SBM Maandblad van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders
december 2007
nummer 4
‘Wij- en zij-denken in onderwijs doorbreken’ Gemotiveerd en gezond met pensioen De kou is voorlopig uit de lucht
12
14
Onderwijs en media: karavaan trekt verder Elke school heeft een verhaal
6
18
20
PABO’S: KWALITEIT, KWALITEIT, KWALITEIT
8
Vacature bestuurslid Besturenraad De omgeving van de Besturenraad is in verandering, mede door de komst van sectorraden, bestuurlijke schaalvergroting en verdere professionalisering van besturen. Op initiatief van het bestuur vindt momenteel een transitie plaats die moet leiden tot een toekomstbestendige organisatie voor bijzonder onderwijs en voor christelijk onderwijs in het bijzonder. In 2008 verloopt de benoemingstermijn van de heer L.J. Molenkamp, voorzitter College van Bestuur van Amarantis. Daardoor ontstaat binnen het bestuur van de Besturenraad een vacature. De benoemingsadviescommissie wordt graag geattendeerd op mogelijke kandidaten voor deze vacature.
PROFIEL
■ actief als bestuurder, bij voorkeur als voorzitter van een college van bestuur of als toezichthouder van een instelling voor MBO, met oog voor strategisch beleid en maatschappelijke verantwoordelijkheid; ■ een brede bestuurlijke achtergrond en ervaring in en bij voorkeur ook buiten het onderwijs; ■ van harte betrokken bij het belang van het christelijk onderwijs in heel zijn breedte en verscheidenheid, en met de Besturenraad in het bijzonder. CRITERIA
Bij de selectie van mogelijke kandidaten wordt, naast persoonlijkheid, motivatie en geschiktheid ten opzichte van het profiel, gelet op evenwicht in de samenstelling van ons bestuur qua afkomst naar regio en richting. De tijdsinvestering voor een bestuursfunctie is enkele dagdelen per maand. Er is sprake van een vacatieregeling, reiskosten worden vergoed.
Wie iemand kent die overtuigend zou kunnen voldoen aan dit profiel, wordt uitgenodigd die naam met gegevens over de persoon en diens loopbaan, voor 8 januari vertrouwelijk kenbaar te maken aan de voorzitter van de benoemingsadviescommissie, mw. M. Luyer, per e-mail:
[email protected], of per brief: p/a Postbus 907, 2270 AX Voorburg.
SBM
Colofon
Maandblad voor managers, bestuurders en toezichthouders december 2007 nummer 4
SBM is het maandblad van de Besturenraad, de organisatie van het christelijk onderwijs. Wij vertegenwoordigen scholen, directeuren, besturen en raden van toezicht bij overheden en andere instellingen. Wij verlenen diensten rond de thema’s onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met 2.250 onderwijsinstellingen en meer dan 800.000 leerlingen en studenten in het basis-, speciaal, voortgezet onderwijs, bve, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Redactie Grada Huis (eindredacteur) Emmanuel Naaijkens (coördinerend redacteur) Corine de Reus (beeldredacteur) Elise van Bokhorst
6
‘We moeten het wij en zij-denken doorbreken’ Annette Roeters, bestuurder Windesheim/VU
8
Kwaliteit, kwaliteit, kwaliteit! Enige remedie tegen negatieve imago pabo’s
Hans Bruggeman Kees Jansen Anne-Els Valstar Redactieadres Oosteinde 114 Postbus 907, 2270 AX Voorburg
10
Verrassende resultaten speciaal onderwijs Meer inzet op behalen diploma
12
Gemotiveerd en gezond met pensioen Vmbo-school heeft plan voor elke oudere leraar
14
De kou is voorlopig uit de lucht Staatssecretaris versoepelt 1040 urennorm
18
Onderwijs en media: de karavaan trekt verder Veel kritiek afkomstig van onderwijsmensen zelf
20
Elke school heeft een verhaal Bovenschools directeur Jan Bot verzamelt verhalen
24
Advisering na de basisschool moet beter Staatssecretaris komt met plan van aanpak
E-mail:
[email protected] Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag Nationale Beeldbank Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Abonnementen SBM voor leden € 25,00 SBM voor niet-leden € 37,00 SBM met Thema voor leden € 35,50 SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor 1 december van het lopende jaar worden abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 070 348 11 48. Copyright Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie. Disclaimer Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. ISSN: 1570-2332
rubrieken 4 Nieuws | 15 Juridische Kwestie | 16 Open Plek | 22 De Praktijk | 26 Column | 29 Nieuws Besturenraad | 30 Agenda
NIEUWS
Effecten ‘rugzakje’ nog niet optimaal De toepassing van leerlinggebonden financie-
zich in sociaal-emotioneel opzicht negatiever
dat de meeste zorgleerlingen in het onderzoek
ring (LGF), beter bekend als het ‘rugzakje’, is
ontwikkelen dan hun leeftijdgenoten. Een mogelijke
bij de scholen al bekend waren, omdat ze daar
nog niet in alle opzichten een succes. Dat blijkt
verklaring zou zijn dat ze een negatief zelfbeeld
al zaten. De onderzoekers merken op dat ouders
uit een onderzoek van het instituut IVA, verbon-
ontwikkelen ten opzichte van hun klasgenoten
die voor het eerst op zoek gaan naar een regu-
den aan de Universiteit van Tilburg, en van de
zonder beperking.
liere school voor hun kind met een beperking, wel tegen barrieres oplopen.
Universiteit Utrecht. De onderzoekers keken naar de effecten van de regeling in relatie tot de drie
De tweede doelstelling is het verbeteren van de
Het kabinet heeft aangekondigd dat in 2011 het
hoofddoelstellingen van het beleid.
kwaliteit van het onderwijs. Daarvan stellen de
beleid van passend onderwijs op alle scholen
onderzoekers vast dat de begeleiding van de
van toepassing is. Dat betekent dat de school-
De eerste doelstelling is het bevorderen van
zorgleerling op de meeste scholen naar tevreden-
besturen de verantwoordelijkheid hebben voor
integratie en emancipatie van leerlingen met een
heid verloopt. Een minpunt is wel dat niet voor alle
plaatsing van een zorgleerling, dat kan zijn op
beperking. De onderzoekers hebben de indruk
leerlingen een goed handelingsplan is geschreven.
een school voor regulier of speciaal onderwijs.
dat basisscholen vooral zorgleerlingen selecte-
En het gebrek aan (kwalitatief goede) ambulante
Ouders kunnen dan niet meer van het kastje
ren die op cognitief gebied binnen bepaalde
begeleiders is een punt van zorg.
naar de muur worden gestuurd. De onder-
grenzen van ‘normaliteit’ vallen. In het voortgezet
De derde doelstelling is het bevorderen van de
zoekers adviseren om de uitkomsten van het
onderwijs lijkt de selectie nog scherper. Verder
keuzevrijheid van ouders. De ervaringen zijn over
onderzoek mee te nemen in de verdere uitvoe-
blijkt dat rugzakleerlingen in een reguliere klas
het algemeen positief, zij het met de kanttekening
ring van het beleid van passend onderwijs.
‘Meer aandacht voor rekenen op de pabo’ De studenten op de Nederlandse pabo’s krijgen niet of te weinig les in rekenwiskundeonderwijs. Daardoor zijn de studenten na het voltooien van hun opleiding tot leerkracht in het basisonderwijs onvoldoende bekwaam om goed rekenles te geven op de basisschool. Dit blijkt uit een onderzoek van het Freudenthal Instituut, verbonden aan de Universiteit Utrecht, naar de knelpunten in het reken-wiskundeonderwijs op de pabo’s. Aanleiding zijn de zorgen over de beheersing van rekenen door de jonge generatie leerkrachten. Het niveau zou bij een aantal niet hoger zijn dan dat van leerlingen in groep 8. Om te voorkomen dat er nog leerkrachten van de pabo komen die niet goed genoeg kunnen rekenen, is met ingang van dit jaar de verplichte rekentoets ingevoerd. Studenten die aan het eind van het eerste jaar, ook na herkansingen, niet voor dit onderdeel slagen, moeten de pabo verlaten.
Voor het Freudenthal Instituut, dat een internationale reputatie heeft op het gebied van
Europese vlag voor scholen
het reken-wiskundeonderwijs, gaat deze maatregel niet ver genoeg, omdat zo slechts het minimumniveau voor rekenvaardigheid is gewaarborgd. Ook na het eerste jaar van
Scholen kunnen gratis in het bezit komen van een vlag
de opleiding moet er intensief aandacht zijn voor het rekenen. Dat blijkt op een aantal
van de Europese Unie. De kosten komen voor rekening
pabo’s echter niet het geval. Volgens het instituut is daar te weinig contacttijd gepland.
van de liberalen in het Europees Parlement. Het initiatief is
“Dit wordt veroorzaakt door de grote nadruk op het verwerven van algemene
afkomstig van het VVD-Europarlementslid Toine Manders.
competenties, ten koste van de tijd voor vakdidactische vorming. Maar juist door
Eerder al bood hij de vlag aan aan gemeenten in
contact met hun docent reken-wiskunde groeien studenten in zowel hun didactisch
Nederland. Ongeveer driehonderd gingen in op dat aan-
inzicht als hun eigen rekenvaardigheid en gecijferdheid”, aldus de onderzoekers.
bod. Tijdens deze actie bleek dat ook tientallen scholen
Ze noemen het opvallend dat de studenten na hun eerste jaar niet meer getoetst
zo’n vlag wilden hebben. Daarom geldt het aanbod nu
worden op gecijferdheid. “Dat gebeurde voor de invoering van de veplichte toets wel
ook voor onderwijsinstellingen. Dat zijn er naar schatting
op vrijwel alle pabo’s.”
ruim achtduizend. De actie is bedoeld om de Europese
Een ander knelpunt is dat het opleiden steeds meer verschuift van de pabo naar de
Unie een positieve uitstraling te geven in Nederland.
werkplek op de basisschool. Dat stelt ook eisen aan het rekenniveau van stagebegelei-
Het was mede op aandringen van het kabinet dat de
ders. Die zijn vaak niet voldoende geschoold in rekenen en wiskunde.
Europese vlag uit het nieuwe EU-verdrag is geschrapt.
Zie ook het artikel op pagina 8 en 9.
4
Daling ziekteverzuim onderwijs zet door
Tot half december toeren er twee bussen door het land naar vijfhonderd middelbare
De dalende trend van het ziekteverzuim-
denominatiecategorieën heeft de daling in 2006
scholen, in het kader van de campagne Loop
percentage die een aantal jaar geleden is
wel doorgezet.
Jij Wapenvrij? Het is een initiatief van de
ingezet, duurt nog altijd voort. Voor het basis-
Opmerkelijk is verder dat, in tegenstelling tot de
Landelijke Stichting Tegen Zinloos Geweld.
onderwijs is dit in 2006 5,83% (5,89% in 2005) en
algemene dalende trend, het ziekteverzuim-
Het project wil een dialoog op gang brengen
voor het speciaal onderwijs 6,30% (6,41% in
percentage voor onderwijzend personeel jonger
over de risico’s van wapens. Uit onderzoek
2005). De daling van het ziekteverzuim-
dan 35 jaar is toegenomen in 2006, zowel in het
blijkt dat gemiddeld één leerling per klas op
percentage is in 2006 echter minder groot dan in
basisonderwijs als in het speciaal onderwijs.
school een wapen bij zich draagt. Vaak komt
voorgaande jaren.
Het ziekteverzuimpercentage van de oudste leef-
wapenbezit voort uit onveiligheidsgevoelens
Een opvallende ontwikkeling is dat binnen het
tijdsgroep (55 tot 65 jaar) laat daarentegen een
en groepsgedrag.
basisonderwijs het ziekteverzuimpercentage van
flinke daling zien. Ook bij het onderwijs-
de scholen in de categorieën ‘Algemeen bij-
ondersteunend personeel (OOP) zet de daling
De organisatie STIVORO heeft voor scholen in
zonder’, ‘Gereformeerd, reformatorisch, evange-
van het ziekteverzuim zich voort. Uitgesplitst
het basis- en voortgezet onderwijs een aanpak
lisch’ en ‘Vrije scholen’ is toegenomen (met
daalt het percentage voor het speciaal onderwijs
ontwikkeld tegen het roken. Binnen scholen
0,2%). In de voorgaande jaren was binnen deze
naar 7,30% (7,62% in 2005) en voor het basis-
geldt er een wettelijk rookverbod, maar op het
categorieën nog sprake van een dalende trend
onderwijs naar 8,08% (9,01% in 2005).
schoolplein mag er – behoudens onder een
van het verzuimpercentage. In de andere
overkapping – wel gerookt worden. STIVORO is van mening dat op een basisschoolplein helemaal niet gerookt mag worden en op een middelbare school hooguit beperkt. Scholen
Citotoets voor Engels
die voldoen aan alle wettelijke eisen én aan de eisen die STIVORO stelt krijgen het predikaat
Leerlingen in groep 8 van de basisschool kunnen in februari voor het eerst een Citotoets doen die meet
‘Rookvrije School’.
in welke mate de leerlingen het Engels onder de knie hebben. De toets heeft de naam Me2! gekregen. Engels is sinds ruim twintig jaar een verplicht vak in de groepen 7 en 8 van de basisschool. Vijf jaar
De IB-Groep, CWI, UWV en gemeenten
geleden zag het er naar uit dat het verplichte karakter zou verdwijnen, maar in 2004 is bij de vaststelling
wisselen binnenkort als proef gegevens uit
van de nieuwe kerndoelen voor het primair onderwijs, Engels gehandhaafd. De bedoeling is dat de
over diploma’s. Jongeren die zonder diploma
lessen aansluiten bij het vak Engels in de onderbouw van het voortgezet onderwijs.
van school gaan, zijn dan beter te helpen en
Er was tot voor kort geen objectief instrument om het niveau van de leerlingen, voor wat betreft hun
terug te leiden naar school. Het kabinet wil het
Engelse taalvaardigheid, te meten. Het Cito voorziet daar nu dus in.
aantal vroegtijdig schoolverlaters verminderen. Jongeren zouden minimaal een startkwalificatie moeten halen, niveau 2 mbo of havo of vwo.
Eind januari rapport parlementair onderzoek
Ruim de helft van de kinderen verwacht dat er in de school van de toekomst geen school-
Naar verwachting presenteert de parlementaire
bovenschools management, invoering lumpsum)
bord en geen boeken meer zijn. De helft van
onderzoekscommissie Onderwijsvernieuwingen
aan de orde. Twee hoogleraren Onderwijsrecht
de leerlingen denkt zelfs dat de computer het
eind januari haar eindrapport. Daarin staat wat
aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en de
lesmateriaal helemaal gaat vervangen. Dit
de vernieuwingen in het voortgezet onderwijs
Universiteit van Tilburg analyseren de parlemen-
blijkt uit onderzoek van Qrius en KPN naar hoe
sinds de invoering van de Basisvorming in 1991
taire betrokkenheid bij beleid en wetgeving.
kinderen uit de bovenbouw de ‘toekomst van
hebben opgeleverd.
De Algemene Rekenkamer doet onderzoek naar
het onderwijs’ zien.
De commissie, onder leiding van PvdA’er Jeroen
de financiële middelen die voor de onderwijs-
Dijsselbloem, heeft ook aantal wetenschappers
vernieuwingen zijn vrijgemaakt.
Auteur en oud-docent Hans Hagen schrijft
en instituten ingeschakeld om deelonderzoek
Het Researchcentrum voor Onderwijs en
volgend jaar het Kinderboekenweekgeschenk.
te doen. Het Sociaal Cultureel Planbureau voert
Arbeidsmarkt (ROA, Universiteit Maastricht)
Die staat geheel in het teken van poëzie.
een beleidsanalyse uit naar de vernieuwingen in
doet onderzoek naar de staat van het onder-
Hagen (1955) was leraar Nederlands,
het voortgezet onderwijs. De studie gaat o.a. in
wijs in Nederland. Het onderwijsveld wordt
speldocent en redacteur voor hij zich volledig
op (maatschappelijke en inhoudelijke) achter-
gehoord door een webenquête van het
op het schrijven stortte. In 2004 werd zijn
gronden en overeenkomsten tussen de onder-
Onderzoekscentrum Leren in Interactie van
‘De dans van de drummers’ met een Gouden
wijsvernieuwingen. Daarnaast komt de invloed
de Universiteit Utrecht, schoolbezoeken,
Griffel bekroond. Andere boeken van hem
van andere ontwikkelingen in de onderwijsinfra-
hoorzittingen en drie grootschalige regionale
ontvingen een Zilveren Griffel.
structuur (zoals schaalvergroting, ontwikkeling
bijeenkomsten.
