Samen Sterk Gezin en verzorgende werken samen aan meer zelfredzaamheid Gezinshulp in kansarme gezinnen
Inhoudstafel 1. Inleiding – concrete case ---------------------------------------------------------------- 4
2. Kansarmoede en visies op kansarmoede ---------------------------------------------- 8 2.1. Hoe komt het dat iemand kansarm is? 8 2.2. De verschillende levensdomeinen 8 2.3. Hun levensverhaal of de binnenkant van kansarmoede 9 2.4. Visie op kansarmoede OCMW door het van Heusden-Zolder 10
3. Voorstelling van “gezinszorg in kansarme gezinnen” binnen het OCMW van Heusden-Zolder -------------------------------------------------------------------3.1. Voorstelling van de dienst gezinszorg 3.2. Historiek i.v.m. inzet gezinszorg in kansarme gezinnen 3.3. Doelstelling van het project 3.4. Doelgroep 3.5. Voorwaarden 3.6. Ondersteunende maatzorgmethodiek
11 11 11 11 12 12 12
4. Het stappenplan om vaardigheden aan te leren ------------------------------------ 14 4.1. Toeleiding: 14 Wie is toeleider? Hoe gebeurt de toeleiding? Welke info moet voorhanden zijn ? Aandachtspunten bij de toeleiding vanuit de verschillende invalshoeken Het toeleidingsformulier Aanbevelingen 4.2. Intake: 17 Het intakegesprek Aanbevelingen Samen sterk
2
4.3.
Opstartfase
4.4.
Werkbegeleiding van de verzorgenden in kansarme gezinnen 19 4.4.1. Nood aan extra werkbesprekingen 4.4.2. Enkele uitspraken van de verzorgenden over ondersteuningsnoden 4.4.3. Structuur van de werkbesprekingen 4.4.4. Vorming, groepswerk met de verzorgenden 4.4.5. Basishouding voor het werken met kansarmen 4.4.6. Specifieke opdrachten in het werken bij kansarmen 4.4.7. Wat de verzorgende niet mag vergeten 4.4.8. Aanbevelingen Begeleiding van de gezinnen 23 4.5.1. Individuele begeleiding 4.5.2. Groepswerk met kansarme gezinnen Waarom? Empowerment Werkwijze Opbouw Kritische succesfactoren Overzicht van de drie bijeenkomsten Enkele uitspraken van de deelnemers die het belang van groepswerking illustreren. Afbouw, stopzetting, verwijzing en nazorg 30
4.5.
4.6.
19
5. Algemene conclusies ------------------------------------------------------------------- 31 Bijlagen: Bijlage 1 Bijlage 2a Bijlage 2b Bijlage 2c Bijlage 2d Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7 Samen sterk
Toeleidingsformulier Blanco weekschema Weekschema met gezichtjes Maandschema met items onderhoud woning Huishoudboekje Verzamelde knelpunten door verzorgenden en stappen tot oplossingen Mogelijke evaluatievragen tijdens werkbesprekingen De belangrijkste tips en valkuilen van de vormingssessies van de dienst TAO en psychiatrische thuiszorg Opruimboekje Planning werkbesprekingen 3
Bijlage 8 Bijlage 9 Bijlage 10 Bijlage 11 Bijlage 12
Informatiefiche vanuit de werkbesprekingen Theorie soorten opruimers uit boek ”Aan de slag met de huishoudcoach” Invulblad gewoonte veranderen Waswijzer Vlekkenwijzer
Gebruikte literatuur
Samen sterk
4
1. Inleiding “We hebben nooit geleerd hoe we een huishouden moeten doen, help ons hier in.” is een uitspraak die we verschillende keren hoorden tijdens onze begeleidingen van kansarme gezinnen door het OCMW. Gezinszorg in kansarme gezinnen is een vast gegeven binnen onze werking, mede door het feit dat binnen onze gemeente kansarmoede factoren sterk aanwezig zijn. Het kansarmoede-percentage van alle geboortes in Heusden-Zolder lag in 2008 op 22%. Het OCMW van Heusden-Zolder heeft ruim tien jaar ervaring met gezinszorg in kansarme gezinnen, maar ook met groepswerking voor kwetsbare cliënten. Om in te spelen op de hulpvraag rond de organisatie van het huishouden werd via het project “Mijn huishouden loopt op wieltjes” een groepswerking opgestart met kansarme gezinnen die gezinshulp krijgen. De groep biedt erkenning en steun om het vol te blijven houden in moeilijke situaties. Dankzij de goedkeuring van het project “Samen sterk”, waarin gezin en verzorgende samen werken aan meer zelfredzaamheid, kan onze dienst de begeleiding en organisatie van gezinshulp in kansarme gezinnen onder de loep nemen, bijsturen en verfijnen. We willen alle informatie en ervaringen bundelen die we opdoen tijdens het project, maar ook werkdocumenten aanmaken voor het begeleidend personeel, de verzorgenden en de cursisten van ons opleidingscentrum voor polyvalent verzorgenden. Belangrijk hierbij zijn: regelmatige terugkoppeling met, en feedback van de gezinnen over onze aanpak extra ondersteuning, terugkoppeling en begeleiding van de verzorgenden vorming aan de verzorgenden rond kansarmoede en opvoedingsondersteuning in kansarme gezinnen verder zetten van de groepswerking “Mijn huishouden loopt op wieltjes”
Concrete case - Yasin (fictieve naam). Yacin is een alleenstaande man (Turks,°1961) die al enkele jaren in budgetbeheer is bij het OCMW. Niet dat Yasin bergen schulden heeft, maar hij heeft nooit geleerd welke rekeningen er allemaal betaald moeten worden. Yasin heeft een klein sociaal netwerk (enkel nog contact met een zus die in Antwerpen woont) en is sociaal zwak (tijdens een testing door Basiseducatie werd Yasin als zwaar autistisch bestempeld). Bij Yasin wordt er voor het eerst thuiszorg geïnstalleerd naar aanleiding van een hospitalisatie omwille van een schouderoperatie. In die periode komt ook thuisverpleging aan huis voor verzorging en wassen. Na zijn herstel wil Yasin dat de tijdelijke ondersteuning in het huishouden verder gezet wordt om zijn huishoudelijke vaardigheden te vergroten, meer structuur, orde in het huishouden te krijgen. Samen sterk
5
Het OCMW organiseert een lokaal cliëntoverleg (LCO) om na te gaan wat Yasin zelf graag wil. Op het LCO zijn Yasin, de verzorgende, de coördinator van de dienst gezinszorg, de maatschappelijk werker die het budgetbeheer doet, de verpleegkundige en de werkbegeleider aanwezig. Gezien de betrokkenheid en enkele beperkingen van Yasin wordt er aangeboden om de gezinshulp verder aan te bieden, maar dan volgens de principes van het project. Yasin wil zelf graag orde in huis: vooral een lege, propere eettafel in de living. Hij wil opruimen en alles een vaste plaats geven. Afval sorteren is een belangrijk aandachtspunt. Tijdens het overleg komt aan bod dat Yasin moet leren NEEN zeggen als mensen hem afgedankte spullen komen brengen. Deze spullen staan vooral onder het afdak buiten en in één kamer boven in zijn woning. Yasin wil graag dat alles opgeruimd wordt om plaats te maken voor de grasmachine en fietsen. Yasin eet heel graag. Hij heeft kooklessen gevolgd via de groepswerkingen op het OCMW. Maar eten doet hij liever dan koken. Toch droomt hij van een gevulde diepvries en wil hij ook graag zelf soep koken. Naar aanleiding van het LCO wordt er een werkbespreking gehouden met de verzorgende die vooral in het begin rekening moet houden met de lichamelijke beperkingen van de cliënt, zijnde een schouder die herstellende is. De verzorgende zal samen met Yasin de spullen onder het afdak en de kamer boven uitsorteren en naar het containerpark of de kringwinkel brengen. Dit zal wel voornamelijk met de fiets gebeuren, omdat dit het enige vervoermiddel van Yasin is. Maar ook een opruimdienst komt éénmalig helpen. De tafel in de living moet ook leeggemaakt worden. Met Yasin worden praktische afspraken overlopen en er wordt uitgelegd dat de verzorgende voortaan samen met hem taken zal uitvoeren en niet langer ten dienste van hem. De werkbegeleider informeert Yasin over de maandelijkse werkbesprekingen. Tot slot worden er ook volgende afspraken in het huishoudboekje genoteerd: Hij rookt buiten als de verzorgende aanwezig is. Hij zet de poezen buiten als de verzorgende komt. Hij probeert zelf de afwas te doen. En de verzorgende mag hem de opdracht geven om het gras te maaien. Wassen en strijken wordt door de verzorgende gedaan. Ze zal ook koken en een voorraad eten invriezen, maar probeert in het achterhoofd te houden dat Yasin zelf graag soep wil leren koken. Samen zullen ze in eerste instantie alles onder het afdak opruimen. Al deze afspraken zijn gebaseerd op een stapsgewijze aanpak. In de beginfase zal de inbreng van Yasin vooral focussen op de klussen waar hij zelf belang aan hecht; die vlug resultaat opleveren. Zodoende heeft hij snelle positieve ervaringen, hetgeen motiverend werkt. Gaandeweg zal vanuit de werkbesprekingen de inbreng van Yasin bij de overige huishoudelijke taken opgepakt worden. Uiteindelijk wordt de gezinshulp opgestart, zijnde twee halve dagen per week. Ook de thuisverpleging blijft één keer per week komen voor de lichaamsverzorging. Tijdens de werkbesprekingen zien we dat er op korte tijd heel wat vooruitgang geboekt is. Samen sterk
6
De verzorgende en Yasin hebben samen het afdak volledig leeggemaakt en de spullen die hij niet meer nodig heeft, werden door de opruimdienst naar het containerpark gebracht. In de kamer boven liggen veel hobbyspullen (barometers, nagels allerhande,…). Ze moeten nog wel per soort gesorteerd worden. De barometercollectie wordt aan de muur opgehangen. Het valt op dat Yasin weinig kastruimte heeft en er moet gekeken worden hoe Yasin alle andere spullen graag opgeborgen wil hebben. De livingtafels zijn volledig leeggemaakt. En omdat Yasin het moeilijk heeft om vuile borden, tassen en allerhande klein afval naar de keuken te brengen, introduceert de verzorgende een dienblad en een plastieken pedaalemmer langs zijn zetel. Door de frequente positieve feedback van de verzorgende en alle andere hulpverleners, begint Yasin te geloven dat verandering mogelijk is. Het huishoudboekje waarin alle taken genoteerd worden, geeft ook een duidelijk beeld van wat allemaal gedaan is en welke taakjes nog afgewerkt moeten worden. Dit werkte zelfs zo motiverend dat Yasin nu ’s zondags de vuile was doet en ophangt om te drogen, zodat de verzorgende op maandag de was van de draad kan halen en strijken. Natuurlijk zijn er ook nog werkpunten. De verzorgende geeft tijdens een individuele werkbespreking op de dienst aan dat Yasin heel vaak pauzeert en liters koffie drinkt. Ook de afwas is dikwijls nog niet gedaan als ze toekomt. Gras maaien doet Yasin niet graag. En soep koken kan Yasin niet volgens de verzorgende. Hij heeft er geen geduld voor. Tijdens een vormingsmoment van psychiatrische thuiszorg vraagt de verzorgende advies over het vele koffie drinken van Yasin. Daar krijgt ze te horen dat een gewoonte veranderen niet zo éénvoudig is en dat een half uur zonder koffie soms nog te veel kan zijn. Ze krijgt het advies om Yasin telkens heel kort een activiteit (klus) te laten uitvoeren en hem dan te laten pauzeren. Dit stilaan opbouwen is nodig, omdat te snel een lange activiteit uitvoeren niet haalbaar is voor hem. Na verloop van tijd kan de tijd wat gerekt worden. Ook af en toe eens belonen met een speciale koffie (bvb. cappuccino) kan motiverend werken! In de groepswerking met de kansarme gezinnen krijgen, staat ook het onderwerp van gewoonteverandering op de agenda. Yasin is deelnemer aan deze groepswerking en tijdens de ervaringsuitwisseling vertelt hij trots dat hij zelf een gewoonte veranderd heeft, met name het dienblad in de living. De andere gezinnen luisteren aandachtig toe. Een aantal deelnemers vinden dit zo’n goed idee dat ze dit ook zelf willen uitproberen. Yasin vertelt er wel niet bij dat de verzorgende het dienblad geïntroduceerd heeft. Hij brengt het aan alsof het van hem zelf komt. De werkbegeleider die tijdens de groepsessie ook groepsleider is, vindt dit wel grappig, maar tegelijkertijd zo versterkend! De gezinshulp wordt bij Yasin verder gezet en er komen nog verschillende werkbesprekingen aan huis. Er is echt wel vooruitgang, maar onder andere het werkpunt van soep leren koken, wil maar niet lukken. Nochtans proberen we de soep op maat van Yasin aan te leren bvb. door gebruik te maken van diepvriesgroenten, … Samen sterk
7
Het feit dat de verzorgende er zelf niet in gelooft, maakt dat de verzorgende de soep zelf klaarmaakt en Yasin een andere taak opgedragen krijgt bvb. afwassen of stofzuigen. Als we tijdens de werkbesprekingen de verzorgende aanspreken, geeft ze aan dat ze ’t veel sneller zelf gedaan heeft. Maar als de werkbegeleider bij Yasin toetst of hij nog steeds zelf soep wil leren koken, knikt hij bevestigend. De verzorgende geeft dan het argument dat ze angst heeft om de andere taken niet te kunnen volbrengen, zoals afstoffen, strijken, stofzuigen en dweilen als ze Yasin moet leren soep koken. Aangezien de verzorgende twee keer per week bij Yasin komt, wordt er volgend weekschema opgemaakt: Dag 1 zijn ze beiden bezig met opruimen, afstoffen en samen soep koken. Dag 2 komen onder andere strijken, stofzuigen en dweilen aan bod. Maar deze werkafspraak wil niet lukken… Tijdens de verlofperiode van de verzorgende, kon er geen vervanging voorzien worden bij Yasin. Yasin vond het jammer dat hij gedurende drie weken geen hulp zou krijgen. De werkbegeleider maakte de onderlinge afspraak met Yasin en de verzorgende dat zij wekelijks op huisbezoek zou komen. Bovendien werd op het weekschema duidelijk geformuleerd welke verwachtingen gesteld werden aan Yasin: dagelijks de ruimtes borstelen, de badkamer poetsen, op zondag de was doen en ophangen, de afwas bijhouden en naar het containerpark gaan. Als Yasin deze taakjes volbracht had, zou de projectverantwoordelijke samen met hem soep koken. Yasin had een week later trouw het merendeel van zijn taakjes nagekomen en er werd samen soep gekookt. De werkbegeleider gaf de opdracht en Yasin voerde uit: een soepketel nemen, vullen met water en laten koken, de diepvriesgroenten erin doen, een blik tomaten en bouillonblokjes naar keuze toevoegen, laurierblad, goed roeren, het vuur lager zetten en ook eens proeven, … Yasin was trots dat hij deze soep zelf gemaakt had. Voor week twee werden er weer taakjes afgesproken en was er weer de belofte om samen te koken, maar toen de werkbegeleider die afgesproken dag aankwam, stond de soep al heerlijk te pruttelen…
Samen sterk
8
2.
Kansarmoede en visies op kansarmoede
We willen even stilstaan bij het begrip kansarmoede: de oorzaken, de levensdomeinen, de binnenkant van kansarmoede en de visie van onze organisatie op kansarmoede.
2.1.
Hoe komt het dat iemand kansarm is?
Doorheen de jaren werden door onderzoekers en hulpverleners naar oorzaken en verklaringen voor armoede gezocht waarbij de maatschappijvisie bepalend is voor het eigen schuldmodel ten opzichte van de schuld van de samenleving. 1. De oorzaak van armoede ligt bij de arme zelf. Armoede is onvermijdelijk: sommige mensen zijn voorbestemd om arm te zijn. Het is hun lot. Denken we maar aan het kastensysteem in India (predestinatieleer). Armoede kan ook bekeken worden als een kwestie van pech (noodlotmodel). Je hebt maar de pech als je in zo’n gezin geboren wordt. Armoede erf je met andere woorden. Het gaat van generatie op generatie. Individueel schuldmodel Armoede wordt geweten aan tekorten waarvoor de arme zelf verantwoordelijk wordt gesteld. “Ze zijn lui, ze verkwisten geld, ze weigeren zich aan te passen, er zijn toch genoeg voorzieningen. Wie nu niet meekan heeft het aan zichzelf te danken.” Individueel of sociaal ongeval model Sommige mensen hebben niet zelf schuld aan armoede. Ze zijn getroffen door ziekte, overlijden kostwinner, lichamelijk en mentale gebreken, natuurrampen, oorlog,… 2. De oorzaak van armoede moet in de samenleving gezocht worden. Onze samenleving wil iedereen wel gelijke kansen bieden, maar in praktijk vallen een heel aantal mensen uit de boot. Onze maatschappelijke structuren zijn vooral geënt op hen die al over de juiste vaardigheden, middelen en mogelijkheden beschikken. Illustraties zijn de dominantie van het economisch produceren bij de positiebepaling van de bevolking en de sociale ongelijkheden die daarvan het gevolg zijn, ongelijkheden inzake inkomen, status, macht. Kansarmen hebben een aantal vaardigheden die ze nodig hebben om te functioneren binnen onze samenleving niet geleerd. Ze hebben minder kansen gekregen dan anderen. Dit is de structurele dimensie van armoede. Kansarmoede is niet alleen het ontbreken van kansen, maar ook de impact daarvan op de gevoelens en omgangsvormen van mensen.
