te bereiden en te vertellen. Mijn streven is de voorbereiding terug te brengen naar 30 min.
Deel 1: Een Schatkist vol Vertelgeheimen Hoofdstuk 1: Een Schatkist vol Vertelgeheimen Dit hoofdstuk gaat over het plezier van het vertellen, wat een verhaal is, dat dit boek een naslagwerk is en vooral over de voordelen van het vertellen van verhalen. En … dat leerkrachten nog maar weinig tijd hebben om verhalen voor te bereiden. Verhaal: Waarheid en Verhaal.
Hoofdstuk 2: Inhoud en Gebruik van de Schatkist In het kort vind je hier de inhoud van het boek en hoe je het boek in combinatie met de DVD en de CD kunt gebruiken.
Hoofdstuk 3: Een Goed Verhaal 1 Het vertellen van een verhaal vergelijk ik met het maken van een soep. Daar heb je goede ingrediënten voor nodig. In dit hoofdstuk sta ik stil bij veertien algemene ingrediënten zoals waarden, verbeelding, zelfvertrouwen, enthousiasme, overtuiging, humor, spanning en nog veel meer. Om een aantal ingrediënten te verduidelijken, heb ik vertelfragmenten geselecteerd die je kunt bekijken op de DVD. Verhaal: De Soepsteen.
Hoofdstuk 4: Een Goed Verhaal 2 Een tiental specifieke ingrediënten passeren in dit hoofdstuk de revue. Ingrediënten als stemgebruik, gezichtsexpressie, gebaren, houding, karakters, tegenstellingen en meer komen aan bod. Een groot aantal vertelfragmenten vind je op de DVD. Verhaal: De Drie Wensen.
Hoofdstuk 5: Karakterinformatie Sterke karakters maken een goed verhaal. Daarbij is informatie over de karakters het belangrijkste. Met vier krachtige vragen kun je elk bestaand verhaal spannender maken. Met die vier vragen kun je ook zelf verhalen maken. Een simpel en krachtig proces.
Hoofdstuk 6: Interactie Interactief vertellen is de luisteraars actief betrekken bij wat je vertelt. Door gebruik te maken van interactie kun je de betrokkenheid van de kinderen bij je verhaal vergroten en je kunt de aandacht veel langer vast houden. Tien handige manieren van interactie zoals rijmpjes, liedjes, klappen, geluiden, raadsels en vragen stellen worden besproken. Ter illustratie: fragmenten van de voorstelling ‘Anansi en het Beest’.
Hoofdstuk 7: Verhaal Vertelklaar in 30 Minuten Als de voorbereidingstijd teruggebracht kan worden naar 30 minuten, ga je dan meer vertellen? Ik hoop het van harte. In dit hoofdstuk krijg je tien tips om dat voor elkaar te krijgen. Bruikbare tips die je gemakkelijk kunt toepassen. 10
Verhaal: Ga maar vliegen. Verhaal: De Wens.
Hoofdstuk 8: Verhaalvoorbereiding De tips uit hoofdstuk 7 worden nu toegepast in een simpel stappenplan. Verhalen voorbereiden en maken kan op diverse manieren. 1. Bestaande verhalen uit dit boek. 2. Bestaande verhalen uit andere bronnen. 3. Persoonlijke verhalen. 4. Karakterinformatie. 5. SAGA-kaarten. 6. Klein vermakelijk 1001verhalen vertelspel. Bij 5 en 6 kun je zelf verhalen maken of dat laten doen door de kinderen. Bij 4 is het ook mogelijk om zelf verhalen te maken; Een heel handige methode! Aan het eind vind je een bijzonder stuk van verhalenverteller Marco Holmer uit het boek ‘Professioneel Vertellen’. Het heet ‘Verhaalvoorbereiding’.
Hoofdstuk 9: Beter Vertellen Je niveau van vertellen kun je verhogen als je de tips gaat gebruiken uit dit hoofdstuk. Het zijn er in totaal zeventien. Een heel goede tip is het maken of laten maken van opnamen van je vertellingen. Het kan je veel opleveren om jezelf terug te zien of te horen. Een bijzondere tip is het vragen van feedback aan de kinderen.