5
Annette Roeters, bestuurder Windesheim/Vrije Universiteit:
“We moeten het wij- en zij-denken doorbreken” Annette Roeters is nog even lid van het college van bestuur van Windesheim/Vrije Universiteit. In haar portefeuille zitten zaken die hoog op de beleidsagenda staan, zoals de kwaliteit van het onderwijs en de rol van de docent. Per 1 februari bekleedt ze de functie van inspecteur-generaal van het onderwijs. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: Windesheim, Marketing en Communicatie
Min of meer per toeval is Annette Roeters (1954) in het management terechtgekomen.
‘Bureaucratie en regelgeving doen
Begin jaren tachtig was ze taaldocent aan de toen net gestarte christelijke hogeschool voor
arbeidsvreugde docent geen goed’
de journalistiek in Zwolle. Door perikelen in de directie werd ze door het bestuur gevraagd om, met een collega, tijdelijk de leiding over te
staat bovenaan de beleidsagenda’s (denk aan
bestuur sta je verder van de vloer. Ik vind het
nemen. Het bleek het begin van een bestuur-
het rapport van de commissie Rinnooy Kan),
belangrijk dat we contact hebben met de men-
lijke carrière die haar bracht waar ze nu is: het
met als goede tweede zaken die daar nauw mee
sen die bij ons werken en we gaan dus geregeld
college van bestuur van de gefuseerde instel-
verbonden zijn, zoals de bureaucratie en de rol
met groepen docenten en studenten in
lingen Windesheim in Zwolle en Vrije
van het management. Onlangs gaf Annette
gesprek. Over de eigen onderwijskwaliteit,
Universiteit in Amsterdam, een unieke combi-
Roeters, die ook lid is van de Onderwijsraad,
wat studenten en docenten over en weer van
natie in een land waar het even unieke binaire
in het kader van de Rode Loperlezingen van de
elkaar verwachten. Studenten willen graag
stelsel (gescheiden opleidingen voor hbo en
Besturenraad haar visie op deze thema’s en ze
contacturen, dat geeft structuur aan hun dag.
wetenschap) stevig standhoudt.
wil die nader toelichten.
Maar ik vind het wel heel belangrijk dat een student een actieve houding wil aannemen.
Roeters is onder meer belast met de portefeuille onderwijs en personeelsbeleid, onder-
ZOU U ALS DOCENT NOG VOOR DE KLAS KUNNEN STAAN?
Dat hij zelf zijn leerproces maakt en niet
werpen die volop in de belangstelling staan. De
Nee, de eisen zijn zwaarder, je kunt niet
passief afwacht. Hij is geen consument, maar
kwaliteit van het onderwijs én van de docent
zomaar teren op vroeger. Als college van
een actief lid van onze hogeschoolgemeenschap. Je mag een student, die achttien is en volwassen, daar op aanspreken.
Christelijke Hogeschool Windesheim is twintig jaar geleden ontstaan uit een fusie
VEEL IDEEËN VAN VERNIEUWING ZIJN GEBASEERD OP
van een aantal regionale hogescholen. Alle opleidingen zijn geconcentreerd op een
HET AANBOREN VAN DE INTRINSIEKE MOTIVATIE VAN
moderne campus aan de rand van de stad. Windesheim heeft zo’n 17.000 studen-
DE STUDENT. DAN KOMT HET WEL GOED. IS DAT NIET
ten, het aantal medewerkers bedraagt, uitgedrukt in voltijdbanen, ongeveer 1200.
EEN ILLUSIE?
Sinds 2005 is Windesheim gefuseerd met de Vrije Universiteit in Amsterdam tot één
Nee. In competentiegericht leren zijn twee
instelling, die wordt geleid door één college van bestuur. Een van de ambities was
dingen heel goed. Een. Het commitment van
om in de regio Zwolle universitaire opleidingen aan te bieden. De belangstelling
de student. Twee. De aansluiting bij de
viel echter tegen en het plan is op een laag pitje gezet. Op andere vlakken gaat de
beroepspraktijk. Het denken in competenties
samenwerking voluit door, zoals het realiseren van doorstroomprogramma’s van
komt daar sterk uit voort. De vraag is, hoe
hbo naar wo en de oprichting van een Honours College (hbo+), een intensieve,
bereik je een optimale betrokkenheid van de
Engelstalige opleiding voor talentvolle, gemotiveerde studenten uit binnen- en
student. De idee is, dat als een student ergens
buitenland.
in geïnteresseerd is, hij zelf komt met zijn leervragen. Maar heel vaak heeft de student die
6
vroeger het leerproces van a tot z zelf in de hand had. Mede op aandringen van de beroepsgroep zelf zijn er in de loop van de tijd taken afgehaald, dat wordt nu als een verarming van het vak gezien. Door deze arbeidsdeling is er bovendien een bureaucratie en regelgeving ontstaan, wat de arbeidsvreugde van veel docenten geen goed heeft gedaan. En dat wordt het management aangerekend. De bestrijding van deze administratieve rompslomp heeft een hoge prioriteit op Windesheim. Roeters: “Er is meer bureaucratie dan strikt nodig. Dat gaan we serieus terugdringen. Volgens berekeningen gaat nu een kwart van onze uitgaven naar het primaire proces en een kwart naar overhead. Vijftig procent van de kosten heeft betrekking op zaken als kwaliteitszorg, onderwijsontwikkeling, projecten, instellingskosten, onderzoek en contractactiviteiten. Die verhouding is niet helemaal in evenwicht. We gaan meer geld vrijmaken voor het primaire proces.” DOCENTENCONVENT
Het college van bestuur wil dat de professional meer invloed krijgt in zijn dagelijkse praktijk, niet. Daar moeten we mee aan de slag, want
management. Door toedoen van de vereniging
maar ook als het gaat om onderwijskundig
die intrinsieke motivatie dient een hoger doel.
Beter Onderwijs Nederland, maar ook door
beleid. “Dat bespreken we nu met de medezeg-
De student die wij afleveren moet later, in zijn
uitspraken van minister van Onderwijs
genschapsraad, maar dan gaat het om concrete
baan, in staat zijn zelf weer te leren. Dat is hét
Plasterk, is volgens Roeters de indruk gewekt
voorstellen. En we hebben de opleidings-
kenmerk van de verandering in de samenle-
dat er sprake is van een grote kloof. Voor wat
commissies van docenten en studenten. Dat
ving in de afgelopen twintig jaar. Je blijft dus
betreft Windesheim is dat volgens haar niet
moet zo blijven. Maar we willen in een eerder
permanent leren. Daarvoor moet je een zelf-
echt het geval.
stadium horen wat de docenten ervan vinden.
motiverende leerdrang en leervraag hebben.
Roeters: “Er is hier geen systematisch
We denken daarom aan de oprichting van een
Het competentiegericht leren ligt onder vuur
wantrouwen tussen managers en docenten,
docentenconvent van leraren met ervaring in
en dat komt omdat het een wezenlijke veran-
daarvoor komen ook teveel managers voort uit
hun vak, maar die ook een goede kijk hebben
dering is. Die kun je niet zomaar afkondigen,
het onderwijs zelf. Maar het beeld is toch erg
op de organisatie. Daar willen we ideeën neer-
dan maak je brokken. Daar moet je langer de
in het onderwijs dat het ‘wij’ tegen ‘zij’ is. Dat
leggen en bespreken en met hen bekijken wat
tijd voor nemen en goed begeleiden.”
moeten we doorbreken. Daar roept het rapport
de eventuele consequenties zijn.”
van de Onderwijsraad toe op. Kijk niet alleen GEEN WANTROUWEN
naar de rol van de leraar, maar ook naar die van
Ondanks alle kritiek op het hoger beroeps-
De rol van de docent staat, mede door het
de manager. Mijn stelling is dat er een nieuw
onderwijs is er volgens Roeters geen reden om
rapport van de Commissie Rinnooy Kan,
samenspel moet komen tussen beiden. We
grote zorgen te hebben over de kwaliteit van
volop in de schijnwerpers. Annette Roeters
staan voor hetzelfde doel, goed onderwijs voor
het onderwijs. Ze verwijst naar de jaarlijkse
is daar blij mee, het onderstreept de noodzaak
onze studenten.”
monitoring van afgestudeerden. “De studenten komen na hun studie snel aan een baan en
in het leraarschap te investeren. Maar ze vestigt ook de aandacht op een rapport van
ONVREDE
de werkgevers zijn zeer tevreden over onze
de Onderwijsraad dat tegelijkertijd is
Dat er onder een aantal docenten onvrede is,
afgestudeerden. Ook als je dat bekijkt over
verschenen en dat specifiek aandacht vraagt
begrijpt Roeters. Verwijzend naar haar eigen
meerdere jaren doen ze het goed in het
voor de verhouding tussen docenten en
verleden als docent legt ze uit dat een leraar
bedrijfsleven.” 7
Mr. Joke Kan Rinnooy Sperling ziet maar werktéén aanremedie proefschrift voor beter imago pabo’s:
Kwaliteit, kwaliteit, kwaliteit! De lerarenopleidingen basisonderwijs – beter bekend als de pabo’s – staan vol in de schijnwerpers van politiek en publieke opinie. Het imago is niet goed, de afgestudeerden zouden nauwelijks meer in hun mars hebben dan hun toekomstige leerlingen, het curriculum vertoont weinig samenhang. Volgens Alexander Rinnooy Kan van de commissie LeerKracht is het vijf voor twaalf: er telt maar een ding en dat is kwaliteit, kwaliteit en kwaliteit. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: Joost Grol
8
En opnieuw bevinden de pabo’s zich in het oog van de storm. Altijd
rekentoets in het eerste jaar is een hulpmiddel. Nu de eerste ronde
als er maatschappelijke onvrede is over het niveau van het
achter de rug is, blijkt de uitval van eerstejaars als gevolg van de toets
Nederlandse onderwijs dan zijn de pabo’s een dankbare kop van jut.
te zijn gestegen tot 25 procent, meer dan in het verleden. Maar wel-
Niets lijkt meer te deugen. Om maar eens wat beelden op te roepen:
licht blijft uiteindelijk de schade beperkt, omdat er verderop in de
Instromende studenten kunnen niet rekenen en niet spellen – en als
studie minder studenten afhaken. Opmerkelijk is het in de ogen van
ze de pabo verlaten nog niet; jongens laten de pabo links liggen want
de hbo-bestuurder dan weer wel dat het aantal geslaagden voor de
de uitstraling van de opleiding is veel te soft; het aantal pabostuden-
rekentoets als zodanig is toegenomen. “Het kan dus!”, constateerde
ten met een mbo-achtergrond groeit schrikbarend; allochtone studen-
Bonhof. Er is veel achterstallig onderhoud als het gaat om kennis van
ten haken massaal af; waren onderwijzers nog maar zwaargewichten à
rekenen en taal, en dat moet volgens haar worden opgelost in het
la Theo Thijssen; enz.
basis- en voortgezet onderwijs.
Om de zoveel jaar krijgen de pabo’s golven van kritiek over zich heen, daar kun je klok bij wijze van spreken op gelijk zetten. Prof. Mineke
CENTRALE EXAMENS
van Essen heeft in haar vorig jaar verschenen boek ‘Kwekeling tussen
Maar het ‘gedoe’ over de rekentoets houdt de negatieve beeldvorming
akte en ideaal’, over de geschiedenis van de opleidingen tot
over de pabo’s hardnekkig in stand. Er is maar een manier om dat
onderwijzer(es), treffend geschetst hoe de opleidingen voortdurend
effectief te bestrijden en dat is zorgen dat de kwaliteit omhoog gaat:
worstelen met hun opdracht. Altijd is er wel kritiek op het niveau van
van de opleidingen, maar ook van het onderwijs op de basisscholen.
de afgestudeerden. Dan weer gaat de slinger de ene kant uit, dan weer
De invoering van centrale examens voor alle pabo’s zou daarbij
schiet het gevaarte naar het andere uiterste. Zo lag voor de oorlog en
kunnen helpen. Dit idee is op de pabo’s omstreden, maar Bonhof
kort na de oorlog op de kweekschool de nadruk op het verwerven van
vindt dat het niet bij voorbaat naar de prullenbak moet worden
vakkennis, voor didactiek of pedagogiek was weinig oog.
verwezen. Ze verwees naar de beroepsgroep van de accountants, die in overleg met de hbo-opleidingen afspreken wat landelijk de eind-
Vanaf de jaren zeventig was algemeen het oordeel dat de leerkrachten
termen moeten zijn. Daarmee is een borging van het niveau mogelijk.
in dat opzicht veel beter beslagen ten ijs moesten komen in de klas.
Bonhof signaleert bij veel pabostudenten een tekort aan parate en
Nu is er weer de kritiek dat de vakkennis onder de maat is en dat –
conceptuele kennis. Volgens de bestuurder is het wel degelijk moge-
gechargeerd – alles om vaardigheden draait. Op de jaarlijkse landelijke
lijk om de persoonlijkheidsontwikkeling van een toekomstige docent,
conferentie van de pabo’s, vorige maand in Lunteren, verzuchtten
die heel belangrijk is, hand in hand te laten gaan met het verwerven
sommige deelnemers dan ook ‘we doen het kennelijk nooit goed’.
van theoretische kennis.
“In de jaren tachtig moesten de studenten op de pabo stapels theorie doorworstelen. Toen kwam de kritiek dat de opleiding te ver van de
ERNSTIGE PROBLEMATIEK
praktijk stond. Nu krijgen we te horen dat we juist teveel in de
Ook voor Rinnooy Kan is er maar een remedie om het aanzien van de
praktijk staan, zo is het elke keer wat anders.” Vooral de politiek, het
pabo’s te verbeteren. In navolging van een oud kabinetsmotto dat
ministerie van OCW en het omringende onderwijsveld, tonen hun
luidde ‘Werk, werk, werk’, hield hij de zaal met pabomensen voor:
ongenoegen over het reilen en zeilen van de pabo’s.
‘Kwaliteit, kwaliteit, kwaliteit’. Zijn rapport LeerKracht bevat daarvoor een reeks aanbevelingen, al vindt hij het jammer dat die in de
OUDERS TEVREDEN
publiciteit grotendeels zijn ondergesneeuwd. “De aandacht voor onze
Maar paradoxaal genoeg zijn de belangrijkste klanten, de ouders van
voorstellen over de lerarensalarissen was disproportioneel. Dat is
de 1,6 miljoen leerlingen, zeer te spreken over hun basisschool en
eigenlijk ook wel onze eigen schuld.”
vooral over de leerkrachten die er werken. In de Onderwijsmeter
Stevige maatregelen om het onderwijs op een hoger plan te brengen
2007 geven de ouders een 7.9 aan de leerkrachten, een cijfer waar je
zijn dringend nodig. Rinnooy Kan zei dat problematiek veel ernstiger
als leerling toch mee thuis kunt komen! In de acht jaar dat de
is dan hij had kunnen vermoeden. “Ik ben geschrokken van de cijfers
Onderwijsmeter (een grote enquête over allerlei aspecten van het
van het lerarentekort, ik wist niet dat het zo erg was. En dat blijkt al
onderwijs) verschijnt is het tevredenheidscijfer nog nooit zo hoog
vijftien jaar bekend te zijn, daar is nauwelijks iets mee gedaan. Dat
geweest – alle kritiek in de publieke opinie ten spijt. Nog een
was ruw wakker worden.” Dat inzetten op kwaliteit levert een lastig
graadmeter: de instroom van nieuwe studenten is de afgelopen tien
dilemma op. Op korte termijn is dat moeilijk, erkent Rinnooy Kan.
jaar gestaag gestegen, met, weliswaar, een dip dit jaar. Hoezo
Maar het is zijn overtuiging dat op de langere termijn het onderwijs
imagoprobleem?
daar zeer bij gebaat is. “Dan neemt ook de maatschappelijke waarde-
Deze discrepantie is bijzonder, vindt hogeschoolbestuurder Geri
ring voor het vak van leraar toe.”
