44 ACHTERGROND
Tekst: Roel Smit; foto’s: Mark Weemen
‘Schatjes winnen de oorlog niet’ Hillary Clinton is haar voorbeeld, want met een ‘schatje’ als Barack Obama win je de oorlog niet. Volgens Rita Verdonk gaan ook in Nederland sterke persoonlijkheden de doorslag geven bij de volgende verkiezingen. “Mensen hebben behoefte aan iemand van wie ze geloven: die gaat het ook echt dóen.”
Je moet een flink eind lopen in het gebouw van de Tweede Kamer. Ze hebben de fractie van het ‘lid-Verdonk’ goed verstopt. Het werkvertrek van de leider van Trots op Nederland (virtueel inmiddels de tweede partij van Nederland) is niet meer dan een onooglijk zolderkamertje aan het einde van een soort pijpenla. Er is nauwelijks daglicht. Twee mede werkers zijn iets ruimer gehuisvest. In de hal hangt een reusachtige vlag met het partijlogo. Verder is er een sober vergaderkamertje. Rita Verdonk (52) wordt er niet chagrijnig van. “Gaat u zitten, u wilt vast wel koffie.” Ze is vriendelijk en hartelijk. “Leuk dat u er bent.” Vervolgens worden alle vragen geduldig
Wie is Rita Verdonk? 1955 1974 1984 1988 1996-1999 2003-2006 2006-2007 2007 2008
Geboren in Utrecht (Vader had een administratie- en incassobureau) Studie rechten en sociologie in Nijmegen (Sympathiseerde met pacifistische psp en Bond van Wetsovertreders) Adjunct-directeur Huis van Bewaring Scheveningen Directielid gevangenis De Schie in Rotterdam Directiefunctie Binnenlandse Veiligheidsdienst Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie Tweede-Kamerlid vvd Vertrek uit vvd-fractie Oprichting Trots op Nederland
beantwoord. Naar woorden hoeft ze niet te zoeken. En als de vragen ook maar even uitblijven, vult ze de stiltes op met woorden die ze al vele malen heeft uitgesproken. “De bv Nederland is aan revisie toe. We moeten wat gaan doen, want anders gaan we met z’n allen het afvoerputje in. Ik denk dat ondernemers in mij een ondernemersmentaliteit herkennen. Ik ben altijd gewend geweest om aan te pakken. Doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg. Afspraak is afspraak.” Mevrouw Verdonk, volgt u het voorspel voor de Amerikaanse presi dentsverkiezingen een beetje? “Zeker.” Wie is uw kandidaat? “Ik was voor Hillary. Waarom? Hillary Clinton weet als geen ander wat het is om elke keer weer door het brandende vuur van de media te moeten gaan. En zegt ze: dit heb ik over voor mijn land. Ik wil zorgen dat kinderen weer goed onderwijs krijgen, dat het op straat weer veilig wordt. Dat is moedig. Nee, ik ga niet voor Obama. Aardige man hoor, maar mijn ervaring leert dat aardig zijn niet genoeg is. Met schatjes win je de oorlog niet.” Ziet u een parallel met Nederland? “Zeker, het gaat in de politiek steeds meer om personen. Ik sprak eens iemand die zei: mijn vader weet niet op wie hij moet stemmen, op jou of op Jan Marijnissen. Trots op Nederland of sp, ik bedoel maar, dan gaat het écht alleen om personen. Mensen hebben behoefte aan iemand die ze ver- e
FORUM 18 september 2008
45
46
FORUM 18 september 2008
‘Wie nu tot de Haagse elite behoort, komt per definitie niet op de lijst van Trots op Nederland’
trouwen, iemand van wie ze geloven: die gaat het ook echt dóen.” Een ander soort politici? “Daarvan ben ik overtuigd. Er is heel veel onvrede onder de mensen. Neem nou dat Kamerdebat tussen premier Balken ende en Geert Wilders. Dat ging toen over Fitna en over de notulen van een eerder gesprek. Na afloop bleek maar éénderde van de Nederlanders de premier te geloven. Als ik premier was, zou ik daarvan wakker liggen. Dan zou ik meteen actie ondernemen. De mensen in het land vertrouwen hun leider niet meer, dat is toch iets voor bananenrepublieken?” Hebben