2.2.
De verschillende levensdomeinen.
Kansarmen worden geconfronteerd met verschillende moeilijkheden op verschillende levensdomeinen. Om dit te illustreren schetsen we kort een voorbeeld. Samen sterk
9
Josée is een alleenstaande wettelijk gescheiden vrouw met 2 volwassen kinderen. Ze heeft geen diploma en is langdurig werkloos. Wegens haar beperkte inkomen moet ze maandelijks tellen om alle facturen betaald te krijgen. Om wat meer ruimte in haar budget te krijgen; is ze op zoek gegaan naar goedkopere huisvesting. Deze huisvesting vertoont heel wat tekorten (schimmel, slechte isolatie, blootliggende elektriciteitsdraden…). Josée schaamt zich voor de woning, durft geen mensen meer te ontvangen. Ze geraakt vereenzaamd. Net als haar moeder heeft ze haar toevlucht in drank gezocht. Haar huishouden is een puinhoop geworden: bergen afwas, ongewassen en ongestreken kleding, veel afval dat niet naar het containerpark geraakt, … Ook de brievenbus wordt niet regelmatig leeggemaakt. Facturen worden niet meer op tijd betaald met als gevolg deurwaardersexploten en tot overmaat van ramp een schorsing van haar werkloosheidsuitkeringen wegens niet ingaan op een uitnodiging van de VDAB. Josée geraakt in paniek en komt eisend financiële hulp vragen aan de maatschappelijk werker van het OCMW… Wanneer een gezin langdurig moeilijkheden ondervindt op drie of meer van volgende levensdomeinen, dan gaan we ervan uit dat een gezin kansarm is: gezondheid (psychisch/fysisch) huisvesting maandinkomen van het gezin opleidingsniveau van de ouders tewerkstelling; arbeidssituatie van de ouders maatschappelijke participatie opvoeding: ontwikkeling en stimulatie van de kinderen Kansarmoede is een verwevenheid van de verschillende levensdomeinen. Je kan de volgorde van de problemen door mekaar gooien en zo komen tot een steeds sneller draaiende vicieuze cirkel. Men spreekt over een armoedekluwen. Armoede en uitsluiting is extremer naarmate de uitsluiting langer duurt. Hierdoor raakt alle energie op.
2.3.
Hun levensverhaal of de binnenkant van kansarmoede
Hoe komt het dat ze zo moeilijk uit de problemen geraken? Het heeft te maken met de BINNENKANT van armoede, de wortels, de roots en hun gemis aan basisvaardigheden. Deze gezinnen missen meestal een aantal communicatieve, sociale en praktische basisvaardigheden. Gestoorde communicatie omwille van de angst steeds weer te falen. Door een ander taalgebruik en ander gedrag komen ze steeds in botsing met de maatschappij. Mensen roepen om gehoord te worden. Het negatieve etiket wordt zo nog maar eens bevestigd. Het accent in deze gezinnen ligt meer op doen en niet op praten. Ze denken vaak zwart/wit, op korte termijn, hebben gebrekkige basiskennis en vaardigheden. Sociale vaardigheden De gezinnen hebben vaak vragen over de opvoeding van hun kinderen, hebben Samen sterk
10
moeilijk inzicht in behoeften van kinderen, stellen weinig consequent gedrag. Het gebrek aan sociale vaardigheden komt ook tot uiting in het zoeken naar werk of het gaan werken. Technisch-functionele vaardigheden hebben betrekking op het organiseren van het concrete dagelijkse leven zoals maaltijden bereiden, wassen en strijken, geldbeheer, het in orde brengen van papieren,.. Bijkomend zijn er een aantal elementen die we altijd terugvinden ook al zijn de gezinnen heel verschillend: Multicomplexe problematiek de moeilijkheden op verschillende levensdomeinen beïnvloeden en versterken mekaar continu. Hun situatie is meestal onoverzichtelijk, niet alleen voor de kansarme zelf, ook voor de hulpverlening. Door deze verstrengeling is het moeilijk om als hulpverleners op éénzelfde lijn te denken en te werken. Een gevoel van machteloosheid en onvermogen kansarmen hebben het gevoel weinig aan hun situatie te kunnen veranderen. Ze schrijven hun situatie aan externe omstandigheden toe en kunnen hun eigen aandeel/handelen niet altijd zien/herkennen. Een gevoel van wantrouwen kansarmen hebben vaak in de kindertijd geen warme hechting-/vertrouwensfiguren gehad. Hierdoor ontstaat er geen gevoel van basisveiligheid die noodzakelijk is om vertrouwensrelaties op te bouwen. Ze hebben het gevoel nergens bij te horen en dit gevoel is constant. Generatie kansarmoede ouders geven hun kijk op de maatschappij door aan hun kinderen. Maar ook de gewoontes en gedragingen van het gezin worden doorgegeven. Verbintenisproblematiek: De verbintenis met zichzelf kansarmen hebben het gevoel geen greep te hebben op hun eigen leven en bestaan. Hierdoor krijgen ze weinig zelfvertrouwen. De verbintenis met anderen er is sprake van isolement wanneer er geen relaties aangegaan worden met de buitenwereld. Soms is er sprake van overmatige, grensoverschrijdende verbintenissen. De verbintenis met de maatschappij vele structuren en maatschappelijke geplogenheden zijn voor kansarmen ontoereikend of veel te moeilijk. De verbintenis met de toekomst door de veelheid aan problemen zijn kansarmen gedoemd om te leven in het “hier en nu”. Ze zijn constant bezig met overleven, hierdoor durven ze niet vooruit te kijken uit schrik wat hen nog allemaal te wachten staat. Dit maakt het moeilijk hen te motiveren tot verandering.
Samen sterk
11
2.4.
Visie op kansarmoede door het OCMW van Heusden-Zolder
Iedereen van de organisatie (verzorgende, coördinator, dienstverantwoordelijke, management ) moet vanuit eenzelfde bril kijken naar deze gezinnen. De wijze waarop men naar kansarmen kijkt, is namelijk bepalend hoe we hiermee omgaan. Ons uitgangspunt mag niet zijn: “ze willen niet”, maar wel: “kunnen ze wel wat wij van hen vragen?” Vanuit dit standpunt gaan we er vanuit de kansarmen niet zelf schuldig zijn aan hun armoede. Ze hebben een aantal kansen niet gehad en missen een aantal basisvaardigheden om zich uit te drukken, om met andere mensen om te gaan. Hierdoor zijn ze vaak onvoldoende voorbereid om te functioneren in onze samenleving. De problemen rond de organisatie van het huishouden vormen in multi problem gezinnen dikwijls een belangrijke factor. Een positief resultaat verhoogt de draagkracht en geeft zelfvertrouwen en energie om ook de problemen op andere levensdomeinen aan te pakken.
Samen sterk
12
3.
3.1.
Voorstelling van “Gezinszorg in kansarme gezinnen” binnen het OCMW
van Heusden-Zolder
Voorstelling van de dienst gezinszorg
De dienst “gezins -en bejaardenhulp” (erkend door het Ministerie van Volksgezondheid) werd opgestart op 1 februari 1976. Aanvankelijk werkten er 3 gezins- en bejaardenhelpsters. De dienst “gezinszorg”, zoals de dienst momenteel noemt, kadert in het geheel van de thuiszorgdiensten van het OCMW en richt zich tot inwoners van de gemeente HeusdenZolder. Om een idee te geven van de grootte van deze dienst: (OCMW jaarverslag 2008) Onze gemeente telt 31.470 inwoners op 31 december 2008. Het jaarlijks subsidieerbare urencontingent werd per 01/01/2008 vastgesteld op 40.000 uren en werd op 01/01/2009 verhoogd naar 52.000 uren. De werkelijk gepresteerde uren liggen op 38.967,50 uren (erkende verzorgenden) + 5.284,25 uren (verzorgenden gesco-statuut) in 2008 Momenteel zijn er 56 verzorgenden tewerkgesteld.(ongeveer 32,55 voltijds equivalent) Van de 56 verzorgenden werken er 7 verzorgenden regelmatig in het project met kansarme gezinnen.
3.2.
Historiek in verband met de inzet gezinszorg in kansarme gezinnen
In 1997 startte op de Thuiszorgdiensten van het OCMW een project in het kader van maatzorg, namelijk “Gezinszorg in kansarme gezinnen”. Dit project werd gefinancierd met middelen uit het Sociaal Impuls Fonds. Nadien werd het project verder gezet vanuit een samenwerking tussen de dienst gezinszorg en de sociale dienst. De verzorgende werkt samen met de cliënt en biedt, via een voorbeeldfunctie, hulp in het huishouden. Deze gezinsondersteunende hulp wordt aan kansarmen aangeboden als onderdeel van een hulpverleningsproces waarbij de focus ligt op integraal en empowerend werken.
3.3.
Doelstelling van het project “Samen Sterk”
Via het project willen we kansarmen de kans geven om ontbrekende vaardigheden aan te leren. We maken hierbij gebruik van 2 ingangspoorten: via een verder zetting van de groepswerking ‘Mijn huishouden loopt op wieltjes’ en via ondersteuning door een verzorgende in het gezin. De problemen rond de organisatie van het huishouden vormen in multiproblem gezinnen dikwijls een belangrijke factor. De inschakeling van gezinshulp, waarbij de verzorgende samen met de cliënt en via een voorbeeldfunctie hulp biedt in het huishouden, ervaren de Samen sterk
13
gezinnen zeer positief. De bedoeling is om het gezin gedurende een korte periode te begeleiden. De hulp binnen kansarme gezinnen moet niet gericht zijn op het verhelpen van een probleem, maar wel op het ontwikkelen van mogelijkheden voor het gezin. Dit verhoogt de draagkracht van gezinnen en geeft hen zelfvertrouwen en energie om ook de problemen op andere domeinen aan te pakken. Deze vorm van hulpverlening werkt versterkend (empowerment). Belangrijk hierbij is ook dat we voldoende ondersteuning geven aan de verzorgende via werkbesprekingen op de werkvloer en vorming rond kansarmoede.
3.4.
Doelgroep
We vertrekken vanuit multi-problem gezinnen, maar volgende gezinnen worden bij voorrang geholpen: Gezinnen met kinderen, vanuit de idee dat de opvoeding van kinderen een belangrijke hefboom is om aan de armoede te ontsnappen. Gezinnen waar werd vastgesteld dat de wijze waarop het huishoudelijk werk gebeurt een negatieve invloed heeft op het eigen functioneren en het functioneren van de kinderen Gezinnen die aangeven een gemis te hebben aan een aantal huishoudelijke basisvaardigheden Gezinnen waar het gevoel van machteloosheid voor de organisatie van het huishouden overheerst
3.5.
Voorwaarden
Het gezin moet zich geruime tijd in een kansarme situatie bevinden en moet gemotiveerd zijn om aan hun situatie te werken. Als hulpverlener kan je hierin een belangrijke rol spelen namelijk door een balans op te maken en samen met de cliënt de argumenten voor en tegen gezinshulp af te wegen. Uiteindelijk neemt het gezin zelf de beslissing. Eens de gezinshulp van start gaat, is een vertrouwensbasis cruciaal. Er dient een minimum aan positieve basis te zijn tussen het gezin en de verzorgende, zodat een vertrouwensrelatie verder uitgebouwd kan worden.
3.6.
Ondersteunende maatzorgmethodiek
In onze hulpverlening aan kansarmen vertrekken we vanuit empowerment: versterken van de maatschappelijke weerbaarheid, aanscherpen van kritisch bewust zijn, stimuleren van participatie. Binnen het project wordt ook gebruik gemaakt van de methodiek “maatzorg”, een methodiek die speciaal ontwikkeld werd voor het werken met kansarmen. Samen sterk
14
Deze methodiek is gebaseerd op de volgende basisprincipes: Positieve hulpverlening: de cliënt staat centraal; wat zijn de wensen / verwachtingen van de cliënt er wordt een vertrouwensrelatie opgebouwd de hulp is op maat van de cliënt, op zijn tempo en afgestemd op zijn specifieke behoeften. Integrale hulpverlening: De hulpverlening heeft oog voor alle levensdomeinen, voor alle gezinsleden, voor de verschillende contexten, voor de tekorten en de mogelijkheden, denken-voelen-gedrag, verleden-heden-toekomst, individuele dossieroverschrijdende en structurele aspecten.
Participatie: Er is actieve betrokkenheid van de cliënt, op zijn maat door kleine taken te geven bij de aanvang van de gezinshulp rekening houdend met het terug opbouwen van levensenergie. Naarmate de gezinshulp vordert, wordt er meer inzet van de cliënt gevraagd. Gestructureerde hulpverlening: Complexe problematiek vraagt om ordening, daarom wordt er doelgericht gewerkt aan de door de cliënt benoemde werkpunten. wordt er getracht structuur te brengen op huishoudelijk vlak en in de huishoudelijke taken. Dit gebeurt aan de hand van een weekplanning die kan worden opgenomen in een huishoudboekje. Gecoördineerde hulpverlening Via lokaal cliëntoverleg. Vele diensten zetten zich in voor het welzijn van de bevolking, zodat er dikwijls meerdere hulpverleners in één zelfde gezin werkzaam zijn, en dit vanuit verschillende invalshoeken. Soms weten diensten niet dat ze in hetzelfde gezin hulp geven, zodat er naast elkaar door gewerkt wordt en de hulpvrager steeds opnieuw zijn verhaal moet doen. Het OCMW heeft de taak op zich genomen om in deze moeilijke situaties een lokaal cliëntoverleg te organiseren. Het betreft een case gebonden overleg waar het gezin of de hulpverleners vragen over heeft/hebben en waar alle levensdomeinen aan bod komen. Zo komt ook het huishouden aan bod.
Samen sterk
15
4.
Het stappenplan om vaardigheden aan te leren.
Om kansarmen optimale kansen te geven om ontbrekende vaardigheden aan te leren zijn zowel de toeleiding, intake, werkbegeleiding en begeleiding van de gezinnen belangrijk.
4.1.
Toeleiding
Wie is toeleider? De toeleiding gebeurt via de sociale dienst van het OCMW. Vaak betreft het gezinnen waar de maatschappelijk werker van de sociale dienst al een hele weg mee heeft afgelegd en een vertrouwensband heeft opgebouwd. Mensen geven op een bepaald moment inkijk op andere levensdomeinen waar het mis loopt bvb. in hun huishouden en de moeilijkheden waar het gezin mee kampt worden blootgelegd. Tijdens een huisbezoek van maatschappelijk werkster Ina aan haar cliënt Jean, vertelt Jean over zijn moeilijk lopend huishouden. Door een open houding aan te nemen (niet beoordelend,…) kunnen dingen bespreekbaar gesteld worden en kan de maatschappelijk werker de mensen warm proberen te maken om tijdelijk ondersteuning in hun huishouden te aanvaarden. Ina benoemt het belang dat Jean hecht aan een proper huishouden. Tijdens het huisbezoek ziet ze volgende dingen: de keuken vol afwas, bestek, potten, pannen,…, een beschimmelde badkamer, een onverluchte slaapkamer met op de vloer vuile was,de berging met zakken bierblikjes,… Ze vraagt hoe Jean het tot nu toe gedaan heeft en probeert alle inzet die hij getoond heeft positief te benoemen. Ze bevraagt ook zijn netwerk, of hij hulp krijgt van anderen, of hij graag dingen gewijzigd ziet en of hij hulp wil. De toeleiding gebeurt via het lokale cliëntoverleg. Tijdens een lokaal cliëntoverleg komen alle levensdomeinen aan bod, waaronder ook het huishouden. Wanneer de cliënt aangeeft verandering te willen op dit domein; kan er een overzicht geboden worden van alle mogelijk vormen van hulp. Belangrijk hierbij is niet te vergeten hun eigen sociaal netwerk (vrienden,familie, buren,…) te bevragen. Indien de cliënt openstaat voor professionele hulp kan indien gewenst een doorverwijzing gebeuren naar de dienst gezinszorg. De toeleiding gebeurt door andere diensten waar intens mee wordt samengewerkt via netwerkvorming: CGG, CAW afdeling relatie en welzijn,...
Hoe gebeurt de toeleiding?: Voorafgaand aan het project bestond er geen geformaliseerde wijze van toeleiding.