Bonhof, lid van de HBO-raad en met de lerarenopleidingen in haar portefeuille. Maar ze acht het raadzaam om zich niet te laten
En wat scholing betreft is er nog een grote slag te maken. “In het hbo
verblinden door deze positieve waardering.
heeft minder dan helft van de docenten een masterdiploma. Dat is
Bonhof wees er in Lunteren op dat de kwaliteit van de docent een
zeer zorgelijk. Binnen tien jaar moet zeventig tot negentig procent
voorspellende factor is voor de prestaties van de leerling. “Je zou
van de docenten een hbo-master hebben.” En er moet een register
moeten ingrijpen als leerlingen of docenten achterblijven, maar dat is
komen zodat is na te gaan of een docent zijn vakmanschap op peil
in het Nederlandse stelsel lastig”, meent Bonhof. Ze vindt dat er een
houdt. Rinnooy Kan sprak er verder zijn verbazing over uit dat
verhoging van het niveau van de instroom moet komen. Lesgeven
docenten over belangrijke besluiten binnen een school niet mee-
moet daarom aantrekkelijk worden voor toppers. De invoering van de
praten. “Dat is te gek om los te lopen”. 9
Verrassende resultaten in het speciaal onderwijs Scholen voor voortgezet speciaal onderwijs bieden hun leerlingen vooral een veilige plek. Er is te weinig oog voor het opleiden naar certificaat of diploma. Daarmee doen ze hun leerlingen tekort. Dat was begin dit jaar de kritiek van toenmalig jeugdcommissaris Steven van Eijck. Vso-school de Ambelt in Zwolle laat verrassende resultaten zien. Tekst: Loek Mulder, Fotografie: VSO Ambelt, Zwolle
Neem nou Niels. Veertien jaar en in zijn blauwe overall hard
het Speciaal Onderwijs kraakte Van Eijck, wiens taak als
aan het werk in het metaallokaal van vso-school de Ambelt
jeugdcommissaris er inmiddels opzit, harde noten over
in Zwolle. Loodgieter wil hij worden. En hij begrijpt heel
deze scholen. Schoolprogramma’s deugen volgens hem niet
goed dat een diploma hem daarbij zeer behulpzaam zal zijn.
en daardoor verlaten te veel vso-leerlingen hun school zon-
“Zonder een diploma zal dat moeilijk worden”, zegt hij.
der diploma. “De resultaten van leerlingen uit het speciaal
Voor Niels ligt de wereld dan open. Hij wil zijn oom opvol-
onderwijs zijn zeer verontrustend”, stelde Van Eijck vast.
gen die ook loodgieter is en een eigen bedrijf heeft. En
“Van de 1.693 leerlingen die zijn uitgestroomd uit het spe-
waarom zou Niels niet zijn eigen bedrijf kunnen hebben?
ciaal onderwijs hebben er slechts 89 een diploma behaald; nog geen vijf procent. Er wordt dus vooral opvang geboden
Dat een diploma van enorm belang is voor een leerling in
en er is veel te weinig aandacht voor de leerprestaties.”
het speciaal onderwijs, is een van de centrale gedachten in
10
het onderwijsprogramma van de Ambelt, een vso-school
GROEISTUIPEN
voor cluster-4 onderwijs (leerlingen met psychische of
Vso-scholen hebben volgens het rapport vooral oog voor
psychiatrische stoornissen). Met dat uitgangspunt is de
wat een kind niet kan. Dat moet maar eens afgelopen zijn,
Ambelt eerder uitzondering dan regel, stelde de door het
vond Van Eijck. Want daardoor wordt niet het beste in het
kabinet aangestelde commissaris voor jeugdzaken Steven
kind naar boven gehaald. Het uitgangspunt moet juist zijn
van Eijck begin dit jaar vast. In het rapport Groeistuipen in
wat deze kinderen wel kunnen bereiken en welke hulp
daarvoor nodig is. Dus minder nadruk op opvang en meer het accent op onderwijsdoelen, want feit is dat een vso-
VSO-LEERLINGEN OP DE ARBEIDSMARKT
leerling met een diploma zijn maatschappelijke kansen
Een diploma vergroot zonder twijfel de kansen van een vso-leerling op de
aanzienlijk vergroot. En niet alleen dat. Een diploma geeft
arbeidsmarkt. Door intensieve begeleiding gedurende stages zijn werk-
de leerlingen ook moed, eigenwaarde en zelfinzicht, onder-
gevers vaak bereid een achterstandsleerling aan te nemen. Subsidies die
streept directeur Frits Prins van de Ambelt.
daarvoor beschikbaar zijn, maken dat nog iets gemakkelijker. Wel zijn deze
De kritiek van de jeugdcommissaris slaat niet op de Zwolse
arbeidskrachten vaak kwetsbaar. “Gaat het economisch wat slechter, dan
school, stelt Prins. Hij neemt het op voor de collega vso-
liggen ze er vaak als eerste weer uit”, zegt directeur Frits Prins van de vso-
scholen die er minder goed vanaf komen. De conclusies in
school de Ambelt in Zwolle. “Juist daarom is een diploma ook zo belang-
Groeistuipen in het Speciaal Onderwijs en in het Inspectie-
rijk. Het verleent hen een kwalificatie die maakt dat ze sterker staan.”
jaarverslag mogen dan voor de vso-sector als geheel hard zijn, Prins wijst er op dat ook volgens Van Eijck de verantwoordelijkheid voor de tekortkomingen slechts deels bij de scholen ligt. “De titel van het rapport geeft het al aan, het is
maken per vakgebied een handelingsplan. We stellen
de snelle groei die zorgt voor problemen”, aldus Prins. Die
doelen en evalueren deze.” Aanvullend neemt de Ambelt
groei is, vooral dankzij de invoering van het ‘rugzakje’,
in bepaalde gevallen ook nog Cito-toetsen af.
explosief te noemen. Sinds 2000 is het aantal leerlingen in
Het onderwijs is gebouwd rond groepen van twaalf leer-
het (voortgezet) speciaal onderwijs met bijna vijftig procent
lingen die door groepsdocenten onder hun hoede worden
gestegen. Ook krijgen nu zestien (!) keer meer leerlingen in
genomen. Waar de specifieke kennis van de groepsdocen-
het basisonderwijs ambulante begeleiding vanuit een van de
ten tekort schiet, worden vakleerkrachten ingezet. Zo
veertien Regionale Expertise Centra (REC’s), waar ook de
tracht de Ambelt een goede aansluiting te vinden met het
Ambelt toe behoort.
reguliere beroepsonderwijs.
De Onderwijsinspectie constateert in haar laatste jaar-
De groep leerlingen die de school nu nog verlaat zonder
verslag (2005-2006) dat de kwaliteit van veel vso-scholen
diploma is klein, zegt directeur Kees Hendriks van de afde-
ondermaats is. Bijna tweederde van alle instellingen is door
ling voor leerlingen met een internaliserende problematiek.
de Inspectie onder intensief toezicht geplaatst. Ook hier
Het betreft veelal leerlingen met een zeer problematische
vormt de Ambelt een positieve uitzondering, blijkt uit het
achtergrond. Voor hen is een speciale leerweg opgezet door
Inspectie-jaarverslag.
de Ambelt. Hendriks: “Leerlingen die alleen het praktijkgedeelte aankunnen leiden we op via het arbeidstrainings-
BEWUSTWORDING
centrum richting beschermde arbeidsplaats.”
Maar hoe komt het dat de ene school goed presteert en de
De school streeft ernaar de leerlingen af te leveren op
prestaties van andere achterblijven, terwijl de omstandig-
minimaal mbo1 niveau, de assistentenopleiding. Dat stemt
heden nauwelijks verschillen? Alles draait om de aanpak,
overigens niet overeen met de norm die het ministerie
stelt Prins. “Het is verbijsterend te moeten constateren dat
stelt: mbo2 als minimumniveau (basisberoepsopleiding).
er nog altijd scholen zijn die bijvoorbeeld geen handelings-
Maar dat is voor het leeuwendeel van de leerlingen echt te
plannen voor de leerlingen hebben. Dat kan echt niet meer.”
hoog gegrepen, zegt Prins.
Afwezigheid van duidelijke doelen per leerling, per vak gebied en niet-evalueren schept een klimaat van vrijblij-
PRESTATIES
vendheid, wat ten koste gaat van de resultaten.
Hendriks: “We hebben een aantal jaar geleden verschil-
“Ook wij keken teveel naar de belemmeringen van leerlin-
lende leerlijnen ontwikkeld en samenwerking gezocht met
gen”, steekt Prins de hand in eigen boezem. “In 2004 is daar
het regulier onderwijs.” Het streven is de leerlingen zoveel
verandering in gekomen. Er is een rechtstreeks verband
mogelijk aan certificaten en diploma’s uit het regulier
tussen de invoering van het rugzakje voor probleemleerlin-
onderwijs te helpen. Daarvoor zijn afspraken gemaakt met
gen, de bewustwording van ouders en de instroom van
vmbo’s, roc’s en aoc’s uit de regio. Wanneer de leerling een
leerlingen. Ouders verwachten veel meer dan voorheen dat
theoretische leerweg op de Ambelt afrondt, volgt een
we het hoogst haalbare in hun kinderen nastreven.”
staatsexamen of regulier examen op de vso-school zelf.
Voorheen werd mavo of lbo als maximaal resultaat
Verdere doorgroei naar havo is overigens op de Ambelt
beschouwd. Dat wordt nu niet meer geaccepteerd. Ouders
mogelijk. Dit jaar is de vso-school daar een speciaal traject
zijn volgens de Ambelt-directeur uitstekend op de hoogte
voor gestart.
van wat er met hun kind aan de hand is en als ze denken dat
Bij de Ambelt zijn ze nu regelmatig aangenaam verrast door
het erin zit, dan eisen ze tegenwoordig dat hun kind wordt
de prestaties van een leerling. Hendriks hierover: “Het is
opgeleid met een havo of vwo-kwalificatie. “Het idee dat
verbazend dat leerlingen, gezien de problematiek waar ze
het special onderwijs er vooral was om kinderen een veilig
mee kampen, toch met een diploma de school verlaten.”
plekje te bieden, dat is daarmee verlaten”, aldus Prins.
Inmiddels dreigt volgens Hendriks door de voortdurende nadruk op leerprestaties de balans zelfs wat te ver door te
AANPAK DE AMBELT
slaan: “Ik heb het gevoel dat we soms wel wat meer inhoud
Centraal in de aanpak van de Ambelt staat het handelings-
mogen geven aan het sociaal-emotionele programma. Dus
plan. Directeur Prins: “We registreren een beginsituatie en
daar maken we nu werk van.” 11
Vmbo-College Boxtel maakt voor elke docent een plan
Gemotiveerd en gezond met pensioen Een golf babyboomers verlaat binnen nu en enkele jaren het onderwijs. De vraag is hoe houd je oudere docenten gemotiveerd en fris? Vmbo-College Boxtel bedacht daarvoor het persoonlijk uittredingsplan. Op de pensioengerechtigde leeftijd gezond en met trots het onderwijs verlaten, daar gaat het om volgens algemeen directeur Jo Custers. Tekst: Fred Geelen, Fotografie: Joost Grol
Van de 98 docenten die het Vmbo-College
specifieke kwaliteiten. Daar staat tegenover
daarna maakte hij met een andere docent de
Boxtel telt, zijn er 42 ouder dan 52 jaar. Een
dat onderwijs geven aan jongeren zwaar is,
afspraak dat deze niet op de dag van zijn 61ste
vrij exceptionele verhouding geeft algemeen
zeker als de jaren gaan klimmen.
met fpu zou gaan, maar met minder lesuren tot
directeur Jo Custers toe. Maar hij klaagt niet
de zomervakantie, dus langer, zou doorwerken.
over zijn vergrijsde formatie, want hij kent
Zo’n zeven jaar geleden kwam Custers heel
Met weer een andere collega gebeurde het
ook een collega die moet zoeken naar vervan-
voorzichtig met maatregelen om oudere colle-
omgekeerde: ze zou meer lessen geven, waar-
ging voor 26 docenten die met zwanger-
ga’s te ontzien. Zo kregen enkele docenten die
door ze in plaats van in het najaar enkele maan-
schaps- dan wel met ouderschapsverlof willen.
moeite hadden met staan en lopen, minder les-
den eerder met pensioen zou kunnen gaan.
Bovendien hebben oudere docenten zo hun
gevende of surveillerende taken. De eerste stap
Oudere leraren melden zich bijna nooit meer ziek
op weg naar een echt personeelsbeleid voor
PRETTIG
oudere werknemers werd echter gezet toen een
“Voor mij heel prettig, want dan heb ik alle
gymleraar die steeds meer last kreeg van reuma,
vacatures aan het eind van het schooljaar”,
noodgedwongen op korte termijn van de fpu-
lacht Custers, die steeds meer oplossingen voor
regeling gebruik wilde maken. Custers stelde
oudere collega’s bedacht. Dat zijn er inmiddels
voor de resterende 22 lesuren niet over vier
twintig, vastgelegd in het zogenoemde per-
maar over acht maanden te verspreiden. Kort
soonlijk uittredingsplan (zie ook kader). In de
HET PERSOONLIJK UITTREDINGSPLAN KENT DE VOLGENDE PERSONEELSINSTRUMENTEN: ■ opstellen en bijstellen van een duidelijk persoonlijk ontwikkelingsplan (pop) ■ op zich nemen van andere
leswaarneming en/of voor hen belastende taken ■ extra uitroosteren van betrokkene
(specifieke) schooltaken, dan alleen
op een dagdeel, zodat er een extra
lesgevende taken
rustdagdeel in de week is
■ lesgeven beperken tot één bouw (kernteam): de onderbouw of de bovenbouw ■ spreiden van de lessen over de dag en de week: het inplannen van tussenuren (rustmomenten) ■ creëren van arbobestendige werkplekken, zodat een leraar ‘zonder werk’ naar huis kan gaan
12
■ oudere personeelsleden vrijstellen van
■ toewijzen van een persoonlijke coach, zowel intern als extern ■ gebruikmaken van de zogenaamde blije mobiliteit: het overstappen naar een andere school of betrekking ■ deelnemen aan spaarverlof (CAO-FVO) en dit verlof op een later tijdstip inzetten ■ extra uren werken in de voorgaande
jaren en deze uren laten opnemen in het spaarverlof ■ creatief gebruikmaken van de mogelijkheden van baporegeling ■ gedeeltelijk of geheel gebruikmaken van de fpu-regeling ■ in geval van een gebroken schooljaar de lessen in een voorafgaand schooljaar erbij geven of spreiden over een geheel jaar ■ in geval van langdurig ziekteverzuim zoeken naar een goede, voor beide partijen bevredigende oplossing ■ het ouderdomspensioen een of meerdere jaren eerder laten ingaan
nota die Custers voor de medezeggenschaps-
met pensioen kan. Custers: “Fysiek wordt het
den dat ze niet overwerkt raken. In de praktijk
raad schreef, staat wat het doel van dit op de
steeds minder, zijn werk kan hij net volbren-
komt het erop neer dat je voor de een een plan
persoon gesneden plan is: personeelsleden met
gen, maar met het persoonlijk uittredingsplan
maakt op basis van de bapo waarmee hij zo
plezier en in een goede gezondheid én met een
houdt hij het vol. En - buiten het deel dat hij op
gezond mogelijk aan het eind van zijn carrière
positieve grondhouding de laatste jaren van
basis van de wao is afgekeurd - verzuimt hij nul
komt; een ander bouw je voller met uren die hij
hun carrière op school laten werken en leven.
komma nul. Zonder deze oplossing was deze
kan sparen zodat hij eerder kan stoppen met
Als subdoel formuleerde hij dat die personeels-
man wellicht depressief geworden en had hij al
werken of een wereldreis kan maken.”
leden ook na hun pensioen met een gevoel van
twee jaar ziek thuis gezeten. De acht lessen die
trots terugkijken op het onderwijs - in het bij-
hij nu geeft, gaan hem uitstekend af, de leerlin-
KOSTENPLAATJE
zonder natuurlijk op het Vmbo-College Boxtel
gen dragen hem op handen. Het is gewoon
Custers, die voor dit personeelsinstrument een
of het Praktijkonderwijs Boxtel - en dat ook
waardevol om zo’n man voor het onderwijs te
voorziening heeft getroffen van 700.000 euro
zullen uitdragen.
behouden. Vooral ook voor hem zelf.”
op een begroting van 5 miljoen euro, benadrukt
“Die doelstelling wordt ruimschoots gehaald”,
dat in alle gevallen duidelijk moet zijn dat het
stelt de algemeen directeur tevreden vast:
VOORWAARDEN
om een raamplan gaat voor een jaar waar geen
“Mensen gaan met goede zin naar hun werk,
Het persoonlijk uittredingsplan is bedoeld
voor altijd geldende rechten aan kunnen wor-
praten positief over het onderwijs, zijn trots
voor medewerkers van 59 jaar (tot vorig jaar,
den ontleend: “Als gaande de rit de bapo- of de
op onze school en onder de ouderen is
56 jaar) en ouder. Deelname aan dit plan is vrij-
fpu-regeling verandert, of iemand krijgt een
nauwelijks ziekteverzuim, hooguit een keer
willig. Bij een aantal regelingen geldt echter de
andere taak of een andere groep met andere
een griepje, maar nooit voor langere tijd.”
voorwaarde dat de betrokkene de werkdruk
uren, dan wordt het plan geactualiseerd.”
