Galicia Spanje
Santiago de Compostela
Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
Santiago de Compostela
Galicia Spanje EUROPESE GEMEENSCHAP
H WERELDERFGOEDSTAD
N
H
O
U
D
Inleiding
1
Wandelroutes door de stad Pelgrimspaden El Obradoiro De Kathedraal en omgeving Compostelaanse harmonie Andere interessante bezienswaardigheden
6 6 14 20 28
Routes Padrón, ziel van Galicië Fisterra, het einde van de wereld Het land van de pazos
36 36
Vrijetijd en evenementen
42
Kaart van de provincie
46
Ierland Verenigd Koninkrijk
Dublin
34
Londen
38 40 Parijs
Nuttige gegevens
48
Frankrijk Golf van Biskaje
Santiago de Compostela Portugal Madrid Lissabon SPANJE
Atlantische Oceaan
Middellandse Zee Ceuta Melilla
Tekst: Javier Tomé Vertaling: Marianne Moester Blom Foto’s: Archieven van Turespaña
Een uitgave van: © Turespaña Secretaría de Estado de Turismo y Comercio Ministerio de Industria, Turismo y Comercio Druk: Egraf, S.A. D.L. M-26989-2004 NIPO: 704-04-011-5 Gedrukt in Spanje
Grafisch ontwerp: P&L MARÍN
1e uitgave
INLEIDING
I
S
ANTIAGO DE COMPOSTELA, bolwerk van de Apostel Sint Jakob en een van de drie heilige steden van het Christendom, speelt een fundamentele rol in de Autonome Gemeenschap van Galicië, de meest westelijke streek van de Europese Atlantische kustlijn. Dit gebied vertoont geheel eigen antropologische en etnografische kenmerken en heeft in de loop der eeuwen een karakteristieke cultuur verkregen met zelfs een eigen taal. Na goedkeuring van het Autonomiestatuut voor Galicië op 20 december 1980 werd Santiago de politieke hoofdstad en regeringszetel van de Gemeenschap, een gerechtvaardigde erkenning van de beslissende rol die deze stad gespeeld heeft bij de constructie van het Europa zoals wij dat tegenwoordig kennen. Deze monumentale en vooraanstaande spirituele enclave geniet brede erkenning en is verklaard tot Kunsthistorisch Monument en Werelderfgoedstad door de UNESCO. Dankzij de Route van Santiago, die door dezelfde organisatie eveneens tot "Eerste Culturele Europese Route" verklaard is, werden de eerste grondslagen van de westerse beschaving gelegd. Onder het universele teken van de Jakobsschelp bracht de Route van Santiago voor het eerst een Europese beweging en een vereniging van de verschillende volkeren teweeg met aan het eindpunt, in Compostela, een schitterend monumentaal geheel dat de reizigers met verwondering vervulde. De ongeveer 94.000 inwoners van deze voormalige bisschoppelijke zetel en universiteitsstad wonen gerieflijk in een altijd 1
levendige stad met een vochtig warm klimaat dat typerend is voor de geografische ligging. Santiago ligt op een heuvel omringd door de rivier de Sar, ongeveer 34 kilometer landinwaarts. De zomer biedt hier vele zonuren en de regenachtige winters zorgen ervoor dat de jaarlijkse neerslag 1.973 mm bedraagt. De melancholiek neerdalende regen verleent de stad een magische sfeer, waar volgens een dichter "de regen verheven is tot een vorm van kunst".
Uitzicht op de stad
Het vliegveld van Lavacolla, op 10 kilometer van het stadscentrum gelegen, is een strategisch knooppunt in het communicatiesysteem van Galicië met direkte verbindingen naar de grote Spaanse steden en lijnvluchten naar verscheidene plaatsen in andere delen van Europa en de rest van de wereld. Het nationale spoorwegnetwerk verzorgt verbindingen tussen Compostela en
de belangrijkste steden van Spanje. Een modern netwerk van snelwegen maakt de stad goed bereikbaar over de weg met de eigen auto of met een van de talrijke buslijndiensten vanuit verschillende punten van het Spaanse schiereiland. Als zetel van de Xunta en het Parlement van Galicië is Santiago de Compostela het derde millennium ingegaan als belangrijk regerings-, toeristen- en dienstencentrum, mede dankzij de benijdenswaardige levensstandaard waar men hier van kan genieten. Het meest opvallende kenmerk van deze stad is echter het gastvrije onthaal dat bezoekers hier wacht, die voor altijd betoverd raken door deze plaats waar geschiedenis en traditie in volle harmonie samengaan.
GESCHIEDENIS Volgens de overlevering ontdekte op 24 juni van het jaar 813 een monnik genaamd Pelayo, "mislezer voor de inwoners van San Fiz", in het Libredónwoud behorende tot het bisdom Iria Flavia een marmeren ark met daarin het stoffelijk overschot van een man. Bisschop Teodomiro besloot dat dit het graf van Sint Jakob de Oude was, Zoon van de Donder, die via de zee aangekomen was bij het Galicische land. Zo ontstond op de plaats van deze voormalige Keltische en latere Romeinse nederzetting, door de voorzienigheid beschikt, een stad rond een mausoleum.
van de oude stadswallen, waarbij de Boog van Mazarelos gespaard bleef. In die tijd was de energie van de stad geconcentreerd op de universiteitswereld, de jaarmarkten en op medisch gebied. In het jaar 1847 vond bijvoorbeeld de eerste operatie met volledige verdoving plaats in Compostela.
Langs de Spaanse paden liep een ware stroom van boetedoeners die, gemotiveerd door hun spirituele beleving of hun zucht naar avontuur, een geheel eigen stijl creëerden met hun karakteristieke kledij. Mannen en vrouwen gekleed in de klassieke met schelpen versierde schoudercape, de waterkalebas en de gordeltas rond hun middel, leunend op de pelgrimsstaf die hen onafscheidelijk begeleidde op een reis die beoogde aan het christendom gerelateerde waarden zoals saamhorigheid en naastenliefde te verspreiden. Langs de route verschenen her en der tempels, bruggen, kloosters en hospitia die de bedevaartgangers "onderdak, gezelligheid en warmte" boden.
Rúa do Franco
Koning Alfons II de Eerbare gaf opdracht tot het bouwen van een kapel waar de marmeren kist stond; deze werd later vervangen door een eenvoudige basiliek en in 1075 door een Romaanse kathedraal die bezocht begon te worden door groepen pelgrims. Dankzij de stuwende kracht van prelaat Diego Xelmírez, die een beslissende rol heeft gespeeld in de geschiedenis van de stad, ontstond langzaamaan een spirituele
beweging langs een wegennetwerk dat door alle Europese landen heen in de richting van Santiago liep. Het was te danken aan de bijzondere godsdienstige ontvankelijkheid in de Middeleeuwen dat vanaf de XIe eeuw de zogenaamde "Franse Route", waaraan de meeste pelgrims de voorkeur gaven, tot een van de meest indrukwekkende religieuze bewegingen van de geschiedenis der mensheid werd.
4
Met de komst van de XXIe eeuw heeft het religieuze, culturele en socio-economische fenomeen van de Route van Santiago nog steeds volledig zijn kracht behouden en arriveren nog elk jaar miljoenen bezoekers bij het Plaza del Obradoiro, doel en eindpunt van de beroemdste en meest begane route van dit werelddeel. Het persoonlijke avontuur van de pelgrimstocht is nog steeds actueel, in de gemoderniseerde vorm van kameraadschap, toerisme en ecologie. Kunst en natuur gaan hand in hand op deze bedevaart naar Santiago de Compostela, spirituele hoofdstad van een heel land.
Het tot een bedevaartsmiddelpunt voor pelgrims uit de hele wereld geworden Santiago de Compostela zou samen met het nabijgelegen Koninkrijk van Asturië de bakermat van de Herovering worden en getuige van het in de Spaanse Middeleeuwen zo frequente oproer van de adel en de verschillende bevolkingsgroepen. Pas veel later werd de moed van de inwoners van Santiago opnieuw op de proef gesteld met een nieuwe invasie, dit keer van de troepen van Napoleon. Toen alle problemen achter de rug waren verkreeg het historische centrum van Santiago gedurende de XIXe eeuw zijn definitieve vorm dankzij de afbraak
Aangezien de bezoektijden van de monumenten in de verschillende jaargetijden veranderen, raden wij U aan vantevoren informatie in te winnen bij de musea of toeristenbureaus.
5
DOS
Rúa
Costa
A
dos
La
ga
do
o
mp
a
Ca
Rú
DA
EN
VIRX
iro
s
nal rde
Ca
rfa
O
da s Rúa
s
re
Rúa
do
Achter de boog ligt het statige Mazarelosplein met een beeld van Montero Ríos, een 6
15 Kerk van As Ánimas
4 Igrexa da Compañía
16 Pazo de Amarante
5 Faculteit van Geografie en Geschiedenis
17 Kerk van Santa María do Camiño 18 Porta do Camiño
6 Klooster van Ensinanza
19 Klooster en kerk van San Domingos de Bonaval
7 Klooster van Belvís 8 Kleinseminarie
20 Galicisch Centrum voor Hedendaagse Kunst
9 Kerk van San Fiz de Solovio 10 Mercado de Abastos
21 Bonavalpark
7
o
ad
Rúa de Andújar
Abaixo
M
al
en Ar
De oorsprong van de Universiteit van Santiago de Compostela is terug te voeren naar de stichting van het Oude Studium, op 17 juli 1501. Onder bescherming van edelen en kerk kon de invloedssfeer van dit 'kenniscentrum' zich in belangrijke mate uitbreiden, steeds nauw betrokken bij de verschillende maatschappelijke
ix av
de
e
d P.
. nc
Co
Onderwijswetenschappen
Cl
Ca
ZA
da
de
o
Rúa
lla
o Bisp
Belvis
Rúa d
ta Ba
ENSINAN
nt e
Agustín
rto
s
CERCA
no For
Algalla de Ab aixo
San
a
c Tris
Rúa
reria
da
.
Calde
Fraguas
R.
C
io
Nova
sta
das
ro
or Pregunt
Rúa
Co Corredoira
San Ped
Deze route begint bij een van de belangrijkste kerkelijke en burgerlijke complexen van Europa naast de Mazarelosboog (1), de enige nog overgebleven toegangspoort van de zeven openingen in de middeleeuwse muur waardoor de voortreffelijke Ribeirowijn de stad binnenkwam. Vlakbij bevindt zich een waterbron die door de gemeente in 1840 gebouwd werd en aan de overkant staan op een platform boven het straatniveau het klooster en de kerk van Las Mercedarias (2), door aartsbisschop Girón gesticht voor jonge vrouwen van adel. Op de voorgevel is een reliëf van Maria-Boodschap te zien, een werk van Mateo de Prado uit 1674. De kerk in Latijnse kruisvorm met een fraaie granieten koepel werd gebouwd door Diego Romay tussen 1673 en 1680.