Samen sterk
16
Meestal werd er door de doorverwijzer contact opgenomen met de dienst gezinszorg. De coördinator van de dienst gezinszorg of de werkbegeleider, die ook LCO coördinator is, ontvangen de vraag naar gezinshulp. Maatschappelijk werkster Bieke komt een gezinsituatie bespreken bij de werkbegeleider. Ze heeft het Turks gezin Yeter in budgetbeheer. De man is gokverslaafd en de vrouw depressief. Tijdens een huisbezoek vertelt de vrouw dat er veel rommel in huis ligt, maar dat ze geen energie heeft om iets te ondernemen. Ze doet het huishouden alleen, want de man vindt dat het huishouden vrouwenwerk is. De vrouw wil zo graag dat haar huishouden terug loopt als vroeger en vraagt hulp.
Welke info moet voorhanden zijn? De gezinshulp bij de familie Yeter wordt niet onmiddellijk opgestart na de eerste bespreking. Er moeten nog heel wat dingen concreet bevraagd worden aan alle gezinsleden : Wat lukt nog wel? En wat lukt niet meer? Wie doet wat in het huishouden? Het sociaal netwerk moet bevraagd worden. Waar zou het gezin graag hulp in willen?,…Bovendien moet de hulpvraag doorgegeven worden aan de dienst gezinszorg. Deze dienst moet bekijken welke hulp in deze situatie het beste op zijn plaats is; of er ruimte is om hulp op te starten, welke verzorgende ingezet wordt,… Behalve de hier vermelde informatie wordt er in deze fase stilgestaan bij de motivatie van het gezin, hetgeen een cruciale factor vormt.
Aandachtspunten bij de toeleiding vanuit de verschillende invalshoeken Bij de werkwijze voorafgaand aan het project werden er een aantal aandachtspunten geformuleerd. De toeleiders Het duurt te lang vooraleer de hulp in kansarme gezinnen opstart: De toeleider begrijpt niet dat de hulp niet onmiddellijk kan opstarten vooral vanuit de visie dat kansarme gezinnen vaak hier en nu denken. Als men te lang wacht met hulp aan te bieden, staat het gezin niet meer open voor hulp, is het gezin niet meer gemotiveerd. Bovendien voelen kansarme gezinnen zich bevestigd in hun rol: ze voelen zich weer maar eens tweederangs, in de steek gelaten en niet aux sérieux genomen, omdat hun hulpvraag niet beantwoord wordt. De dienst gezinszorg: Het normale uitgangspunt bij de dienst gezinszorg is dat ze zo snel mogelijk gezinshulp opstarten. Na de ontvangst van een aanvraag tot het opstarten van gezinshulp in kansarme gezinnen moeten er heel wat elementen getoetst worden:
Samen sterk
17
Bij kansarme gezinnen gaat het vaak over complexe situaties. De wederzijdse verwachtingen moeten duidelijk doorgepraat worden voor de hulp kan opstarten. We merken dat er meestal een “dubbele” intake nodig is. De intake bij het gezin Di Mari werd verplaatst omdat de man dringend naar het ziekenhuis moest op de dag dat we op huisbezoek zouden gaan. De cliënt twijfelt en er zijn extra gesprekken nodig: Het gezin Vandebroek had het doel van de gezinshulp (samen met de verzorgende dingen te doen ) vooraf niet duidelijk begrepen. Er moest een bijkomend gesprek gevoerd worden. De dienst gezinszorg kijkt ook vanuit een werkgeversstandpunt . Ze dragen er zorg voor dat de minimumarbeidsvoorwaarden voldaan worden voor de verzorgenden. Bij het gezin Koemans moest uit veiligheidsoverwegingen voor de verzorgende eerst de gevaarlijke gasfles uit de badkamer verplaatst worden. Bovendien was er een rattenprobleem dat door een externe dienst moest aangepakt worden. Naast al deze elementen is de dienst zelf ook gebonden aan een aantal beperkingen. Soms kan geen verzorgende vrijgemaakt worden om snel gezinshulp in een kansarm gezin te starten volgens de principes van het project. Op welke wijze wordt er gekozen indien meerdere gelijktijdige aanvragen niet allemaal beantwoord kunnen worden? Welke start je dan eerst op? En welke aanvraag verwijs je door naar een andere instantie die ook gezinshulp aanbiedt? Normaliter zou je zeggen dat de meest dringende situatie opgestart wordt. Maar wat is het meest dringend? Opstarten bij iemand die terminaal ziek is of iemand die al jaren in de kansarmoede leeft …
De werkbegeleider In de korte ervaring vanuit het project blijkt dat alles heel goed bevraagd en afgestemd moet worden voor de hulp start. Het doel van de gezinshulp moet duidelijk zijn en alle voorwaarden voor opstart hulp moeten voldaan zijn! We moeten vertrekken vanuit de probleembeleving van de mensen zelf. Alle gezinsleden moeten overtuigd zijn om iets aan hun situatie te willen veranderen. Ze moeten ook inkijk willen verschaffen in hun huishouden en openstaan om hulp te aanvaarden in die domeinen die ze zelf aangeven. De bevraging waar ze hulp in willen, moet heel goed getoetst worden. Er moeten doelstellingen geformuleerd worden. Dit afchecken bij alle gezinsleden en hier rond afstemming krijgen, vraagt natuurlijk tijd! Samen sterk
18
Uiteindelijk moet er bereidheid zijn om een aantal dingen samen met de verzorgende te doen. Bovendien mag de lat niet te hoog liggen. Het moeten haalbare doelen zijn met duidelijke opsplitsing in tussendoelen. Zo kunnen we ook de vooruitgang van het gezin beter volgen. Vandaar dat we bij de uitvoering van het project een standaarddocument ontwikkeld hebben: een toeleidingsformulier. Bijlage 1: Toeleidingsformulier
Het toeleidingsformulier Dit formulier dient als kapstok voor de toeleiders om de gezinnen concreter te bevragen : welk gezinslid vraagt hulp? wat lukt nog wel in het huishouden? wat lukt niet (meer) in het huishouden? zijn er beperkingen omwille van bvb. gezondheid ,… wie doet wat in het gezin? zijn er specifieke aandachtspunten m.b.t. veiligheid en/of hygiëne ( bvb. ongedierte)? De toeleider wordt er ook aan herinnerd om vooraf informatie te geven over de dienst gezinszorg: *over het bestaan van verschillende soorten hulp (gezinshulp, poetshulp en specifiek gezinshulp kansarme gezinnen), dat hulp inroepen ook een kostenplaatje heeft, afhankelijk van het inkomen,…maar dat dit geen bezwaar mag zijn om de hulp niet te aanvaarden, want indien het een drempel vormt voor de opstart kan er met de sociale dienst van het OCMW bekeken worden of er een oplossing mogelijk is. dat iedereen van het gezin wordt betrokken bij gezinshulp in kansarme gezinnen dat cliënt aanwezig moet zijn als de hulp komt. Het toeleidingsformulier werd tijdens het project een aantal keren gebruikt en bijgestuurd. De korte ervaring leert dat het gebruik maken van een document de toeleiding/aanvraag “zichtbaarder” maakt. Dit formulier werd telkens meegenomen naar de teamvergadering van de thuiszorgdiensten en overlopen. Door terugkoppeling naar de toeleider na bespreking op de teamvergadering van de thuiszorgdiensten krijgt deze een beter zicht in welke fase de aanvraag zich bevindt en/of welke voorwaarden er nog moeten voldaan vooraleer de hulp van start kan gaan. Het gezin kan op zijn beurt ook terug geïnformeerd worden. In die zin kan het toeleidingsformulier als communicatie-instrument bekeken worden.
Aanbevelingen: Verder gebruik van het toeleidingsformulier
Samen sterk
19
Dit formulier kan als communicatie-instrument gebruikt worden tussen het gezin en de betrokken diensten. Alle actoren: de dienst gezinszorg, de toeleider, het gezin spelen een belangrijke rol in het doorgeven van informatie rond de stand van het dossier. De toeleider heeft een schakelfunctie. Het is ook van belang dat hij het gezin uitlegt dat het even kan duren voor de hulp opstart omdat vooraf heel goed afgesproken en doorgepraat moet worden wat het gezin wel /niet wil en wat vanuit de dienst gezinszorg wel/niet kan. Ontwikkeling folder met aanbod. Het zou goed zijn om een folder te ontwikkelen waarin duidelijk de verschillen aangegeven worden tussen de verschillende soorten hulp in het huishouden (gezinshulp, poetshulp, gezinshulp kansarme gezinnen). Deze folder kan gebruikt worden door hulpverleners om de gezinnen te informeren, maar ook om de toeleiders de juiste info te verschaffen wat ze wel en wat ze niet kunnen verwachten. Duidelijke afbakening van het project gezinshulp kansarmen binnen de dienst gezinszorg. Werken in kansarme gezinnen vergt heel wat inspanningen van het gezin, de verzorgende, maar ook van de dienst gezinszorg. Het zou goed zijn dat de dienst gezinszorg duidelijk afbakent en vooraf bepaalt aan hoeveel kansarme gezinnen ze hulp kunnen bieden. Ook het aantal verzorgenden dat ingezet kan worden binnen deze gezinnen is van belang. Werken op maat. Omwille van de specificiteit van deze hulpverlening, moet de dienst de nodige flexibiliteit hebben m.b.t. het geven van kansen, de planning van de werkorganisatie, planning uurrooster, … Dit om de visie van het project te garanderen.
4.2.
Intake van de aanvragen:
Wanneer het doel van de hulp duidelijk is en de voorwaarden voor opstart van de hulp doorlopen zijn, kan er overgegaan worden tot de intake.
Het intakegesprek De bedoeling is heel systematisch en gestructureerd te werken. De verantwoordelijke van de dienst gezinszorg onderzoekt samen met werkbegeleider de aanvraag voor gezinshulp en gaan samen op huisbezoek. Er wordt ingegaan op de informatie die door de toeleiders is aangereikt. Omwille van de grote impact van de hulpverlening op het gezin is het wenselijk dat er extra toetsing gebeurt om na te gaan of de doelstellingen duidelijk zijn en gedragen worden door het gezin. Samen sterk
20
1. Het doel van de hulp en de methodiek worden duidelijk gemaakt. 2. De hulpverlening vertrekt vanuit de SWOT-analyse: de wensen en verwachtingen van het gezin naar verandering op maat. de sterktes en zwaktes van de cliënt de mogelijkheden en de beperkingen van de cliënt de noodzaak van participatie en medewerking van cliënt en zijn gezinsleden 3. Er worden concrete afspraken gemaakt in verband met de hulp. 4. Het huishoudelijk reglement wordt overlopen: het takenpakket van de verzorgende afspraken rond verplaatsingen met of voor de gebruiker veiligheid, hygiëne en materialen werkregeling t.a.v. de verzorgende, t.a.v. de gebruiker. beroepshouding en beroepsgeheim 5. Er wordt ook stilgestaan bij de toestand van de woning, de wijze van huishouden voeren en het aanwezige huishoudmateriaal. 6. Indien nodig wordt er afgesproken welke stappen de cliënt dient te zetten vooraleer de hulp start. De onveilige elektriciteitskabels bij het gezin Koemans moeten eerst aangepast. Er wordt met de sociale dienst en het gezin nagegaan op welke wijze dit gerealiseerd kan worden. Het OCMW zet zich in om hierin de nodige ondersteuning te bieden. 7. Aandacht voor de werk-/omgangsstijl van een verzorgende die de meeste kans biedt op slagen van de hulpverlening in het betreffende gezin. 8. Er moet gesproken worden over de signaalfunctie die de verzorgende heeft. 9. Het gezin wordt ook op de hoogte gebracht dat als ze klachten, opmerkingen of suggesties hebben deze telefonisch of schriftelijk kunnen melden aan de hand van een meldingsformulier. 10. De bijdrage per uur hulp wordt bepaald zoals in de algemene werking, rekening houdend met de inkomsten en de lasten van het gezin. Voor de hulpvragers binnen het project is er een afwijking toegestaan: ze betalen de helft van de normale bijdrage. Indien dit een drempel vormt voor de opstart wordt er met de sociale dienst van het OCMW bekeken of er een oplossing mogelijk is. 11. Ook het gebruik van werkinstrumenten zoals het huishoudboekje, weekschema’s, … worden besproken. Samen met het gezin wordt er een instrument gekozen wat gebruikt zal worden. zie uitleg weekschema p 2526 bijlagen 2a,2b,2c,2d weekschema’s huishoudboekje
Samen sterk
21
Al deze aspecten worden tijdens één gesprek overlopen. Omwille van de veelheid van informatieoverdracht wordt er steeds afgesproken dat het gezin met vragen terecht kan op de dienst gezinszorg. Aanbevelingen Bij de intake moeten er heel wat documenten overlopen worden en dit kan heel overrompeld overkomen. Belangrijk hier is ook weer goed te bevragen of alles duidelijk is. Na deze fase moet de dienst gezinszorg zekerheid hebben dat alles voor de cliënt duidelijk is en dat hij achter de doelstellingen staat. Soms zijn meerdere intakegesprekken wenselijk. Pas wanneer alle partijen akkoord zijn over de gemaakte afspraken kan de hulp opstarten .
4.3.
Opstartfase
De verantwoordelijke van de dienst gezinszorg en de werkbegeleider gaan samen na welke verzorgende voor het betrokken gezin de meest geschikte is. Iedere verzorgende en ieder gezin heeft verwachtingen rond aanpak, omgang, … Vóór de start van de gezinszorg is er een voorbereidende werkbespreking met de verzorgende. De gezins- en huishoudelijke situatie en de verwachtingen over de hulp worden voorgesteld. Hierbij is het belangrijk af te wegen welke informatie de verzorgende vooraf moet weten en welke informatie niet noodzakelijk is:”Need to know en nice to know”. Welke informatie de verzorgende over het gezin krijgt, is namelijk bepalend hoe de verzorgende naar het gezin toe stapt. Als alle noodzakelijke informatie is doorgegeven, kan de verzorgende beginnen!
4.4.
Werkbegeleiding van de verzorgenden in kansarme gezinnen
4.4.1. Nood aan extra werkbesprekingen Op de dienst gezinszorg werd sedert 2008 de wijkwerking ingevoerd. De wijkwerking is een terugkerende intervisie om de 14 dagen in vaste groepjes van een 10-tal verzorgenden samen met de coördinator van de dienst gezinszorg. Er worden zowel praktische als methodische werkaanzetten gegeven voor de verzorgenden. Naast de wijkwerking wordt er ook 4 keer per jaar een vorming georganiseerd. Maar hulpverlenen in een kansarm gezin is voor een verzorgende vaak extra mentaal belastend. Goede voorbereiding en bijkomende ondersteuning is een must. Verzorgenden hebben waarden en normen meegekregen van thuis. Met dit referentiekader als bagage hebben ze een aantal verwachtingen naar de gezinnen. Ze willen zo graag zien dat de situatie in deze gezinnen verandert. Tot op zekere hoogte moeten verzorgenden kennis krijgen van het levensverhaal van het kansarme gezin, zodat
Samen sterk
22
ze beter begrip hebben en inzien dat het gezin een aantal basisvaardigheden niet beheerst, ook al zijn deze vaardigheden voor ons zo evident. Het moeilijk lopen van hulp in deze gezinnen gaat dan ook vaak over het niet begrijpen van elkaars gedrag.
4.4.2. Enkele uitspraken van de verzorgenden over ondersteuningsnoden. Bijlage 3: Verzamelde knelpunten door verzorgenden en stappen tot oplossingen Waarom is het veranderen van gewoonte in de gezinnen zo moeilijk? Bij aanwezigheid van psychiatrische problematiek willen we graag wat meer weten over het ziektebeeld en hoe ermee omgaan. Het is toch moeilijk om u in te leven in hun leefwereld. In elk gezin is het uniek, maar kansarme mensen reageren vaak vooral vanuit negatieve ervaringen. Hoe kunnen we nog meer aandacht besteden aan het feit dat cliënten vaak een laag zelfbeeld hebben en een gevoel van schaamte over het feit dat ze hulp “moeten” aanvaarden? In kansarme gezinnen werken is emotioneel zwaar is. Ze hebben vaak last van stemmingswisselingen, hun energie is vaak op en ze haken soms af als er teveel van hen gevraagd wordt. Als verzorgende krijgen we ook vaak heel wat verwijten naar ons toe geslingerd. Hoe bieden we gestructureerde hulp voor een bepaalde opdracht om de mensen ook terug ademruimte te geven of zelf zaken te laten proberen *Schouderklopjes geven en begripvol zijn is van groot belang. Door samen dingen te doen help je hun angsten te overwinnen. ’t Is wel zo dat je vaak een stap vooruit gaat en dan weer drie stappen achteruit… Soms heb ik het gevoel dat mijn werk onderschat wordt en dat mijn zienswijze niet “aux serieux” genomen wordt. Het is een uitdaging om een kansarm gezin te stimuleren om terug aan te sluiten met het dagdagelijkse, “gewone” leven. Er zijn zoveel problemen in deze gezinnen dat het ene probleem zorgt voor het andere. We moeten de mensen niet willen veranderen en onze eigen gewoontes opleggen. We kunnen hen wel heel wat aanleren, beetje bij beetje. We mogen niet verwachten dat het direct lukt, maar soms is dat moeilijk. Soms vragen alle gezinsleden tegelijk aandacht en dan weten we niet goed hoe we die aandacht moeten verdelen.