Zijn ruime ervaringen met leeftijdbewust
van zijn lessen en/of schooltaken aan kan en
Verder stelt hij dat de medezeggenschapsraad
personeelsbeleid heeft Custers vorige maand
dat dit niet ten koste gaat van de reguliere les-
akkoord moet gaan met een ruimere inter-
gepresenteerd op de conferentie ‘Lak aan
sen en/of andere schooltaken, en dat hij niet
pretatie van de arbeidsvoorwaarden.
Leeftijd’ in Amsterdam.
geheel of gedeeltelijk met (langdurig) ziekteverlof is. Custers: “Mijn eerste vraag bij het
Custers heeft in vier jaar tijd inmiddels meer
WAARDEVOL
opstellen van een persoonlijk uittredingsplan
dan 70 persoonlijke uittredingsplannen
Hoe enthousiast de betrokkenen zijn, illu-
is altijd: Wil je sparen, salderen of uitbetalen?
gemaakt. Een plan kost hem gemiddeld, inclu-
streert Custers aan de hand van een docent:
Maar iemand kan niet zeggen: Ik heb geld
sief voorafgaand gesprek, vier uur werk. “Elk
ietwat zwaarmoedig, fikse roker, hartaanval,
nodig, geef mij er maar tig lessen bij. Het
jaar loop ik met de betrokkenen de plannen
gedotterd, snel moe, gedeeltelijk afgekeurd,
gebruik van een regeling is afhankelijk van de
nog eens globaal door. Doorgaans pas ik zo’n
beseft dat zijn gezondheid achteruit gaat; in het
vraag of dit verantwoord is voor de schoolorga-
twintig plannen aan. Dat kost energie, maar
persoonlijk uittredingsplan is vastgelegd dat hij
nisatie en de formatie en voor de betrokkene
het kost geen moeite, want je kunt er goede
nu iets meer werkt, zodat hij een half jaar eerder
zelf. Want je moet mensen er wel voor behoe-
dingen mee bereiken voor je mensen.” 13
Aanpassing urennorm in voortgezet onderwijs
Kou is voorlopig uit de lucht Het leek even een hete november te worden in het onderwijs. De spanning over de kwestie van de onderwijstijd liep hoog op. Schoolleiders vonden dat ze met een onmogelijke opdracht waren opgezadeld. Leerlingen voerden massaal actie. Maar bij het ter perse gaan van SBM bleek dat de staatssecretaris de regeling toch gaat versoepelen. Tekst: Emmanuel Naaijkens
Jarenlang was 1067 klokuur de wettelijke norm voor
Minister Maria van der Hoeven stelt voor vanaf 1 augustus
onderwijstijd in de onderbouw van het voortgezet onder-
2006 een nieuwe norm in te voeren. Dat zat overigens al in
wijs. De inspectie keek wel of scholen daar aan voldeden,
de pen. Haar voornemen is de grens te leggen op 1000 uur,
maar als ze de norm niet haalden volgden er geen sancties.
vanuit de gedachte dat dit reëel is. In lijn met het beleid van
In de praktijk zaten veel scholen daar (ruim) onder.
meer autonomie voor scholen, wordt het begrip onderwijs-
Vanaf 2004 vestigen media de aandacht op lesuitval en
tijd ruimer gedefinieerd dan het traditionele contactuur en
een vroegtijdig begin van de zomervakantie. Kamervragen
komt er een bandbreedte. De meerderheid van de Tweede
volgen en vanaf dat moment is onderwijstijd politiek een
Kamer is echter bevreesd dat die 1000 uur daardoor in de
hot item.
praktijk lager uitvalt en stelt de grens op 1040 uur. De inspectie krijgt opdracht streng toe te zien op naleving. Sindsdien zijn de rapen gaar. Veel schoolleiders vinden dat
ONDERWIJSTIJD VAN 1040 KLOKUREN
ze met een onhaalbare opdracht zijn opgezadeld. Ze klagen
De lessentabel van de onderbouw gaat uit van 32 lesuren (van
over inspecteurs die onverwachts de scholen binnenvallen.
vijftig minuten). Dat houdt in dat het rooster gebaseerd is op
De spanning loopt eind november verder op als scholieren
39 weken en een ½ dag. Maar de beschikbare tijd is minder.
massaal aan wilde stakingen beginnen, gepaard gaande
Op jaarbasis is de school 12 weken dicht vanwege vakantie en
met relletjes.
daarnaast nog ongeveer een week voor nationale en christelijke feestdagen. Ook zijn er geen lessen aan het begin en het
Op maandag 26 november, twee dagen voor een spoed-
eind van jaar vanwege activiteiten in het kader van de opening
debat, haalt de staatssecretaris de angel er uit en kondigt,
en sluiting van het schooljaar. Per saldo zouden die 1040 klok-
na overleg met de VO-raad, een versoepeling van de norm
uren verdeeld moeten worden over 185 ‘netto’ schooldagen
aan. Voortaan is 1000 uur de ondergrens in de onderbouw
(37 weken). Dat betekent lesweken van 33 à 34 lesuren. Het
voor alle leerlingen, de veertig uur daarboven zijn om
gemiddelde van de OESO-landen ligt op ongeveer 923 uur.
maatwerk te kunnen bieden.
Door het strak hanteren van de urennorm komt ook een
Voor de VO-raad is het een van de eerste grote beleids-
afspraak in de knel die een aantal jaren geleden in de CAO is
kwesties. De inzet van de raad was niet de hoogte van de
vastgelegd, namelijk dat docenten bij een volledige aan-
norm – dat vond men is een gepasseerd station -, maar het
stelling maximaal 25 uren per week lesgeven (uitgedrukt in
verkrijgen van extra tijd om aan de norm te voldoen. Die
klokuren 750 per jaar). Omgerekend kom je dan uit op 36
houding stuitte bij een deel van de achterban op weerstand.
lesweken. Meer uren lesgeven is strijdig met die afspraak.
Veertien christelijke scholen uit de Randstad schreven in
De productie verhogen door (nog) grotere klassen te formeren
een brief aan de VO-raad dat ze een hardere opstelling
is onwenselijk, in dat opzicht loopt Nederland internationaal
wilden. Peter van der Laan, centraal directeur van het
al uit de pas.
Andreas College en de praktijkschool De Rijn in Katwijk, was woordvoerder namens de briefschrijvers. De scholen
Bovenstaande berekening is theoretisch, er is namelijk geen
vonden de eis niet-realistisch, gezien de geldende rand-
rekening gehouden met lesuitval door ziekte of verlof. Maar
voorwaarden. (Zie toelichting in kader)
die moest volgens de staatssecretaris gecompenseerd
Wat Van der Laan en zijn collega’s vooral dwars zat was dat
worden, zodat de 1040 klokuur werd gehaald. In de bekosti-
Den Haag de indruk wekte niet te willen luisteren naar het
ging zit slechts ruimte om 2% ziekteverzuim op te vangen,
veld. Het moment kwam dichterbij dat de schoolleiders
feitelijk ligt het ziekteverzuim op 5%. Van Bijsterveldt heeft nu
serieus overwogen over te gaan tot burgerlijke ongehoor-
toegezegd extra budget beschikbaar te stellen.
zaamheid. Door het akkoord tussen VO-raad en de staatssecretaris lijkt de kou nu uit de lucht.
14
Mediation als conflictoplosser JURIDISCHE KWESTIE In deze rubriek laat een juridisch adviseur van de Besturenraad zijn of haar licht schijnen over actuele juridische kwesties in het onderwijs.
De juridisch adviseurs van de Besturenraad zijn zeer gespitst op de vraag of in een bepaald dossier toepassing van mediation overwogen is. “Mediation is niet iets vrijblijvends. Uit het oogpunt van goed werkgeverschap moet je bekijken of je op die manier uit het conflict met je werknemer komt”, zeggen de adviseurs. Sterker nog, een werkgever dient in vroegtijdig stadium serieuze overwegingen te maken om mediation als instrument voor de ontstane situatie al dan niet in te zetten. Een werknemer is overigens niet verplicht mee te
Tekst: Emmanuel Naaijkens
werken aan mediation. Wanneer een werkgever bij de rechter niet overtuigend kan aantonen waarom mediation niet is overwogen, dan kan dit gevolgen hebben voor de ontbinding
Een schoolbestuur heeft een arbeidsrechtelijk conflict met
van het contract en/of de toe te kennen vergoeding. In voor-
een personeelslid. De kwestie loopt zo hoog op dat het
komende gevallen kan de rechter de werkgever dwingen als-
bestuur besluit naar de kantonrechter te stappen om het
nog serieus na te denken over mediation.
arbeidscontract te laten ontbinden. De werkgever is ervan
Rosaria Di Lorenzo heeft recent nog gemerkt hoezeer rech-
overtuigd sterk te staan, er is een gedetailleerd dossier opge-
ters daar aan hechten. “In die zaak werd uitgebreid gemoti-
bouwd. Die is van mening dat de ontstane situatie aan de
veerd waarom er geen mediation had plaatsgevonden en
werknemer is te wijten. Dat is voor ons een gelopen race,
inmiddels voor de werkgever een gepasseerd station was. Er
denkt het bestuur.Maar in de rechtszaal wacht het bestuur
was zoveel gebeurd, het inschakelen van een onafhankelijke
een onaangename verrassing. ‘Heeft u de werknemer media-
bemiddelaar had geen zin. Toch vond de rechter dat de
tion aangeboden?’, vraagt de kantonrechter aan de eisende
betrokken werknemer met mediation alsnog een platform
partij. Nee, helemaal niet aan gedacht. Ai.
moest worden geboden. Met instemming van de tegenpartij is de werkgever alsnog het mediationtraject ingegaan.
Mediation is vandaag de dag niet meer weg te denken in de rechtspraktijk, benadrukken mr. Rosaria Di Lorenzo en
De adviseurs merken dat mediation nog niet bij alle school-
mr. Peter Dijkmans, adviseurs van de afdeling Juridische
besturen goed tussen de oren zit. “Ze denken dat als je bij-
Dienstverlening van de Besturenraad. In de jaren negentig
voorbeeld een interne, niet bij de zaak betrokken medewerker
is het verschijnsel mediation over komen waaien uit de
inschakelt, je aan mediation doet. Dit is niet juist.” Ook zijn
Verenigde Staten, als een nieuwe manier om (juridische)
besturen niet altijd overtuigd van het nut van mediation.
geschillen op uiteenlopende terreinen op te lossen, zonder
Zij hikken aan tegen de bureaucratische rompslomp, en dat
rechterlijke uitspraak. Beide partijen wijzen een onafhanke-
in een conflict dat in hun ogen toch al veel te lang duurt.
lijke bemiddelaar aan, die probeert een voor alle betrokke-
“‘We hebben alles al gedaan, voor ons is het boek dicht’, hoor
nen aanvaardbare oplossing te vinden. In een of meerdere
je dan. Ze laten zich soms teveel leiden door emoties, dat is
sessies neemt hij of zij de kwestie door met de partijen en
begrijpelijk maar niet verstandig. Je moet als werkgever met
zoekt aanknopingspunten om de patstelling te doorbreken.
een zekere mate van af met zo’n kwestie omgaan. Bovendien
Een mediator moet een onafhankelijke, onpartijdige en
kan het financieel voordelig zijn de hulp van een mediator in
erkende professional zijn, die is opgenomen in het register
te roepen, als je je daarmee een gang naar de rechter kunt
van het Nederlands Mediation Instituut. Het kabinet is een
besparen”, aldus de adviseurs. Uit onderzoek blijkt dat in
groot voorstander van het inschakelen van mediators,
driekwart van de gevallen van mediation een gehele of
onder meer omdat het een goedkopere manier is van
gedeeltelijke oplossing wordt bereikt. De uurtarieven van een
conflictbeslechting.
mediator lopen uiteen van 150 tot 250 euro.
Voor nadere informatie zie www.nmi-mediation.nl. Voor specifieke vragen kunt u terecht bij de afdeling juridische dienstverlening via
[email protected]. 15
16
als van de aarde ‘s avonds als de zon verdween
Hans Andreas
kind is en woord.
hij op het leege strand alleen gebleven.
Maria Vasalis
het licht dat van puur licht
aardse dagen ooit
Hoe licht en stil en schoon is met de dood
Hoe wijd was nog de doorgang tot het leven
het hunkert naar zonder marteling en moord,
Uit: Warmte, een woonplaats (1961)
in en om het vaderhuis,
Van eeuwig hemelse zomers
En dromen doet het ook niet
aan deze kant van de tijd
het hongert naar een beetje gerechtigheid
Het vraagt om geen engelenstemmen
heeft het licht het koud
iedere dag van het jaar
van de nacht van het jaar,
Niet alleen in het holst
GEEN KERSTCANTATE
Samenstelling: Paul Boersma, Fotografie: iStockphoto / Ugur Evirgen
en hoe toegank’lijk voor zijn eb en vloed.
Ellen Warmond
daaruit ontstaat het gedicht.
daarin ontbloeien de lippen
ogen en stemmen hun licht
van liefde daaraan ontsteken
en opgestegen in de brooze bokaal.
en zonder smet of schaduw neergezonken
en niets dan leven, tot de rand geschonken
schaal
Hij was het leven, zichtbaar bijna zonder
zijn adem in en uit zijn lippen heen.
want liefde en het besef
ik heb de nacht voor je omgekocht
en als een wind in het gordijn ging licht
of: open je ogen niet drink nu het donker
ik heb het licht voor je aangesneden
open je ogen nu langzaam en eet
en sprekende zeggen ze: liefste
mensen een warmende woonplaats
van liefde daartussen bouwen
Liefde en het besef
WARMTE, EEN WOONPLAATS
Er was een lichte warmte boven zijn gezicht
Kind
Warmte
OPEN PLEK
17
schreeuw jij in je leegte je verlangt naar warmte naar antwoorden op al je vragen laat mij een vriend voor je zijn
Als ik als kind de warmte van een warm huis had gekend had het de rest van mijn leven niet zo hard gevroren...
wat er was en er is in de sporen van greppels
en staanders en lang gedoofd houtvuur.
Het hoefde alleen maar gevonden te worden.