Hoofdstuk 10: Oefeningen Vertelvaardigheden Tientallen oefeningen en vertelspelen om samen met de kinderen te doen. Zowel kinderen als leerkrachten verbeteren hun expressiemogelijkheden. En … erg leuk om te doen. Speels en leerzaam. Er zijn oefeningen en vertelspelen bij de volgende items: 1. Emoties 2. Expressie 3. Gebaren 4. Stem – intonatie – articulatie 5. Mime en drama 6. Meer verhalenopdrachten 7. De vijf zintuigen 8. Oogcontact 9. Zelfvertrouwen 10. Beschrijven
Deel 2: Een Schatkist vol Verhalen Inleiding In deze inleiding verwijs ik naar de hoofdstukken 11-21. Elk hoofdstuk behandelt een andere waarde. Waarden die karaktervormend zijn: samenwerking, vriendschap, behulpzaamheid, eerlijkheid, respect, inlevingsvermogen, opoffering, moed, doorzettingsvermogen, waardering van verschillen. Bij elk van deze waarden vind je enkele korte geschikte verhalen die je kunt gebruiken in je groep. De verhalen zijn prima in te zetten bij Burgerschapsvorming. Hoofdstuk 11-21 heeft een vaste structuur: Inleidend verhaal – algemene informatie over de waarde – een verhaal over de waarde in de korte versie – informatie over de korte versie – verhaal over de waarde in de lange versie – informatie over de lange versie. Hoofdstuk 21 behandelt geen waarde, maar heeft als onderwerp een actueel thema: pesten.
Waarom een korte en een lange versie bij de hoofdstukken 11-21? In de hoofdstukken 11-21 heb ik gekozen voor verhalen in een korte en een lange versie. De korte versie: de verhalen zijn zo kort dat je ze snel kunt voorbereiden. Dat bespaart je tijd! 11
De lange versie: de korte versie heb ik uitgebouwd tot een lange versie om je te laten zien wat er nog meer mogelijk is met het verhaal. Vaak heb ik er interactie in verwerkt om de kinderen meer bij het verhaal te betrekken. Je kunt die ideeën letterlijk overnemen of je kiest wat je ervan wilt gebruiken of je verzint iets heel anders. In het boek geef ik de tip om het verhaal eerst in de korte versie te vertellen en later in de lange versie. Dat biedt verschillende voordelen: het kost je minder voorbereiding. Je kent het verhaal al bijna. Het geeft je de mogelijkheid om meer expressie en interactie te gebruiken. Vraag de kinderen: wat is er nu anders in dit verhaal?
Hoofdstuk 11: Samenwerking Elk hoofdstuk begint met een inleidend verhaal. Daarna volgt er algemene informatie over de waarde ‘samenwerking’. Vervolgens wordt er een verhaal behandeld over samenwerking: ‘De Duiven en de Kraai’. Dit is de korte versie. Het verhaal wordt geanalyseerd en dat geeft ondersteuning bij het voorbereiden. Dan volgt het verhaal van ‘De Duiven de Kraai’ in de lange versie met allerlei informatie ter ondersteuning.
Hoofdstuk 12-21 Zie Inhoudsopgave.
Deel 3: De Bodem van de Schatkist Hoofdstuk 22: Index van verhalen bij de waarden In alle verhalen zitten meerdere waarden. Het is handig als je kunt zien welke waarden in de verhalen zitten. Het zijn de verhalen van de hoofdstukken 11-21: de inleidende verhalen en verhalen die in de korte en de lange versie worden aangeboden. In de index vind je de waarden. Daarachter staan de verhalen die je daarbij kunt gebruiken.
Hoofdstuk 23: Bronnen Welke boeken heb ik geraadpleegd? Welke boeken zijn aan te raden als je meer wilt weten?
Workshops Het boek met de CD en de DVD kan je al goed helpen om beter te gaan vertellen. Grotere stappen kun je maken in een vertelworkshop. Er zijn vele mogelijkheden van soorten workshops. Het kan ook een cyclus zijn. Maatwerk staat voorop. Ook is het mogelijk om mij te boeken voor muzikale vertelvoorstellingen, eventueel in combinatie met één of meerdere muzikanten.
Dankwoord Veel mensen hebben me geholpen bij de totstandkoming van dit boek, de CD en de DVD.