4.4.3. Structuur van de werkbesprekingen De werkbegeleider ondersteunt de verzorgende in kansarme gezinnen via de maatzorg methodiek. zie ook pagina 12-13 Eén keer per maand heeft de werkbegeleider werkbesprekingen met de betrokken verzorgende en het gezin aan huis. Zo’n huisbezoek gebeurt onaangekondigd met als Samen sterk
23
doel een correcter beeld te krijgen hoe het in werkelijkheid eraan toe gaat. Zowel het gezin als de verzorgende verklaren zich vooraf akkoord. Het heeft als voordeel dat er meer voeling is met het gezin en er gelijktijdig inbreng kan zijn van alle betrokkenen. De geboden hulp kan geëvalueerd en – zo nodig bijgestuurd worden. Bijlage 4: Mogelijke evaluatievragen tijdens werkbesprekingen Een huishoudboekje of weekschema zoals hoger beschreven op pagina 18 en verder op pagina 25-26 vormt hierbij een werkinstrument. Tijdens deze besprekingen wordt er ook steeds geëvalueerd. Naast deze huisbezoeken kunnen de betrokken verzorgenden een interne werkbesprekingen vragen op het bureel indien ze dit wensen. 4.4.4. Vorming, groepswerk met de verzorgenden Gezien het specifieke karakter van werken met kansarme gezinnen is het belangrijk de verzorgenden extra ondersteuning te bieden. Vaak gebeurt het dat de verzorgende toch nog te hoge verwachtingen heeft, dat gemaakte afspraken door het gezin slecht nageleefd worden, dat een hobbelig traject “met vallen en opstaan” doorlopen moet worden. Dit kan leiden tot onnodige frustraties bij de verzorgende. Het is belangrijk dat verzorgenden in kansarme gezinnen het belang van hun aanwezigheid en het belang van vooruitgang blijven zien. Deze vooruitgang ligt echter in soms erg kleine dingen. Tijdens het project werden er daarom twee extra groepsvormingen/ intervisie aangeboden voor de verzorgenden werkzaam in een kansarm gezin. De thema’s werden door de verzorgenden zelf gekozen: kansarmoede en psychiatrische thuiszorg. Er werd telkens vertrokken vanuit hun eigen werkervaringen. Vanuit deze ervaringen werd gereflecteerd en linken gelegd naar andere situaties. Er werden tips en valkuilen geformuleerd waardoor de verzorgende beter zicht krijgt op de eigen competenties. De groepsvorming/intervisie werkt versterkend en geeft extra kracht om blijven door te gaan. Op het einde van de vorming vond er ook steeds een korte evaluatie plaats. De vormingssessie van kansarmoede werd verzorgd door de dienst TAO (Team Advies en Ondersteuning), die samenwerken met ervaringsdeskundigen. Deze bleken uitstekend geplaatst om de BINNENKANT van armoede te verwoorden. Voor de vorming van psychiatrische thuiszorg werd beroep gedaan op twee medewerkers van het CGG die in een andere regio een project van psychiatrische thuiszorg opvolgen. Bijlage 5: De belangrijkste tips en valkuilen van de vormingssessies van de dienst TAO en psychiatrische thuiszorg
Samen sterk
24
4.4.5. Basishouding voor het werken met kansarme gezinnen Attitude en vaardigheden voor elke verzorgende: inleven actief luisteren aanvaarden een vertrouwensrelatie opbouwen het beroepsgeheim respecteren grenzen stellen van jezelf als verzorgende, maar ook de grenzen van de dienst aangeven openheid het ritme van het gezin volgen creatief zijn gemotiveerd zijn voldoende stevigheid hebben geduldig zijn observeren afspraken maken positief stimuleren Eigen gevoelens als verzorgende ernstig nemen en er met je verantwoordelijke over praten. Bijkomende attitude voor het werken met kansarme gezinnen: De belangrijkste basishouding is dat je leert inzien dat deze gezinnen niet verschillen van andere gezinnen. De problemen die ze hebben zijn niet anders dan onze problemen. Het eigene is wel dat ze deze problemen in extreme mate hebben. Uitgangspunt: kunnen ze wel wat we van hen vragen? Dus voortdurend nagaan of het gene wat we van het gezin verwachten niet te hoog gegrepen is. Participatie van de cliënt: zelfredzaamheid stimuleren door ondersteuning te bieden aan de dingen die mensen zelf willen aanpakken. Hiervoor werkt men best met kleine opdrachten. communicatief – warm zijn openstaan voor andere waarden en normen
4.4.6. Specifieke opdrachten in het werken bij kansarme gezinnen Steeds terugkomende opdrachten die tijdens werkbesprekingen aan bod komen, zijn: opruimen, sorteren Bijlage 6: Opruimboekje structuur brengen plannen met kleine stapjes kleine opdrachten positief benoemen
Samen sterk
25
4.4.7. Wat een verzorgende niet mag vergeten iedereen is verschillend problemen herhalen zich dikwijls de hulp is zeer belangrijk voor kinderen in het gezin iedereen heeft kwaliteiten de meeste cliënten in de beginfase laten niet blijken dat er (veel) problemen zijn; pas na enige tijd komen de dieperliggende problemen aan bod, tenminste als er voldoende vertrouwen is gegroeid 4.4.8. Aanbevelingen Naar de dienst gezinszorg in het algemeen Interne werkbespreking Tijdens de interne werkbespreking worden de werkpunten overlopen, het al dan niet lukken ervan. Zo nodig wordt er methodisch bijgestuurd, steeds vanuit de maatzorg methodiek. Deze werkbesprekingen zijn mogelijk op vraag, maar uit evaluatie met de verzorgenden is er een duidelijke vraag om deze besprekingen binnen de vaste werking in te bedden met voorkeur voor één keer per kwartaal. De reden hiervoor is dat de verzorgende niet altijd kan vrijuit praten in het bijzijn van het gezin. De interne werkbesprekingen zijn nodig om de signaalfunctie te kunnen vervullen, om te ventileren, om de methodische aanpakken te bespreken. Het voornaamste doel is de ondersteuning en de begeleiding van de verzorgende. De verzorgende heeft grote nood aan een gesprek over de problemen die hij/zij in het gezin ervaart. Van groot belang is dat de verzorgende – om dit werk vol te houden bevestiging en waardering krijgt.
Op maat werken Er moet meer soepelheid van de dienst gezinszorg zijn om op maat te werken. Dit is noodzakelijk om een vertrouwensband te versterken. Soms kan iets heel kleins op maat aanpassen, een doorbraak betekenen in de hulpverlening. “Rechtstreeks contact opnemen met familie mogen we niet; we mogen ook bvb. ons gezin niet bezoeken bij een ziekenhuisopname. Vaak weten we zelfs niet waar ze opgenomen zijn. Daar hebben we het moeilijk mee, want wij zijn vertrouwenspersoon en moeten na de ziekenhuisopname terug in het gezin starten!” “Bvb. eens naar Carrefour gaan, mag niet van de dienst want het is een verplaatsing buiten de gemeente, maar dit betekent soms zoveel voor gezinnen en dit zou de hulpverlening er echt op vooruit helpen.” De juiste verzorgende op de juiste plaats Samen sterk
26
Probeer goed af te wegen welke verzorgende in welke gezinnen komt. Hou er rekening mee dat het werken in kansarme gezinnen extra belastend kan zijn. Naar de werkbegeleider De werkbegeleider moet tijdens de werkbesprekingen alert zijn de focus te leggen op de evaluatie van de gezinshulp. Hij mengt zich best niet in de begeleidingstaken die door andere hulpverleners op andere levensdomeinen opgevolgd worden. De werkbegeleider heeft eerder een rol als doorverwijzer en zorgt voor verbindend werken, rond afstemming zoeken,… samenwerking met andere diensten is heel belangrijk. Bij de evaluatie moet hij de doelen nog opsplitsen in tussendoelen om het gezin en de verzorgende te laten zien tot waar men al wel geraakt is en welke stappen er nog moeten gezet worden om tot het einddoel te geraken. Als de werkbegeleider merkt dat de gevraagde werkpunten niet werden uitgevoerd, moet hij zich telkens afvragen of het gezin wel de vaardigheden bezit om het gevraagde uit te voeren. Hij moet er ook over waken dat de afspraken die gemaakt worden duidelijk zijn en ook duidelijkheid verschaffen over eigen grenzen bvb. op vlak van hygiëne en de grenzen van de dienst gezinszorg. Hij moet oog hebben voor verandering. Zelfs de kleinste positieve stap moet benoemd worden. Bijlage 7 en 8: Hulpinstrumenten voor werkbesprekingen
4.5.
Begeleiding gezinnen
4.5.1. Individuele begeleiding Uiterlijk na een maand is er tussen de cliënt, de verzorgende en de werkbegeleider aan huis een werkbespreking over de doelstellingen en de wensen /verwachtingen van de cliënt. De eigenlijke begeleiding van het gezin bestaat uit het aanbieden van dagstructurerende, activerende of ondersteunende activiteiten gericht op het stimuleren van zelfhandhaving en zelfredzaamheid. In de praktijk merken we dat in de beginfase vaak meerdere keren per week een werkbespreking plaatsvindt om de onverwachte problemen die zich in het ‘hier en nu‘ voordoen op te lossen. De werkpunten worden verder geconcretiseerd, bijgestuurd en genoteerd in een gekozen werkinstrument bijvoorbeeld een weekschema. Weekschema: Wat?
Samen sterk
27
Het weekschema is een werkinstrument in kansarme gezinnen en werd opgesteld naar aanleiding van gesprekken met verzorgenden in kansarme gezinnen. Doel Het weekschema dient als basis voor de ondersteuning in kansarme gezinnen. De wensen van het gezin worden beter bewaakt, de taakverdeling binnen het gezin beter opgevolgd en geëvalueerd. De huishoudelijke problemen worden beter in kaart gebracht en er kan gemakkelijker bijgestuurd worden. Gebruik Er wordt een weekschema opgesteld waarop vermeld staat welke huishoudelijke taken samen met de verzorgende en alleen afgewerkt moeten worden. Er wordt telkens ook aangeduid op welke dag of zelfs op welk dagdeel een taak uitgevoerd wordt De verzorgende kan concreet bevragen hoe de voorbije week gelopen is. Of de afspraken werden nagekomen? En zoniet, wat gemaakt heeft dat het niet gelukt is? Tijdens de werkbesprekingen wordt er dieper ingegaan tot waar het wel gelukt is? De doelen moeten zodanig opgesplitst worden dat het gezin kan zien tot waar ze geraakt zijn en welke bijkomende tussenstapjes nodig zijn om tot het einddoel te geraken. Bijvoorbeeld Wassen 1. was sorteren 2. in wasmachine doen 3. zeepmiddel erin doen 4. programma kiezen(graden instellen) 5. wassen 6. was uit de machine halen 7. ophangen aan wasdraad, of droogkast,of… Bijv. eten maken 1. wat wil je koken? 2. welke recepten? 3. welke ingrediënten? 4. winkellijstje aanmaken. 5. winkelen 6. koken (heb je alle attributen om te koken?) 7. afwassen
4.5.2. Groepswerk met kansarme gezinnen Waarom? In 2008 had het project ‘Mijn huishouden loopt op wieltjes’ reeds kansarme gezinnen die gezinshulp kregen samengebracht. Gedurende het huidige project brachten we de gezinnen samen die momenteel gezinshulp kansarme gezinnen ontvangen. Behalve twee gezinnen waar een psychiatrische problematiek deelname aan groepswerking belemmerde. De groepswerking werd aangevuld met cliënten uit de vorige groepswerking.
Samen sterk
28
Empowerment Bij de groepswerking staat ontmoeting centraal. Naast inbreng van de groepsbegeleider rond een bepaald thema biedt de groep ondersteuning, erkenning aan mekaar. Het is de plaats bij uitstek om te leren met en van elkaar. Het zelfbeeld en de weerbaarheid van mensen wordt groter. En dit heeft ook positieve weerslag op de individuele hulpverlening. Werkwijze Begeleiding van het groepswerk De groepsbegeleider neemt alle hierna vermelde aspecten op. Belangrijk is te weten dat de groepsbegeleider dezelfde persoon is als de werkbegeleider die de werkbesprekingen voert met de gezinnen en de verzorgenden. Toeleiding van de deelnemers De huidige gebruikers van gezinshulp kansarme gezinnen en de deelnemers van de groepswerking in het project: “Mijn huishouden loopt op wieltjes” werden persoonlijk gecontacteerd. Huisbezoek Bij elk van deze gezinnen werd een huisbezoek afgelegd door de groepsbegeleider. Tijdens een individueel gesprek met de kandidaat deelnemers werden de gezinnen warm gemaakt om deel te nemen aan de groepswerking. Het doel werd kort geschetst een verder zetting van vroegere groepssamenkomsten rond de organisatie van het huishouden in 3 sessies. inzichten en vaardigheden bijbrengen, waarbij het groepsdynamisch proces even belangrijk is als het praktisch eindresultaat. uitwisselen van de eigen ervaringen met de andere deelnemers de deelnemers mogen de inhoud van het programma bepalen. Tijdens het huisbezoek werd reeds gesproken over de thema’s die aan bod kunnen komen. De randvoorwaarden werden bevraagd: Dagen dat de deelnemers wel/niet konden aanwezig zijn, vervoersprobleem, opvangprobleem, … Resultaten: De gesprekken tijdens de huisbezoeken verliepen heel verschillend. Er was regelmatig nood aan ventileren over allerlei problemen die men in het verleden had of momenteel heeft. Maar de meesten waren wel heel enthousiast om (terug) samen te komen. Bij twee gezinnen met een psychiatrische problematiek werden verschillende huisbezoeken gepland, maar de bezoeken werden telkens geannuleerd door moeilijkheden waarmee het gezin op dat ogenblik mee kampte. Het kwam niet tot een gesprek. Deze twee gezinnen hebben ook uiteindelijk afgehaakt. Iedereen ontving na de huisbezoeken een schriftelijke uitnodiging. Op de dag voorafgaand aan de samenkomst werden alle gezinnen door de groepsbegeleider telefonisch gecontacteerd en nogmaals uitgenodigd. Samen sterk
29
Opbouw De deelnemers hadden ruim inspraak in de inhoud van het programma. Samen werd gekozen voor de volgende thema’s: een nieuwe gewoonte aanleren; wastechnieken en strijktechnieken. alle gebruikt materiaal in bijlage Het hoofddoel is een groep samen te brengen en een actief proces van versterking op gang te brengen waarbij de deelnemers beter zicht krijgen op hun eigen situatie. Kritische succesfactoren: Vrijwillige deelname is erg belangrijk. Een warm onthaal, waar iedere deelnemer persoonlijk aangesproken wordt. Er wordt steeds koffie en taart voorzien voor het pauzemoment. Afstemming en flexibiliteit zijn belangrijke eigenschappen waarover een groepsbegeleider moet beschikken. De thema’s moeten herkenbaar, zinvol en aantrekkelijk zijn. Belangrijk is het evenwicht te bewaren tussen het uitgewerkte programma en ventileren, ervaringen uitwisselen van de deelnemers. Als de gezinnen naar de groepswerking blijven komen, betekent dat ze zich op hun gemak voelen en dit is een belangrijk klimaat om open te staan om nieuwe keuzes te maken en nieuwe dingen uit te proberen. Als groepswerker vertrek je best vanuit onderlinge overeenkomsten en onderlinge verschillen. Door dit als groepsbegeleider te benoemen gaan deelnemers hun eigen situatie relativeren. Hierdoor krijgen ze een positiever zelfbeeld. Door als groepsbegeleider aandacht te besteden aan het benoemen van de inbreng van de deelnemers, maakt dat ze zich gewaardeerd voelen. Overzicht van de drie bijeenkomsten. Er worden 3 samenkomsten vastgelegd op 13-05-2009,15-06-2009 en 7-09-2009 telkens van 9.15 tot 12.15 uur. Bij elke samenkomst wordt de doelstelling en methodiek beschreven en worden de opvallendste vaststellingen weergegeven. De gebruikte materialen tijdens de groepssamenkomsten vindt u terug in bijlage 9, bijlage 10, bijlage 11 en bijlage 12 Samenkomst 1: Reüniesamenkomst en overlopen van de thema’s De groepswerking start met een welkomstwoordje. De groepsbegeleiders van de groepswerking “Mijn huishouden loopt op wieltjes” zijn ook aanwezig en zorgen voor een warme overdracht van de groep aan de nieuwe groepsbegeleider, die ze al kennen van de intake en de werkbesprekingen. In het kort wordt de bedoeling van de drie samenkomsten uitgelegd. “Het is niet de bedoeling om gewoon gezellig samen te komen. Dankzij projectmiddelen hebben we de kans om 3 keer iets te doen rond het thema huishouden”. Doelstelling van de eerste samenkomst: Samen sterk
30
Vertrouwen (her-) opbouwen in de groep. Aftoetsen wat er bij de deelnemers is bijgebleven van de vorige groepswerking. Bepalen van de thema’s die in deze samenkomsten aan bod zullen komen. Het thema “gewoonteverandering” uitwerken.