Iemand moest ernaar kijken en zeggen: wat is het
dit is het, en daar was het, een huis met een haard-
weer opnieuw te delen want. Ik wil een vriend voor je zijn
is een cirkel geluid en het deert niet, de nacht
de onzichtbare wolken, de stilte van alles
Amsterdam, De Arbeiderspers, 2005
Uit: Alles is nieuw, gedichten
Esther Jansma
want opnieuw in dit heden gevonden.
van het huis dat al oud is maar nieuw
zijn het dak en de wanden om het dak en de muren
Willemieke
vertrouw maar en leer jouw kwetsbaarheid
bij het vuur en ze praten en de tiktak van regen
wat buiten in slaap is of wacht op de dag
niet verwijtend maar delend
een echte vriend voor je zijn
met warme handen die een beker vasthouden
voor het eerst in het nu zichzelf zijn en zitten
Vera, 18-06-2005
juist door niets te zeggen
was ik die in de winter niet verloren
ik zal je niet kwetsen, nee laat me
om warmte, liefde en geborgenheid
had gekend
Het is geen verhaal dat wij maakten maar iets
plaats, mensen die daar zoals altijd en altijd
schreeuwt jouw stem
Door de dagen heen Als ik als kind de warmte van de zomer
DE WARMTE
het rilschrift van naalddunne takjes staan.
scherven waarin afdrukken van duimen
gespeld door een beker die stuk viel
Wat zou gebeuren was er altijd al, volmaakt
ALLES IS NIEUW
Onderwijs en media: de karavaan trekt verder Het onderwijs komt er in de media vaak bekaaid vanaf, zo is de indruk in de onderwijswereld. Het zijn in haar ogen vooral de problemen die in kranten en op en radio en tv worden uitvergroot. Vooral sinds de discussie over het Nieuwe Leren losbarstte deugt er niets van. De beschuldigende vinger gaat naar de journalistiek. Maar veel critici komen uit de hoek van het onderwijs zelf. Tekst: Emmanuel Naaijkens
Het Nederlandse onderwijs gaat gebukt onder
Negatieve beeldvorming is een lastig en
Welke rol spelen de media in de bevestiging
een negatieve beeldvorming, en dat is vooral de
ongrijpbaar fenomeen, maar het is inderdaad
van zo’n imago als van het vmbo? Naar mijn
schuld van de media die vrijwel alleen maar
wel van alle tijden. In de jaren vijftig – toen al!
overtuiging wordt die rol overschat. Bepaalde
oog hebben voor wat er foút gaat. Die klacht
– was er bijvoorbeeld grote bezorgdheid over
opvattingen zitten nou eenmaal als in beton
hoor je nogal eens als je met mensen in het
het feit dat jongens massaal voor het ‘witte
gegoten in de hoofden van mensen, elke
onderwijs praat, zowel in de leiding als op de
boordenonderwijs’ van de (m)ulo kozen, in
samenleving heeft zijn vaste thema’s die als
werkvloer. En ze rekenen dat vooral de journa-
plaats van voor de blauwe overalls van de
kop van jut kunnen dienen. Hoeveel kranten-
listiek aan die bevooroordeeld en zonder ken-
ambachtsschool. In de jaren zestig voerden
artikelen en tv-uitzendingen je ook wijdt aan
nis van zaken bericht over de ontwikkelingen.
werkgevers en scholen een campagne om het
de positieve aspecten van het (lagere)
Hoogleraar onderwijsinnovatie aan de Open
technisch onderwijs van het imago van ‘lelijk
beroepsonderwijs, het is water naar de zee
Universiteit dr. Rob Martens recent in een
eendje’ af te helpen. Het heeft niet mogen
dragen. Ze zullen de publieke opinie niet
interview in het blad Onderwijsinnovatie: ‘[…]
baten, vandaag de dag wordt het vmbo – hoe
doen kantelen, want één vervelend incident
de huidige kritiek op het onderwijs is niets
onterecht ook - nog steeds geassocieerd met
(een steekpartij bijvoorbeeld) en je bent weer
nieuws. […] Wat echter wel nieuw is in de
kommer en kwel, al zijn we minder fijnzinnig
terug bij af. Hooguit zijn positieve publicaties
onderwijsdiscussie, is de rol die de media in
in onze omschrijving. ‘Vmbo: dat is het afval-
een hart onder de riem voor al degenen die
het debat spelen. De media laten met name de
putje van het onderwijs’. Of ‘de vuilnisbak’.
zich dag in dag uit uit de naad sjouwen voor
klagers en tegenstanders van het Nieuwe Leren
Nog een hardnekkige oneliner: ‘Ze kunnen
hun leerlingen. En vaak met succes, zeg ik er
aan het woord en polariseren zo de discussie.’
geen hamer meer vasthouden!’.
maar bij.
18
Ton Elias, de eerste fulltime onderwijs-
vende niveau van het onderwijs, veroorzaakt
inderdaad ver weggestopt: de heterogene
redacteur van Nederland, achtereenvolgens bij
door Het Nieuwe Leren. Een term waarmee
brugklassen, maar die hadden toch al nauwe-
dagblad De Tijd en NRC Handelsblad, was
gemakshalve alle onderwijsvernieuwingen
lijks wortel geschoten.
sceptisch over de invloed van de media op het
over een kam worden geschoren. Hun geluid
onderwijs. In 1977 schreef hij: ‘Er wordt wel
lees je vooral in de kranten die van oudsher
HEFTIGE DISCUSSIES
eens gevraagd of je denkt met zekere publica-
onder hun lezers een grote schare onderwijs-
Ander voorbeeld. De afgelopen anderhalf jaar
ties invloed uit te oefenen op het beleid. Wat
mensen en politici tellen: De Volkskrant,
lag in de media de invoering van het compe-
mij betreft, luidt het antwoord: vergeet dat
NRC/Handelsblad en Trouw.
tentiegericht onderwijs in het mbo stevig
maar.’ Ik denk dat hij gelijk had, maar er speelt
onder vuur. Beelden van protesterende leerlin-
intussen wel meer, want het medialandschap is
PARLEMENTAIRE COMMISSIE
gen die weer ‘gewoon les wilden hebben’
sinds de jaren zeventig ingrijpend veranderd.
Het zijn hun vaak gepeperde bijdragen die in
waren voer voor heftige discussies. De archi-
De gedrukte media hebben veel terrein moeten
belangrijke mate de beeldvorming van het
tecten van deze ingrijpende vernieuwing
prijsgeven aan radio, tv en het internet. De
onderwijs bepalen en die daarom effectief
vreesden dat het schip zou kapseizen.
omloopsnelheid van nieuws is fors toegeno-
lijken in de beïnvloeding van de politieke en
Staatssecretaris Van Bijsterveldt wekte kort na
men, we zien steeds meer hypes. Much Ado
publieke opinie. Ik schrijf bewust lijken, want
haar aantreden de indruk stevig op de rem te
About Nothing schreef Shakespeare vier-
misschien is dat allemaal schijn. Een voorbeeld
gaan staan. Maar wat staat er in de begroting
honderd jaar geleden al.
van aantoonbare beïnvloeding is zeker de
2008 van OCW: ‘De invoering van het compe-
Maar wat wezenlijk anders is dan in de tijd van
installatie van de parlementaire commissie,
tentiegericht onderwijs zorgt ervoor dat het
onderwijsjournalist Elias, is dat zoveel anderen
die nu onderzoek doet naar wat er van de ver-
middelbaar beroepsonderwijs beter kan inspe-
toegang hebben tot de media en daar hun ei
nieuwingen sinds 1993 terecht is gekomen.
len op de behoeften en talenten van de deelne-
leggen. Berichtgeving over ontwikkelingen in
De stroom van publicaties en tv-uitzendingen
mers en ontwikkelingen op de arbeidsmarkt.’
het onderwijs is al lang niet meer voorbehou-
(zoals Rondom Tien over lesuitval op het
Daaruit spreekt allesbehalve een diepe twijfel
den aan de onderwijsjournalisten, een specia-
Friesland College), in combinatie met de
over nut en noodzaak van deze vernieuwing.
lisme trouwens dat door kostenbesparingen bij
gewijzigde krachtsverhoudingen in de Tweede
de traditionele media onder druk staat.
Kamer, hebben de Kamer aangezet tot het
En ten derde is er de paradox van de uitkom-
Kranten, (vak)tijdschriften en uiteraard het
instellen van de commissie.
sten van de jaarlijkse Onderwijsmeter. Negatieve berichtgeving blijkt de tevredenheid
internet bieden vandaag de dag een podium aan columnisten en schrijvers van kleine en
Maar aan de andere kant zijn er ook voorbeel-
van ouders over de school van hun kinderen
grote ingezonden stukken. Het is het logische
den van vernieuwing, die ondanks kritiek in de
niet te ondergraven. Overige Nederlanders
gevolg van de democratisering van de media.
media doorgaan. Voorbeeld een. Op de basis-
(dus zonder kinderen op school) zijn in de loop
Ik stel vast dat met name mensen uit het
vorming is jarenlang veel en breed kritiek
der jaren wel negatiever geworden.
onderwijs die, overigens met uiteenlopende
geweest en minister Van der Hoeven zette er in
Misschien geldt in de ingewikkelde relatie
argumenten, zeer kritisch zijn over vernieu-
2003 tamelijk onverwacht een streep door.
tussen onderwijs en media wel de spreuk die
wingen in het onderwijs, zoals Ad Verbrugge,
Maar wie nu naar het vervolg ‘de vernieuwde
prof. Piet Steenkamp ooit aanhaalde bij de
Leo Prick, Arnold Heertje, Ton van Haperen
onderbouw’ kijkt, ziet nieuwigheden, die ver-
oprichting van het CDA: ‘De honden blaffen,
enz., daar dankbaar gebruik van maken. Om
der gaan dan de vermaledijde basisvorming,
maar de karavaan trekt verder’.
maar niet te spreken van al die columnisten die
zoals het doorbreken van de vakkenstructuur
graag sneren over het veronderstelde bedroe-
en de opkomst van domeinen. Eén element is
19
Jan Bot wil met verhalen “laag dieper” gaan
Elke school heeft een verhaal Jan Bot is behalve bovenschools directeur ook fotograaf en verwoed verzamelaar van verhalen. “Een goed verhaal houdt een spiegel voor en maakt het mogelijk die ene laag dieper of die ene trede hoger te bereiken.” Zo gebruikt hij verhalen en beelden in zijn eigen organisatie en daarbuiten. Tekst: Guido de Bruin
“Kijk maar”, zegt Jan Bot, terwijl hij in het kantoor van
in hem een fervent aanhanger. Een organisatie die op het
de Kopwerk Scholengroep in Den Helder wijst op een
spoor komt van het eigen verhaal, geeft vorm aan haar
kast met mappen van ‘zijn’ 22 scholen in de Kop van
ontwikkeling, is het uitgangspunt.
Noord-Holland, Texel en West-Friesland. De mappen horen duidelijk bij elkaar, maar hebben allemaal een ver-
JA-MAAR-VRIJ
schillende foto voorop. “Onze scholen hebben allemaal
Daarom probeert Bot ook ten behoeve van de organisa-
hun eigen verhaal en hun eigen beeld. Daarmee zeggen
tieontwikkeling van Kopwerk verhalen los te maken.
we: samen zijn we iets, maar ook iedere school afzonder-
De verhalen van de medewerkers zelf, wel te verstaan,
lijk staat ergens voor.”
niet een dat van boven af wordt opgelegd. Tijdens een
Een organisatie is voor Bot geen machine. De stroming in
bijeenkomst liet Bot ‘zijn’ 440 leerkrachten elkaar twee
de managementliteratuur die bedrijven en instellingen
verhalen vertellen: een verhaal waar ze blij van werden
ziet als levende organismen met een eigen verhaal, heeft
en een verhaal over hun grootste pijn of teleurstelling. Verhalen dragen toekomstbeelden, dromen, idealen in zich, zonder zich te bekommeren om bezwaren en onmogelijkheden. Daarom had Bot die bijeenkomst ook de
KEIEN
Ja-maar dag genoemd. Hij is het streven naar ja-maar-
Op een dag zegt een leraar tegen zijn leerlingen: “We gaan een experi-
vrije scholen, verwoord door trainer en coach Berthold
ment doen.” Hij pakt een grote glazen pot en stopt die vol met grote
Gunster, toegedaan. Een leraar die op een ja-maar manier
keien. “Is de pot vol?” vraagt hij. “Jazeker”, zeggen de leerlingen. Dan
naar leerlingen kijkt, ziet volgens Gunster vooral wat ze
pakt de leraar een zak kiezelstenen en schudt ze uit over de keien in de
niet kunnen. Dat willen ze bij Kopwerk dus niet. Op het
pot. De kiezels glijden in de holtes tussen de keien, en weer vraagt hij:
kantoor hebben ze een ‘ja-maar pot’ waar iedereen die
“Is deze pot vol?” De leerlingen aarzelen en zeggen: “Waarschijnlijk
zich aan bezwaren in die trant bezondigt, een euro in
niet!” Dan pakt hij een zak met zand en strooit het in de pot. Het zand
moet storten.
verdeelt zich vlot tussen de keien de kiezels. “Is de pot nu vol?” vraagt hij. “Nee!” roepen de leerlingen. De leraar knikt en giet een kan water
DWINGEN OF LOKKEN
leeg in de pot.
Bot is behalve voorzitter van het college van bestuur van
“Wat laat dit experiment zien?” vraagt hij. Een leerling zegt: “Het toont
Stichting Kopwerk ook fotograaf. In zijn boek ‘Verhalen
aan dat, zelfs als je dag erg vol is, je er altijd nog iets bij kan doen.”
uit de onderstroom’ paarde hij dierbare verhalen uit alle
“Nee”, zegt de leraar, “dat is het niet. Het laat zien dat je nooit alles in
windstreken aan passende foto’s van zijn hand. De verha-
de pot krijgt als je de grote keien er niet als eerste in doet. Stel voor
len en beelden zijn gegroepeerd rond thema’s als inspelen
jezelf vast wat de grote keien in je leven zijn: je gezondheid, je familie,
op ontwikkelingen, prioriteiten stellen, een deel van het
je vrienden, een ideaal, je opleiding, je werk, vrije tijd? Als je voorrang
geheel, blijven vernieuwen.
blijft geven aan kleinigheden, zal je leven gevuld zijn met details. Je
Het boek is te volgens Bot te gebruiken door leerkrachten in
zult weinig tijd over hebben voor de grote dingen in je leven.”
de klas, door psychologen in hun therapie, maar ook door organisaties in hun zoektocht naar een gezamenlijk verhaal.
20
“Sommige verhalen zijn heel geschikt om organisatieontwikkeling mee te duiden”, zegt hij. Het verhaal ‘Eigen wijs’
EIGEN WIJS
bijvoorbeeld (zie kader). “Dat verhaal raakt de kern van
De winter komt eraan. Een boer wil daarom met zijn knecht de paarden
organisatieontwikkeling: wil je dwingen of lokken?”
op stal brengen. Eén van de paarden is niet van plan om mee te gaan. Het beest blijft koppig als een ezel staan, niet van plan om zijn vrijheid
INCLUSIEF DENKEN
op te geven. Er is geen beweging in te krijgen. De boer haalt een touw,
Een beeld dat de ontwikkeling van Kopwerk steevast
legt het om de nek van het dier en begint te trekken. Hoe harder de
begeleidt, is een foto van een houten brug over het water.
boer trekt, hoe meer het beest zich verzet. De knecht besluit te helpen.
Op de brug is het silhouet te zien van een volwassene
Hij slaat het dier van achteren met een stok: wie niet horen wil, moet
met een rugtas die achter een kind aan loopt en het bij de
maar voelen. De boer trekt nu zo hard als hij kan. De knecht wordt
hand vasthoudt. “Die foto geeft weer hoe wij onderwijs
boos en ongeduldig en slaat steeds harder. Het paard gaat alleen nog
zien”, zegt Bot. “Het kind is leidend. De leraar, het
maar steviger staan. Er is geen beweging in te krijgen.
onderwijs volgt de leerling. De leraar draagt de rugzak,
Dan komt het dochtertje van de boer naar buiten. Ze loopt naar het
zodat het kind voluit kind kan zijn.”
paard toe en steekt twee vingers in zijn mond. Het paard begint er
De foto siert ook het Koersplan dat de Stichting Kopwerk
onmiddellijk op te zuigen. Het dochtertje loopt stap voor stap in de
in 2006 vaststelde. De onderstroom ervan is wat Bot
richting van de stal en neemt het dier zonder problemen mee.
“inclusief denken” noemt: denken in termen van verbinding, niet wij tegen zij, niet winnen of verliezen. In het spoor van mensen als Jezus, Mahatma Gandhi, Martin Luther King en Nelson Mandela streeft Kopwerk ernaar
KEIEN
niemand af te schrijven.
Inclusief denken is voor Bot ook een perspectief voor de
Dat betekent allereerst: zo veel mogelijk leerlingen op
lange termijn. Het denken in tegenstellingen is immers
dezelfde buurtschool, ongeacht hun talent, beperking of
niet van vandaag op morgen overwonnen. Dat ideaal blij-
achtergrond. “Als je zoals wij vanuit de protestants-
ven koesteren vergt volgens hem “vasthouden aan je
christelijke identiteit zegt dat ieder kind waardevol is, zet
eigen verhaal” te midden van de vele vluchtige impulsen
je een kind met een handicap niet zomaar in een busje om
en de roep om korte-termijnresultaten die op scholen af
naar een school ver weg te gaan. Soms heb je de
komen. “Als je niet bij je eigen verhaal blijft, word je door
Mytylschool natuurlijk nodig, maar vaak kunnen we
anderen gestuurd.”
samen de benodigde zorg bieden.”
Om zelf gericht te blijven op het eigen grote verhaal en niet
Bot vertelt het verhaal van een moeder die over het
te verzuipen in de dagelijkse dingen, neemt het college van
onderwijs dat ze voor haar gehandicapte kind wenste,
bestuur van Kopwerk het verhaal ‘Keien’ (zie kader) uit
zei: “Ik wil dat mijn kind op school een naam heeft.”