stia
n lá
Porta da Pena
c In
n ale rus Xe ia Tro
Pelgrimspaden
Angu
lle Va
RÚA
Ramón de l modernistisch werk van Mariano Museo do o Pobo Galego H os Benlliure uit 1916. Hier bevindt pitaliño mp stia 20 RÚA Ca ngu Atalaia A D a A zich het Instituut voor d En S 19 rio tre osa mu R O Onderwijswetenschappen (3), ros D R. R AS O dio DR aval 16 Me Bon PE gevestigd in het granieten Rúa do 18 RÚ N A bouwwerk dat vroeger van de R. S. Miguel SA D 15 17 E jezuïeten was. De voorgevel van C. 14 dit door Simón Rodríguez rond 12 ría Praza de 1730 gebouwde werk is versierd Acibeche Cervantes Taf 11 ona met een monumentaal 13 wapenschild van aartsbisschop 10 Sa Yermo. De door aartsbisschop Praza de n A ntó Abastos n Blanco in 1576 ingewijde igrexa Parque de Belvís Rúa da Conga z da Compañía (4), is een goed Bispo Xelmire 9 voorbeeld van de bouwkunst Calexón das Trompa van de jezuïeten, een stenen s 5 6 verwijzing naar het belang van 4 7 deze religieuze orde voor het 3 Praza de universitaire leven van deze Pesig o Mazarelos Avenida IO stad. Het is geen toeval dat de 1 Ó N Pesig T o N 2 jezuïeten betrokken waren de .A 8 S O n Arrib D bij het onderwijs in de a só i E año 2002 P T N C. geesteswetenschappen van 1644 O F co s la n . al R ur a úa Bl tot 1767, in welk jaar zij door R. EntremN R A R Ca los cia te str SE ar Pi . DA ón R G Karel III uit Spanje verdreven werden. In het interieur is een uit de XVIIIe eeuw daterend 1 Mazarelosboog 11 Kerk van Santo Agostiño barok altaarstuk te bewonderen 12 Kerk van San Bieito 2 Klooster en kerk van Las en de graftombe van de Mercedarias 13 Gemeentehuis weldoener, dat vervaardigd 3 Instituut voor is van Coimbrasteen. 14 Pazo de Fondevila
Wandelroutes door de stad
CO
ome S
nilla d o Mon
te
do H
21
RÚ
RO
d
SAN
Rú a
Rúa
anzos
ela Ru
In de Travesía da Universidade, aan de rechterkant, staat een beeld van Alfons II de Eerbare, een geschenk van de bevolking van Oviedo ter gelegenheid van het jubeljaar 1965. De volgende halte op de route is het klooster van Ensinanza (6), sinds 1841 een meisjesschool. De kerk van de huidige school waar de Compañía de María gevestigd is, heeft een Griekse kruisvorm en bevat een prachtig altaarstuk uit de XVIIIe eeuw, gemaakt naar ontwerp van Ferro Caaveiro. Via een zijstraat bereikt men de steile Rúa das Trompas, die naar het klooster van Belvís (7) voert, in 1305 gesticht door Doña Teresa González voor dominicanessen. Alvorens het gebouw te betreden, dat begin XVIIIe eeuw door Casas Nóvoa verbouwd werd, is het de moeite waard om vanaf het hooggelegen uitkijkpunt even het mooie uitzicht op de stad te bewonderen. Uit de boetetempel is de geliefde Virxe do Portal behouden gebleven die te zien is in de kapel boven het altaar. Iets verderop bevindt zich het sobere Kleinseminarie (8), dat in 1957 werd opgericht in naoorlogse stijl en waar tegenwoordig een pelgrimsherberg is gevestigd.
Kerk van San Fiz de Solovio
en politieke gebeurtenissen van de stad. Het gebouw waar tegenwoordig de Faculteit van Geografie en Geschiedenis (5) gevestigd is, werd tussen 1769 en 1805 gebouwd als centrale universiteitszetel naar een ontwerp van Melchor de Prado, later gewijzigd door architect Ventura Rodríguez, op de funderingen van het voormalige noviciaat van de jezuïeten. In de loop der tijd is de fraaie struktuur steeds verder vervolmaakt: tussen 1894 en 1904 werd er een verdieping toegevoegd en naast de fries werden beelden van de stichters aangebracht, een werk van Ramón Núñez. Aanbevolen wordt een bezoek te brengen aan het rectoraat met een 18e-eeuws gestoelte, de met fresco's versierde aula en de bibliotheek op de bovenste verdieping. Deze culturele instelling, die pas eind XVIIIe eeuw voltooid werd, herbergt zeer waardevolle wiegedrukken en handschriften zoals bijvoorbeeld het Libro de Horas de Fernando I, een mozarabische tekst uit 1055.
Weer terug op de route ziet de reiziger de kerk van San Fiz de Solovio (9) aan het gelijknamige lieflijke plein. Volgens de overlevering zag in 8
Faculteit van Geografie en Geschiedenis
de IXe eeuw een monnik genaamd Pelayo vanuit dit afgelegen kluizenaarsoord de sterrenweg die het graf van de Apostel aanduidde. Hoewel de kapel in de loop der eeuwen meermalen werd herbouwd, is een Romaanse gevel behouden gebleven met in het timpaan
Mercado de abastos
een fraaie afbeelding van de Driekoningen. Dichtbij staan de paviljoens van de Mercado de abastos (10), ontworpen omstreeks 1941 door Vaquero Palacios. Op deze karakteristieke overdekte markt vindt men de beste produkten uit de Galicische gastronomie.
Praza de Cervantes en Kerk van San Bieito
De monumentale Kerk van Santo Agostiño (11), in de XVIIe eeuw gebouwd in opdracht van de graaf van Altamira, herbergt het kostbare beeld Christus gebonden aan de zuil, een werk van Diego de Sande, dat een hoofdrol speelt bij de Paasprocessies. Het meest in het oog vallende kenmerk van het bouwwerk is echter de enkele toren, aangezien de andere verwoest werd door blikseminslag in het jaar 1788.
geplaatst werd. Aan een van de zijden van dit levendige plein staat de kerk van San Bieito (12), oorspronkelijk daterend uit de Xe eeuw. Het huidige sobere uiterlijk dat in de XVIIIe eeuw voltooid werd, herbergt in het interieur een prachtige Aanbidding van de Driekoningen, afkomstig uit de oorspronkelijke tempel. Daarnaast verrijst gedistingeerd en zich welbewust van zijn historisch belang het silhouet van het voormalige Gemeentehuis (13) in barokstijl uit de XVIIe eeuw.
Het Praza de Cervantes, ook wel Praza do Campo genoemd, was vroeger het toneel van de belangrijkste markt van de stad en verkreeg de huidige naam dankzij de neoklassieke zuil met het borstbeeld van de grote schrijver dat hier in 1842
het aristocratische pazo de Amarante (16), waar de Adviesraad van Galicië is gevestigd.
linksaf slaat naar de Rúa das Animas ziet men interessante herenhuizen zoals bijvoorbeeld het pazo de Fondevila (14), een barok bouwwerk met een origineel wapenschild aan de gevel. Aan de andere kant van de straat staat de kerk van As Ánimas (15), een neoklassiek gebouw daterend uit eind XVIIIe eeuw, oorspronkelijk een werk van Ferro Caaveiro dat later voltooid werd door Ventura Rodríguez. Aan de voorgevel ondersteunen massieve zuilen een geveldriehoek met een reliëf van de Zielen in het Vagevuur, een mooie toegang naar een rijkelijk versierde ruimte met afbeeldingen van Prado Mariño. Enkele meters verder ziet men
Verder via de Rúa das Casas Reais - de naam verwijst naar de koninklijke verblijven die zich hier ooit bevonden - staat aan de rechterkant de kerk van Santa María do Camiño (17), in barokstijl met enkele elementen in rococostijl. De moeite waard zijn het fascinerende hoofdaltaarstuk van Manuel Leys uit 1758 en het graf met de biddende figuur van de graaf van Amarante, een beeldhouwwerk uit de XVIe eeuw. Via de porta do Camiño (18) kwamen de
Bonavalpark
De tijdloze magie van de wirwar aan straatjes voert de reiziger langs talrijke stijlen, kerken en paleizen van een eeuwige schoonheid. Als men vervolgens 10
11
Onder de hoede van de plaatselijke edelen bereikte de dominicaner gemeenschap schitterende hoogtepunten, waaronder de constructie van dit monumentale complex gedurende de XVIIe eeuw, in de tijd van aartsbisschop Monroy. Op het plein dat toegang verschaft tot dit religieuze bouwwerk kan men het gotische cruceiro do Home Santo bewonderen, dat verbonden is met de legende van Juan Tourum, een smit die ter dood veroordeeld werd vanwege zijn betrokkenheid bij een volksopstand in 1219. Op het moment dat de veroordeelde op het schavot klom riep hij uit: "Kom mij bewaren!" - ¡Ven e váleme! waarna hij dood neerviel en hem aldus de schande van een openbare terechtstelling bespaard bleef. Uit deze mondelinge overlevering is het woord "Bonaval" afkomstig dat verwijst naar deze gebeurtenis.
Klooster van San Domingos de Bonaval
pelgrims van de Franse Route de stad binnen, de belangrijkste afsplitsing van de bekendste pelgrimsroute van het oude Europa van waaruit zij El Obradoiro bereikten. De poort werd in 1835 afgebroken omdat deze te smal was voor wagens, hoewel uit die periode wel een openbare waterbron uit 1834 bewaard is gebleven.
Aan het geplaveide voorplein staan in een rechte hoek op elkaar de opmerkelijke barokke voorgevel van het klooster, een werk van Domingo de Andrade, en de gevel van de uit 1561 daterende kerk. Langs de kloostergang waarvan de zuilen met fruitmotieven zijn versierd bereikt men de spectaculaire driedubbele wenteltrap, ontworpen door Andrade zelf. Via deze trap zijn enkele zalen
De geschiedenis van het klooster en de kerk van San Domingos de Bonaval (19) gaat terug naar de periode waarin de Heilige Domingo de Guzmán in Compostela verbleef, in welke stad hij arriveerde na een bedevaart rond het jaar 1220. 12
van het Galicisch Museum van Volkenkunde te bereiken die in 1977 geopend werd, waar de antropologische en etnografische verzameling de bezoeker meevoert naar de wereld van de zee, het platteland, karakteristieke kleding en ambachten. De naastgelegen kerk is een prachtig voorbeeld van de overgang van de Romaanse naar de gotische stijl; de drie schepen verschaffen toegang tot de drie kapellen waarvan een het 16e-eeuwse beeld van de Maagd van Bonaval herbergt. In de linkerkapel bevindt zich het pantheon van Beroemde Galiciërs, waar de stoffelijke resten begraven liggen van personages als de beeldhouwer Asorey en de schrijfster Rosalía de Castro in een graf van Carraramarmer.
Galicisch Centrum voor Hedendaagse Kunst
de voormalige moestuin van de monniken het 30.000 m2 grote romantische Bonavalpark (21). Deze groenzone is verdeeld in terrassen op verschillende niveaus met hortensia's, enorme kastanjebomen en eeuwenoude laurierbomen. Ook vindt men hier kunstwerken, zoals bijvoorbeeld het beeld Puerta de la Música, van Eduardo Chillida, dat symbolisch op een steen van de Route van Santiago staat. In het hoger gelegen gedeelte loopt achter een 15e-eeuwse arcade een wandelpad langs de voormalige gemeentelijke begraafplaats.
Aan de overkant staat het moderne gebouw van het Galicisch Centrum voor Hedendaagse Kunst (20), dat in september 1993 geopend werd. Het bouwwerk met gedurfd ontwerp, aan de buitenzijde bedekt met graniet, is een werk van de Portugese architect Álvaro Siza. Het Centrum is een cultureel middelpunt vanwege de belangrijke eigen collectie die wordt gecombineerd met tijdelijke tentoonstellingen, concerten en lezingen. Achter beide gebouwen ligt op de heuvel van Santo Domingo met
Galicisch Museum van Volkenkunde. Bonavalpark Galicisch Centrum voor Hedendaagse Kunst. Rúa Ramón del Valle Inclán, z/nr.
13
Coim bra
A
do s
a Rú
Cl ar a
a. St
Ramón
RÚA
del
DA En S tre mu R O ros D A
S
Vlakbij bevindt zich het museum Casa da Troia (27) in een groot herenhuis waar vroeger een populair studentenpension gevestigd was met een romantische feestelijke sfeer die door de schrijver Alejandro Pérez Lugín prachtig is weergegeven in zijn roman
Praza do Obradoiro 15
DA VIRX
EN
Agustín
ENSINAN
reria
Nova
Villar
de
i
22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38
Galicische kunstenaars Fernández de Casas en Clemente Sarela. Vooral de oude gotische kapel uit de XVe eeuw is de moeite waard.