Methodiek: IJs breken om vertrouwen te krijgen: De groepsbegeleider vraagt aan de groep of er iemand zich geroepen voelt om te beginnen. Aan het groepslid worden 2 dingen gevraagd: de vraag om te vertellen hoe het voorbije jaar zijn/haar huishouden gelopen is en wat van zijn/haar voornemens gelukt is. Bijkomend wordt ook gevraagd te vertellen wat er is bijgebleven van de vorige groepswerkingen. Vervolgens duidt deze persoon een andere deelnemer aan en stelt dezelfde vragen zodat iedereen van de groep aan de beurt komt De thema’s van de vroegere groepswerkingen rond huishouden worden overlopen. Er wordt ingegaan op het thema opruimen. Dit thema wordt door de meeste deelnemers aangehaald als zijnde het meest bijgebleven uit de vorige groepswerkingen. Er wordt een stukje theorie gebracht over soorten opruimers uit het boek Aan de slag met de huishoudcoach. Er wordt ook rondgevraagd waarom opruimen zo moeilijk is. De groepsbegeleider haalt aan dat tijdens de huisbezoeken gesproken werd over de mogelijke thema’s over deze groepssessies. Hij vermeldt dat de drie nog onbehandelde thema’s van de vorige groepswerking naar voren geschoven werden. Hij toetst of men zich als groep kan vinden om deze thema’s te behandelen. Het gaat over gewoonteverandering en was- en strijktechnieken. De gehele groep gaat akkoord. Het thema van gewoonteverandering wordt aangesneden. De groepsbegeleider vertelt vanuit persoonlijke succeservaringen om een gewoonte te veranderen. Veranderen heeft tijd nodig. Het is normaal dat je in een tussenfase hervalt, maar als je jezelf tijd gunt en echt wil veranderen, dan lukt het na verloop van tijd. Er wordt gevraagd of de groepleden ook een gewoonte zouden willen veranderen en zoja welke gewoonte? Het moet een klein en realistisch doel zijn. Iedereen zegt het hardop in groep. De groepsbegeleider noteert de doelen en komt er de volgende samenkomsten op terug om na te gaan of het doel gelukt is, of tot waar het gelukt is, of wat er nog nodig is om tot het doel te komen. Iedereen moet ook aangeven welk voordeel die nieuwe gewoonte zou hebben. Ook dit noteert de groepsbegeleider. Ervaringen: Bij de vragen over het verloop van het voorbije jaar, is iedereen opvallend open en eerlijk. “ik heb eerst een klein hoekje in huis aangepakt”, “ik heb weinig goed nieuws te vertellen”, … We komen tot de vaststelling dat we ondanks de vele goede voornemens vaak toch niet slagen om een doel te verwezenlijken. Het is gemakkelijk om dingen uit te stellen. Het merendeel van de groep vindt opruimen heel moeilijk. De groepsleden delen duidelijk dezelfde ervaringen. Ze herkennen zichzelf vaak in elkanders verhaal. Samen sterk
31
Om elkaar te blijven stimuleren in hun huishouden, geven de deelnemers de tip om een foto te maken van voor en na bvb. de opruim. De meeste deelnemers wachten af om in groep te spreken maar als ze persoonlijk aangesproken worden; staan ze toch open om het te proberen. We merken dat de meesten een heel groot doel of een vaag doel voor ogen willen stellen bvb. stoppen met roken, alles opgeruimd hebben, … De groepsbegeleider stuurt bij om een heel klein concreet doel voorop te stellen, omdat de kans op succes dan groter is en een succeservaring belangrijk is om op termijn ook andere dingen aan te pakken. Onder andere volgende voornemens komen aan bod: mijn leesbril op een vaste plaats leggen, sleutels op een vaste plaats leggen, dagelijks de slaapkamers verluchten, de vuile kleding in de wasmand krijgen, de post op een vaste plaats leggen… Ook de voordelen komen aan bod: geen kritiek meer van de andere gezinsleden bij te laat te komen omdat de sleutels of de leesbril zoek is, een fris verluchte slaapkamer, de vuile was op één plaats zorgt voor tijdswinst en het huis is meer opgeruimd,….
Samenkomst 2: vervolg gewoonte verandering en wastechnieken De deelnemers kregen vorige samenkomst de opdracht om proberen een gewoonte te veranderen. Doelstellingen: De deelnemers weten hoe ze een gewoonte kunnen veranderen en beseffen dat dit voordelen kan opleveren. De deelnemers bezitten een basiskennis “wastechnieken”en voelen zich gestimuleerd hiermee aan de slag te gaan. Methodiek Door middel van een vragenrondje wordt iedere deelnemer aangemoedigd om zijn ervaring uit te wisselen rond gewoonteverandering. Tijdens het thema wastechnieken komen de deelnemers allemaal willekeurig aan bod. De deelnemers wisselen ervaringen uit: Waar ligt de vuile was bij hun thuis? Welke stappen moeten we zetten om van vuile was terug propere was te krijgen? Wat vinden ze moeilijk aan wassen? Er worden kledingsstukken uitgedeeld waarvan de deelnemers de wasvoorschriften moeten proberen af te lezen. Vervolgens wordt een waswijzer uitgedeeld met informatie over de betekenis van alle wassymbolen. Reclamefolders met allerhande wasproducten worden uitgedeeld; aan de hand hiervan wordt gepraat. Ervaringen Samen sterk
32
Sommige deelnemers leggen onmiddellijk beslag op de groep en hebben nood aan ventileren over de moeilijkheden die ze ‘hier en nu’ in hun leven ervaren. Als groepsbegeleider moet je hierin een goed evenwicht bewaren: enerzijds ruimte hiervoor laten en toch het geplande programma afwerken. Bovendien moet je ervoor zorgen dat zeker iedereen aan bod kan komen en de doelstellingen van de samenkomst gerealiseerd worden. Een paar deelnemers is het gelukt om een nieuwe gewoonte aan te leren en voelen onmiddellijk het voordeel. “Mijn bril ligt nu op de keukentafel en ik moet niet meer zoeken. Zelfs mijn kinderen, die niets van mijn voornemen afwisten, gaven mij een pluimpje”. Andere deelnemers zijn er helemaal niet toe geraakt om een gewoonte te veranderen, maar willen het tegen volgende keer toch proberen. Ze wijten het mislukken aan omstandigheden. Uit de ervaringsuitwisseling rond gewoonteverandering en het huishouden komen de deelnemers tot het besluit dat het heel belangrijk is dat alles een vaste plaats heeft en dat ook structuur heel belangrijk is. Ze beseffen dat het belangrijk is bepaalde systemen te hebben. Iedereen in het gezin kan bvb. meehelpen om de vuile was op een vaste plaats te krijgen. Sommigen gebruiken een linnenmand voor de witte was en een andere voor de bonte was, zodat alles ook al gesorteerd is. De meeste deelnemers zijn zich voor het eerst bewust dat wassen uit heel wat stappen bestaat. De vuile was op een vaste plaats krijgen, de was sorteren, etiketten controleren, wasproduct kiezen, de hoeveelheid wasproduct, de wastemperatuur en wasprogramma kiezen, de gewassen kleding laten drogen,… Spontaan geven deelnemers geven elkaar tips. Bvb. om wasachterstand in te halen. ”Ik ben een paar keer naar de wasserette geweest, omdat ze daar grote industriële machines hebben. Je kan er ook in grote hoeveelheden drogen. En de kostprijs valt goed mee.” Er worden meningen uitgewisseld . Bvb. hoe vaak moeten bepaalde kledingstukken gewassen worden, op welke temperatuur doe je best kookwas (op 60°C of op 90°C),… Samenkomst 3: Vervolg wastechnieken en strijktechnieken. Er werd bewust gekozen om de derde samenkomst na de grote vakantie te laten doorgaan omdat de deelnemers zelf aangaven het heel druk te hebben tijdens de vakantieperiode. Doelstelling: De deelnemers hebben een basiskennis over vlekkenbehandeling. De deelnemers hebben een basiskennis over strijktechnieken en voelen zich gestimuleerd hiermee aan de slag te gaan. Afsluiten van de drie samenkomsten. Methodiek: Om er terug in te komen overloopt de groepsbegeleider de thema’s en de ervaringen die tijdens de vorige twee groepswerkingen aan bod kwamen. Wegens tijdsgebrek kon het thema rond de vlekken niet behandeld worden tijdens de tweede samenkomst. Op vraag van enkele deelnemers werd dit thema nu besproken.
Samen sterk
33
Om over vlekken in kledingstukken te praten, worden er aan de deelnemers vragen gesteld hoe zij bepaalde vlekken aanpakken, wat zij al uitgeprobeerd hebben,…. Uiteindelijk wordt er een vlekkenwijzer uitgedeeld en besproken. De groepsbegeleider heeft een hemd meegebracht en hij vraagt vrijwilligers om een demonstratie te geven hoe hij/zij een hemd strijkt. Dit vormde een aanleiding tot een bespreking van strijktechnieken. De drie samenkomsten worden afgesloten met een dankwoordje van de groepsbegeleider. Als herinnering wordt een groepsfoto uitgedeeld. Bovendien gaat de groep samen met de groepsbegeleider naar het praatcafé van de lokale vierdewereldbeweging “Anker”. Ervaringen: Er is niemand die nog een nieuwe gewoonte heeft uitgeprobeerd. Daarentegen hebben degene die wel al een nieuwe gewoonte eigen gemaakt hadden, dit nog steeds volgehouden. Ze willen zelfs bijkomende dingen aanpakken. Niet iedereen vindt het belangrijk om vlekken uit een kledingstuk verwijderd te krijgen. Sommigen blijken een kledingsstuk met vlekken gewoon weg te gooien. De deelnemers leren dat je met een afwasmiddel al veel vlekken kunt verwijderen. Ze beseffen nu dat wondermiddeltjes uit de reclame vaak niet helpen. Een aantal deelnemers strijkt niet, ze plooien hun kledingstukken gewoon op. Een hemd moet volgens de meesten wel gestreken worden. De groepssfeer en de onderlinge solidariteit die in de groep heerst, komen duidelijk tot uiting. Een aantal deelnemers heeft veel ervaring in hemden strijken en ze demonstreren graag hun kunnen. Ze worden aangemoedigd door de anderen die geïnteresseerd toekijken. De deelnemers zijn enorm dankbaar voor het geen er georganiseerd is voor hun. Ze vinden het heel fijn om met de groep iets te gaan eten bij vierdewereldbeweging Anker. Ze willen graag als groep blijven samenkomen. Enkele uitspraken van de deelnemers tijdens de groepswerking illustreren het belang: “We danken het beleid dat we nog eens mogen samenkomen om van elkaar te leren” “We zijn eindelijk nog eens onder ons” “Ik ben blij dat ik vandaag toch gekomen ben ondanks de problemen en depressieve gevoelens die ik heb” “Dit is voor mij een vervolg op de groepswerking “mijn huishouden loopt op wieltjes” en ik moet eerlijk zeggen dat mijn wieltjes eraf gevallen zijn! “Wat ik vooral geleerd heb tijdens deze samenkomsten is het belang van routine. Routine is voor mij ergens aan beginnen en dan volhouden” “We moeten niet alleen aan ons huishouden denken, maar ook eens aan onszelf” “Door de groepswerking heb ik geleerd om mezelf af en toe eens een pluimpje te geven” “Stopt deze groepswerking? Gaan we niet meer samenkomen? Ik dacht dat het nu pas begon”
Samen sterk
34
4.6. Afbouw ,stopzetting, verwijzing van gezinshulp Van bij de opstart van de gezinshulp wordt aan het gezin duidelijk gemaakt dat deze hulp tijdelijk is. Een einddatum wordt nog niet vooropgesteld omdat de hulp op maat aangeboden wordt. Zoals eerder vermeld, krijgt het gezin in de beginfase de mogelijkheid om tot rust te komen. Na deze rustfase worden er al onmiddellijk een aantal taken verdeeld en start in feite de afbouw. Afbouw Er wordt best stapsgewijs afgebouwd. De werkbesprekingen en evaluaties kunnen hier een houvast bieden. De geboekte vooruitgang wordt per levensdomein overlopen. Gedurende het hulpverleningsproces zal getoetst moeten worden in hoeverre het gezin een aantal nieuwe vaardigheden aangeleerd krijgt De zelfredzaamheid wordt gestimuleerd. Stimuleren en begeleiden naar andere organisaties en/of sociaal en familiaal netwerk. Stopzetting/onderbreking van de hulp In het ideale scenario heeft het gezin een aantal nieuwe vaardigheden aangeleerd en kunnen ze zelf hun huishouden runnen en wordt de hulp stopgezet. Soms loopt het anders en zijn er verschillende redenen voor stopzetting/onderbreking van de hulp. Door het OCMW omdat afspraken veelvuldig niet nageleefd worden. (Bvb. het gezin stuurt de verzorgende verschillende keren terug.) Vooraleer tot stopzetting te beslissen, wordt de situatie steeds met het gezin besproken en wordt er gezocht naar mogelijke oorzaken. (Bvb. cliënt heeft geen vertrouwen in de verzorgende.) Door het gezin Belangrijk is om kort op de bal te spelen bij het afhaken door een gezin. Tijdens een huisbezoek worden de oorzaken van stopzetting besproken. Mogelijke oorzaken kunnen zijn dat het gezin nood heeft aan privacy, dat het niet klikt met de verzorgende,… Mensen hebben ook recht op een terugval. Hierbij is het belangrijk afstand te houden als groepsbegeleider, maar tegelijk openstaan voor nieuwe vragen. Mensen hebben recht op een eigen ritme. Er wordt bij stopzetting een eindevaluatie gemaakt met de cliënt en de verzorgende. verwijzing Wanneer er geen vooruitzichten meer zijn op groei m.b.t. de zelfredzaamheid van de cliënt, wordt er (meestal via een LCO) gezocht naar de gepaste verwijzingsmogelijkheden. Ook ons eigen OCMW neemt hierbij een rol op door het aanbieden van poetshulp of gezinszorg via het reguliere aanbod. Samen sterk
35
Samen sterk
36
5.
Conclusies vanuit de praktijk:
Gezinszorg in kansarme gezinnen is in principe een begeleiding voor een korte periode. In praktijk zien we dat het vaak om langdurige hulpverlening gaat met voortdurend balanceren van taken overnemen en taken begeleiden. Door werkbesprekingen met de verzorgenden, de vorming en groepswerking met de gezinnen krijgen we beter zicht op de knelpunten. Het is noodzakelijk dat het huidige project gezinshulp aan kansarme gezinnen duidelijk afgebakend blijft binnen de dienst gezinszorg. De coördinator van de dienst gezinszorg heeft de handen vol met praktische regelingen van de dienst. De specifiek aangeboden hulpverlening binnen het project vraagt extra tijd om methodisch en op maat te kunnen werken. In kansarme gezinnen moet je vaak kort op de bal spelen, blijvende aandacht hebben voor een realistisch, klein doel met grotere kans op slagen. Wanneer gezinnen een hulpvraag stellen rond ondersteuning in het huishouden is er een zeer belangrijke taak weggelegd voor de toeleiders om de gezinnen heel goed vooraf te bevragen en voor te bereiden vooraleer door te verwijzen naar de gepaste hulpverlening. Het toeleidingsformulier is een noodzakelijk hulpinstrument. Bij kansarme gezinnen verloopt de intake best over meerdere gesprekken om alle informatie te krijgen en alle nodige informatie door te geven, afspraken te maken, weerstanden bespreekbaar maken zelfs na een goede toeleiding. De maandelijkse werkbesprekingen in de gezinnen zijn tijdrovend, maar verzorgenden en gezin onderstrepen het belang ervan om voortdurend bij te sturen, te evalueren, het gezin en de verzorgende te blijven motiveren. De werkbesprekingen zijn vaak een motor om blijven vol te houden. Verzorgenden geven ook de nood aan bijkomende vorming aan. In hun vroegere opleiding hebben ze de specifieke invalshoek “samen werken” in plaats van “ten dienste” van het gezin niet geleerd. Er wordt ook veel van een verzorgende verwacht. Ze worden overstelpt met opvoedingsvragen, psychologische vragen,….Om hierop gepast te reageren in concrete werksituaties is bijkomende vorming nodig . Samenwerken met andere diensten die ook in het kansarme gezin komen is een must ter afstemming en ondersteuning van elkaar. Een lokaal cliëntoverleg (LCO) neemt hierin een belangrijke rol op. Groepswerking met de gezinnen is zeer zinvol. Door de groepswerking breidt het sociaal netwerk van de gezinnen uit. Ze vinden ondersteuning bij elkaar. Ze durven zichzelf te zijn. Het is een plaats bij uitstek om ervaringen uit te wisselen en te leren van elkaar. Hun zelfbeeld vergroot en dit heeft een positieve weerslag op de andere hulpverlening.