Bots bundel ter harte. Tijdens de wekelijkse bestuursverga-
“Daar gaan we dus voor, al was het alleen maar door zo’n
dering benoemt iedereen zijn of haar “keien van de week”.
kind een middag per week naar de buurtschool te laten
“Dat zijn de grote onderwerpen waarop we onze aandacht
gaan”, aldus Bot.
richten. De rest vult zich dan vanzelf wel in.” 21
DE PRAKTIJK
Jonge bèta-onderzoekers voor de klas
gescheiden inzameling wordt het milieu en de portemonnee gespaard. Papier
Ongeveer 25 jonge bètaonderzoekers van de Radboud Universiteit
is bijvoorbeeld door het gewicht binnen het afvalverzamelen een flinke kosten-
Nijmegen brengen voortaan een deel van hun werktijd voor de klas door.
post. Het apart inzamelen van papier levert niet alleen hergebruik op, maar ook
Sinds de herfstvakantie geven de eerste onderzoekers in hun vak les aan
een aardige inkomstenbron voor scholen en verenigingen die het inzamelen.
havo- en vwo-leerlingen. De komende jaren leveren de promovendi (en
Het lespakket leert de leerlingen over afval, afvalscheiding en preventie.
enkele postdocs) zo hun bijdrage aan de vernieuwing van het bètaonderwijs op middelbare scholen. De scholen hopen dat de jonge onderzoekers zó gegrepen worden door
onderzoekservaring aan de slag gaan in het voortgezet onderwijs. Het
‘Voortgezet fietsen’ voor middelbare scholieren
aantal docenten in het voortgezet onderwijs met een universitair diploma
De Fietsersbond is een campagne begonnen om meer scholieren op de fiets
loopt de laatste jaren gestaag terug.
naar de middelbare school te laten gaan. Het is volgens de bond steeds minder
De onderzoekers vormen teams van ten minste vijf wetenschappers,
vanzelfsprekend dat kinderen al op jonge leeftijd leren fietsen. Ze heeft een
uit de disciplines wiskunde, informatica, natuurkunde, scheikunde en
brochure samengesteld met verschillende thema’s, tips en goede voorbeelden
biologie. De onderzoekers gaan leerlingen begeleiden bij het maken van
om in het voortgezet onderwijs meer aandacht aan fietsen te besteden. De
profielwerkstukken en gaan onderdelen in de les verzorgen.
brochure is bedoeld voor docenten, facilitaire medewerkers en directies van
Het is niet de bedoeling dat de teams eenmalig, voor bijvoorbeeld slechts
het voortgezet onderwijs, verkeersleerkrachten, schoolbegeleidingsdiensten,
één week worden ingezet; de samenwerking is langdurig. Gemiddeld
maar ook voor gemeenten. En in het bijzonder wordt aandacht geschonken
zullen de junioronderzoekers de komende jaren anderhalve dag in
aan allochtone leerlingen. In vergelijking met hun autochtone medeleerlingen
de week van hun onderzoekstijd gaan spenderen aan dit project. Dat
komen zij weinig op de fiets naar school. Marokkaanse en Turkse kinderen
betekent dat ze al met al wat langer over hun promotie mogen doen.
fietsen 35 procent minder, bij Antillianen en Surinamers ligt dit percentage op
Het project is het Nijmeegse antwoord op een vraag van het Platform
ongeveer 25. De Fietsersbond stelt dat naar school fietsen diverse voordelen
Bèta Techniek aan alle Nederlandse bètafaculteiten om plannen te
heeft: het is gezond, goed voor het milieu en het bevordert de integratie. Met
ontwikkelen om wetenschappers voor de klas te brengen. Inmiddels
dat laatste wordt bedoeld dat fietsen iets typisch Nederlands is.
bereiden ook de universiteiten van Amsterdam, Groningen en Utrecht
Er zijn al enkele middelbare scholen die fietslessen voor allochtonen in het
vergelijkbare initiatieven voor.
pakket hebben zitten. Ook onderhoud en de theorie van het verkeer maken
het vak van leraar, dat zij na hun promotie als eerstegraads leraar mét
daar deel van uit. De Fietsersbond heeft een brochure gemaakt met als titel ‘Voortgezet fietsen’ en die is verkrijgbaar via www.fietsersbond.nl.
Lespakketten over afval Voor de basisscholen in de regio Noord-Veluwe is een lespakket ontwikkeld
22
in het kader van de bevordering van milieu- en natuureducatie in het onder-
Jongeren willen kijkwijzer voor internet
wijs. Het project gaat specifiek over het gescheiden inzamelen van afval en
Jongeren zouden het een goed idee vinden als er een soort kijkwijzer komt
is bedoeld voor leerlingen in de hoogste twee groepen van de basisschool.
voor websites. Dat blijkt uit een enquête die is uitgevoerd door de jongerensite
Inmiddels hebben ruim vijftig scholen in de gemeenten Putten, Ermelo,
TOP-X. Tweederde van de jongeren die aan de enquête meededen zijn voor
Harderwijk, Nunspeet, Elburg en Oldebroek het pakket besteld.
een kijkwijzer, die waarschuwt voor onwelgevallige sites. Een behoorlijk aantal
Het lespakket is ontwikkeld in het kader van de actie ‘Afvalscheiden,
ondervraagden liet weten regelmatig geconfronteerd te worden met beelden
goed bezig!’. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer de helft van het restafval
en teksten waar ze niet op zitten te wachten. Zo heeft eenderde wel eens een
gemakkelijk is te scheiden en kan worden hergebruikt. Door een betere
filmpje op het net gezien, dat ze liever niet gezien hadden omdat het te geweld-
dadig was. Eenvijfde is tegen de zin geconfronteerd met verregaande seks-
uit Thailand tot aan dromenvangers uit Indonesië en kaarsen uit
filmpjes. Een kwart van de jeugd is al surfend wel eens benaderd door een veel
Bangladesh. Alle producten zijn onder eerlijke handelsvoorwaarden
ouder iemand die cyberseks wilde. Bij 5,7 procent van deze groep komt
ingekocht bij producenten in ontwikkelingslanden.
dit zelfs regelmatig voor. Nog wat uitkomsten: Maar liefst 14 procent van de
Het project Kids in Bizz is vorig schooljaar explosief gegroeid naar in
jongeren kwam wel eens beelden van zichzelf tegen op internet, die hij of zij
totaal 355 deelnemende basisscholen. Meer informatie over Kids in Bizz
liever niet online had willen zien. Een kwart van de ondervraagden is wel eens
is te vinden op www.kidsinbizz.nl.
verliefd op iemand die hij of zij uitsluitend via internet kende. Bijna tweederde van de jongeren heeft soms seksueel getinte gesprekken via de chat. Meer informatie: www.top-x.nl.
Week van de fijne school Van 17 tot en met 20 maart vindt ‘De week van de fijne school’ plaats. Het is een initiatief van de Ciske de Rat Foundation, die met deze activi-
Scholieren geven ouderen computerles
teit de vitale rol van het onderwijs wil benadrukken. Want voor de ontwik-
Leerlingen van het Gertrudiscollege in Roosendaal geven ouderen les in compu-
keling van een kind is een aangename, beschermde omgeving zoals een
teren in het kader van hun maatschappelijke stage. Het idee is afkomstig van een
school die kan bieden, een voorwaarde. De Ciske de Rat Foundation,
havo-leerling en blijkt een schot in de roos. De belangstelling van vijftigplussers
genoemd naar de hoofdrolspeler in het gelijknamige boek van Piet
om van de leerlingen instructies te krijgen is bijzonder groot, het zijn er al bijna
Bakker, helpt kinderen in moeilijke situaties, zodat ze toch een volwaar-
honderd. De oudste deelnemer is 82 jaar. De cursisten krijgen van de scholie-
dige plek in de samenleving kunnen bereiken. De Foundation steunt
ren een opleiding op maat. Het Gertrudis kende overigens al maatschappelijke
bijvoorbeeld organisaties die vakantiekampen opzetten voor kinderen.
stages voor het tot kabinetsbeleid werd verheven. De gemeente Roosendaal
Tijdens de actieweek in maart kunnen scholen meedoen aan activiteiten,
ondersteunt het project met een subsidie. Ook het overleg met de gemeente over
zoals een sponsorloop en een uitdagend spel.
het aanvragen van de subsidie maakt onderdeel uit van de stage.
Meer informatie op www.crf.nl.
Leerlingen verkopen Fair Trade producten
Spelletje spelen of zelf iets maken?
Kinderen in groep 8 kunnen hun eigen bedrijfje runnen. Het project heet Kids
tieve spellen kunnen hun hart ophalen op de website Spelletjesplein.
in Bizz. Kids in Bizz en de organisatie Fair Trade Original hebben de handen
Daar zijn tientallen online spelletjes te vinden, in allerlei variaties en van
ineengeslagen: dit schooljaar kunnen kinderen die meedoen aan het project
de meeste spellen steken de kinderen ook iets op. Via diezelfde website
kiezen uit een assortiment dat geheel bestaat uit Fair Trade Original producten.
is voor kinderen ook informatie en gereedschap te vinden voor het zelf
In het project Kids in Bizz zetten kinderen op de basisschool een eigen bedrijf
maken van spellen, maar bijvoorbeeld ook een tekenfilm, een website,
op. In vijf dagdelen komen ze spelenderwijs in aanraking met alle facetten van
een eigen stad of zelfs een eigen wereld.
een onderneming. Ze kopen daarvoor producten in en proberen die producten
Voor meer informatie www.spelletjesplein.nl.
Leerkrachten die voor hun leerlingen op zoek zijn naar virtuele educa-
vervolgens zo goed mogelijk te verkopen. De winst van hun bedrijf gaat naar een goed doel dat ze zelf uitkiezen. Dat betekent dat er zowel aan de inkoopkant als aan de verkoopkant geld naar het goede doel gaat. De kinderen kunnen kiezen uit twaalf verschillende producten van Fair Trade
Heeft uw school nieuws voor deze pagina?
Original om te verkopen, variërend van koffie uit Ethiopië en pandanrijst
Stuur uw bericht naar
[email protected].
23
Staatssecretaris komt met plan van aanpak
Advisering na de basisschool moet beter De directeuren van de basisscholen moeten binnenkort adviezen geven over schoolkeuzen. Dat kost soms wat hoofdbrekens, want niet van elk kind staat helder vast wat zijn of haar talenten zijn. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer tien procent van de kinderen een advies krijgt voor een type voortgezet onderwijs, dat geen recht doet aan hun capaciteiten. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: iStockphoto / Lev Mel
Elke leerling op de plek in het onderwijs,
het beste op zijn plek zou zijn en, bovendien,
waar hij cum laude slaagde voor zijn
waar zijn of haar talenten optimaal tot bloei
hij kwam uit een arbeidersgezin. Maar de
doctoraal en vervolgens promoveerde.
komen. Het is een mooi ideaal, maar de prak-
jonge Van Gestel bleek op de lts aanzienlijk
Ze komen nog steeds voor, deze ‘lange
tijk blijkt soms erg weerbarstig. Een curieus
vaardiger met zijn hoofd dan met zijn han-
marsen’ door de onderwijsinstellingen, maar
voorbeeld van een totaal verkeerde school-
den. Mede dankzij een alerte docent kon Van
tegenwoordig zijn het meestal leerlingen van
keuzeadvisering gaat over prof. Rob van
Gestel gaan stapelen: van lts naar leao naar
allochtone afkomst die de ene op de andere
Gestel, sinds vorig jaar hoogleraar in de
mavo naar havo naar vwo naar universiteit,
opleiding stapelen om hoog te eindigen.
rechtswetenschap aan de Universiteit van Tilburg. Eind jaren zeventig adviseerde de directeur van de plaatselijke basisschool de jongen om naar de lts te gaan. Een psychologisch onderzoek had uitgewezen dat hij daar
24
Een onderzoek naar advisering in het basis-
gen, waarvan ongeveer tien procent van
vindt het een serieus probleem dat tien pro-
onderwijs in Amsterdam over de overstap
allochtone afkomst, de overstap naar de mid-
cent van de leerlingen door verkeerde advise-
naar het voortgezet onderwijs, veroorzaakte
delbare school. “Wij zien leerlingen die op
ring onder zijn of haar kunnen werkt. Ze heeft
begin dit jaar enige opwinding in politiek
een gegeven moment in het voortgezet
de Tweede Kamer in een brief laten weten dat
Den Haag. Uit dat onderzoek zou namelijk
onderwijs gaan onderpresteren en naar een
ze met maatregelen komt om het verschijnsel
zijn gebleken dat veel allochtone leerlingen in
lager onderwijstype afstromen. Het omge-
van onderadvisering tegen te gaan, waarvan
de hoofdstad aan het eind van groep acht
keerde komt veel minder voor, maar opval-
het stimuleren van schakel- of kopklassen er
stelselmatig een advies krijgen, dat geen recht
lend is wel dat in het verleden uit een
een is. Een andere optie is om kinderen, die
zou doet aan hun capaciteiten. Met andere
onderzoek is gebleken dat een op de zeven
niet toe zijn aan het voortgezet onderwijs, een
woorden, in gevallen waarin sprake was van
allochtone leerlingen opstroomt en een hoger
jaartje langer op de basisschool te laten zitten.
dezelfde Citoscore zouden allochtone leerlin-
diploma behaalt dan je op grond van het
“Niet massaal, maar wel als het in het belang
gen eerder naar het vmbo worden verwezen,
advies van de basisschool zou verwachten.”
van het kind is”, aldus Dijksma.
dan autochtone leerlingen. D66 Kamerlid Pechtold suggereerde dat er mogelijk sprake was van vooroordelen bij leerkrachten.
Onderpresteren vergroot het
De werkelijkheid ligt genuanceerder, zo blijkt
risico van schooluitval
uit onderzoek door de Onderwijsinspectie en de Onderwijsraad dat staatssecretaris Dijksma (PvdA) eind oktober naar de Tweede Kamer
Als een van de mogelijke oorzaken voor
De staatssecretaris ziet niets in een ver-
heeft gestuurd. Volgens de inspectie krijgen
verkeerde advisering noemt Gols het feit dat
vroeging van de leerplicht, zoals de
allochtone kinderen niet vaker een lager
leerkrachten in groep acht soms onvoldoende
Onderwijsraad heeft voorgesteld. Meer heil
advies voor het voortgezet onderwijs, dan
kennis hebben van het voortgezet onderwijs.
ziet ze in extra investeringen in achterstands-
autochtone leerlingen. Een te hoog advies
Ook de snelle wisseling van leerkrachten
onderwijs en in voor- en vroegschoolse
voor allochtone leerlingen, dat tot in de jaren
werkt een mindere zuivere advisering in de
educatie. Versterking van de kwaliteitszorg
negentig nog wel eens voorkwam, behoort tot
hand. “En je moet natuurlijk niet vergeten dat
op school en in de klas is een ander speerpunt
de verleden tijd, zo constateert de inspectie.
je met kinderen te maken hebt die nog volop
in haar beleid.
Maar dat wil nog niet zeggen dat de determi-
in ontwikkeling zijn, die in hun puberteit
nering van de leerlingen in groep acht feilloos
raken en op het ene moment beter presteren
De komende maanden komt de staatssecreta-
verloopt. Nog altijd zijn er leerlingen die op
dan op het andere moment.”
ris met voorstellen om het onderpresteren in
een schooltype beginnen dat lager is dan het
het voortgezet onderwijs tegen te gaan. Dat
niveau van hun talenten. Volgens de
Volgens Gols, die als adviseur verbonden is
kan onder meer voorkomen worden door een
Onderwijsraad krijgt ongeveer tien procent
aan de onderwijsadviesorganisatie Eduniek,
goede informatie-uitwisseling tussen basis-
van de leerlingen op een basisschool (onge-
verloopt de overgang van basisonderwijs naar
en middelbare scholen. In jargon heet dat ‘de
veer 16.000 kinderen) een te laag advies.
middelbare school de laatste jaren steeds
warme overdracht’: niet alleen de kale feiten
Maar het gaat om kinderen van zowel autoch-
beter dankzij de goede samenwerking van alle
over een leerling doorgeven, maar ook
tone als allochtone laagopgeleide ouders.
scholen in de regio. Dat de scholen een uit-
relevante persoonlijke achtergronden.