traditionele politieke partijen hun langste tijd gehad? “Dat denk ik zeker. Ons partijenstelsel draaide goed na de Tweede Wereldoorlog, toen veel mensen laag opgeleid waren en we niet beschikten over de communicatiemiddelen van tegenwoordig. Mensen zijn nu veel beter opgeleid, je kunt ze via internet dagelijks raadplegen en velen hebben de potentie om Kamerlid of minister te zijn. Jammer dat de meeste partijen bij hun selectie niet verder kijken dan de bekende Haagse kliek.” Trots op Nederland is geen partij, maar een ‘beweging’; wat is het verschil? “We willen geen partijstructuren van algemene ledenvergaderingen, partijcongressen en noem maar op. Ik heb die congressen ook meegemaakt. Worden er moties ingediend die niemand begrijpt, en worden er amendementen ingediend door mensen die niet weten wat een amendement is. Dat wil ik niet. Ik gebruik liever internet om meningen te verzamelen. We hebben nu 11.000 mensen in de database zitten.” Wat is er veranderd? Ooit stond Rita Verdonk ergens voor, nu het erop aankomt, gaat ze iedereen vragen hoe het verder moet. “Dat is onzin. Ik geef wel degelijk de lijn aan en ik vraag van de mensen concrete ideeën om die lijn te realiseren. Ik wil het fileprobleem oplossen, waarbij mijn uitgangspunt is dat we daarvoor óók nieuw asfalt nodig hebben. Wie zegt dat nieuwe wegen niet nodig zijn, moet niet bij Trots op Nederland zijn. Die oplossing kunnen de mensen best inbrengen, maar die gaat het dus niet worden.” Gáát Rita Verdonk het fileprobleem oplossen? “Ik houd een beetje rekening met verkiezingen in 2009. Dus we moeten een noodscenario achter de hand houden, maar als de verkiezingen gewoon in 2011 gehouden worden en Trots op Nederland komt aan de macht, dan is het mobiliteitsprobleem in 2016 opgelost.” Hoe gaat u dat aanpakken? “Wacht u rustig ons totaalplan af.”
U kunt toch wel iets zeggen? “Trots op Nederland heeft tien onderwerpen gedefinieerd. Aan acht onderwerpen wordt gewerkt door redactiegroepen en twee thema’s – waaronder de files – zijn via internet voorgelegd aan de Nederlandse bevolking. Er komen heel veel aardige suggesties naar voren. Ik weet nu al zeker dat we op verschillende paarden tegelijk moeten wedden. We moeten zorgen voor beter openbaar vervoer, maar we moeten ook thuiswerken stimuleren. Daarnaast moeten we wat doen aan inspraakprocedures; Jantje uit Groningen moet zich niet bemoeien met een weg die in Limburg wordt aangelegd. We gaan ook wat doen aan de subsidies die naar milieuorgani saties gaan; als mensen zulke organisaties echt belangrijk vinden, dan betalen ze er heus wel voor. Weg met die subsidies dus; dat zie ik minister Cramer nog niet doen.” “We komen met een compleet plan en we gaan het heel goed voorbereiden. Als we in het kabinet zitten, dan kunnen we meteen met de complete wetsvoorstellen naar de Raad van State. En dan kunnen we het snel uitvoeren.” Veel maatregelen die we al kennen; waarom vertelt u niet precies wat u wilt? “Dáárom niet! Omdat ik met punten naar buiten kom op het moment dat het mij uitkomt. Als de verkiezingen pas in 2011 zijn, dan moeten we toch regelmatig onderwerpen onder de aandacht kunnen brengen. En als ik het nu allemaal al vertel, dan neemt het kabinet het nu al over. In woorden bedoel ik althans. Er komen geen concrete daden achteraan, maar dat is iedereen over een jaar weer vergeten. Ik heb dat eerder meegemaakt.” Hoe geloofwaardig is dat? Waarom zou Rita Verdonk het file probleem in een paar jaar kunnen oplossen, wat tientallen jaren geen enkel kabinet is gelukt? “Toen ik minister van Integratie was, zei men ook: het zal wel weer niks worden, want het is twintig jaar niets geweest. Ik