Samen sterk
37
Investeren in deze hulpverleningsvorm is erg belangrijk. Er wordt intensief met de gezinnen gewerkt, maar ze leren heel wat ontbrekende vaardigheden. De resultaten worden stapje voor stapje bereikt. Soms met vallen en opstaan, maar altijd zal er een positief effect gerealiseerd worden.
Samen sterk
38
Bronvermeldingen
VAN REGENMORTEL T., (1996) Een methodiek voor het begeleiden van kansarmen, Theorie en praktijk in het OCMW van Genk. ACCO Leuven/Amersfoort VAN REGENMORTEL, T., (2002), Empowerment en maatzorg. Een krachtgerichte psychologische kijk op armoede. ACCO Leuven/Leusden DRIESSENS, K. (2003) Armoede en hulpverlening. Omgaan met isolement en afhankelijkheid Gent, Academia Press VANDENBUYS, E., e.a.,(2006-2007) Empowerend groepswerk met asielzoekers, Ervaringen van het OCMW Heusden-Zolder. Gesubsidieerd door het Federaal Impulsfonds voor het Migrantenbeleid 2006-2007 BIJLOOS, M.,(2007) Ervaringsrapport:”Mijn huishouden loopt op wieltjes”, Empowerende groepswerking rond organisatie van het huishouden. Gesubsidieerd kansenproject 2007 vanuit Provincie Limburg VANSEVENANT, K., e.a. (2008) Bindkracht in armoede. Krachtgerichte hulpverlening in dialoog. (boek 2). Lannoo campus Leuven JACOBS, E., (2008) Aan de slag met de huishoudcoach. De nieuwe stijl opruimen, administreren, agenderen en poetsen. Forte uitgevers BV Verslag dienstverlening jaarrekening dienstjaar 2008, deel 1 OCMW Heusden-Zolder
Samen sterk
39
BIJLAGE 1
Toeleidingsformulier gezinshulp kansarme gezinnen GEZINSSAMENSTELLING Naam gezin: Adres: Tel: Datum eerste gesprek: Spilfiguur gezin: 1. Wie van het gezin vraagt hulp? □man
□vrouw □andere:…………
2. Wie doet wat in het huishouden?(wat lukt nog wel ) Onderhoud woning(poetsen,afstoffen,stofzuigen,dweilen,vensters wassen,…) □man:………………………………..
□vrouw:…………………………….. □andere:…………………………….
Opruimen(sorteren,zorgen dat alles een vaste plaats heeft,…) □man:……………………………….
□vrouw:……………………………. □andere:…………………………….
Verzorging kledij(was, strijk, opbergen kledij,…) □man:……………………………….
□vrouw:…………………………….. □andere:……………………………. Persoonlijke verzorging □man:……………………………….
□vrouw:……………………………. □andere:…………………………….
Maaltijden(boodschappen doen, koken,afwassen,…) □man:……………………………….
□vrouw:……………………………. □andere:…………………………….
Gezinsbudget(leefgeld: wie winkelt er,…) □man:……………………………….
BIJLAGE 1
□vrouw:…………………………… □andere:…………………………… Administratie(brievenbus en post openen, betalingen doen, klasseren,…) □man:………………………………
□vrouw:……………………………. □andere:…………………………….
3. Waar vraagt het gezin hulp in?(wat lukt momenteel niet) ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… □onderhoud woning(poetsen,afstoffen,stofzuigen,dweilen,vensters wassen,…)
□opruimen(sorteren,zorgen dat alles een vaste plaats heeft,…) □verzorging kledij(was,strijk,opbergen kledij…) □persoonlijke verzorging □maaltijden(boodschappen,koken,afwas,…) □gezinsbudget(wie winkelt er,…) □administratie(brievenbus,post openen, betalingen doen,klasseren,…) □opvoeding kinderen(zindelijkheid trainen, mee helpen in huishouden,…
4. Zijn er beperkingen op gezondheidsvlak? ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… □psychisch
□fysisch
5. Is de woning extra vervuild? (ongedierte, stapeling van afval,…) ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… □Ja dienst komt langs om te kijken wat er vooraf moet gebeuren eer hulp kan opstarten.
□neen
6. Netwerk bevragen: Is er nog iemand buiten het gezin die af en toe hulp biedt? 7.
Welke dagen zou de gezinshulp best komen?: ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………....
BIJLAGE 1 8. Is alle poetsmateriaal aanwezig? □keerborstel
□schuurborstel □aftrekker □dweil □emmer □allesreiniger □stofdoek □spons □zeemvel □aftrekkertje voor vensters □stofzuiger
9. Overloop met het gezin ook het volgende: *Gezinshulp betekent samen dingen doen met de gezinshelpster om iets aan te leren. *Iedereen van het gezin wordt betrokken bij de gezinshulp. *Er wordt verwacht dat je aanwezig bent als de hulp komt.(Wanneer ben je thuis?) *Gezinshulp kost geld en het bedrag hangt af van het inkomen *Deze invulfiche zal nu aan de thuiszorgdienst bezorgd worden. Zij zullen uw hulpvraag op hun team bekijken en laten weten of ze hulp kunnen aanbieden(ook poetshulp/gezinshulp) en vanaf wanneer. (wachtlijsten. )
BIJLAGE 10: INVULBLAD GEWOONTE VERANDEREN
Droom of doel:
Voordeel:
wasWIJZER wassen
Stappenplan voor wassen. 1. Wasgoed sorteren: vb. 1 linnenmand voor de witte was, 1 linnenmand voor de gekleurde was. 2. Etiketten nakijken op hoeveel graden de kledingstukken mogen gewassen worden. 3. Gesorteerd wasgoed wassen: in de wasmachine doen en wasmiddel gebruiken naar keuze (hoeveelheid staat op product zelf) Tip: nieuwe kleding eerst een nachtje in koud water met eventueel een beetje azijn voor de kleurvastheid. 4. Gewassen wasgoed drogen: ofwel buiten ophangen ofwel binnen in een goed verluchte ruimte. Ofwel droogkast. 5. Gedroogde was: kies zelf wat je allemaal wil strijken. 6. Kijk de etiketten na: Eerst de kledingstukken die op lage temperatuur gestreken moeten worden, dan pas katoen en linnen, op hoge temperatuur.
chemisch reinigen
strijken
bleken
drogen
VLEKKENWIJZER chocolade: grondig spoelen met lauw water en afwasmiddel schoensmeer: zoveel mogelijk afschrapen en afvegen met (terpentine)brandspititus en ammoniak en warm water
balpenvlekken los je
op met alcohol of spiritus en daarna wassen
boter: eerst deppen met keukenpapier en dan kan je de vetvlekken deppen met afwasmiddel (bvb. dreft)
rode wijn:
Basisprincipes voor doeltreffend ontvlekken. - Probeer onmiddellijk de vlek te behandelen. - Van buiten naar binnen. - Steeds deppen, nooit wrijven of boenen. - Nooit te nat werken, steeds met kleine beetjes product proberen. - Werk met zuivere witte doek en ook onder het kledingstuk om alles te absorberen. - Ontvlekker eerst op witte doek dan op de vlek, dus nooit rechtstreeks.
modder:
schimmel: weken in water met schoonmaak azijn
lippenstift: een ossegalzeepje kan ook helpen
bloed: koud (zout)water daarna laten weken in voorwasmiddel
gras: vlekken met vloeibare zachte zeep insmeren en daarna wegwassen
opdrogen, afvegen en insmeren met zeepsopje
zout opstrooien, spoelen
Kaarsvet:
Gestold vet zoveel mogelijk verwijderen. Restjes kaarsvet tussen 2 stukken keukenpapier strijken. Het papier steeds weer verschuiven, zodat dit het vet op kan nemen. Voor het wassen behandelen met afwasmiddel (Dreft).
rode bessen: direct deppen met warm water en spiritus (enkel bij donker textiel)
BIJLAGE 2a: WEEKSCHEMA BLANCO
Uur
maandag
dinsdag
woensdag
donderdag
vrijdag
zaterdag
zondag
maand
BIJLAGE 2b: WEEKSCHEMA MET GEZICHTJES 1ste week Maandag
5de week
2de week
3de week
4de week
5de week
2de week
3de week
4de week
5de week
1ste week Donderdag
4de week
1ste week Woensdag
3de week
1ste week Dinsdag
2de week
2de week
3de week
4de week
5de week
1ste week
Vrijdag
Opmerkingen:
4de week
5de week
2de week
3de week
4de week
5de week
1ste week Zondag
3de week
1ste week Zaterdag
2de week
BIJLAGE 2b: WEEKSCHEMA MET GEZICHTJES
2de week
3de week
4de week
5de week
Maand: Taken
Leefruimte
BIJLAGE 2c: WEEKSCHEMA ITEMS ONDERHOUD WONING Weken:
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
Taken
Badkamer
Opruimen
kammen en borstels reinigen
Spinnenwebben verwijderen
Vuile was naar de wasmand brengen
Stof afnemen van meubels en decoratie
Spinnenwebben verwijderen
Uitborstelen, stofwissen, stofzuigen
Tapijten uitkloppen / wassen
(afhankelijk van de vloerbedekking)
Kasten afvegen
Planten en bloemen verzorgen
Bad en tegels reinigen
Tapijten stofzuigen
Wastafel - kranen - spiegel reinigen
Vloer dweilen / schrobben + plinten afvegen
Vloer dweilen + plinten afvegen
Hal en gang
Weken:
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
Spinnenwebben verwijderen
Keuken
1
2
3
4
5
Stof afnemen van wandversieringen +
Na de afwas: het kookfornuis reinigen en
meubilair
buitenste deel van de dampkap
Tapijten stofzuigen
Aanrecht volledig opruimen en afwassen
Eventueel voordeur binnen en buiten
Keukentoestellen reinigen
ontstoffen en afwassen
Spinnenwebben verwijderen
Trap en trapleuning schoonmaken
Keukenkasten afwassen + deuren
Schuren - dweilen + plinten afvegen
Stof afnemen van wandversieringen
Slaapkamer
Vuilnisemmer leegmaken en uitwassen
Verluchten:venster open zetten en bed open
Afwassen van tafel en stoelen
l
De vloer dweilen en plinten afvegen
Kledingstukken en nachtkledij wegbergen
Koelkast binnen: uitwassen en sorteren
Vuile kledingsstukken naar de wasmand
Toilet
Bedden opmaken
1
2
3
4
5
brengen
Spinnenwebben verwijderen
Spinnenwebben verwijderen
WC pot en bril afwassen
Lakens verversen
Binnenkant WC met product en WC-borstel
Bedmatten stofzuigen of uitkloppen
reinigen
Stof afnemen met vochtige doek
Vloer schuren-dweilen + plinten afvegen
Vloer stofzuigen, stofwissen of dweilen +
WC tapijtje wassen
plinten afvegen
Maand: Berging/garage
Weken: BIJLAGE 2c: WEEKSCHEMA ITEMS ONDERHOUD WONING 1 2 3 4 5 Extra taken
Opruimen
Vensters wassen
Spinnenwebben verwijderen
Post sorteren
Uitborstelen / schrobben
Oud papier opruimen, sorteren en buiten
Andere taken Voeding
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
zetten Glas / plastiek / blik sorteren en naar
Winkellijstje opmaken
containerpark brengen
Winkelen
Gordijnen wassen
Ontbijt maken
Keukenkasten volledig uitwassen
Middagmaal koken + opruimen
Vuilzakken buitenzetten Deuren afwassen
Kledij
1
2
3
4
5
Buiten: stoep schrobben
Kleding sorteren en wassen
Dampkap: binnenste deel vervangen
Strijken en in de kasten leggen
Diepvries uitwassen
Schoenen poetsen Herstel van kleding Kleerkasten opruimen, en wegdoen wat meer aangedaan wordt
Werkpunten:
Handtekening Gezin
Handtekening Verzorgende:
Weken: 1 2
3
4
5
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE
OCMW Heusden-Zolder Sint-Willibrordusplein 4 3550 HEUSDEN-ZOLDER telefoon (011)42 27 03 fax (011)42 14 46
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE
Inhoudstafel 1. algemene tips 2. schoonmaakmiddelen 3. taken, door alle gezinsleden uit te voeren 4. dagelijks terugkerende taken 5. maandag 6. dinsdag 7. woensdag 8. donderdag 9. vrijdag 10. zaterdag 11. zondag 12. regelmatig terugkerende taken door het jaar 13. wekelijks terugkerende taken (geen vast tijdstip) 14. Om de twee weken 15. besluit
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE -
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
Algemene TIPS -
Als je ergens komt; het huis in je opnemen (indeling) en daarna beginnen organiseren en de mensen leren kennen.
-
discipline hebben om je aan de regels te houden. Als je een dag niet kan; verplaatsen naar een andere dag of een ander moment, het werk niet laten liggen.
-
als er plots iets vuil wordt: onmiddellijk opkuisen, opruimen, enz…
...........................................................................................................
-
op voorhand weten hoe lang je aan iets werkt
-
...........................................................................................................
-
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
door deze structuur krijg je vrije tijd om ook eens naar het theater of naar de film te gaan, TV te kijken en andere hobby’s te beoefenen.
-
...........................................................................................................
-
als er grote werken zijn, (vb schilderen) wordt er ook tussen door met franse vlag gekuist. NIET laten liggen.
-
...........................................................................................................
-
uitstel = afstel
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE -
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
schoonmaakmiddelen:
...........................................................................................................
-
MR Proper in het water speciaal product voor laminaat sommige vloeren enkel met zuiver water badkamer: cif boenwas enz…
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE -
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
regelmatig terugkerende taken door het jaar -
1 x per jaar: keuken volledig uitkuisen en de keukenkasten uitwassen.
...........................................................................................................
-
Kerstmis, Pasen, september: gordijnen wassen. (3 x per jaar)
-
...........................................................................................................
-
glazen servies afwassen: 2 x per jaar
-
...........................................................................................................
-
matten / tapijten: 1x per jaar schrobben (eventueel met machine)
-
...........................................................................................................
-
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
alle kleerkasten: kleren opruimen, wegdoen wat niet meer aangedaan wordt + kasten uitkuisen (met medewerking van de rest van het gezin): 1x per jaar
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE
tussendoor: wekelijks, maar geen vast tijdstip
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
planten verzorgen
-
...........................................................................................................
-
elke week: naar het containerpark rijden om te sorteren
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
garage uitborstelen + tuinhuis
-
...........................................................................................................
-
alle vensters boven tegelijk: binnen en buiten wassen
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
om de 2 weken
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE -
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
door iedereen gedaan, blijft anders liggen -
iedereen poetst zijn eigen schoenen als hij ze vuil vindt.
-
douche: wast iedereen uit na het nemen van een douche
-
lavabo badkamer: wordt na elk gebruik met CIF uitgewassen
-
de vuile was wordt telkens meteen mee naar beneden genomen en gesorteerd (door iedereen)
-
bedden opmaken: ieder verlucht zijn eigen bed en maakt het nadien op
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE -
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
dagelijks terugkerende taken -
kranten e.d. opruimen. (’s morgens als de nieuwe krant komt, wordt de oude bij het oud-papier gelegd) post wordt onmiddellijk gesorteerd, verwerkt en opgeruimd als de was uit de droogkast komt: opplooien + op kast leggen + strijken. (blijft maximum 1 dag liggen)
’s Morgens: - ontbijt maken voor de kinderen + opruimen en afwassen - bed luchten en opmaken + de kinderen maken hun eigen bed op ’s avonds: - Middagmaal koken + opruimen (direct) + afwassen (hulp van kinderen) - Strijken (als er strijk is) + herstellingen e.d. (ook niet laten liggen) + was in de kasten leggen. Bij de kinderen wordt alles op bed gelegd, zij leggen alles zelf weg. -
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE
maandag
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
elke week (namiddag): - de living: stofvegen, stofzuigen, dweilen - de keuken, veranda en berging: stofzuigen, dweilen (Franse slag) - buiten: stoep schrobben, spinnenwebben wegdoen, venstertabletten afwassen -
-
Boven kuisen: alles met nat stofvegen badkamer: alles afwassen: pompbak, wc, tegels rond de spiegel, douche (elke keer als iemand een douche neemt, wordt die gekuist). Stofzuigen en met nat dweilen. Trap afvegen met uitgewrongen dweil Middagmaal koken + opruimen (direct) + afwassen (hulp van kinderen) Strijken (als er strijk over is van zondag)
om de 2 weken: - lakens verversen (beetje gespreid, om veel was ineens te vermijden) - alle vensters boven (binnen en buiten) worden om de 2 of 3 weken gedaan. kamers kinderen: maken zelf de vuilbak leeg en sorteren hun kleren uit. Ruimen zelf op. Kinderen ruimen 1 x per week extra goed op.