Praza de Abastos
ZA
Bispo Xelmirez
a
sec Fon
Raxo
a Trinid
año 2002
38
R. da Raiña
A
Rúa da Conga
San
33 36
orio
37
28 Pregunt
AS
34 isto
Calde
AS
35
Ca
el
Ru
27
C. d
a ad
CERCA
A S
26
o
ram
Algalla de Ab aixo
Porta da Pena
R
O
s
29
RET
D RÚ
AS
RT
R. S. Miguel
de
a Rú
Praza de ibechería Cervantes Praza do Ac Inmaculada o Cr
HO
25
n ale rus Xe ia Tro ella da V
32
Moe
N
F
R. do Val de Dio
C IS C
N
R. S. Francisco
A
liño Atalaia
Rúa Esc.
n clá In
a Vell
ta Cos
24
23
lle Va
30
Hospita
RÚA
Xazmins va
Rúa
AV E
ta os
eiros Castiñ
C
NID
A
dos
No
de
31
Lou reiro SAN ROQU s E R. ST A
AN
22
XO
Rúa
Rúa
. CLA R
Estila A
Co
s
Horta de San Francisco
N-550
A. d e
II XXI
rr. do
s
mio Pela dos Morón
de
CAR
Iets verderop staat het hospitium en de kapel van San Roque (24), het voormalige pesthuis waar tegenwoordig de Koninklijke Galicische Academie voor Wetenschappen en het Instituut voor Galicisch Onderzoek Padre Sarmiento
Corredoira
s rrio tre En
In het noorden van de stad bevinden zich vrijwel tegenover elkaar twee belangrijke religieuze bouwwerken. Aan een zijde het sobere klooster Do Carme (22) van de ongeschoeide karmelietessen en aan de overkant van de gelijknamige straat het majesteitelijke klooster van Santa Clara (23) dat in 1260 door koningin Violante, echtenote van Alfons X de Wijze, gesticht werd. Het meest opvallende element van het bouwwerk is de theatrale barokke voorgevel die naar boven toe steeds spectaculairder wordt met een enorme stenen cilinder als bekroning. Via het portaal en de tuin bereikt men de kerk waar men een altaarstuk kan bewonderen dat ontworpen is door Domingo de Andrade.
gevestigd zijn. De opmerkelijke kapel, met een nis waar zich een beeld bevindt van de heilige met zijn hond, wordt sinds het jaar 1517 reeds als stemlokaal voor de inwoners van Santiago gebruikt. De route gaat steeds dieper het historisch stadscentrum in naar het gotische paleis van Don Pedro; dit is het enige burgerlijke bouwwerk in deze stijl dat in de stad bewaard is gebleven en het herbergt het Bedevaartmuseum (25), dat in 1965 ter gelegenheid van het Heilige Jaar definitief werd ingewijd. De museumcollectie heeft als thema de Route van Santiago en omvat edelsmeedkunst, schilderijen, beelden en een uitgebreide verzameling voorwerpen van git. Aan de overzijde van de straat bevindt zich de kerk van San Miguel dos Agros (26), een neoklassiek bouwwerk dat begin XVIIIe eeuw op de funderingen van een voormalige parochiekerk werd gebouwd die volgens de overlevering duizend jaar eerder verwoest was door Almanzor. De huidige tempel is een werk van architect Melchor de Prado, dat werd voltooid door de
Co rno s
a Rú
El Obradoiro
N-550
Calexón
Klooster Do Carme Klooster van Santa Clara Hospitium en kapel van San Roque Bedevaartmuseum Kerk van San Miguel dos Agros Museum Casa da Troia Acibecheríagevel van de kathedraal Klooster van San Martiño Pinario Klooster van Sint Franciscus Kerk van de Derde Orde Geneeskundefaculteit Praza do Obradoiro Pazo de Xelmírez Koninklijk Hospitaal Pazo de Raxoi Kerk van San Fructuoso Colexio de San Xerome
d
La Casa de la Troya (1915). De vereniging van Compostelaanse Tunomuzikanten heeft ervoor gezorgd dat dit aardige museum over de universiteitswereld van voorheen opgericht kon worden. De wandeling leidt verder door een ambachtsliedenwijk naar de Acibecheríagevel van de kathedraal (28), een werk van Ferro Caaveiro en Fernández Sarela uit de XVIIIe eeuw. In deze enclave, die tegenwoordig het Praza da Inmaculada heet, is de indrukwekkende arcade van het klooster van San Martiño Pinario (29) te zien, gebouwd tussen 1697 en 1738. Een bijzondere vermelding waard zijn het wapen van Spanje en het beeld van Sint Maarten te paard die zijn mantel deelt met een bedelaar. Dit prachtige complex met een oppervlakte van 20.000 m2 is het grootste religieuze bouwwerk van de stad en is voortgekomen uit de kapel die oorspronkelijk door prelaat Sisnando in het jaar 912 gesticht was. Op het hoogtepunt van diens macht had de abdij meer dan dertig kloosters en prioraten onder zijn hoede.
Klooster van San Martiño Pinario
bereikt men de kerk die eveneens in de XVIIe eeuw werd gebouwd door kunstenaars als Peña de Toro en Domingo de Andrade. Het meest in het oog springende element is het fantastische hoofdaltaar, een geniaal kunstwerk uit de Galicische gotiek, vervaardigd door Casas y Nóvoa en beeldhouwer Miguel de Romay tussen 1730 en 1733. De route vervolgt om het enorme gebouw van San Martiño heen, tegenwoordig een Grootseminarie, naar het indrukwekkende klooster van Sint Franciscus (30). Volgens de overlevering vertelde de heilige uit Assisi aan herbergier en kolenboer Cotolay waar deze een schat kon vinden waarmee een klooster gesticht kon worden. Zo ontstond het oorspronkelijke gotische bouwwerk waarvan nog vijf bogen op de binnenplaats en een deel van de kapittelzaal bewaard zijn gebleven, waar keizer Karel V in 1520 de
De gevel van de kerk aan het Praza de San Martiño lijkt meer op een paleis in platereske stijl; het bouwwerk werd voltooid halverwege de XVIIe eeuw en vertoont fijn bewerkte beelden in nissen die versprongen zijn geplaatst. Via de dubbele harmonieuze trap uit 1772 16
volksvertegenwoordigers bijeenriep. De kerk is een werk van architect Simón Rodríguez, die tussen 1742 en 1749 dit in kunstzinnig opzicht belangrijke complex bouwde. De moeite waard zijn het graf van de stichter Cotolay in de zuilengalerij. Ook wordt een bezoek aangeraden aan het museum van het Heilige Land, met voorwerpen die van verscheidene reizen naar dit verre oord werden meegebracht. Tegenover het complex bevindt zich een groot beeld van Sint Franciscus, een werk van beeldhouwer Asorey dat daar in 1930 geplaatst werd. Aan een van de zijden staat de kleine kerk van de Derde Orde (31). In de winkelstraat Rúa de San Francisco met schitterend witte galerijen, staat rechts de neoklassieke Geneeskundefaculteit (32), gebouwd tussen 1909 en 1928. Iets verderop ontwaart men reeds van verre het magische Praza do Obradoiro (33), een van de mooiste historische en
monumentale enclaves ter wereld. De naam van dit enorme plein verwijst naar de plaats waar de bouwmaterialen voor de kathedraal bewaard werden. Talrijke kunstzinnige bouwwerken hebben hier tijd en mode doorstaan. Deze plek die het ware hart van Galicië vormt, verwelkomt de pelgrims in een harmonieuze omgeving waar het graniet van de bouwwerken en het plaveisel naar gelang het moment van de dag het licht steeds anders vangen en voor een aangrijpende kleurschakering zorgen. De wandeling door deze zone begint bij het pazo de Xelmírez (34), dat ongetwijfeld het meest betekenisvolle civiele bouwwerk in Romaanse stijl van Europa is. Het is het oudste gebouw van het Obradoirocomplex en diens stichter, de belangrijkste aartsbisschop van het oude Compostela, deed geen moeite om zijn ambities te verbergen toen
Klooster van Sint Franciscus
de Egas naar voorbeeld van de Italiaanse ziekenhuizen, met een kerk in Latijnse kruisvorm. Het oorspronkelijke grondplan werd later gewijzigd door de toevoeging van twee binnenplaatsen in renaissancestijl en vervolgens voltooiden twee barokke patio's het complex. Aan het met zware ketens afgesloten kerkplein komt de gotische voorgevel uit die rond 1519 werd gerestaureerd door Guillén Colás en Manuel Blás, die een fries toevoegden met rijkelijk bewerkte beelden en de wapens van beide Castiliës. Sinds 24 februari 1986 is dit gebouw in gebruik als luxueus ingerichte Parador de Turismo, met prachtige spiegels, schilderijen, tapijten en traditionele meubelen.
Geneeskundefaculteit
hij enkele gebouwen "voor het herbergen van een menigte Prinsen en Volkeren" liet bouwen. In 1120 werd de constructie begonnen met materialen afkomstig van eerdere bouwwerken. De meest interessante elementen bevinden zich in het binnenste gedeelte want rondom de binnenplaats bevinden zich de wapenzaal en de keuken die schoonheid perfect met functionaliteit weten te combineren. Via een smalle trap van graniet bereikt men de feestzaal, versierd met taferelen van koninklijke banketten en andere getuigenissen uit het dagelijks leven van het middeleeuwse Compostela.
Aan de oostzijde van El Obradoiro staat het pazo de Raxoi (36), sinds 1787 in gebruik als Gemeentehuis en tegenwoordig als zetel van het bestuur van de Xunta de Galicia. In opdracht van aartsbisschop Bartolomé Rajoy werd op de funderingen van de oude Compostelaanse gevangenis een paleis gebouwd; over zijn rol bij het ontstaan van het bouwwerk kan men nog lezen in de inscriptie aan de bovenzijde van de gevel die verder gekenmerkt wordt door grote vensters en brede balkons. In 1766 werd met de constructie begonnen onder
Het Koninklijk Hospitaal (35), in 1499 gesticht op initiatief van het Katholieke Koningspaar als liefdadigheidscentrum en hospitium ten behoeve van pelgrims, staat aan de noordzijde van het plein. De eerste fase van het bouwwerk werd uitgevoerd door Enrique 18
leiding van de Franse architect Lemaur en gedurende enige tijd werd het gebouw voor allerlei doeleinden gebruikt, zoals bijvoorbeeld als gevangenis, kindertehuis en seminarie voor de biechtvaders van de kathedraal. Op de gevel is een beeldengroep te zien, De veldslag van Clavijo, een werk van José Gambino en José Antonio Ferreiro. Van laatstgenoemde is eveneens het beeld in het midden van het gebouw, dat Sint Jakob ten strijd tegen de Moren voorstelt. Aan de achterzijde bevindt zich de barokke kerk van San Fructuoso (37), voltooid in 1765. In de geveldriehoek zijn een wapen van Spanje en een voorstelling van de vier hoofddeugden afgebeeld. Het volgende interessante bouwwerk, wederom in El Obradoiro, is het colexio de San Xerome (38), tegenwoordig het rectoraat van de Universiteit. Oorspronkelijk was het door Alonso Fonseca gestichte college bedoeld als herberg
voor arme studenten en nooddruftige kunstenaars en stond het in de volksmond bekend als de "brood-metsardientjesschool". De laatgotische voorgevel is afkomstig uit een voormalig ziekenhuis dat in La Acibechería stond met als opmerkelijk detail een beeld van Onze Lieve Vrouw onder het wapen van de familie Fonseca. Het is mogelijk een bezoek te brengen aan de binnenplaats in renaissancestijl, ontworpen door Peña de Toro in de XVIIe eeuw, met een klassieke stenen fontein.