Het effect van onderadvisering is voor de
eenlopende identiteit hebben (openbaar,
betrokken leerling vaak dramatisch, zo blijkt
christelijk, katholiek), vormt geen enkele
ONDERPRESTEREN
uit onderzoek van het instituut GION in
belemmering. “We beschouwen het als een
Dijksma wijst er verder op dat uit onderzoek
Groningen. Het leidt tot lagere prestaties in
collectieve verantwoordelijkheid.”
van de inspectie blijkt dat er een sterke relatie
het voortgezet onderwijs en tot frustraties bij
Een van de jongste initiatieven op dit gebied
is tussen de kwaliteit van het voortgezet
de leerling; het risico op uitval is groot. Ook
is in Amersfoort de oprichting van een
onderwijs en het onderpresteren van leerlin-
voor de samenleving is de uitkomst negatief,
schakelklas. Kinderen die nog onvoldoende
gen, zoals dat tot uitdrukking komt in
niet alleen vanwege de kosten van voortijdig
taal- en rekenbagage hebben, worden een jaar
doubleren en afstromen in de twee eerste
schoolverlaten, maar ook vanwege de onder-
bijgespijkerd zodat ze een goede basis hebben
leerjaren. “Op scholen waar veel leerlingen
benutting van talent.
om succesvol te zijn in het voortgezet onder-
afstromen, blijkt de uitleg van de leraren
wijs. De animo is overigens nog niet zo groot,
minder duidelijk, hebben de onderwijsactivi-
AFSTROMEN
dit jaar zitten er in de schakelklas ongeveer
teiten minder structuur en zijn de leerlingen
Paul Gols, voorzitter van Overlegorgaan
tien kinderen. “De ouders en het kind moeten
minder betrokken bij het leerproces. Ook
Basisonderwijs Voortgezet Onderwijs
dat natuurlijk wel willen.”
ervaren deze leerlingen hun school als minder veilig.” Voor alle duidelijkheid, staatssecreta-
(BAVO) in Amersfoort en omgeving, herkent wel een aantal aspecten die rond de school-
MAATREGELEN
ris Van Bijsterveldt, die het voortgezet
keuzeadvisering een rol spelen. Jaarlijks
Het idee van de schakelklas past precies in het
onderwijs in haar portefeuille heeft, gaat dit
maken in deze regio zo’n elfhonderd leerlin-
straatje van staatssecretaris Dijksma. Want ze
aanpakken met de middelbare scholen. 25
a
COLUMN
Marianne Luyer voorzitter Besturenraad
Thema december Schooldirecties en besturen die zich daarop hebben geabonneerd, krijgen maandelijks Thema bij SBM. Het onderwerp van Thema in december is ‘Huisvestingsaanvragen. Hoe werkt het?’ en heeft betrekking op VO en PO. Voor abonnementen, bestellingen of informatie over nog verkrijgbare Thema’s: telefoon 070 348 11 48. Fotografie: Cats & Withoos
E-mail:
[email protected]. Of kijk op www.besturenraad.nl>Besturenraad>Thema.
PO-raad, hou je bij je leest Aanpassing stichtingsen opheffingsnormen PO Als er één sector is waar het polderen tot
serieus probleem. Mij bereiken veel veront-
kunst is verheven, dan is dat wel het onder-
ruste signalen van kleine schoolbesturen die
Per 1 augustus 2008 treden de nieuwe
wijs. Er is geen onderwerp, of de belangen-
bang zijn dat hun stem straks niet gehoord
stichtings- en opheffingsnormen voor het
groeperingen schuiven aan de overlegtafel
wordt. Of voor wie de PO-raad een ver-van-
basisonderwijs in werking. Deze gaan gelden
aan om tot een vergelijk te komen.
mijn-bed-show is.
voor een periode van vijf jaar. De regeling
En laten we wel wezen, dit streven naar consensus heeft zijn nut bewezen.
is vooral van belang voor besturen die overMaar de PO-raad gaat straks wel met de
wegen om scholen te stichten of te verplaatsen
staatssecretaris onderwerpen afkaarten, die
of die te maken hebben met scholen die onder
Maar het poldermodel is in de der loop jaren
ook de kleine schoolbesturen raken. Dan is
de opheffingsnorm (dreigen te) vallen. In zulke
flink uitgedijd, dus is het logisch dat, omwille
het dus van het grootste belang dat de raad
situaties kunt u voor ondersteuning terecht bij
van de efficiëntie en de daadkracht, de over-
goed aanvoelt wat er in de achterban leeft.
de Besturenraad.
legfora herschikt worden. In dat licht vind ik de
We zien nu bij de VO-raad hoe lastig dat is.
Wat kan de Besturenraad voor u betekenen op
oprichting van de PO-raad een goed initiatief.
Gemaakte afspraken blijken naderhand anders
dit gebied?
Dat wij daardoor als Besturenraad een stapje
geïnterpreteerd. Veel scholen vragen zich
■ opstellen van stichtingsprognoses die
terug moeten doen is even wennen, maar als
af waar de VO-raad staat in de kwestie van
dat de zaak van het primair onderwijs dient
de onderwijstijd. Is de raad het eens met de
dan hebben wij er dat graag voor over. Er zijn
staatssecretaris, of komt hij daadwerkelijk op
nog genoeg terreinen waar we de belangen
voor de belangen van de scholen?
van onze leden prima kunnen behartigen.
voldoen aan de eisen van OCW ■ zoeken naar oplossingen om scholen onder de norm toch in stand te houden ■ opstellen van huisvestingsprognoses voor de lange en korte termijn conform het
Daar moeten wij lering uit trekken. Les een:
programma van eisen van de VNG
De andere branches in het onderwijs kennen
zorg ervoor dat alle leden, ook ‘de kleintjes’,
■ voeren van overleg met gemeente of
al langer een gezamenlijk platform waar zaken
zich vertegenwoordigd weten. Als wij daar als
worden gedaan met de bewindslieden. Er is
Besturenraad een rol in kunnen spelen, dan
echter een groot verschil tussen die sectoren
zijn we daartoe bereid. En les twee: houd je
en het primair onderwijs. De achterbannen van
als PO-raad bij je leest, beperk je tot zaken
VSNU (universiteiten), HBO-raad, MBO-raad
die des werkgevers zijn. Want het laatste waar
en VO-raad zijn redelijk overzichtelijk, maar
we op zitten te wachten is een raad die zich
die van de PO-raad is één grote lappendeken.
gedraagt als een ministerie van Onderwijs in
Er zijn ongeveer 1400 schoolbesturen, die
het klein.
qua omvang erg uiteen lopen. En dat is een
ministerie ■ in beroep gaan tegen besluiten van gemeente of ministerie
Uw vacature op internet Als lid van de Besturenraad kunt u uw vacature onder de aandacht brengen van de ruim 5000 abonnees van onze Nieuwsbrief. We nemen een korte verwijzing op met een link naar uw website. Een eenmalige vermelding kost 50 euro. Mail uw opdracht naar
Reageren? Mail Marianne Luyer op
[email protected]
26
[email protected].
PRODUCTEN & DIENSTEN
School moet duidelijk zijn naar ouders over opvoeding Scholen voor primair onderwijs moeten direct als
Beleidsonderzoek Primair Onderwijs (BOPO)
onderwijs en opvoeding gezamenlijke taken zijn.
ouders hun kind aanmelden, duidelijk maken wat
van de Nederlandse Organisatie voor
Ouders moeten ook meer worden uitgedaagd om
van hen wordt verwacht wat betreft hun aandeel
Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de kwaliteit van de school. Daarmee kunnen ze
ten aanzien van opvoeding en onderwijs. Dat is een van de aanbevelingen in het rapport ‘Ouders,
Het is volgens de onderzoekers van groot belang
hun verantwoordelijkheid voor de samenleving
scholen en diversiteit’ van onderzoeksinstituut
dat de school direct bij aanmelding van een kind
tot uitdrukking brengen.
ITS van de Radboud Universiteit in Nijmegen.
aan de ouders duidelijk maakt wat er van hen
Het ITS deed onderzoek naar de ouder-
wordt verwacht. Het is tevens belangrijk dat lera-
De school zou meer naar de ouders moeten
betrokkenheid en -participatie op scholen
ren en ouders zich voor elkaar openstellen, mede
luisteren: minder toespraak en meer inspraak.
met veel en weinig leerlingen van allochtone
op het gebied van elkaars religieuze of levens-
Ouders zouden nadrukkelijker moeten worden
afkomst. Het onderzoek werd uitgevoerd
beschouwelijke achtergrond. Het moet voor de
uitgenodigd om in het bestuur of de mede-
op verzoek van de Programmacommissie
school en de ouders eveneens duidelijk zijn dat
zeggenschapsraad te gaan zitten.
Nieuwe website over kwaliteit en innovatie Het PO Platform Kwaliteit en Innovatie heeft de
leiders, schoolleiders, bovenschools managers,
site www.schoolaanzet.nl ontwikkeld. U vindt
bestuurders en coördinatoren van samenwer-
er informatie en praktijkvoorbeelden over inno-
kingsverbanden. In het PO Platform werken we
vatieprojecten, kwaliteitszorg, leerlingenzorg
samen met andere organisaties voor bestuur en
en taalpilots in het primair onderwijs. De site is
management, personeelsorganisaties en school-
vooral bestemd voor leerkrachten, intern bege-
leidersorganisaties.
Tweede fase invoering Persoonsgebonden Nummer
Overijsselse scholen besparen tot 20 procent op energie
Scholen in het po zijn bezig met de invoering
In Overijssel lopen projecten die tot doel hebben cv-installaties beter te laten presteren en installateurs
van het persoonsgebonden nummer (PGN).
hiervoor op te leiden. En met goede resultaten! Scholen die deelnemen aan zo’n project kunnen wel
Om grote problemen te voorkomen gebeurt
20 procent besparen op het aardgasverbruik en realiseren meteen een aanmerkelijke comfortwinst.
dat gefaseerd. De tweede fase komt er nu
Bij een gemiddeld schoolgebouw gaat het al snel om besparingen van € 1500,- tot € 2000,- per jaar.
aan: de PGN-scan 2. In deze fase brengen
In de praktijk blijkt dat cv-optimalisatie een zeer kosteneffectieve maatregel is. De besparing wordt
zij de gegevens in hun leerlingenadministra-
niet alleen gerealiseerd in wat oudere gebouwen, maar ook in nieuwere panden. De kosten worden
tiesystemen op orde ter voorbereiding op
over het algemeen binnen 1 tot maximaal 3 jaar terugverdiend. Scholen kunnen zich nog aanmelden
de uitwisseling met de IB-Groep. PGN PO
voor het gesubsidieerde project ‘CV-optimalisatie Overijssel’. Mocht u in Overijssel gevestigd zijn en
helpt daarbij. PGN PO is een project van
het digitale informatie- en aanmeldingspakket willen ontvangen, dan kunt u dit opvragen via
de stichting Persoonsgebonden Nummer
[email protected]. Voor nadere informatie over de voorwaarden van dit project kunt u contact
Onderwijs (PGNO) die de Besturenraad mede
opnemen met drs. Arent Bloemendal, telefoon 070 348 11 48.
heeft opgericht om scholen bij het invoeringsproces te ondersteunen.
Meer informatie is te vinden op de website
Betere rechtspositie gehandicapte leerling (PO/VO)
van PGN PO www.pgnpo.nl. Ook kunt u contact opnemen met
De rechtspositie van gehandicapte en chronisch
moet leerlingen die met aanpassingen op school
Robbert Jan de Vries, telefoon 070 348 11 48,
zieke leerlingen in het primair en voortgezet
‘gewoon meekunnen’, meer kansen bieden op
[email protected]. Hij zit namens de
onderwijs wordt vanaf schooljaar 2009 verbeterd.
geschikt onderwijs. Scholen worden niet verplicht
Besturenraad in het dagelijks bestuur van de
Zij krijgen recht op gelijke behandeling. Het kabi-
kinderen aan te nemen. Zij moeten wel kijken hoe
stichting PGNO.
net breidt daarvoor de Wet gelijke behandeling op
het beste uit een kind kan worden gehaald.
grond van handicap of chronische ziekte uit. Dit
27
PRODUCTEN & DIENSTEN
Begeleiden van veranderingen in organisaties Veranderingen in het onderwijs gaan niet vanzelf. Er zijn verschillende
Sector: PO, VO
manieren om veranderingen aan te pakken. Maar er zijn ook veel valkuilen.
Doelgroep: iedereen die bezig is met de invoering van veranderingen
Uw persoonlijke houding kan in de weg staan. Wilt u hierover spiegelen
Wanneer: 22 februari 2008
met een specialist, volg dan deze workshop. Weerstand is ook zo’n grote
Tijd: 13.30 - 16.30 uur
blokkade bij veranderingen. Wat is weerstand precies, hoe signaleer je het
Docenten: Marien van der Wolf
en hoe ga je ermee om? Marien van der Wolf neemt u op authentieke wijze
Prijs: € 135
mee in het veranderingsproces.
Informatie: Marien van der Wolf,
[email protected]
Cursus klachtrecht: wees voorbereid! Als u als manager, bestuurder of bestuursondersteuner te maken krijgt met
Sector: PO, VO
een klacht – van een leerling, ouders of een personeelslid – gaan verschil-
Doelgroep: leidinggevenden, contactpersonen, vertrouwenspersonen
lende partijen daarmee aan de slag: de contact- of vertrouwenspersoon, de
Wanneer: 6 maart 2008
vertrouwensinspecteur, de klachtencommissie. Iedereen heeft in zo’n situatie
Tijd: 13.30 uur - 16.00 uur
een eigen rol en eigen bevoegdheden en plichten. De cursus leert u als
Docenten: Peter Dijkmans en Jolien Janse
werkgever hoe u met klachten om kunt gaan en geeft u informatie over de
Prijs: € 200
gebruikelijke procedure.
Informatie: Peter Dijkmans,
[email protected]
Ziekte en arbeidsongeschiktheid – Weet wat u kunt doen Vanwege de Wet WIA (Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen) zijn de
Sector: PO, VO
CAO PO en CAO VO ingrijpend gewijzigd voor het ontslag op grond van
Doelgroep: leidinggevenden, bestuurders en personeelsfunctionarissen
ziekte en arbeidsongeschiktheid. Pro-actief handelen is belangrijk, maar wat
Wanneer: 20 maart 2008
zijn precies uw verplichtingen? En wat kunt u doen als u zich niet kunt
Tijd: 9.30 - 13.00 uur (inclusief lunch)
vinden in het gedrag en de opstelling van uw werknemer of in beslissingen
Docenten: Kees Verhaart en Marion Scholtes
van bijvoorbeeld UWV? De cursus geeft antwoord op deze vragen. We
Prijs: € 215
werken aan de hand van verschillende casussen en vragen, die u zelf van
Informatie: Kees Verhaart,
[email protected]
tevoren kunt stellen via de mail.
Tweedaagse over moreel leiderschap Twee dagen afzondering om na te denken over de verbinding tussen uw
Sector: PO, VO, MBO, HBO, WO
inspiratie, uw persoonlijke manier van leidinggeven en de maatschappelijke
Doelgroep: raden van toezicht, bestuurders, (centrale) directieleden
betekenis van de onderwijsinstelling. Dat biedt de retraite over moreel leider-
Wanneer: 20 en 21 mei 2008
schap. Momenten van bezinning worden afgewisseld met oriëntaties op
Tijd: dag 1: 10.30 - 21.00 uur / dag 2: 9.00 - 15.00 uur
actuele (management)literatuur, zoals van Wil Derkse, Jim Collins en Michael
Docenten: Paul Boersma en Dick den Bakker
Fullan. Steeds zoeken we verbindingen met de eigen werksituatie.
Prijs: € 1.100 Informatie: Dick den Bakker,
[email protected]
De retraite is uitstekend geschikt om samen met betrokkenen uit de eigen werksituatie – leden van raad van toezicht, bestuurders, (centrale) directieleden – te volgen. Bijvoorbeeld in Het Klooster in Amersfoort, of op een zelf te bepalen locatie. Zeker is dat dit programma voor u als persoon als voor uw organisatie een inspirerende werking heeft.
28
BESTURENRAAD
Grauwsluier over voortgezet onderwijs In het voortgezet onderwijs heerst onrust over de handhaving van de onderwijstijd. Scholen vin-
Want echt in alle gesprekken speelden het strenge
den dat staatssecretaris Van Bijsterveld de norm van 1040 uur in de onderbouw en 1000 uur in de
controlebeleid van de inspectie en de dreiging
bovenbouw (het examenjaar uitgezonderd) te strikt controleert. Ze moeten maatregelen treffen
van een forse bekeuring een rol. Panelgesprekken
die de kwaliteit van het onderwijs niet ten goede komen. In de debatserie Open Mind vraagt Harm
moesten soms later beginnen om de schade
Klifman, senior adviseur van de Besturenraad, zich af wat er verkeerd is gegaan.
zoveel mogelijk te beperken. Leerlingen verklaarden het te betreuren dat activiteiten zijn opgeschort, omdat er even geen ruimte meer voor is.