heb er wél wat van gemaakt, ik heb laten zien dat het wél anders kan. Ik heb me als minister nooit laten leiden door de vraag: gaat dit stemmen opleveren of niet? Nee, ik ben aangenomen om problemen op te lossen. Als het niet goed is, hoor ik het achteraf wel.” Ik las dat het goed gaat met Trots op Nederland, maar dat u nog wel nietjes, paperclips, puntenslijpers en andere kantoorartikelen kunt gebruiken. “Ha ha, het gaat inderdaad prima. We hebben een nieuw hoofdkwartier in Den Haag, helemaal verzorgd en ingericht door ondernemers die ons steunen. Heeft me helemaal niets gekost. Dat is fantastisch, een geweldige kick. Nu had ik waarschijnlijk ook wel een ondernemer in kantoorartikelen als sponsor kunnen vinden, maar ik dacht: laten we het eens anders doen. Ik loop steeds tegen mensen aan die me graag willen steunen, maar liever in de vorm van goederen dan in geld. Vandaar dat we op de site gezet hebben dat we nog kantoorartikelen kunnen gebruiken. De respons is echt hartstikke leuk. De eerste avond stond ik bij de pc waarop de mailtjes binnenkwamen. Tikke-tikke-tikke-tikke-tik…achter elkaar stroomden ze binnen. Bureaustoelen, papiervernie e
FORUM 18 september 2008
47
48
FORUM 18 september 2008
Welke plannen heeft Rita Verdonk? zijn. En welke regels zijn er dan nog op landelijk niveau nodig? Laten we daar dan vervolgens de organisatie op afstemmen. Precies volgens de methodieken die het bedrijfsleven ook toepast. Ja, dan gaan er veel ambtenaren uit, maar heel veel van hen kunnen meteen aan de slag in het bedrijfsleven.”
Het valt niet mee een beeld te krijgen van de plannen waarmee Trots op Nederland de verkiezingen van uiterlijk 2011 in gaat. Veel is nog in ontwikkeling en wordt, aldus Rita Verdonk, besproken in ‘redactiegroepen’ of bediscussieerd op haar website. Verdonk zegt in elk geval drie kernwaarden te hebben. Punt één: de overheid moet burgers en bedrijven vertrouwen en niet per definitie wantrouwen. Punt twee: regels zijn er om te handhaven (“wij zijn niet van het gedogen”) en punt drie: Nederland moet weer zelfbewust zijn en gevoel van eigenwaarde ontwikkelen. Stel Rita Verdonk wordt onze volgende minister-president (“Leuk uitgangspunt, laten we daar maar eens vanuit gaan”), wat merkt ondernemend Nederland daarvan? Wat voorproefjes. y Minder Tweede-Kamerleden Verdonk: “De Tweede Kamer wordt verkleind van 150 naar 75 zetels. Het gaat nu veel te veel over details. Door de Kamer kleiner te maken, kun je dat tegengaan. Toen ik bij de vvd zat, deed ik de portefeuille ‘jeugd tot achttien jaar’. Bij het cda waren ongeveer zés Kamerleden die allemaal een deeltje van die portefeuille voor hun rekening namen. Die hadden dus alle tijd en gelegenheid om volop in de details te gaan.”
y Minder regels en bureaucratie “Zoals het nu gaat, zal het niet lukken. Hier een project, daar een project. Een directeurgeneraal die ervoor moet zorgen dat zijn collega’s medewerkers inleveren. Daar komt allemaal niets van terecht.” “Ik vind dat we de zaak moeten omdraaien. Welke regels op gemeentelijk niveau heb je eigenlijk nodig? Laat dát het uitgangspunt
y Minder geld voor ontwikkelings samenwerking “Dat is ook één van onze opties waarmee we geld vrijmaken. Wij besteden nu 0,8 procent van ons bruto nationaal product aan ontwikkelingssamenwerking. In veel Europese landen is dat maar 0,4 procent. Laten wij nu ook eens een tijdje op die 0,4 procent gaan zitten en dan eens goed bekijken wat er met dat geld gebeurt. Voor het grootste deel hebben we er op dit moment geen enkel zicht op. We weten alleen dat er nogal wat terecht komt op Zwitserse bankrekeningen van heersers die voor geen cent te vertrouwen zijn.”