Pelgrimsmuseum Rúa San Miguel, 4 Museum Casa da Troia Rúa da Troia, z/nr. Museum van het Heilige Land Campiño de San Francisco, 3
Kerk van San Fructuoso
Algalla de Ab aixo
R
Porta da Pe
s
ale rus Xe ia Tro lla a Ve
d Moe
R. do Val de Dio
n
Praza de Abastos
39 Kathedraal 40 Praza da Quintana
reria
41 Klooster van San Paio 42 Casa da Parra
Calde
Villar
Bispo Xelmirez
Nova
a
c Fonse Trav.
R. da Raiña
Fon
San
Rúa da Conga seca
orio
40 41 43
39
Agustín
42 isto
o Cr
C. d
Pregunt
Kathedraal van Santiago. Praza do Obradoiro
ía Praza de Cervantes
i Raxo de
Zo werd tussen 1075 en 1211 de belangrijkste kerk van het hele Schiereiland gebouwd, waaraan ambachtslieden en kunstenaars als Bernard de Oude, Esteban en later de befaamde bouwmeester Mateo hun medeweking hebben verleend. Het oorspronkelijke bouwwerk dat ingewijd
R. S. Miguel
cibecher Praza do A Inmaculada
a Trinid
Aan de wereldwijd vermaarde zijde van het plein staat de Obradoirogevel, met de hoofdingang van de kathedraal (39). Deze drie na belangrijkste tempel van het christendom, na Rome en Jerusalem, is in de woorden van de Spaanse nobelprijswinnaar Camilo José Cela een “wonder, dat net als alle andere wonderen, niet precies te verklaren is”. De oorsprong van de kathedraal dateert uit de IXe eeuw, toen koning Alfons II de Eerbare een stukje land schonk om daarop een kapel te bouwen waar de stoffelijke resten van de Apostel Sint Jakob bewaard konden worden. Het heiligdom werd ook door latere koningen rijkelijk begunstigd totdat in de tijd van Alfons VI begonnen werd met de bouw van een
Romaanse kathedraal, op initiatief van de charismatische bisschop Xelmírez.
N
R. S. Francisco
De Kathedraal en omgeving
A
F
año 2002
43 Casa da Conga
van de Spaanse kunst in de Middeleeuwen geworden was. Een fantastische tempel, waar alle kunsten tesamen kwamen en de uiteindelijke vervulling van het Romaanse ideaal.
werd in aanwezigheid van Alfons IX in het jaar 1211, is in de loop der eeuwen vervolmaakt met de toevoeging van barokke torens, overvloedig versierde gevels, kapellen en altaren, totdat dit tot het belangrijkste monument
De pelgrims die hun spirituele tocht beëindigen op het Praza do Obradoiro worden verblind door de schitterende gevel van de kathedraal, een hoogtepunt van de Spaanse barok en bekendste herkenningspunt van Santiago de Compostela. Boven het oude middeleeuwse gedeelte bouwde Fernando Casas Nóvoa tussen 1738 en 1750 een rijkelijk versierde triomfboog met elegante tweelingtorens, de Torre de las Campanas en de Torre de la Carraca, deze laatste in lijn met het Pazo de Xelmírez, met elkaar verbonden door de grote muur van Los Espejos. In het middelste deel is een verfijnd filigraanwerk te zien, voorgesteld als een trapsgewijs opgebouwd 21
Portaal van de Gelukzaligheid
Sint Jan die het Laatste Oordeel afkondigt. Een vijf meter hoge majesteitelijke Christusfiguur neemt de belangrijkste plaats in op de middelste boog, boven het beeld van Sint Jakob de Oude die de bedevaartgangers verwelkomt. Volgens de gewoonte steekt men zijn vingers in de kleine holtes van de zuil die de afstamming van Jezus als mens afbeeldt. Ook is het een traditie om met het voorhoofd driemaal het beeld van de santo dos croques aan te raken, dat zich aan de achterkant van deze indrukwekkende marmeren zuil aan de altaarzijde bevindt. Een gebaar waarmee volgens de Compostelaanse legende het vernuft en de wijsheid van deze figuur wordt overgebracht; het beeld is waarschijnlijk een zelfportret van bouwmeester Mateo.
altaarstuk bekroond met het beeld van Sint Jakob de Pelgrim. De dubbele trap in renaissancestijl die toegang verschaft tot de kathedraal is een werk van Ginés Martínez uit 1606, en het traliewerk dateert uit de XVIIIe eeuw. Achter de deuren ziet de bezoeker recht voor zich het indrukwekkende Portaal van de Gelukzaligheid, een van de beste beeldhouwwerken van het 12e-eeuwse Europa. Dit kunstwerk van de hand van meester Mateo en diens leerlingen werd in het jaar 1188 aangebracht en omvat ongeveer tweehonderd beelden die een zeer levendige en verrassend realistische indruk geven. De hele bijbelgeschiedenis wordt weergegeven in de beelden van Adam en Eva, de Evangelisten of 22
De kathedraal van Santiago de Compostela is gebouwd naar voorbeeld van de pelgrimsbasilieken, met een kooromgang om de stroom bedevaartgangers goed te kunnen geleiden. De Latijnse kruisvorm met drie schepen is 100 meter lang en 20 meter hoog; ter hoogte van het dwarsschip is het plafond 65 meter hoog en de enorme ruimte heeft een totale oppervlakte van 8.300 m2. Het middenschip is gebouwd op de funderingen van een voormalig kerkhof en daarboven steken twee barokke orgels uit die in de XVIIIe eeuw geschonken werden door aartsbisschop Monroy. Aan de koepel hangt de metalen bol waaraan de mythische botafumeiro gehangen wordt, een wierookvat dat sinds de XIVe eeuw in de kathedraal gebruikt werd om kwalijke geuren te
verdrijven en die gedurende de zwaaibeweging een hoogte van 21 meter en een snelheid van 68 km per uur bereikt. Het huidige wierookvat werd in 1851 vervaardigd van verzilverd messing en wordt alleen gebruikt bij zeer plechtige gelegenheden. Ook verdienen een bijzondere vermelding de preekstoelen uit eind XVIe eeuw, een werk van Juan Bautista Celma, waarop taferelen uit het leven van de Apostel uitgebeeld zijn. In de hoofdkapel bevindt zich bovenin een ruimte waar een beeld van de Apostel van gekleurde steen staat, met een vergulde baldakijn daterend uit 1665, een werk van José Vega Verdugo. Het is een traditie van de bezoekers om de trap van de kooromgang op te lopen en de indertijd door aartsbisschop
Hoofdkapel
23
Monroy geschonken mantel van het heiligenbeeld even aan te raken en te kussen. In hetzelfde deambulatorium bevindt zich een trap naar de crypte waar een uit 1886 daterende urn van zilversmeedkunst staat die de stoffelijke resten van Santiago en diens volgelingen Teodoro en Atanasio bevat. De grafkelder werd voor het publiek geopend in 1885 ter gelegenheid van het toenmalige Heilige Jaar.
Verder op de route door de kathedraal komt de bezoeker bij de kapel van Nuestra Señora la Blanca met de graven van de familie España, en bij de barokke kapel van Sint Jan de Apostel. In de kapel van Sint Bartholomeus zijn nog steeds Romaanse kenmerken aanwezig met een van de belangrijkste beeldengroepen van Compostela. Daarna komen de kapellen van de Onbevlekte Ontvangenis en van de Heilige Geest met verscheidene graftombes in gotische en renaissancestijl. De kapel Da Corticela, van oorsprong preromaans, vormt een van de bekoorlijkste vertrekken van de kathedraal met de fraaie Aanbidding van de Driekoningen, een werk van meester Mateo dat boven de deur hangt. Na de barokke altaren van de kapellen van Sint Andreas en Sint Anthonius, bereikt men de Maagd van Lourdes die vereerd wordt in de kapel gewijd aan de Heilige Catharina. Daarnaast bevindt zich het timpaan van Clavijo net voor de neoklassieke Communiekapel, met een mooi beeld van de Maagd der Vergiffenis en de graven van Lope de Mendoza en de prelaat Bartolomé Rajoy. Tenslotte ziet men in de kapel van El Cristo de Burgos een kopie van de beroemde Gekruisigde.
Als men eenmaal deze hoofdroute door de kathedraal heeft afgelegd kan een bezoek gebracht worden aan een reeks kapellen van onschatbare waarde, beginnend aan de rechterzijde. De kapel van El Pilar, de constructie waarvan werd begonnen door Domingo de Andrade, herbergt temidden van marmer en jaspis het praalgraf van aartsbisschop Monroy. In de kapel van Mondragón staan het altaarstuk van De Piëta en een prachtig gesmeed traliewerk van de Fransman Guillem Bourse uit de XVIe eeuw. De kapel van La Azucena, ook wel de kapel van Doña Mencía genoemd omdat zich hier het graf van de stichteres bevindt, staat voor de porta Santa, die versierd is met fraaie beelden. Iets verderop geeft de kapel van El Salvador precies aan waar de werkzaamheden aan de kathedraal begonnen werden.
Het kathedraalmuseum is verdeeld in verschillende ruimtes die allemaal even interessant zijn. 24
Onder de trappen van de Obradoirogevel bevindt zich de toegang tot de crypte van het Portaal van de Gelukzaligheid, waar verscheidene beeldhouwwerken tentoongesteld worden. Het tweede deel van het bezoek voert langs de kapel van de Relikwieën, het Koninklijk Pantheon en de Schat van de Kathedraal, zalen met adellijke sarcofagen, relikwieënverzamelingen en prachtige voorwerpen van edelsmeedkunst. Een van de meest opmerkelijke museumstukken is de processiemonstrans, door Antonio de Arfe uitgevoerd in verguld zilver tussen 1539 en 1544. Via een van de zijden van de Obradoirogevel bereikt men de vertrekken van het klooster dat ontworpen is door onder andere Juan de Álava en Rodrigo Gil de Hontañón, gedurende de XVIe
eeuw. In dit fraaie gedeelte van het museum worden elementen uit de verschillende bouwperiodes van de kathedraal getoond, de bibliotheek waar het beroemde wierookvat bewaard wordt, een werk van José Losada uit 1851, en tenslotte verscheidene zalen met tapijten naar werken van Rubens en Francisco de Goya. Aan de achterkant van de kathedraal bevindt zich een plein dat reeds in de oudheid een kosmopolitische sfeer ademde. Het Praza da Quintana (40) is een bijzondere ruimte die in twee delen is opgesplitst: dat van De Doden, gebouwd op een oude necropolis, en dat van De Levenden, van elkaar gescheiden door trappen van waaruit de toeristen kunnen genieten van het monumentale uitzicht. De oostzijde wordt afgesloten door een muur van het Praza da Quintana
Klooster van San Paio
klooster van San Paio (41), gesticht door Alfons II de Eerbare in het jaar 813 voor de benedictijner monniken die het graf van de Apostel eeuwenlang bewaakt hadden. Dit massieve granieten bouwwerk dat onderbroken wordt door vensters met traliewerk bevat een gedenksteen ter herinnering aan het "letterkundige bataljon" gevormd door priesters, leerlingen en docenten die de confrontatie aangegaan waren met de troepen van Napoleon. Op de barokke voorgevel die door Melchor de Velasco gebouwd was tussen 1658 en 1699, aan het Praza de Feixóo, is de Vlucht naar Egypte afgebeeld. Via de kerk die in 1707 ingewijd werd waar een prachtig altaarstuk van Castro Canseco te
bewonderen valt, bereikt men het museum voor Gewijde Kunst, waar voorwerpen met een zeer oude geschiedenis tentoongesteld worden, zoals bijvoorbeeld het altaar dat zich oorspronkelijk op het graf van de Apostel bevond.
bevindt zich een balkon en rondom het wapen van de koningen van Spanje. Daarnaast staat de barokke torre do Reloxo, de 72 meter hoge klokkentoren. De oorspronkelijk klok dateert uit 1552 maar de huidige klok, een werk van Antelo, werd in 1831 geïnstalleerd en is bekend als La Berenguela. De porta Santa of de deur der Vergiffenis, wordt alleen geopend gedurende het Heilige Jaar van Compostela, als de feestdag van 25 juli op een zondag valt. Deze deur dateert uit 1611 en is versierd met vierentwintig Romaanse beelden die door bouwmeester Mateo oorspronkelijk vervaardigd werden voor het voormalige kathedraalkoor. Boven de deur verwelkomt een als bedevaartganger geklede Sint
Jakob de gelovigen. Het monumentale geheel van het Quintanaplein wordt afgesloten aan het gedeelte van De Doden met het casa da Conga (43), dat in 1709 gebouwd werd door Domingo de Andrade als residentie van de domheren. Het bouwwerk heeft een diepe zuilengang met halfronde bogen en op het dak een schoorsteen in de vorm van een rond torentje.