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE -
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
dinsdag elke week: ’s morgens: - machine was insteken na het werk: - de living, keuken, veranda: stofzuigen - Middagmaal koken + opruimen (direct) + afwassen (hulp van kinderen) - Strijken -
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE
woensdag
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
elke week: namiddag: - winkelen - Middagmaal koken + opruimen (direct) + afwassen (hulp van kinderen) - Strijken - stofzuigen met Franse Slag - vrije avond om de 2 weken: - vensters beneden (alles!): binnen en buiten (+/- 1 uur werk)
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE -
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
donderdag niet kuisen! Vrije avond, met het gezin -
koken en bakken
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE -
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
vrijdag elke week: - spinnenwebben verwijderen - Alles extra goed kuisen: - keuken; alle kasten worden afgewassen, onder de gootsteen met nat - keuken: alles met nat - veranda: alles met nat - berging: alles met nat: alle kasten afwassen, en binnen ook als ze wat vuil zijn. Alles aan de kant zetten: naar de garage - gang + toilet: alles afwassen, soms ook de tegels volledig (vochtig + droog) Gang schrobben, trap afvegen met uitgewrongen dweil - buiten: stoep schrobben, spinnenwebben wegdoen, venstertabletten afwassen - Living: alles met nat, soms met boen. rondgaan met spinnenborstel (als er iets hangt). Alles met nat (stof afnemen), vod met boensel om de kasten af te vegen: eerst salon (alles om de 14 dagen aan de kant: om te poetsen achter de zetels) Tapijten blijven liggen, hoeken wel omslaan dan de eetkamer: alles aan de kant, lampen en al de rest afvegen. - tapijten stofzuigen + stoelen er terug zetten - living dweilen - wasmachine + droogkast afvegen - was doen -
Als er tijd over is: boven nog eens overal met de flipper rond gaan. (+/- 30 min.)
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE -
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
Weekeinde
zaterdag -
strijken winkelen auto wassen (elke week)
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
zondag
...........................................................................................................
-
rustdag alleen koken
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE -
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
Besluit -
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
-
...........................................................................................................
BIJLAGE 2d: HUISHOUDBOEKJE
BIJLAGE 3:Verzamelde knelpunten door de verzorgenden en stappen tot oplossingen Knelpunten
Mogelijke taken/stappen tot oplossingen voor verzorgenden
Huisvesting en organisatie huishouden
Organisatie en planning o de daginvulling is vaak overvol door alle regelzaken en/ of hulpverlening o in een gezin is men te lang bezig met alleen maar koken (en intussen roken) o het lukt niet om de dingen op hun plaats te houden ondanks het feit dat men orde wil o er wordt niet gepland: men weet niet waaraan te beginnen in het huishouden o structuur hebben lukt niet o taken één voor één afwerken is heel moeilijk: ze willen vaak alles tegelijk aanpakken o een taakverdeling afspreken of volhouden met hun gezinsleden lukt niet o excuses geven voor wat niet gedaan is • naar containerpark gaan • afwassen • wassen en strijken • opruimen o belangrijke zaken uitstellen o het lukt hen om hun huishouden te doen als de verzorgende er is, maar zonder deze ondersteuning lukt het niet en blijft alles liggen
o o o o o o o o o o o
o o
motiveren om een agenda te zorgen en die samen invullen benadrukken wat goed gaat samen zoeken om ruimte te creëren binnen bestaande woning praktische vaardigheden aanleren, modelleren en inoefenen spiegelen aan de maatschappijnormen huishoudelijk werk leren plannen per dag, per week, per maand samen een taakverdeling opmaken voor al de gezinsleden hulpmiddelen voor planning aanreiken (huishoudboekje) kleine opdrachten geven ontschuldigen navragen waarom er iets niet lukte en opnieuw afspraken maken, rekening houdend met de wensen van cliënt blijven motiveren om de overeengekomen taken uit te voeren even rust gunnen om nadien samen opnieuw te beginnen
Woning o vaak zijn het woningen met veel gebreken o te kleine woning voor aantal bewoners
o
gezin warm maken en blijven stimuleren om samen met de hulpverleners naar verbeteringen te zoeken (vb energiescan, aanpassing woning, sociale woning)
Huisgerief o meubels en huishoudgerief zijn vaak versleten of ontbreken
o
samen op zoek gaan naar ontbrekende materiële zaken ( vb poetsgerief, een kast) samen naar de kringloopwinkel gaan
o Opruimen – opruimen - opruimen o er is heel veel chaos,het geraakt nooit opgeruimd o plastieken flessen worden verzameld op het aanrecht o we vinden overal lege flessen en brikken o kinderen laten alles rondslingeren Huisvuil sorteren en wegbrengen o huisvuil sorteren is moeilijk o er zijn geen vuilzakken o vuilzakken worden vergeten buiten te zetten o het vuil geraakt niet op het containerpark o geen vervoer om naar containerpark te gaan
alles een vaste plaats geven mee zoeken naar praktische systemen om te kunnen selecteren en oplossingen zoeken o leren selecteren door het samen te doen en dit blijven herhalen tot het een vaste gewoonte is geworden o ouders en kinderen aanzetten tot opruimen o o
o
o o
aanmoedigen om huisvuilzakken te gaan kopen of hen verwijzen naar de sociale dienst indien er een financieel probleem is hulpmiddeltjes zoeken ( vb post-its, noteren in agenda) ter herinnering aan de huisvuilomhaling samen een taakverdeling bespreken met de kinderen
Knelpunten
Mogelijke taken/stappen tot oplossingen voor verzorgenden
o
Poetsen o bijeengeveegd vuil blijft liggen o kennis over poetstechnieken en - materialen ontbreekt
o
o Winkelen o boodschappenlijstje maken lukt niet o Er wordt vaak weinig bewust en georganiseerd gewinkeld (zonder boodschappenlijstje, te grote hoeveelheden) Keuken o afwas blijft dagen staan o afwas wordt niet afgedroogd maar blijft staan
Kleding o er is vaak overvloed aan kleding waardoor men het overzicht van het al dan niet bruikbare verliest (krijgen en kopen veel) o herstellen van kleding gebeurt weinig o propere kleren vinden is soms moeilijk o dikwijls is men ’s morgens niet aangekleed als de verzorgende binnenkomt De was is overal een probleem o kennis over sorteren van was ontbreekt vaak o kennis over de wasprogramma’s is beperkt o er is veel te veel was (vaak ten onrechte) o de was gebeurt niet op regelmatige basis Strijk o als het gewassen is raakt het niet gestreken o als het gestreken is dan geraakt het niet in de kast omdat men ofwel niet voldoende kasten heeft ofwel omdat men de fut niet heeft om het in de kast te leggen. Tuin o de tuin geraakt niet in orde, of men is geen tuin gewoon en weet niet wat ermee te doen
ivm de huisvuilzakken buitenzetten samen zoeken naar oplossingen voor vervoer naar containerpark , en eventueel samen naar het containerpark gaan
trachten rust te brengen in huis en in hun gevoel van chaos ( vaak eigen aan mensen in een achterstellingsituatie) door samen een planning op te maken en de taken stapsgewijs aan te pakken modelleren en samen uitvoeren
o
samen een boodschappenlijstje opmaken (wat is het menu, wat is er nog in voorraad?)en eventueel samen boodschappen gaan doen
o
modelleren en gewoontes inoefenen
o o
samen kleding uitsorteren en herstellen leren neen zeggen tegen onnodige koopjes
o o o
vaardigheden aanleren en oefenen over al de facetten van wassen en strijken planning opmaken in kleine stappen blijven motiveren om het vol te houden
o
onderverdeling met stickers aanbrengen in de kasten
o
info geven en hen eventueel verwijzen naar diensten die tuinonderhoud doen
Huisdieren o huisdieren (hond, rat, vogel, kat,…) zijn geliefd o er zijn problemen om de huisdieren te verzorgen: vb kattenbak wordt niet proper gemaakt
Psychische en lichamelijke gezondheid Knelpunten zoals verwoord door verzorgenden
Voeding o het belang van gezonde voeding is onvoldoende gekend: kinderen gaan naar school zonder te ontbijten o voedselpakketten van Sint Vincentius worden niet geopend of gebruikt o kennen onvoldoende het belang van gezonde voeding o er wordt slecht of niet ontbeten door ouders en kinderen o er is weinig variatie in kookgewoonten. o de gratis uitgedeelde voedingspakketten beantwoorden vaak niet aan hun voedingsgewoonten, zowel wat betreft de inhoud als de hoeveelheden o verse groenten en fruit zijn niet hun prioritaire aankopen. Hygiëne o gangbare normen van hygiëne zijn niet gekend
o
Mogelijke taken/stappen tot oplossingen voor verzorgenden
o o o
o
o o o o
Psychische gezondheid o psychiatrische problematiek is soms aanwezig maar door hen niet gekend Gemoedstoestand o last hebben van grote stemmingswisselingen o hun energie is vaak helemaal op o soms afhaken als het te zwaar wordt of als er teveel van hen gevraagd wordt Aandacht o vragen allemaal tegelijk aandacht o doen hun best voor de verzorgende en ruimen op tegen dat zij komt
hulpmiddelen en vaardigheden aanleren ivm verzorging van dieren
ontbijt klaarmaken voor de kinderen het belang van verse groenten en fruit benadrukken samen dozen uitpakken en de producten gebruiken bij het koken. De zin van het aanvaarden van de voedselpakketten bespreekbaar stellen samen koken om hun vaardigheden te vergroten
informatie en uitleg verschaffen en spiegelen aan maatschappijnormen stimuleren om het nodige verzorgingsmateriaal aan te schaffen( vb tandenborstel) kinderen een bad geven er mee voor zorgen dat de kinderen netjes naar school gaan
o o
ondersteuning geven over specifieke aanpak verwijzen naar professionele hulpverlening
o
aandacht hebben voor gevoelens door te luisteren en te bevragen
o
een luisterend oor zijn voor alle gezinsleden (ook naar de kinderen) je moet ze allemaal proberen te betrekken bij de huishoudelijke taken
o
Financies en administratie Knelpunten
o o o o
o
o o o o
soms is er geen verwarming (behalve een elektrisch vuurtje) tijdens het koude weer leefgeld binnen budgetbeheer is erg krap: er is geen geld voor extra’s er is geen budget voor herstellingen: herstellingen blijven liggen (bv wc) Financiële problemen wegen zwaar: ze hebben vaak vermijdingsgedrag: brievenbus wordt niet leeggemaakt,belangrijke betalingen blijven liggen (dikwijls verzekeringen) zien vaak op tegen regelzaken en administratie , laten dit liggen zodat sociale vergoeding niet in orde is paperassen ordenen is problematisch inkomende post wordt op een hoopje gelegd, niet op een vast plaats zien het nut niet in om bankuittreksels te sorteren koopgedrag is niet aangepast aan hun beschikbaar budget
Opvoeding en onderwijs Knelpunten
o o
o
o o o
o o
o o o
er is geen gezamenlijk eetmoment niet op de hoogte zijn van de ontwikkelingsstappen van kinderen: de kinderen worden overal in betrokken kinderen worden vaak overvraagd of hun taak komt niet overeen met de verantwoordelijkheid die bij de leeftijd past (vb kleuters worden ’s morgens vroeg naar de bakker gestuurd terwijl ze over een heel drukke baan moeten) kinderen moeten hun plan trekken verwachten van de kinderen wat ze zelf niet doen, waar zij in falen willen goede ouders zijn maar durven geen grenzen stellen naar de kinderen. (soms kan alles vb het vriendje dat zonder meer komt inwonen) durven soms geen kleine taken geven aan de kinderen missen een aantal communicatieve vaardigheden: er wordt veel geroepen op de kinderen samen spelen met de kinderen is niet altijd evident kinderen worden niet goed opgevolgd in het schools gebeuren het belang van kleuteronderwijs wordt onderschat
Mogelijke taken/stappen tot oplossingen voor verzorgenden
o o o o o o o
o
samen zoeken naar oplossingen bij financiële problemen doorverwijzen naar de sociale dienst samen zoeken naar creatieve oplossingen hen motiveren en eventueel samen stappen zetten naar diensten hen op de gevolgen wijzen van de dingen die hen niet lukken de papierberg samen uitsorteren door de reclame tussen de belangrijke post uit te halen samen zoeken naar het meest geschikte systeem voor de cliënt om zijn briefwisseling te klasseren en blijvend stimuleren om eraan te werken voor hulp i.v.m. administratieve problemen verwijzen naar de sociale dienst
Mogelijke taken/stappen tot oplossingen voor verzorgenden
o o o o o
o o o o o o
de tafel dekken, hen laten ervaren dat samen eten gezellig kan zijn samen overleggen rond taken voor de kinderen, rekening houdend met hun leeftijd bijbrengen van kennis en inzicht betreffende de ontwikkeling en opvoeding van kinderen ouders erkennen en stimuleren in hun ouderrol ouders wijzen op hun verantwoordelijkheid en hen helpen om hun gezagsfunctie te installeren of te behouden hen motiveren om deel te nemen aan groepswerking omtrent opvoedingsondersteuning samen met ouders en kinderen gezelschapsspelen doen ruimte creëren om kinderen huistaken te laten maken voorbeeldfunctie geven in de hulp bij de huistaken van de kinderen interesse tonen en hen motiveren tot deelname aan oudercontacten en schoolactiviteiten meehelpen aan de randvoorwaarden om kleuters naar school te sturen
Sociale en Culturele Participatie Knelpunten
o o o o
hebben geen vertrouwen in jeugdbeweging: kinderen hangen vaak rond op straat missen sociale contacten weten hun vrije tijd zonder TV niet in te vullen aansluiting bij vereniging is vaak te duur
Arbeid
Knelpunten
o
o
hebben onvoldoende kennis van de verplichtingen van een werknemer waardoor ze hun werk verliezen hebben weinig vertrouwen in hun kansen op de arbeidsmarkt
Mogelijke taken/stappen tot oplossingen voor verzorgenden
o o o
VZW Kameleon vragen hen toe te leiden naar sportactiviteiten of jeugdbeweging motiveren om aan te sluiten bij de vierdewereldbeweging verwijzen naar de Sociale Dienst voor aanvraag tussenkomst van Sociaal Participatiefonds
Mogelijke taken/stappen tot oplossingen voor verzorgenden
o o o
jongvolwassen kinderen mee uit bed roepen en motiveren om naar het werk te gaan aanzetten om de werkgever te verwittigen bij ziekte motiveren om te solliciteren en hen aanmoedigen
BIJLAGE 4: MOGELIJKE EVALUATIEVRAGEN TIJDENS WERKBESPREKINGEN
Evaluatieformulier gezinshulp kansarmen Onderhoud van de woning -
Wat doet de cliënt zelf? Aandachtspunt op dit moment? wat doet cliënt samen met de verzorgende? Heeft cliënt voldoende kennis over de producten die ze gebruikt en weet ze wat er voorhanden is op de markt? Is er voldoende materiaal (en producten) aanwezig om goed en efficiënt te poetsen? Heeft CL voldoende kennis over de aard van de materialen waarin meubels, deuren enz vervaardigd zijn Is de woning gewoonlijk opgeruimd? Heeft de cl zijn voor orde, ook in de kasten? Is de woning gewoonlijk proper? Werkt cl nauwkeurig?Wordt door cl ook in de hoekjes en kantjes gekuist?Wordt de damkamp en de koelkast regelmatig uitgekuist? Wordt er rekening gehouden met het veiligheidsaspect tijdens het huishoudelijk werk
Verzorging van kledij - wat doet cl zelf? - wat doet cl samen met de helpster - kan cl een wasetikettering lezen en gebruiken? - Kan cl was sorteren en zo ja wordt dit door cl gedaan? - kan ck kleine verstelwerkjes doen, en zo ja wordt dit regelmatig bijgehouden? - heeft de cl een droogkast? Zo ja, droogt cl alle was in de droogkast? Heeft cl een wasdraad of een droogrekje? Droogt cl bij mooi weer de was buiten? - wordt de was regelmatig gedaan? Alleen of samen met de helpster? - wat moet er gestreken worden vgl cl.? -Wat strijkt cl zelf? Wat strijkt de verzorgende? -Hoe en wanneer wordt de was terug in de kleerkast gelegd? Persoonlijke verzorging en hygiëne: - ziet cl en de gezinsleden er verzorgd uit? - Wast cl zichzelf en de kinderen dagelijks? - Worden de handen gewassen voor het eten? - Is de hygiëne van de kinderen een aandachtspunt van de moeder bij de opvoeding van de kinderen? - Zijnde haren van cl en de kinderen verzorgd? - Worden de tanden regelmatig gepoetst? De maaltijden - wordt er ’s morgens door de kinderen en door cl ontbeten? - Is er voldoende afwisseling in de voeding? - Wordt er veel gesnoept en wanneer? - Wordt er fruit en verse groenten gegeten? - Kan cl voldoende koken om dagelijks een eenvoudige evenwichtige maaltijd klaar te maken? - Wordt er dagelijks gekookt? - Worden in hoofdzaak verse groenten, diepvriesgroenten, of groenten uit blik klaargemaakt?
BIJLAGE 4: MOGELIJKE EVALUATIEVRAGEN TIJDENS WERKBESPREKINGEN -
Kookt cl samen met de helpster? Wordt er overlegd wat er wordt klaargemaakt?