Tekst: Harm Klifman
Onlangs was ik voor een kwaliteitsonderzoek
hoogtepunten. Al die dingen die deze school tot juist
En echt, ik weet niet of de school hierin overdreef,
op een school voor voortgezet onderwijs. Welke
déze school maken, worden met zorg van jaar tot
ik weet niet of de schoolleiding zelf te streng werd
school of waar doet er even niet toe. Het onder-
jaar behouden. ‘Conservatisme’ viert hier hoogtij en
in haar interventies, ik weet niet of het verstandig
zoek duurde de hele dag. Het bestond vooral uit
niemand zou het anders willen. En wie daartoe een
is om deze inspectie-oekaze deze proporties te
gesprekken met allerlei vertegenwoordigers uit de
poging zou willen doen mag zijn koffertje wel alvast
geven in plaats van enig risico te nemen, ik weet
school zoals leerlingen, middenmanagers, directie
klaarzetten: hij of zij mag terstond vertrekken. Mooi
dat allemaal niet en hoef het ook niet te weten. Het
en docenten met bijzondere taken. Het is altijd
is dat om te zien, elke keer weer opnieuw. Zo besef
zal er vast toe doen, maar ook niet toe doen. Wat
weer fascinerend om te zien hoe al die verschil-
je dat een gemeenschap niet leeft bij steeds iets
ik zag waren de consequenties ervan voor een
lende personen en functionarissen zich verhouden
nieuws maar bij herhaling, bij rituelen en gewoonten.
school die qua eindexamenresultaten prima pres-
tot wat ze met elkaar delen: goed onderwijs aan
Immers, een mens woont in zijn gewoonten, een
teert, die het ook in andere opzichten goed doet.
juist en alleen deze school.
gemeenschap van mensen evenzo.
Ik zag frustratie en ergernis omdat het plezier in
Ik doe dit werk met enige regelmaat en geniet
Zoiets had ik bij dat genoemde kwaliteitsonderzoek
tot jóuw school maken waar het prettig is om er te
steeds opnieuw van het schoolspecifieke dat
opnieuw verwacht aan te treffen. En inderdaad, het
zijn en aan bij te dragen. En dat kan toch niet de
er altijd weer is. Het is ook mooi om daar in de
was er ook en het kwam weer helemaal in beeld.
bedoeling zijn van de parmantige strengheid waar-
gesprekken oog voor te hebben en dat te laten
Maar het blonk dit keer niet mooi op. Het was alsof er
mee de 1040-regel gehandhaafd wordt? Wie doet
opblinken. Dat schoolspecifieke wordt vaak en
een grauwsluier lag over dat schoolspecifieke, over
hier nu eigenlijk iets verkeerd?
terecht gekoesterd. Anders dan je misschien
al die mooie dingen waar een school trots op is en
zou verwachten in deze tijd die kickt op allerlei
die je prominent aantreft in de schoolgids en op de
Meer bijdragen in de debatserie Open Mind zijn
veranderingen, tellen juist tradities daarin sterk:
schoolsite. En die grauwsluier had ook een specifieke
te vinden op www.besturenraad.nl.
jaarlijkse activiteiten, terugkerende projecten, vaste
gedaante en viel gemakkelijk en herkenbaar aan te
Wilt u reageren? Stuur een mail naar
excursies, speciale sportevenementen, culturele
wijzen. Ze had die dag een naam en heette 1040.
[email protected].
het werk afnam en in al die dingen die déze school
Inspectie controleert scherper op onbevoegde docenten Sinds de Wet BIO (Wet op de Beroepen in het
2 jaar wanneer de school dat noodzakelijk acht voor
ren. Driekwart van de scholen werkt dus met
Onderwijs) is de wetgeving over het in dienst
de kwaliteit en de voortgang van het onderwijs.
onbevoegde leraren. De inspectie spreekt van
hebben van onbevoegde docenten gewijzigd.
In de vaste kamercommissie voor Onderwijs is
het verschijnsel van downgrading’. Arie Slob
Een school mag alleen een onbevoegde docent
meermalen gepleit voor het strakker aanhalen van
(ChristenUnie): ‘Ook wij constateren dat het aan-
in dienst hebben als er duidelijke afspraken zijn
de teugels wat betreft het toelaten van onbevoegde
tal onbevoegde leraren toch wel erg toeneemt,
gemaakt over het alsnog halen van de bevoegd-
leraren. In de vergadering van 27 juni werd de
wat overigens niet wil zeggen dat deze mensen
heid. Die afspraken moeten op schrift staan. De
minister met name door de oppositie stevig aan
zeer slecht onderwijs zouden geven, maar wij
inspectie kan vragen om ze in te zien.
de tand gevoeld over dit onderwerp. Het Kamerlid
hebben niet voor niets bepaald dat leraren een
Minister Plasterk heeft de inspectie geïnstrueerd
Jasper van Dijk (SP) hield de minister onder meer
bevoegdheid moeten hebben.’
scherp toe te zien op dergelijke scholingsafspra-
voor dat het Onderwijsverslag van de inspectie
Minister Plasterk onderschreef de zorgen, maar
ken en het bestuur er zonodig op aan te spre-
‘schokkende informatie bevat over de situatie’. Van
zag niets in een motie van Van Dijk om het
ken. Een onbevoegde docent moet in principe
Dijk: ‘Zo wordt 11 procent van de lessen gege-
onderwerp steviger aan te pakken. In afwachting
binnen 2 jaar die bevoegdheid halen. Een school
ven door onbevoegde leerkrachten, exclusief de
van het rapport van de Commissie Rinnooy Kan
mag de termijn van het in dienst hebben van de
vrijstellingen. Slechts één op de vier scholen voor
vond hij de motie voorbarig. Uiteindelijk kreeg
onbevoegde docent verlengen met ten hoogste
voortgezet onderwijs heeft alleen bevoegde lera-
deze alleen de steun van de oppositie.
29
BESTURENRAAD
PO-achterban Besturenraad wil versterking netwerken Leden van de Besturenraad uit het primair
van krachten waardevol is voor de belangen van de
vige stem kan geven in de beleidsontwikkelingen
onderwijs willen dat de netwerken van de
schoolbesturen op het gebied van bekostiging, werk-
voor het primair onderwijs. Een stem voor alle
Besturenraad worden versterkt. Dat bleek
geverschap en hoofdlijnen van onderwijs. Ze vragen
schoolbesturen voor christelijk onderwijs, zowel
tijdens bijeenkomsten over de oprichting van
zich wel af hoe de invloed van de individuele school-
gezamenlijk als afzonderlijk, klein en groot, op
de Sectororganisatie PO. Ze vinden dat een
besturen op het beleid van de Sectororganisatie PO
het platteland en in de grote stad.
duidelijke afbakening van het werkgebied van
wordt verwezenlijkt. Het grote veld met ruim 1.400
Rechtstreeks lidmaatschap van de PO-raad of
de sectororganisatie de kans op succes zal
besturen maakt het ingewikkeld om ieder tot zijn
niet? Die vraag is vaak gesteld. De getrapte
maximaliseren. De Besturenraad als organisatie
recht te laten komen. Toch kan de ambitie geen
vorm, zoals bij de Werkgeversvereniging Primair
die zich inzet voor het belang van het christe-
andere zijn, dan dat de Sectororganisatie PO de
Onderwijs, wordt door nogal wat schoolbe-
lijk onderwijs in het bijzonder en het bijzonder
individuele besturen versterkt.
sturen geprefereerd. De stuurgroep van de
onderwijs in het algemeen, voor dienstverlening
Tijdens alle bijeenkomsten kwamen de leden tot de
Sectororganisatie PO i.o. houdt een oprichtings-
en opleiding heeft hun volle steun.
conclusie dat een versterking van de netwerken van
vergadering op 22 januari 2008. De werving voor
De leden zijn het erover eens dat de bundeling
de Besturenraad het christelijk onderwijs een ste-
het eerste bestuur loopt.
Schoolboeken definitief gratis
CSG Liudger en de Passie gaan samenwerken
In het hele voortgezet onderwijs zijn vanaf het schooljaar
De christelijke scholengemeenschap Liudger in Drachten en werkgroep de Passie Noord
2008-2009 de schoolboeken gratis. Dat heeft de minister-
gaan samen optrekken. Twee leden van de werkgroep nemen zitting in het bestuur van
raad beslist. Per leerling krijgen de scholen 308 euro per
de bestaande christelijke brede scholengemeenschap. De oprichting van een evange-
schooljaar voor het boekenpakket. De Raad van State moet
lische school in die regio is hiermee van de baan. De Besturenraad, die heeft bemiddeld
nog advies uitbrengen over het wetsvoorstel.
bij de samenwerking, is blij met het resultaat. Voor meer informatie: www.csgliudger.
Voorwaarde om voor het bedrag in aanmerking te komen is dat de leerling staat ingeschreven bij een door de overheid bekostigde school. Het lesmateriaal dat vanaf volgend
Steunfonds Christelijk Onderwijs
schooljaar gratis wordt, is: leerboeken, werkboeken, project- en tabellenboeken, examentrainingen/bundels, eigen
Het Steunfonds Christelijk Onderwijs wil het christelijk onderwijs bevorderen. Daarvoor
leermateriaal van de school, bijbehorende cd’s en/of dvd’s
verleent het fonds subsidies aan projecten van christelijke onderwijsinstellingen die
én de (toegang-)kosten van digitaal leermateriaal die de
hieraan bijdragen. Het belangrijkste criterium voor de toekenning van subsidie is de
school voorschrijft in één specifiek leerjaar. Sommige les-
vraag of een project het christelijk onderwijs stimuleert. Om onderwijsinstellingen aan
materialen en ondersteunende materialen worden niet gratis
te sporen projecten in te dienen heeft het steunfonds voor 2007 thema’s opgesteld:
beschikbaar omdat deze voor meer kinderen van een gezin
multiculturaliteit, burgerschap en internationalisering. Kijk voor meer informatie op:
gebruikt kunnen worden of direct persoonsgebonden zijn.
www.steunfondschristelijkonderwijs.nl.
Voorbeelden daarvan zijn: atlas, woordenboek, agenda en de kosten van ICT-applicaties zoals bijvoorbeeld een tekstverwerkingsprogramma. Ook zaken als rekenmachines, laptop, sportkleding, gereedschap, schriften/multomap, pennen
Ernstige dyslexie in basispakket
en dergelijke blijven voor rekening van de ouders. Het kabinet wil onderzoeken of de diagnose en behandeling van ernstige dyslexie per Scholen krijgen voortaan zelf het geld in beheer waarmee
1 januari 2009 kan worden vergoed via een subsidieregeling van twee jaar. Deze tijdelijke
zij hun leerlingen van gratis lesmateriaal voorzien. Ze krij-
subsidieregeling is een stap naar definitieve opname van de diagnose en behandeling van
gen mogelijkheden om verbindingen te leggen tussen het
ernstige dyslexie in het basispakket van de Zorgverzekeringswet. De vergoeding zal gelden
gebruik van lesmateriaal, digitalisering en inzet van perso-
voor leerlingen uit groep 4 van de basisschool omdat vooral in deze groep bij kinderen
neel. Scholen zullen in goed samenspel tussen manage-
dyslexie wordt gesignaleerd. Voor het opnemen van ernstige dyslexie in het basispakket is
ment en leraren naar verwachting steeds meer papier
het wel van belang dat scholen meer gaan werken volgens de Protocollen Leesproblemen
vervangen door digitaal lesmateriaal.
en Dyslexie. Uit de praktijk blijkt dat nog niet alle scholen dat doen. Dit voorstel staat in een
De VO-raad waarschuwt de scholen ervoor dat bij een
brief die minister Klink van VWS mede namens staatssecretaris Dijksma van OCW aan de
bepaalde omvang van de aan te schaffen boekenpakketten
Tweede Kamer heeft gestuurd.
er een verplichting is om Europees aan te besteden.
30
AGENDA BIJEENKOMSTEN BESTURENRAAD DECEMBER 2007, JANUARI EN FEBRUARI 2008 DATUM
ACTIVITEIT
DOELGROEP
PLAATS
CONTACTPERSOON
13-12-2007
RONDE TAFELGESPREK MET MINISTER PLASTERK
LEIDINGGEVENDE EN TOEZICHTHOUDENDE VROUWEN
VOORBURG
A.M. VETTEN
13-12-2007
LEDENRAAD
LEDEN LEDENRAAD
VOORBURG
A.M. VETTEN
17-01-2008
RODE LOPER NETWERKBIJEENKOMST
LEIDINGGEVENDE EN TOEZICHTHOUDENDE VROUWEN
VOORBURG
A.M. VETTEN
14-02-2008
NETWERK KLEINE BESTUURLIJKE SCHAAL
PO
GROOT AMMERS
H. BRUGGEMAN
PO
BERGEN OP ZOOM
H. BRUGGEMAN
ALBLASSERWAARD/VIJFHEERENLANDEN 14-02-2008
NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS
MEER INFORMATIE? BEL MET 070 348 11 48.
SERVICE POSTADRES
BESTELLINGEN
HELPDESK
Postbus 907, 2270 AX Voorburg
telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 e-mail
[email protected] www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > producten bestellen
telefoon: 070 348 12 80 ma t/m vrij: 9.00 – 17.00 uur e-mail:
[email protected]
BEZOEKADRES
Oosteinde 114, Voorburg telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 www.besturenraad.nl
RELATIEMANAGERS PO Scholen in het primair onderwijs kunnen voor informatie terecht bij de adviseur in hun eigen regio.
telefoon: 070 348 11 81 e-mail:
[email protected]
REGIO NOORD-HOLLAND, ZUID-HOLLAND WEST/MIDDEN
CENTRAAL SECRETARIAAT
Ouko Beuving telefoon: 023 557 79 23 fax: 023 557 79 24 e-mail:
[email protected]
telefoon: 070 348 12 53 e-mail:
[email protected]
REGIO GELDERLAND,UTRECHT, FLEVOLAND
REGIO ZUID-HOLLAND ZUID/OOST, ZEELAND, NOORD-BRABANT,LIMBURG
Hans Bruggeman telefoon: 078 654 00 25 fax: 078 654 00 26 e-mail:
[email protected]
VLIET ACADEMIE
Carla Rhebergen telefoon: 0318 64 30 50 fax: 0318 64 03 12 e-mail:
[email protected] REGIO GRONINGEN, FRIESLAND, DRENTHE, OVERIJSSEL
Wob van Beek telefoon: 0522 46 44 03 e-mail:
[email protected]
RELATIEMANAGERS VO, BVE EN HO Scholen in het voortgezet onderwijs kunnen voor informatie contact opnemen met onze adviseurs. VO:
Kees Jansen, e-mail:
[email protected] Harm Jan Luth, e-mail:
[email protected] BVE/HBO/WO:
Marianne Beelaerts, e-mail:
[email protected] Swier Frouws, e-mail:
[email protected] HBO/WO:
Marcel Bos, e-mail:
[email protected] SBM DIGITAAL
DIGITALE NIEUWSBRIEF
PRODUCTEN EN DIENSTEN
De artikelen van SBM kunt u als pdf-bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?
Wekelijks verschijnt onze digitale Nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie. Via onze homepage kan iedereen zich gratis voor deze nieuwsbrief opgeven.
Op onze website treft u steeds de meest actuele gegevens over onze producten, cursussen en diensten. Bovendien vindt u bij ‘producten downloaden’ handige modellen op alle beleidsterreinen.
Voor uw agenda: Ledenbijeenkomst 4 april 2008
Kerstnacht 1942 “En in die witte Kerstnacht zijn de moeder en haar drie kindjes op weg gegaan naar het veilige, andere land. Twee goede soldaten in lange sneeuwmantels die tot aan de grond reikten tegen de kou, wezen de weg, en twee andere mannen gingen mee om de kindjes te dragen als ze moe zouden worden. En zo liepen ze de moeilijke kilometers door de bossen en velden, langs volgesneeuwde paadjes en dichtgesneeuwde sloten, op weg naar waar geen boze mensen ze kwaad zouden doen”.
Op 24 december 1942 hielp de jonge Brabantse dorpsonderwijzer Eugène van der Heijden, samen met enkele plaatsgenoten, een joods gezin uit Amsterdam de grens met België overvluchten. Zijn ervaringen legde hij vast in een verhaal voor kinderen.
Wij wensen u gezegende kerstdagen en een gelukkig nieuwjaar. Bestuur, directie en medewerkers Besturenraad
32