Museum van de Kathedraal van Santiago Praza das Praterías Museum voor Gewijde Kunst San Paio de Antealtares (ingang via de kerk)
Casa da Parra
Weer terug op het plein van Quintana kan men aan het hoger gelegen gedeelte het casa da Parra (42) zien staan, een werk van Domingo de Andrade dat aan de voorgevel is versierd met stenen slingers van wijnranken. Aan deze zijde van de kathedraal bevindt zich de pórtico Real die halverwege de XVIIe eeuw door José Peña de Toro is gebouwd; via dit portaal verlaten de Paasweekprocessies de kathedraal en kwamen vroeger de koningen de kerk binnen. Boven de deur 26
27
Aan het begin van de rúa do Vilar staat het emblematische Huis van de Deken (45) waar het oficina do Peregrino is gevestigd. Hier verkrijgen de bedevaartgangers de "compostela” als bewijs dat zij meer dan 100 kilometer van de route te voet of te paard hebben afgelegd, of meer dan 200 kilometer met de fiets. CAR
RET
Rúa da Conga
AS
A
Rúa
ZA ENSINAN
da Rúa
s
s da
VIRX
EN
Agustín
reria Calde
Nova
Villar Teixeiro
rre ira
Ca
a
Ca s
tró
tí an
ez ér
a ez
om
G
ar Pil
R.
st Co
la
54 Pazo de Ramirás
46 Casa do Cabido
55 Kerk van Santa María Salomé
47 Fonsecacollege
56 Pazo de Fonseca
48 Postkantoor
57 Teatro Principal
49 Colexio de San Clemente
58 Pazo de Santa Cruz
50 Kerk van de Heilige Suzanne
59 Casa das Pomas
51 Kerk van El Pilar
60 Casa da Balconada
Rúa
53 Colexio das Orfas
45 Huis van de Deken
29
a
Rú
44 Praza das Praterías
52 Pazo de Bendaña
s rro Cu
P
Ul
Xeneral
do
a Rú
Pi
Rú
los te Pi
Rú
s Tra
ña
ru
Co
n Mo
n
só
C.
Rúa
s Río tero
de
de
l
C
o
an Bl
G
na
da DA
NI
E AV
O
cia ar
e
d on
a
da
X
año 2002
Á
LO
E
N
co
Rú
dura
ni
e Av
A C do
N
R
S
F
T
re .A nc
Ferra
Santa Susana
s . muralla R R. Entre Campo da Estrada E N R A Praza S A R. D I de Galicia
N
Co
da
50
O
.A
o
sig
s
z
ti Bau
Praza das Praterías 51
Rúa
a
D
S
O
Pesig
IO N Pe
re
ed
53
Ó
ad
am
Praza do Toural s ado
T
M
Al
52
Rúa
Colexio de San Clemente
Praza de Mazarelos
e
Paseo
da
Calexón
d P.
o
Carballeira de
s
54
L
se
56
rfa
B
do
M Pa
55
EO
O
om
C
57
HORR
P
49
58
O
Franco
O
48
59
do
i Raxo ade Trinid
D
A Ú R alo o G o d ceir Cru
a
onsec
F Trav.
p
an
47
R. da Raiña
Fon
a
44 Bispo Xelmirez 46 45 60
Praza de Abastos
seca
A
el
de
C. d
S
San
RÚA s
RÚ
A RT
orio
a ler
D
Campo das Hortas
Fe
Pregunt
sto
o Cri
HO
t os
DA
Praza do Inmaculada
AS
Van deze bouwmeester is ook de piramidevormige toren waar de giften en belastinggelden Carm van het kapittel bewaard e de Aba ixo werden. Midden op het altijd levendige plein staat sinds 1829 de fontein met de paarden die een rol speelt in talrijke legendes en studententradities. Bovenaan is een ster te zien die een symbool vormt van de Route van Santiago.
Doutor
Pórtico das Praterías
Ga
Het laatste deel van de stadswandeling begint op het praza das Praterías (44) waar reeds in de Middeleeuwen edelsmeden en souvenirwinkels gevestigd waren die allerlei voorwerpen in verband met Sint Jakob verkochten. Een trap met vijftien treden voert naar de pórtico das Praterías, de enige Romaanse gevel die nog van de oorspronkelijke tempel is overgebleven. Dit uit begin XIIe eeuw daterende kunstwerk vertoont fraaie bijbelse taferelen. In een rechte hoek daarop staat de Gevel van de Schat in renaissancestijl die deel uitmaakt van de kloostergang van de kathedraal, een werk van Rodrigo Gil de Hontañón.
Aan dit straatje met zuilengangen staan verscheidene huizen met wapenschilden en twee toeristenbureaus waar men informatie op allerlei gebied kan verkrijgen. Het volgende interessante gebouw is het casa do Cabido (46), gebouwd door Fernández Sarela tussen 1754 en 1759 dat een prachtige
Rúa
Compostelaanse harmonie
n
Fonsecacollege
de Hontañón, waarmee een fraai bouwwerk met platereske en renaissancekenmerken ontstond. Op de voorgevel, die door Rosalía de Castro is bezongen in prachtige versregels, zijn fijnbewerkte gebeeldhouwde figuren te zien. De binnenplaats in Salamancastijl, met een beeld van de stichter, is eveneens een bezoek waard.
decoratie heeft, zoals bijvoorbeeld de fraaie balustrade met siertorentjes bovenop de voorgevel. De rúa do Franco, waar men talrijke restaurants aantreft, komt uit op het statige praza de Fonseca met de stenen drinkbak waar volgens de overlevering de ossen die het lichaam van de Apostel vervoerden zich laafden. Aan de overkant staat het Fonsecacollege (47) op een terrein dat behoorde tot een van de beroemdste families van de stad. Aartsbisschop Alonso Fonseca gaf bouwmeesters Jácome García en Alonso Gontín opdracht tot de constructie van de zetel van de Compostelaanse Universiteit, hetgeen uitgevoerd werd tussen 1532 en 1544. Het oorspronkelijke projekt van Juan de Álava werd voltooid door Gil
Iets verderop staat het neoklassieke Postkantoor (48), met een zuilengalerij waar op zaterdag een drukbezochte antiekmarkt gehouden wordt. Langs terrasjes en eetgelegenheden waar de plaatselijke specialiteiten op het menu staan, bereiken wij de porta Faxeiras, een oude toegangspoort tot het middeleeuwse stadsgedeelte dat tegenwoordig een belangrijk 30
van de zeevaarder Méndez Núñez, een werk van San Martín uit 1880, een modernistische muziektent uit 1896 ontworpen door García Vaamonde en op de achtergrond de barokke kerk van El Pilar (51), uit begin XVIIIe eeuw. Een heel geschikte plek om even uit te rusten op de met keramiek van Sargadelos versierde smeedijzeren banken, naast de nieuwste aanwinst van het park, De Twee Maria's, een liefdevol eerbetoon aan de gezusters Coralia en Maruxa, die heel bekend waren in de stad.
verkeersknooppunt is. Hier is een fontein in platereske stijl uit de XVIIe eeuw te zien en het colexio de San Clemente (49) dat in 1602 gebouwd werd in opdracht van aartsbisschop Juan de San Clemente als onderdak voor afgestudeerde studenten en toekomstige theologen. De gevel is een werk van Jácome Fernández. Vanuit dit punt vervolgt de route naar het carballeira de Santa Susana, het eikenbos met eeuwenoude bomen waar het gras afgewisseld wordt met mostapijten en waar de melancholieke sfeer nog verder versterkt wordt door beelden van de filantroop Ventura Figueroa, een werk van Vida y Castro, en van Rosalía de Castro, een werk uit 1917 van de beeldhouwer Francisco Clivilles. Een trap leidt naar de kerk van de Heilige Suzanne (50), de plaats waar ooit een tribunaal gevestigd was waar vonnissen voltrokken werden. Het huidige gebouw is barok, maar van de oorspronkelijke kerk is nog een gevel in Romaanse stijl bewaard gebleven.
In het midden van het praza do Toural, een levendig middelpunt met rondom de klassieke glazen balkons van Galicië, staat een fontein in de vorm van een vierkante drinkbak met een klassieke vaas, daterend uit 1822.
Kerk van El Pilar
In de negentiende eeuw vormde de Alameda een ontmoetingsplaats voor de inwoners van Santiago die daar gewoontegetrouw een rustige wandeling maakten. Het park ligt tussen het eikenbos en de weg en omvat tuinen, bruggen en vijvers, een bronzen beeld 31
in de XVIIe eeuw gesticht werd door aartsbisschop San Clemente voor het opvangen van hulpbehoevende meisjes. Aan het breed uitlopende eind van het plein staat de barokke voorgevel van de kerk die in 1671 ingewijd werd, met een fraaie klokkentoren ontworpen door Fernando Casas. Binnen in de kerk staan beelden van Gambino en een mooi hoofdaltaar gemaakt door Francisco Lens.
Kerk van Santa María Salomé
De rúa Nova is de meest elegante hoofdstraat van het oude centrum met zuilengangen en barokke en neoklassieke herenhuizen. De kleine vensters en de aantrekkelijke balkons verfraaien dit bekoorlijke deel van de stad waar men mooie huizen kan bewonderen zoals bijvoorbeeld het pazo de Ramirás (54), huidige zetel van de Kamer van Koophandel. Hier stond vroeger het College van de Ieren, een door Filips II in het leven geroepen instelling waar uit Ierland afkomstige katholieken werden ondergebracht. Op de voorgevel is een opvallende versiering te zien met een balkon in het midden, een rij waterspuwers en barokke slingers. Daarnaast staat de met wapenschilden versierde gevel van het voormalige Hotel España,
Aan een van de zijden bevindt zich het voorname pazo de Bendaña (52), gebouwd door Fernández Sarela halverwege de XVIIIe eeuw. Boven een wapenschild op de gevel is een Atlasfiguur te zien die de wereldbol torst. Het is een van de fraaiste architectonische complexen van Santiago. Tegenwoordig is hier de stichting van de surrealistische schilder Eugenio Granell gevestigd. Aan de andere kant van de straat vormt het praza de Galicia een modern ontmoetingspunt waar ooit het paleis van de Inquisitie stond, dat in 1913 afgebroken werd. Boven de ondergrondse parkeerplaats bevindt zich nog een toeristenbureau. De volgende halte op de route is het colexio das Orfas (53), een weeshuis dat
32
waarin tegenwoordig appartementen en een winkelgalerij zijn gevestigd. Midden in deze straat staat de Romaanse gevel van de kerk van Santa María Salomé (55), gewijd aan de moeder van de Apostel. Boven het portaal is een aardige gotische Annunciatie te zien en binnen zijn vooral de brildragende engelen die boven het altaar rondvliegen een bijzondere bezienswaardigheid, alsmede het zeer fraaie altaarstuk van Miguel Romay. De barokke toren werd gebouwd door José Crespo in 1743 volgens de bouwkundige normen van die tijd in Compostela. In de rúa Tras Salomé zijn nog enkele overblijfselen van het uit de Renaissance daterende pazo de Fonseca (56) over, naar verondersteld een werk van Rodrigo Gil de Hontañón. De kunstzinnige medaillons op de gevel verwijzen mogelijk naar leden van de belangrijke familie Fonseca.