Wat staat er op de CD? Op de CD staan de korte versies van de 11 verhalen van de hoofdstukken 11-21.
12
Hoofdstuk 11: De Duiven en de Kraai. Hoofdstuk 12: De Aap en de Krokodil. Door te luisteren naar de CD krijg je vast beelden en ideeën om het verhaal goed te vertellen!
Wat staat er op de DVD? Op de DVD vertel ik de lange versie van ‘De Duiven en de Kraai’. Ook vind je compacte informatie over de hoofdstukken 3 en 4: ingrediënten voor een goed verhaal. Om een aantal ingrediënten duidelijk te maken heb ik mooie, spannende en grappige fragmenten geselecteerd. Deze fragmenten kun je bekijken op de DVD. En ik word geïnterviewd door Jaap Mees over het boek.
Gebruik van de Schatkist Een Schatkist ter inspiratie en tijdsbesparing De Schatkist vol Vertelgeheimen is gemaakt om je te inspireren om meer verhalen te gaan vertellen. Ik heb allerlei manieren bedacht om tijd te besparen voor leerkrachten. Enkele voorbeelden van tijdsbesparing: 1. Veel bruikbare verteltips. 2. Een groot aantal geschikte verhalen in een korte versie. Die zijn snel voor te bereiden. 3. Een handig stappenplan ter voorbereiding van een verhaal: een goed systeem helpt. 4. Analyses van de verhalen in de korte en de lange versie: wanneer-waar-wie-wat-hoe, de verhaalbotten, waarden, aandachtspunten, opdrachten, vragen. 5. De elf verhalen in de korte versies staan op CD en kun je steeds opnieuw beluisteren. 6. Als je de korte versie verteld hebt, ben je veel sneller klaar met de lange versie. Je bent natuurlijk vrij om daar in het boek te beginnen waar je wilt, maar het lijkt me goed om je wat tips te geven. Als je het boek van begin tot eind wilt lezen, vind ik dat prima. Zelf zie ik het boek als een naslagwerk. Je kunt in de inhoudsopgave iets uitkiezen dat je aanspreekt. Wel is het handig om af en toe een hoofdstuk uit het boek te lezen om je kennis uit te breiden. Bekijk ook regelmatig de DVD. Het zien werkt soms beter dan het lezen erover. Je kunt zien hoe ik een verhaal vertel, maar ook zijn er vele fragmenten om iets duidelijk te maken: gebaren, gezichtsuitdrukkingen, houding, tegenstellingen, humor, spanning en nog veel meer! Ik zou het heel leuk vinden als je na het voorwoord begint bij ‘Geheimen’.
Zoektips 1. Je wilt weten hoe je een verhaal kunt voorbereiden in 30 minuten. Lees van hoofdstuk 7 de tips en zoek in hoofdstuk 8 naar het stappenplan. 2. Je vraagt je af welke ingrediënten nodig zijn voor een goed verhaal. Lees hoofdstuk 3 en 4. 3. Hoe kun je zelf goede verhalen maken? Lees hoofdstuk 5 over karakterinformatie en hoofdstuk 8 (punten 4,5,6). 4. Je zoekt een verhaal over doorzettingsvermogen. Lees hoofdstuk 19 (het introverhaal en het verhaal in de korte en lange versie). Zie ook hoofdstuk 22 en beluister de CD. 5. Je wilt kinderen langer boeien door interactie te gebruiken. Hoe doe je dat? 13
Lees hoofdstuk 6. 6. Je zoekt een verhaal over samenwerking. Lees hoofdstuk 11. Zie ook hoofdstuk 22. 7. Je wilt graag beter worden in vertellen. Lees hoofdstuk 9 en volg eventueel een workshop van een verhalenverteller. 8. Hoe kun je allerlei vertelvaardigheden oefenen zonder dat je daar thuis uren mee bezig bent? Lees hoofdstuk 10. 9. Je wilt graag een geschikt verhaal hebben over pesten. Lees hoofdstuk 21. Zie ook hoofdstuk 22. 10. Je wilt meer weten over het vertellen van verhalen. Lees de informatie bij Bronnen in hoofdstuk 23. Volg een vertelworkshop.
Iconen Voor de overzichtelijkheid wordt er gebruik gemaakt van een aantal iconen.
14