y Minder meegaan met Europa “Net als ondernemers ben ik ook Europees gezind, maar we moeten de zaak wel omdraaien. Nu vragen we ons steeds af: hoe kunnen wij Europa ter wille zijn, terwijl we ons moeten afvragen: hoe kan Europa óns ter wille zijn? Dat betekent dat we zelfbewust en heel kritisch moeten kijken naar Europese verdragen die we ooit hebben afgesloten. Waarom blijven we de grootste netto betalers van de Europese Unie, terwijl elk jaar weer blijkt dat de financiën niet op orde zijn? Stoppen met betalen, zou ik zeggen, en dan kijken wat er gebeurt.” “Waarom mag iemand die nieuw in Nederland komt wonen meteen aanspraak maken op een volle bijstandsuitkering? De helft is voorlopig genoeg. Ik pleit ervoor dat mensen eerst via de belastingen hun steentje hebben bijgedragen aan de pot, voordat ze het volle profijt kunnen trekken van die pot. Maar Europese verdragen maken zo’n ingroeimogelijkheid onmogelijk.” “Laten we ook wat vaker gebruik maken van de mogelijkheid om van Europese regels af te wijken. Kijk nu eens naar die Europese regels voor fijnstof. We waren de eerste om die uit te voeren, want we zijn graag het beste jongetje van de klas. En we doen er dan nog graag een schepje bovenop, zodat we het onszelf ook nog eens extra moeilijk maken. Belachelijk natuurlijk. Laten we eens wat zelfbewuster zijn.”
tigers, vergadertafels. Iemand bood een doosje nietjes aan, maar ik zou het wél in Groningen moeten gaan ophalen. Net wat u zegt, dat was geen vriend. Die indruk maakte hij althans niet.” Al geschikte kandidaten voor de lijst gevonden? “We hebben twaalf selectiecommissies die kandidaten screenen. Daaruit komen kanjers naar voren, mensen die misschien geschikt zijn voor de Tweede Kamer of voor een ministerspost. Die mensen spreek ik vervolgens persoon lijk.” Welke eisen stelt u aan kandidaten voor Trots op Nederland? “Uitstraling, charisma, daadkracht. Mensen die heldere taal spreken. Mensen met moed, die een verhaal durven vertellen. Mensen die de echte problemen kunnen oplossen. Een cv waaruit blijkt dat je jezelf bewezen hebt, is mooi, maar we zoeken niet alleen mensen met een mooi cv. Soms doen mensen hun mond open en denk je meteen al ‘ja, die wil ik erbij hebben.’ Tegen kandidaten met potentie zeggen we: u behoort potentieel tot degenen die wat zouden kunnen doen in de landelijke politiek. Maakt u zich maar vast verdienstelijk en ga vooral meepraten in één van de redactiegroepen die een verkiezingsthema uitwerken. Druk daar maar vast uw stempel op.” Ervaring in Den Haag wordt niet op prijs gesteld? “Wie nu tot de Haagse elite behoort, komt per definitie niet op de lijst van Trots op Nederland. Die mensen hebben teveel belangen bij het handhaven van de status quo. Er wordt al veel teveel in dezelfde vijver gevist. Kijk maar eens naar de namen van de mensen die al die regeringscommissies leiden: Lodewijk de Waal, Gerrit Zalm, Alexander Rinnooy Kan. Er zijn zoveel goede ondernemers in Nederland, maar die krijgen geen kans omdat ze niet tot de kliek behoren. Het selecteren van kandidaten voor politieke functies is echt hartstikke leuk. Je krijgt van alles binnen: van de vuilnisman tot de hoogleraar.” En voor je het weet zit er een nieuwe lpf-fractie in de Tweede Kamer. “Nee, dat gaat niet gebeuren. Vergeleken met de lpf heb ik als voordeel dat ik méér tijd beschikbaar heb. Ik kan rustig bouwen, stap voor stap.” En de lijst stelt u uiteindelijk zelf vast. “Inderdaad, uiteindelijk ben ik degene die de beslissingen neemt. Na het inwinnen van goed advies uiteraard.” y