Praza de Fonseca
de sfeervolle uitvoeringen die hier in de XIXe eeuw voor de burgerij hebben plaatsgevonden. In dezelfde periode was het pazo de Santa Cruz (58) de residentie van de kapitein-generaal van Galicië. In de geveldriehoek van dit sobere neoklassieke bouwwerk is het familiewapen te zien. Aan de overzijde staat het casa das Pomas (59), een werk van Domingo de Andrade versierd met slingers van bladeren en fruit en helemaal bovenaan een pelgrimsschelp. De wandeling eindigt niet ver van El Obradoiro bij een ander civiel bouwwerk vol legendes en historische herinneringen. Het casa da Balconada (60), zo genoemd vanwege het grote balkon op de eerste verdieping, herbergt tegenwoordig verscheidene afdelingen van de universiteit.
Weer terug op de rúa Nova, is het teatro Principal (57) een van de belangrijkste culturele instellingen van de stad, waar verschillende activiteiten op muziek-, theater- en letterkundig gebied worden ontplooid. De uit 1841 daterende benedenloge roept herinneringen op aan
33
Andere interessante bezienswaardigheden In het zuidelijke deel van de stad bevindt zich aan de gelijknamige rivier op minder dan een kilometer van het historisch centrum de schitterende collegiale kerk van Santa María do Sar, gesticht door kanunnik Munio Alonso in de XIIe eeuw. Het meeste opvallende van de fraaie Romaanse structuur zijn de sterk overhellende zuilen en binnenmuren, waarschijnlijk als gevolg van de onstabiele ondergrond. Vooral de kloostergang, die beschouwd wordt als een van de mooiste van Galicië, en het museum met een rijke collectie edelsmeedkunst en liturgische voorwerpen zijn een bezoek waard. Niet ver van het klooster, op de Gaiásberg, wordt de monumentale Cidade da Cultura gebouwd. Eveneens ten zuiden van de stad staat het klooster van Santa María de Conxo met een kapel gebouwd door Simón Rodríguez, die een beroemd beeld van Gregorio Fernández herbergt; deze Christusfiguur dateert uit 1629 en volgens de gelovigen wordt zijn haar steeds langer. Tenslotte konden de pelgrims die hun bedevaart bijna volbracht hadden vanaf de heuvel monte do Gozo
Collegiale kerk van Santa María do Sar
genieten van een eerste blik op de majesteitelijke stad van de Apostel Sint Jakob. 34
Monte do Gozo
35
Routes Padrón, ziel van Galicië (50 kilometer) Deze route verloopt in tegenovergestelde richting van de reis die het lichaam van de Apostel ooit maakte na zijn aankomst bij de Galicische kust. Na vijf kilometer via de N-550 vanuit Santiago bereikt de reiziger O Milladoiro, een berg stenen die deel uitmaakt van oude heidense begrafenisrituelen. De pelgrims die de Route van Santiago via deze weg volgden maakten zich deze traditie eigen en brachten hier een steen vanuit hun vaderland. Het heiligdom da Escravitude is een interessant barok bouwwerk met een grote trap die heel bekend is in de
omgeving omdat studenten hier de hulp van de plaatselijk vereerde Maagd Maria inroepen alvorens de examenzaal te betreden. De naam is afkomstig van de waterbron voor de kerk waaraan wonderen worden toegedicht.
het licht gebracht, daterend uit de eerste eeuw na Christus. De tempel wordt omringd door een kerkhof waar Rosalía de Castro enige tijd begraven lag. Tegenwoordig is dit een klein archeologisch museum.
De voormalige bisschoppelijke zetel van Iria Flavia, een verwijzing naar keizer Flavio Vespasiano, was ooit een belangrijke Romeinse nederzetting en later een levendige handelshaven aan de oever van de Ulla. Het is de geboorteplaats van Camilo José Cela en de door de Nobelprijswinnaar in het leven geroepen stichting maakt tegenwoordig deel uit van het historisch erfgoed van dit stadje dat bij de gemeente Padrón hoort. Er zijn echter nog steeds sporen terug te vinden uit het roemrijk verleden, zoals bijvoorbeeld Santa María Adina, een collegiale kerk met een verfijnde Romaanse gevel uit de XIIIe eeuw. Opgravingen hebben overblijfselen van een van de oudste kerken van Spanje aan
In Padrón arriveerde volgens de overlevering na zijn reis vanuit Israël het bootje met het stoffelijk overschot van de Apostel. Dit lieflijke plaatsje waar de hele cultus rond Sint Jakob begon heeft als belangrijkste kerkelijk gebouw het klooster van El Carmen, met rondom een groot aantal interessante civiele bouwwerken. In A Matanza, het huis waar Rosalía de Castro gewoond heeft en ook stierf is een museum gevestigd waar men de sfeer van weemoed kan inademen die de schrijfster in haar prachtige gedichten zo mooi weergegeven heeft. Op 25 juli vindt elk jaar een gezellige braderie plaats rond het huis, waarbij men beslist de voortreffelijke paprika's van Padrón moet proeven. Een kleine omweg via de AC-242 brengt ons naar Herbón, een van oorsprong Romeins dorpje met
Padrón Vilagarcía de Arousa
Vilagarcía de Arousa
año 2002
36
het klooster van de Heilige Franciscus van waaruit talrijke missionarissen naar de Nieuwe Wereld vertrokken. Door de route verder in zuidelijke richting te vervolgen bereikt de reiziger het reeds in de provincie Pontevedra gelegen Pontecesures. Hier ontstonden op initiatief van bisschop Xelmírez scheepswerven waar de boten gebouwd werden die Compostela tegen de vijand beschermden. Men gaat nu verder via de C-550 naar Catoira en de beroemde “Westertorens”, een Romeins bouwwerk dat aan het begin van de XIe eeuw door Alfons V verbouwd werd en dat als verdediging diende tegen Normandische expedities die via de zeearm landinwaarts wilden varen. Ter herinnering aan die periode wordt op elke eerste zondag van augustus in een gezellige sfeer op levendige wijze het schouwspel opgevoerd van de landing der Vikingen. Tenslotte bereikt men Vilagarcía de Arousa, dat beschouwd wordt als de natuurlijke haven van Santiago de Compostela, met in het oude centrum het klooster van Vista Alegre en de parochiekerk van Santa Eulalia de Arealonga.
brengen aan de kapel van de Heilige Elizabeth die waarschijnlijk uit de XIIIe eeuw dateert. Als de reiziger eenmaal de C-543 heeft bereikt, verschijnt 36 kilometer verderop het vissersdorpje Noia, dat ooit geroemd werd door Plinius in de eerste eeuw na Christus. Het roemrijke verleden is af te lezen aan een aantal eeuwenoude herenhuizen en het bijzodere spitsboogvormige roosvenster van de kerk van Sint Maarten, een van de mooiste van Galicië. Natuurliefhebbers kunnen vanuit deze plaats via de AC-3101 in zuidelijke richting naar de serra do Barbanza rijden, een idyllisch stukje berggebied waar paarden in het wild leven.
Kust van Fisterra
Fisterra, het einde van de wereld (130 kilometer) Op deze excursie die naar de kaap van Fisterra voert is het landschap nauw verbonden met de geschiedenis. De route begint in de stad Santiago bij het door een magische sfeer omgeven franciscaner klooster van San Lourenzo de Trasouto uit de XIIIe eeuw, dat de indrukwekkende marmeren grafsteden van de markiezen van Ayamonte herbergt. Het neobarokke complex van de Zuidelijke Universiteitscampus loopt door tot aan het eikenbos van San Lourenzo, waar de weg naar monte Pedroso begint. Gedurende de drie kilometer lange klimtocht naar de top van deze berg, die goed is aangegeven met cruceiros, heeft men een uitstekend uitzicht op Compostela. Ook wordt aangeraden een bezoek te
De eindbestemming ligt echter in het noorden, dus dient men af te slaan naar de C-550 die langs de Atlantische kust loopt en weidse uitzichten biedt op de oceaan. Muros is een zeer oud stadje dat Griekse schepen eeuwen geleden al aandeden op hun reis en dat een levendige handelsactiviteit vertoont. Er zijn bouwwerken uit de Middeleeuwen te bewonderen, zoals bijvoorbeeld de Sint Pieterskerk, een voormalige collegiale kerk in de zogenaamde "gotische zeemansstijl". Iets verderop liggen tussen de rotsen door toeristen reeds lang geleden
ontdekte stranden zoals Carnota en Ézaro aan het transparante water van de zee. De Venetiaanse zeelieden uit de oudheid kozen Corcubión als haven voor het verhandelen van metaal. Dit duidelijk op de zee gerichte plaatsje is nauw verbonden met de geschiedenis van de Route van Santiago aangezien hier vroeger een groot hospitium stond voor pelgrims die de route via de zee bereikten. Enkele kilometers verderop, waar de weg recht de Atlantische Oceaan inloopt bereiken wij tenslotte de kaap van Fisterra, die eeuwenlang als het einde van de wereld beschouwd werd. De Nerioklip was een heilig oord als laatste punt van de bekende wereld, toneel van talrijke heidense rites uitgevoerd bij de ondergaande zon. Na kerstening van dit gebied kwam volgens de overlevering de plaatselijk zeer vereerde Christus van Fisterra op de golven aangedreven om hier zijn eeuwige rustplaats te vinden. Het beeld is te zien in de kerk van Santa María das Areas.
Santa María de Noia
Na Fisterra volgt een lange rij klippen, omspoeld door het water van de woeste oceaan, die de costa da Morte - de dodenkust genoemd wordt vanwege het grote aantal schipbreuken die in dit onherbergzame gebied hebben plaatsgevonden, waar de krachten van de natuur vrij spel hebben.
año 2002
Corcubión Muros
38
39
Het land van de pazos (30 kilometer) U verlaat Santiago via de weg naar Ourense, de N-525, en bereikt vrijwel direkt de gemeente Boqueixón, aan het hoofd van een aantal dorpjes die rond Compostela liggen en begrensd worden door de rivier de Ulla. Deze streek bezit talrijke schitterende voorbeelden van de Galicische volksbouwkunst in de vorm van stenen pazos - adellijke huizen op het platteland - en cruceiros kruisbeelden langs de weg - die de tand des tijds glansrijk hebben doorstaan. Ter hoogte van het plaatsje Lestedo geeft een bord de weg aan naar de top van pico Sacro, die uitgehouwen lijkt uit gekristalliseerde kwartsrotsen. Volgens de volksverhalen kwamen de volgelingen van
año 2002
Pazo de Oca
de Apostel bij de bergtop aan op zoek naar de ossen die het stoffelijk overschot van de heilige naar de stad Compostela hadden vervoerd. Verder liep vroeger de Zilverroute door dit bijzondere gebied en op het hoogste punt staat de kapel van Sint Sebastiaan, het laatst overgebleven deel van een oud
Pazo de Santa Cruz
klooster uit de XIe eeuw, waar traditioneel ieder jaar op 20 januari een vrolijke braderie gehouden wordt.
achtergrond van eeuwenoude kastanjebomen en melancholieke klimop. Ook het pazo de Guimaráns in het nabijgelegen dorpje San Mamede de Ribadulla is een fraai civiel bouwwerk met een geheel eigen stijl en vooral het beroemde pazo de Oca, dat geheel terecht “het Versailles van Galicië” genoemd wordt, is een bezoek waard. Dit pazo staat dichtbij het plaatsje Valboa, provincie Pontevedra, in een tot de verbeelding sprekende omgeving van lommerrijke tuinen met vijvers, stenen bouwsels, barokke terrassen en gedeeltelijk door klimop verborgen beelden. Het is een waar sieraad op cultuurgebied met een elegante en romantische tuininrichting.
Iets verderop verdient in A Granxa de kerk van Sint Laurentius een bezoek, met een fraai mozaïek in barokke en Romaanse stijl. Weer terug op de N-525 ligt de plaats Ribadulla, waar de befaamde familie Santa Cruz in de XVIe eeuw had besloten een huis te laten bouwen dat op bekoorlijke wijze het wezen van de Galiciër weergeeft. Een goed voorbeeld van de deftigheid van de oorspronkelijke bewoners geeft het pazo de Ortigueira of Santa Cruz de Ribadulla, met een zonnewijzer, een rijkelijk versierde barokke fontein tegen een indrukwekkende 41
Vrijetijd en evenementen Gastronomie en volkskunst Santiago de Compostela is een stad die bekend staat vanwege de uitstekende gastronomie, dankzij een repertoire van klassieke zeer geliefde recepten. De kwaliteit van de ingrediënten komt vooral naar voren in de grote verscheidenheid aan vissoorten, schelp- en schaaldieren, zoals bijvoorbeeld zeespin, keizerskreeft, krabben, vis uit de getijrivieren of octopus. Hiermee worden alom gewaardeerde gerechten als pulpo a feira op volmaakte wijze bereid met gebruikmaking van eeuwenoude technieken. Men kan een wereld aan genot op voedselgebied aantreffen in de talrijke bars en eethuizen
van deze streek, tegen een zeer redelijke prijs en in een prettige omgeving met een vriendelijke bediening. Op het gebied van vlees zijn het vooral de gerechten die met varkensvlees bereid zijn waaraan men in Galicië de voorkeur geeft, alsook aan stoofpotgerechten met kalfsvlees. Verder zijn er de befaamde paprika's van Padrón, raapstelen met gekookte ham of hartige taarten met octopus, sardines of kokkels. De traditionele gerechten worden uitstekend begeleid met een glas Albariñowijn of de sinds 1976 met een herkomstaanduiding bekroonde Ribeiro die in een porseleinen kopje geschonken wordt. Een wijn waarin de vrolijke muzikale echo weerklinkt van de inwoners van Compostela.
Galicische producten
Tarta de Santiago
Het feestmaal dient ook tenminste een plateau verfijnde Galicische kaassoorten te bevatten. De tetillakaas wordt bijvoorbeeld bereid uit romige rauwe koemelk. Deze eerlijke kookkunst strekt zich ook uit tot de bijzonder aanbevelenswaardige nagerechten. Heel bekend is de Tarta de Santiago bereid met amandelen en suiker, versierd met het Sint Jakobskruis. Een andere specialiteit is filloas, gemaakt van geklutste eieren, melk, meel, suiker en honing. De banketbakkers die bij wijze van visitekaartje een heerlijke geur verspreiden over de stad bieden onder meer de alom geliefde caprichos de Santiago. Daarnaast verkopen de nonnen van de besloten kloosterordes van San Paio en Belvís via draailoketten verfijnde nagerechten en taarten.
Raapstelen met ham
bevinden zich talrijke winkels met interessante cadeau- en souvenirartikelen. De edelsmeedkunst van Compostela is van oudsher befaamd en vooral de originele voorwerpen van git en zilver zijn heel geliefd. Zo vindt men hier bijvoorbeeld schelpen, rozenkransen, ringen, oorbellen, miniaturen van het beroemde wierookvat botafumeiro en andere herinneringen aan de Route van Santiago. Typische souvenirs zijn de Keltische amuletten en allerlei in zilver gevatte figuren, evenals de kleurrijke en zeer gevarieerde keramiek van Galicië. Zaken waar reeds vele generaties hun inkopen gedaan hebben tonen in hun etalages het fraaie kantwerk van Camariñas. En als de belangstelling van de bezoeker meer uitgaat naar eeuwenoude gebruiken, wordt hem
In de zone van El Obradoiro en in de straatjes van het stadscentrum 43
aangeraden een fles brandewijn kopen waarmee de magische queimada bereid kan worden.
Sport
Jaarmarkten en feesten De hoofdstad van de Apostel biedt het hele jaar door een uitgebreid cultureel programma, met activiteiten op het gebied van theater, film en voorstellingen in de openlucht op een hoog niveau. In het najaar vinden de Encontros no Camiño de Santiago plaats terwijl in het sobere Auditorium van Galicië, dat zich niet verwonderlijk in het Muziekpark bevindt, een aanzienlijk aantal concerten en andere filharmonische evenementen plaatsvinden.
Wierookvat. Kathedraal
In de maand juli, de maand van Santiago voor de Galiciërs, worden er vele religieuze vieringen gehouden, in combinatie met volksfeesten waarbij de regionale klederdracht gedragen wordt en muziekcorpsen door de straten marcheren. Gedurende de nacht van 24 juli wordt in El Obradoiro een licht- en geluidspektakel gehouden als voorspel van het vuurwerk, hetgeen daar in de schaduw tussen de barokke stenen een diepe indruk maakt op de toeschouwer. Op 25 juli, het feest van de Patroonheilige Sint Jakob en nationale feestdag van Galicië maken de Koning van Spanje of de Kroonprins een Offer aan de Apostel, terwijl de door de plaatselijke bevolking meest geliefde en vereerde relikwieën in processie worden meegedragen.
In de Paasweek worden plechtige processies gehouden, zoals bijvoorbeeld de Ontmoeting van de Zwijgers, een interessante inleiding tot de Hemelvaartfeesten in de maand mei, met de karakteristieke stalletjes van de “pulpeiras” waar octopus verkocht wordt bij de Carballeira de Santa Susana en de folkloristische verenigingen die hun mooiste volksdansen uitvoeren. Een prachtig authentiek ritueel met een vrolijke ondertoon.
44
Naast voetbal- en basketbalvelden waar teams trainen die prijzen hebben gewonnen bij nationale kampioenschappen, biedt de omgeving van Santiago de Compostela talrijke wandel- en fietsroutes. De Serra do Barbanza, tussen de zeearmen Muros e Noia en Arousa, vormt een bevoorrecht uitkijkpunt over de Atlantische kust. In dit weelderig groene natuurgebied kan men uitstekend bergbeklimmen of met een mountainbike tochten maken. Maar natuurlijk is het ook een ideaal wandelgebied waar men een rijke fauna, prachtige bomen, planten en dolmens kan bewonderen, zoals bijvoorbeeld de Arca da Barbanza.
In de voor Galicië zo karakteristieke tweeledigheid van kust en binnenland vindt men enkele kilometers verderop, tussen Muros en Noia, een van de fraaiste zeelagunes van deze streek, met kristalhelder water en paradijselijke stranden. Steile klippen en fijne zandstranden met talrijke moderne havens vormen een ideale omgeving voor het beoefenen van zeil- en roeisporten. Deze zee met zijn zachte bries en onregelmatige golven is uiterst geschikt voor onervaren watersporters die met behulp van de vele jachtclubs voor het eerst kennismaken met zeesporten.
Fietstochten
de
A
Carboal
Antes
Olveira
Cée
Atán
Picota
Albite
b i ón rcu
O Pindo Coiro
Pedrouzos Bertamirans
Arzón
Valadares Sestaio
Muros
s
o ia
Porto do Son
M Ria
Baroña
A Pobra do Caramiñal
B a i x a s
Corrubedo P. N. DUNAS DE CORRUBEDO Y LAGUNAS DE CARREGAL Y VIXÁN
Cabo Falcoeiro
Aguiño
R ío
Valga
A Vacariza
Ri a
d
r eA
ou
s
Carril
Vilar
Vilagarcía de Arousa
o eir
Viv Ría
Guntin
Pena
Agro do Chao Vila de Cruces
A Granxa
Monterroso
Golada
Ribadulla
Bodaño
N-640
ÑO MI
Silleda N
N-525
Lalín
Cuntis
Emb. de Belesar
Rodeiro
P O N T E V E D R A
Cambados A PONTEVEDRA PONTEVEDRA 1020 KmKm
de
t e
L U G O
Pezobre
A Estrada
Caldas de Reis
Calde
Mera
Palas de Rei
Embalse de Portodemouros
N-640
Pontecesures (Enfesta)
Carracedo
Melide
N-547
Brandeso
Ponte-Valga Catoira
Pesqueira
533
GALAICO
Pico Sacro
Vedra Santeles U ll a
Herbón
Tallós
Rianxo
Sta. Uxía (Ribeira)
Cabo Corrubedo
Iria Flavia
Bealo
Boiro
Lestedo
Ramallosa
Padrón
Aldaris
Portosín
Fallara
ur
o
Pta. Carreiro
Seira
Portobravo
Noia yN
Forte
N-550
Aguasantas
a
Rí
a
A Barquiña
Louro
Ribeira
Bóveda
Souto
Fonte Díaz
Santiago de Compostela
Milladoiro
Outes
Carnota
de
A Peregrina
LUGO
Xial
Paradela
CIZO Tarroeira M A Arzúa O Pedrouzo
Sigüeiro
Ombreiro
Cotá
Friol
Sobrado dos Monxes
Gándara
Senra
b r e Focha
Río
Negreira
Anafreita
Aceberro
Forcarey
0
Cerdedo
OURENSE
10
20
30 Km
CARTOGRAFÍA: GCAR, S.L. Cardenal Silíceo, 35 Tel. 91 416 73 41 - 28002 MADRID - AÑO 2002
[email protected]
A OURENSE OURENSE 3048 kmKm
SARRIA 14 km
Co
Ta m
Rábade
Ru
N-634 Pastor
Tamoga
Begonte Outeiro Ousá de Rei
Roimil
A-9
Bahamonde
Mariz
Cruces
Puebla
A Pena
Quilmas
Texeiro
Mesía
Berdia
Entrepuentes
San Vicente
Ézaro
de
Suevos
Parga (S. Breixo)
San Mauro
Viaño Pequeno
Feira do Monte
N-VI
Guitíriz
Curtis Sta. Eulalia
Pontepedra
Torre
Parga (S. Salvador)
Ponte-Aranga
A Queimada
C O R U Ñ A
Fontecada
Buriz
A-6
Vizoño
Carballido
Vilalba
Churrío
San Marco Cesuras
N-550
N-634
O Campo da Feira
Oza
Ordes
Santa Comba
Grixoa
Coiros de Arriba
Leira
Val do Dubra
Monfero Pazo de Irixoa
Veiga
Carral
Candamil
Betanzos
Mebegondo
Silva Queixas
Vilar de Cima
Morujo
Bergon do
Candiá
Xermade
Embalse del Eume
Torto
RÍO
Baiñas
Viveiró
PONFERRADA A PONFERRADA127 111km Km
Castriz Bazar
Embalse da Dumbría Fervenza
R í a s
Anxeriz
Castrelo
Ourol Embalse de la Ribeira
Uceira
Armada
Miño
Andeiro
Loureda
Paradela
Erbecedo
Zas
Perbes
Santa Cruz
Rius
San Roque
Loroño
Deveso
Seixas
Igrexa San Ramón
Culleredo
Laracha Coiro Campo Pumar da Feira
Carballo
Esternanande
Vimianzo
Vilaseco
Fisterra
ad
í R Rí a
Ponte do Porto
Pereiro
Pe da Veiga
Grañas
Insua
Ferrol
Oleiros
Paiosaco
Cabovilaños
Agualada
Salto
A Baiuca Arteixo
A-55
Cores
Nande
Av. do Marqués de Figueroa
Sada
Caión
Ponteceso
Margarida
Magro
Piñeiro
O Vilar
A CORUÑA
Malpica
Carballa
Cabanas
Espiñaredo Neda Igrexafeita Fene Muras Fe Ría N-651 de A r rol A Capela As Pontes de Mugardos Lousada res Cabanas Goente y Be García Rodríguez Ares R ía de Cor ta uñ Eum e a Dexo n z o s Boebre Eume Pontedeume Cabreiros Miraz
Razo
Corme
Viveiro
Caión
Felgosas
Gándara
San Adrián
Niñons
Laxe
Moraime Berdoias
Cabo Fisterra
Senra
Aviño
Meiras Cobas
A T L Á N T I C O
O Vicedo
O Barqueiro
Ortigueira
Vila da Igrexa
Atios
Cabo Prior
Cabo Tosto
Corcubión
Punta de la Estaca de Bares
ira
Mosende Seixo
Valdoviño
Ría de Corm e y La xe
Lires
San Andrés de Teixido
Punta Candelaria
O C É A N O
Pta. Roncudo
Touriñán Caberta
Cariño
Cedeira
Beo
Cabo Touriñán
i
e gu
Rí
a
Pta. Nariga
Muxía
s
Cabo Ortegal Or
A
Islas Sisargas Cabo
Cabo Vilán R í a de C a m ari Camariñas ñas
a s l t
RIBADEO 5368 kmKm A RIBADEO
Snelweg Autoweg Nationale weg Eersterangsweg Tweederangsweg B-weg Spoorlijn Parador Heiligdom-Klooster Natuurpark Golfbaan Jachthaven Kuuroord Camping Vliegveld Vuurtoren Werelderfgoed Route van Santiago Andere routes
NUTTIGEGEGEVENS
SPAANSE BUREAUS VOOR TOERISME IN HET BUITENLAND
Internationaal Netnummer % 34
PARADORES DE TURISMO
Toeristische Informatie TURESPAÑA % 901 300 600 www.spain.info
Reserveringscentrale Calle Requena, 3. 28013 Madrid % 915 166 666 ) 915 166 657 www.parador.es
Toeristische Informatie Galicië % 981 542 500 www.turgalicia.es Toeristische Informatie www.santiagoturismo.com Concello de Santiago de Compostela www.santiagodecompostela.org
Parador van Santiago de Compostela Praza do Obradoiro, 1 % 981 582 200 ) 981 563 094
TRANSPORT
Santiago de Compostela Rúa do Vilar, 43 % 981 584 081
RENFE % 902 240 202 www.renfe.es Vliegveld Lavacolla % 981 547 501 www.aena.es IBERIA % 902 400 500 www.iberia.es Busstation % 981 587 700 Verkeersinformatie % 900 123 505 www.dgt.es
Rúa do Vilar, 63 % 981 555 129
ALGEMENE INFORMATIE
Route van Santiago www.xacobeo.es
TOERISTENBUREAUS
Praza de Galicia % 981 584 400
Vilagarcía de Arousa Avenida Juan Carlos I, 37, Bajo % 986 510 144 ) 986 510 144
Alarmnummer % 112 Medische spoedgevallen % 061 Guardia Civil % 062 Rijkspolitie % 091 Gemeentepolitie % 092 Gemeentelijk informatienummer % 010 Postkantoor % 981 581 252 www.correos.es
BELGIË. Brussel Office Espagnol du Tourisme Rue Royale 97, 5º 1000 – BRUXELLES % 322/ 280 19 26 ) 322/ 230 21 47 www.tourspain.be www.tourspain.lu e-mail:
[email protected] NEDERLAND. Den Haag Spaans Bureau Voor Vreemdelingenverkeer Laan Van Meerdervoort, 8ª 2517 AJ DEN HAAG % 3170/ 346 59 00 ) 3170/ 364 98 59 www.spaansverkeersbureau.nl e-mail:
[email protected]
Route I 1. Mazarelosboog 2. Klooster en kerk van Las Mercedarias 3. Instituut voor Onderwijswetenschappen 4. Igrexa da Compañía 5. Faculteit van Geografie en Geschiedenis 6. Klooster van Ensinanza 7. Klooster van Belvís 8. Kleinseminarie 9. Kerk van San Fiz de Solovio 10. Mercado de Abastos 11. Kerk van Santo Agostiño 12. Kerk van San Bieito 13. Gemeentehuis 14. Pazo de Fondevila 15. Kerk van As Ánimas 16. Pazo de Amarante 17. Kerk van Santa María do Camiño 18. Porta do Camiño 19. Klooster en kerk van San Domingos de Bonaval 20. Galicisch Centrum voor Hedendaagse Kunst 21. Bonavalpark
AMBASSADES IN MADRID
Route II België Paseo de la Castellana, 18 % 915 776 300 ) 914 318 166 Nederland Avenida Comandante Franco, 32 % 913 537 500 ) 913 537 565
22. Klooster Do Carme 23. Klooster van Santa Clara 24. Hospitium en kapel van San Roque 25. Bedevaartmuseum 26. Kerk van San Miguel dos Agros 27. Museum Casa da Troia 28. Acibecheríagevel van de kathedraal 29. Klooster van San Martiño Pinario 30. Klooster van Sint Franciscus 31. Kerk van de Derde Orde
32. Geneeskundefaculteit 33. Praza do Obradoiro 34. Pazo de Xelmírez 35. Koninklijk Hospitaal 36. Pazo de Raxoi 37. Kerk van San Fructuoso 38. Colexio de San Xerome
Route III 39. Kathedraal 40. Praza da Quintana 41. Klooster van San Paio 42. Casa da Parra 43. Casa da Conga
Route IV 44. Praza das Praterías 45. Huis van de Deken 46. Casa do Cabido 47. Fonsecacollege 48. Postkantoor 49. Colexio de San Clemente 50. Kerk van de Heilige Suzanne 51. Kerk van El Pilar 52. Pazo de Bendaña 53. Colexio das Orfas 54. Pazo de Ramirás 55. Kerk van Santa María Salomé 56. Pazo de Fonseca 57. Teatro Principal 58. Pazo de Santa Cruz 59. Casa das Pomas 60. Casa da Balconada
LEGENDE Toeristenbureau Postkantoor Parador Parkeerplaats Politie Treinstation Busstation
da s Rúa
Teixeiro
EO
HORR
Doutor
C O N C H E IR O S
A RÚ
no For do dos La ga rto s
Ca nt eir o
Qu irog a
Ca mp o
DOS
Rúa do H ome Sant de o Bonaval
Costa nilla d o Mon te
CERCA
DA EN
ZA ENSINAN
Ca rde nal
da
O rfa s
Rúa
Rúa
do Rúa
VIRX
Agustín San
Calde reria
Nova
Villar
R. da Raiña
Franco
do Rúa
DO
Rúa
RÚA
Ros a
Praza Constitución
Af
AV
E
D NI
ora
A
Colexiata de Santa María do Sar
Parlamento Gallego
e ns re Ou
Rúa da
Ca rre ira
Rú a
St a.
UE
ROQ
do s
RÚA
SAN
Rú a
AV E
Rúa
Xazmins
XO
A NID
Porta da Pena
Algalla de Ab aixo
N A S
DAS RÚA
Cl ar a
. CLA
Lou reiro s R. ST A
A
AN
R
O
GALERAS
Río
A. d e
X
Co rr. do s
Sa rel
ro Ou
do
Fo nte
de
ga ixa
e Am
r Sa
No va
da
a tin en Arx
de
iro
ndal Eduardo Po
a Rú
as Brañ
o nz zo Me de
a Rú
lica
do
rre
Pardiñas
o Alfred
ro ed .P aS Rú
Re
b pú
nar
Ba
Salva
do
do
dor
lic Repúb
a Rú rreiro López Fe
la Ul
Rúa
Rúa
ez m Go
a Rú
8
Camin o
ido Olv do Rúa Rú a
a Rú
Xeneral
ar Pil
Praza Roxa
C al le
2
Avenida
Abaixo
53
s re ad M
de
Pesig o
de P.
Á
do
do s
IO N Pe sig o
l na re .A nc Co
Avda.
Ó
a Rú
s Tra
Rúa
N
T
7
av Cl
L
52
Trompa s
de
1
Sa n A ntó n
Rúa de Andújar
A
ña ru Co
O
das
3 Praza de Mazarelos
Fraguas
4
Calexón
6
das
Parque de Belvís
5
Co sta Corredoira
10
Praza de Abastos
O
o o Bisp Rúa d
B
54
56
C.
de
M
da
A PADRÓN 20 Km. A LALÍN 56 Km.
55
N
DE
Taf ona
DR
lla ta Ba
O
dura Ferra
X
N
A
200 m
11
SA
PE
stia Angu
P
da
a id en Av
51
CARTOGRAFÍA: GCAR, S.L. Cardenal Silíceo, 35 Tel. 91 416 73 41 - 28002 MADRID - AÑO 2002
[email protected]
57
A
de .A S Praza O n Arrib D do Toural a só E Pi T dos N C. tiza O Bau o F c s n la . al Rú a mur R Bl a R. Entre Campo Ca los A cia da Estrada te str SENR ar Praza Pi ón R. DA G I de Galicia Do S uro e O d L e R ond A C C a ú R do z ue tí íq s nr Río an t E s Co ro s Rú ez nte a ér rro Mo P Be Cu R. r
Colexio de San Clemente
Santa Susana
DA NI
12
9
58
Rúa
Belvis
O
Paseo
Al am ed a
50
E AV
59
RÚ
rio osa R. R o i d Me
aval Bon do
Rúa
i Raxo ade Trinid
D
A Ú R alo o G o d ceir Cru
da
Carballeira de
N
N-550 N-525
47
49
a
0
44 Bispo Xelmirez 46 45 60
ca Fonse 48 Trav.
Pa se o
17
seca Fon
38
19
o mp stia Ca ngu A da
ca Tris da R.
Rúa da Conga
de Betanzos
36
Museo do Pobo Galego
AS
18
13
40 41 43
39
33
37
Rúa
to Cris
16
ría Praza de Cervantes
42
28
DA En S tre mu R O ros D
20
. C
o C. d
S
o baix
100
34
21
del
15 14
26
ibeche Praza do Ac Inmaculada
35
ela
ara
ro San Ped
AS
25
27
Ramón
RÚA
R. S. Miguel
29
24
orio Pregunt
A RT
Hospita liño Atalaia
n ale rus Xe ia Tro ella da V Moe
D
s an Fe
Vigo
32
s R. do Val de Dio
R. S. Francisco
as ler Ga
ias Cenc
vedra Ponte
de
ida Aven
N
AS
e Entr
de
ida Aven
A
C IS C
Ru
C da
n clá In
31
RET
Rúa
ida Aven
Martín añez ida Ib Aven
das
ta Cos
A
RÚ
a el st po om C
as Burg das ida Aven
a Vell
a
niñ
mo
lle Va
30
CAR
iño Esp
a Rú
za Po
HO
Campo das Hortas
r Ba
ta os C
s rrio tre En
a do edoir Corr
Aba ixo
Corredoira das Arrepentidas
da
eiros
de
F
Carm e de
de
Castiñ
Rúa
No va
de
a Rú
o Te
dos
Horta de San Francisco
Costa de San ta Isab el
SANTIAGO D COMPOSTE
de
Morón
de
Rúa
Corredoira
23
22
rey Rúa Esc. Aso
a Rú
s mio ela sP
Cu R ar úa tel t de ras St do a. Isa be l Complejo Deportivo
N-525 A LALÍN 56 Km.
Rí
o