Gezinsbudget - Hoe vaak gaat cl winkelen? Wat zijn de vaste gewoontes bij het doen van de boodschappen? Is cl tevreden over deze regeling? - Wordt er een boodschappenlijstje gemaakt? Zo neen, laat de cl zich gemakkelijk verleiden tot het aankopen van dingen die ze op dat moment niet nodig heeft? - is cl gevoelig voor publiciteit? Laat ze zich gemakkelijk beïnvloeden? - Kan client prijsbewust aankopen doen? - Weet cl wat de vaste uitgaven zijn? - Heeft de binnengekomen post een vaste plaats? - Worden de betaalde rekeningen geklasseerd? Werkorganisatie- gewoontes en houding tav de gezinshelpster? -
Doet cl dagelijks huishoudelijk werk Doet cl graag huishoudelijk werk? Wat doet cl graag? Wat niet? Kan cl het werk zo organiseren zodat het werk binnen de beschikbare tijd gedaan is? Geeft de cl aan wat er moet gedaan worden of neemt hij/zij eerder een afwachtende houding aan tav de gezinshelpster?
-
Verdraagt cl de opmerkingen/kritiek van de verzorgende? Doet cl hier iets mee? Is cl leergierig? Kan cl een andere taakverdeling of een eigen werkschema opmaken? Wat wil cl in de toekomst alleen doen? Wat wil cl in de komende weken van de helpster leren?
Hebt u nog opmerkingen? Dewelke?
BIJLAGE 5:De belangrijkste tips en valkuilen van de vormingssessies van de dienst TAO en psychiatrische thuiszorg:
Tips vanuit de vorming met TAO Vertrekpunt naar het gezin. Stel volgende vragen aan de gezinnen: *Hoe wil JIJ het? Dit werkt motiverend. ( vertrekken vanuit henzelf) Hierdoor maken ZIJ de keuze van welk probleem aangepakt worden. *Wat zou het fijnste zijn dat we VANDAAG kunnen doen?(korte termijn) Er is heel veel mogelijk met kleine stapjes. *Bemoedig hen, geef hen complimenten. ((Gezinnen gaan elders poetsen en thuis kunnen ze het niet. Hoe komt dat? Het heeft met erkenning te maken. Elders krijgen ze erkenning en thuis niet. Thuis is ook chaos en is alles teveel.)) *Belangrijk dat er een vertrouwensband komt. *Wat doet dat met jou? Belangrijk dat je het gezin zelf aan het denken zet. *Tijd en ruimte krijgen om met de mensen op weg te gaan. Geduldig zijn. *Laat hen ook samen met hun kinderen dingen te doen.( Ze laten hun kinderen al vaak dingen doen die wij niet van onze kinderen verwachten,maar dat is omdat ze willen dat hun kinderen een beter leven krijgen als zij en dat zij de dingen wel aanleren die zij niet aangeleerd hebben.) *Benoem hun krachten. (Ze zijn specialist om met problemen om te gaan) *Hulpverleners willen te vaak oplossingsgericht denken. We moeten soms afstand nemen. De persoon moet in eigen krachten komen. Belangrijk is dat de mensen zelf gaan voelen en denken en niet wij in hun plaats. Onze job is ook vaak oplossingsgericht,maar we moeten leren een proces aan te gaan, een weg te bewandelen. Beste is te vragen: “Wat heb je nodig om dat ooit zelf te kunnen? “ Zo vertrek je vanuit de krachten van de mensen zelf
Tips en valkuilen vanuit de vorming psychiatrische thuiszorg Tip 1: Wees open en eerlijk naar de mensen toe. Daar bereik je het meeste mee!! Soms ben je bang om mensen te kwetsen en verzwijg je info,maar daar bereik je niks mee. Durf ook de dingen te benoemen zoals ze zijn. Wij zijn vaak te voorzichtig. Tip: benoem de dingen(kritiek) naar anderen zoals jij dit aanvaardbaar zou vinden om te ontvangen. Bvb. X blijft in een gezin 50 min recht staan omdat de woning te vuil is of ze vraagt een handdoek om op de stoel te leggen omdat ze het te vuil vindt. Ze benoemt dit ook letterlijk naar het gezin. Dit is misschien indringend, maar toch open en oprecht. Bvb. Hier doe ik nu wel mijn handschoenen aan om het toilet te reinigen,want dit vind ik vies. Tip 2 Neem kritiek niet persoonlijk op. Probeer moeilijkheden of afreageren van mensen niet persoonlijk op te vatten. Het heeft soms gewoon met hun als persoon te maken. Bvb. Ziektebeeld borderline :ze zien alles zwart/wit; de grijze zones zien ze niet. bvb. je komt altijd op tijd als HV-er en 1x ben je iets te laat. Dan heb je voor altijd bij hun afgedaan. Voor hun ben je iemand die altijd te laat komt! Als je weet welk ziektebeeld mensen hebben; ken je ook de handvaten waarmee je aan de slag kunt gaan. Onze mensen/gezinnen hebben vaak problemen op sociaal vlak. Tip 3:Probeer mensen eens te belonen Probeer mensen te belonen : eens een koffie gaan drinken als ze een opdracht volbracht hebben. Leuke momenten inlassen: wat een leuk moment is; is heel verschillend voor iedereen. Beloon wel maar af en toe en niet constant,want anders is het geen belonen meer! Bvb.1x cappuccino en dan 3x niet. Terug 1x cappuccino en dan 4x niet; 1x cappuccino en 1x niet,…. Geef ook regelmatig pluimjes!(=positieve feed back) Wat voor ons maar een heel klein stapje is; is een grote stap voor hun. Tip 4: Aanvaard grenzen bij mensen Durf te aanvaarden dat we bij sommige mensen niet vooruit geraken. Stabiel blijven staan is ook al goed! Aanvaard wat maximum haalbaar is! Maak daarom ook de doelen zo klein mogelijk! (probeer zoveel mogelijk (kleine) succeservaringen te realiseren.)
Tip 5: Wees consequent Als je iets zegt moet je het ook doen! Hoe meer weerstand je voelt; hoe meer het aan het veranderen is! Mensen voelen de verandering; dit brengt onzekerheid mee en dus bieden ze weerstand! Tip 6: Werk in kleine stappen en benoem concreet: Niet : ‘vandaag gaan we de living poetsen’,maar wel: ‘vandaag gaan we de living poetsen en gaan we eerst afstoffen, stofzuigen, dweilen.’ Probeer ook hier consequent te zijn. Steeds dezelfde stappen te doorlopen in dezelfde volgorde. Tip 7: Nieuw gedrag aanleren duurt lang. Je doet dit ook best stapsgewijs. Het is net zoals een kind leren fietsen. De zijwieltjes gaan eraf. Dit zorgt voor angst, onzekerheid. Dan moet je een duwtje geven om toch verder te gaan en zo geraken ze vooruit. In begin met hulp bvb. hand van papa/mama die fiets vasthoudt en na verloop van tijd toch zelfstandig fietsen. (mensen hebben soms startproblemen en hebben een duwtje nodig) Tip 8: Nice to know en need to know. Weeg goed af wat is belangrijk om als verzorgende van het gezin te weten en wat niet noodzakelijk is om als verzorgende te functioneren, maar wel leuk is om te weten.
Valkuil 1: een cliënt zegt je iets in vertrouwen Stem toe dat de cliënt je iets in vertrouwen vertelt, maar geef aan als je het zelf te belangrijk vindt; dat je dan verplicht bent om het toch door te geven aan de verantwoordelijke van de dienst. Je werkt immers in team en hebt meldingsplicht naar je verantwoordelijke. Zo geef je de cliënt de keuzevrijheid om het toch te zeggen aan jou of niet. Als hij het niet verder met jou wil bespreken,adviseer hem dan om het aan een andere vertrouwenspersoon te zeggen. Valkuil 2: Doe dit op deze manier. Probeer af te tasten hoe het voor het gezin een haalbare manier is, niet hoe jij het zelf doet of haalbaar ziet. Valkuil 3: Dingen beloven die je niet waar kunt maken. Doe dit niet want dan leg je de lat te hoog bij jezelf!!
Valkuil 4: Aangeleerd gedrag afleren Dit kan je niet! Je kan wel nieuw gedrag in de plaats stellen. Bvb. Veel koffie drinken kan je niet afleren. Je kan wel nieuwe actiemomenten inlassen bvb. Afstoffen en zo het koffiegebruik laten dalen.: Volgende vragen van verzorgenden kwamen aan bod: Wat doe je als mensen steeds koffie willen drinken. “Er van onderuit willen muizen” om mee te helpen in het huishouden? Probeer iets op maat te zoeken. Soms is een halfuur zonder koffie nog te lang. Probeer dan eens 15 minuten iets doen(activiteit) en 15 minuten te pauzeren. (Benoem: ik ga deze activiteit met u doen. Als jij pauze wilt; dan krijg ik het ook. Pauze dat is heel fijn en ontspannend.) Eigenlijk is deze afspraak niet om zoveel mogelijk te pauzeren ,maar wel als doel om activiteit erin te brengen en na verloop van tijd wat te rekken eer er een pauze moment komt. Hoe ga je om met een cliënt die praat over zelfdoding? Er zijn verschillende ziektebeelden bij zelfdoding: ofwel depressief; in de put: zelfdoding in fase van onbewustzijn. ofwel door gebeurtenissen bvb. kind overlijdt(= reactieve moord) ofwel rekening gemaakt : +/- en niet meer nut zien om te leven(balanssuïcide) Mogelijke rol verzorgende: Het is al goed dat mensen hun verhaal kwijt kunnen aan een vertrouwenspersoon. Ze hebben vaak lijdensdruk. Door te luisteren kan je hen ook toekomstperspectieven aanbieden. Bvb. Als iemand valies klaarzet voor opname ziekenhuis ; is er toch twijfel dat ie zichzelf het leven wil ontnemen. Toets ook af: van waar komt het negatieve gevoel?, waaraan denken ze als ze aan zelfdoding denken?, wat zijn de + en -, is de afscheidsbrief al klaar? Als alles al in een ver stadium geregeld is dan signaleer je dit als verzorgende aan je verantwoordelijke. Benoem dit ook naar de cliënt dat je dit doorgeeft aan je verantwoordelijke. Durf ook als hulpverlener, verzorgende te zeggen: “vanuit mijn standpunt zou ik deze stap(zelfdoding) niet zetten” Gebruik zeker geen uitlokgedrag: als je wil dan zorg ik wel het nodige… Wat doe je als iemand constant weent en je twijfelt of dit echt is of enkel voor aandacht:
Soms hebben mensen gedrag aangeleerd om aandacht te krijgen. Probeer een stapje voor te zijn. Bvb. Niet reageren als ze wenen ,wel reageren als ze stoppen met wenen en hun dus belonen in aandacht. Probeer ook hier weer heel consequent te zijn. Probeer ook een afsprakenschema op te maken: gradaties maken en afspreken wat je in welke situatie je wat doet:bvb. schreeuwen dan vertrek je. Huilen dan ga je in andere kamer,… Probeer ook eens uit terwijl iemand weent om tegelijkertijd toch kleine huistaakjes te doen en zie of het lukt. Wat doe je als ouders roepen naar kinderen en het eigenlijk niet nodig is of als jij het onterecht vindt? Roepen is vaak een gevoel van onmacht. Veroordeel dit niet. Dit doe je wel: Bevraag: “ Hoe kwam het dat je geroepen hebt? Hoe voelde je jezelf erbij? “ Besef dat gevoelens van onmacht ook beperkingen van de ouders aangeven. Hoe ga je om met drank- en drugproblemen: Soms moet je gecontroleerd gebruik aanvaarden,omdat dit de enige manier is waarop mensen functioneren. (Dit betekent niet meegaan in hun verslaving bvb; drank aankopen voor hun.) Spreek af als je iets aan gedrag merkt dat je dit dan wel moet melden aan bvb. Je verantwoordelijke.
Bijlage 6
Opruimboekje Els jij zou het nog ergens opgeslagen hebben!!!!!!
BIJLAGE 7
Planning werkbesprekingen 2009 gezin:
mei juni juli augustus september oktober november december
gezin:
gezin:
gezin:
gezin:
gezin:
gezin:
BIJLAGE 8: INFORMATIEFICHE VANUIT DE WERKBESPREKINGEN
Gezinshulp Naam gezin: Adres: Naam helpster:
tel:
Gegevens gezin en andere hulpverleners: Naam
Gezinshulp
Adres
Telefoon
Mail
1
BIJLAGE 8: INFORMATIEFICHE VANUIT DE WERKBESPREKINGEN Aanvrager gezinshulp:datum Doorverwijzer: Reden aanvraag: Werkpunten 1. Informatie hoe het nu loopt 2. de wenssituatie 3. Concrete afspraken 4. Verdere informatie
1. Informatie hoe het nu loopt op de verschillende domeinen: Financieel Lichamelijke gezondheid Psychische gezondheid Opvoeding kinderen Organisatie huishouden Sociaal/relationeel Maatschappelijke participatie Huisvesting Justitie/Rechtsbedeling Opleiding/Tewerkstelling Andere -
2. De wenssituatie Gezinshulp
2
BIJLAGE 8: INFORMATIEFICHE VANUIT DE WERKBESPREKINGEN
Financieel Lichamelijke gezondheid Psychische gezondheid Opvoeding kinderen Organisatie huishouden Sociaal/relationeel/ eigen netwerk Maatschappelijke participatie Huisvesting Justitie/Rechtsbedeling Opleiding/Tewerkstelling Andere -
3. Concrete afspraken Wat eerst aanpakken en hoe: Stappenplan Wat op korte termijn en wat op lange termijn? Financieel - Stappenplan: Korte termijn: Lange termijn: Lichamelijke gezondheid Gezinshulp
3
BIJLAGE 8: INFORMATIEFICHE VANUIT DE WERKBESPREKINGEN -
Stappenplan:
Korte termijn: Lange termijn: Psychische gezondheid - Stappenplan: Korte termijn: Lange termijn: Opvoeding kinderen - Stappenplan: Korte termijn: Lange termijn: Organisatie huishouden - Stappen plan Korte termijn: Lange termijn: Sociaal/relationeel - Stappenplan: Korte termijn: Lange termijn: Maatschappelijke participatie - Stappenplan: Korte termijn: Lange termijn: Huisvesting - Stappenplan: Korte termijn: Lange termijn: Justitie/Rechtsbedeling - Stappenplan: Korte termijn: Lange termijn: Opleiding/Tewerkstelling - Stappenplan:
Gezinshulp
4
BIJLAGE 8: INFORMATIEFICHE VANUIT DE WERKBESPREKINGEN Korte termijn: Lange termijn: Andere Stappenplan: Korte termijn: Lange termijn:
4.Verder informatie
Gezinshulp
5
BIJLAGE 9: THEORIE SOORTEN OPRUIMERS
Uit “Aan de slag met de huishoudcoach. De nieuwe stijl opruimen, administreren, agenderen en poetsen. Els Jacobs, Forte uitgevers BV” Troost je, jullie zijn niet de enigen die vragen hebben rond: hoe ruim ik hier op; hoe krijg ik mijn huishouden georganiseerd. Er komen regelmatig artikels in het nieuw van: Helft van de huishoudens kampt met stress. Druk,druk druk… Mindfullness. Hoe komt het toch dat we ondanks al die goede voornemens er niet in slagen om verandering in een gewoonte te krijgen?? Er zijn 4 gedragsstijlen die de kans op chaos in je hoofd en in je huis vergroten. Er zijn met andere woorden verschillende manieren om dingen uit te stellen of om af te stellen. Ongetwijfeld zul je jezelf in 1 of in meerdere van deze stijlen herkennen: Hemelfietsers, dromers Het zijn mensen met geweldige ideeën, goede voornemens. Maar wanneer het op DOEN aankomt lukt het niet. Ze zijn te dromerig(hun doelen zijn te vaag, ze hebben vaak grootse dingen voor ogen) of ze zijn te perfectionistisch(het is alles of niks, zwart/wit) Ze leggen de lat te hoog voor henzelf,ze willen alles tot in de puntjes uitdenken. Hierdoor komen ze niet tot actie. Hemelfietsers zijn vaak zeer ambitieus en denken nieuwe dingen uit!
Toegevers Sommigen hebben angst om anderen te kwetsen, ze hebben ook schrik om zelf afgewezen te worden Het zijn mensen die moeilijk ergens neen op kunnen zeggen. Voor hun is alles goed. Ze nemen te veel hooi op hun vork en verliezen hierdoor zichzelf uit het oog.(Ze cijferen zz ook weg voor de anderen) Uit angst om een verkeerde beslissing te nemen durven sommigen onder hun alles voor hun uit te schuiven. Een mogelijk kenmerk is dat ze moeilijk kunnen opruimen of weggooien. Hun uitspraak: dat hou ik nog bij ‘voor het geval dat…’en hierdoor puilen de kasten,… uit ,zijn heel wat dingen moeilijk vindbaar wat hun gevoel tot nog maar meer bijhouden vergroot!!
BIJLAGE 9: THEORIE SOORTEN OPRUIMERS
De ANDER Zelfstandigen Ze zijn heel erg op zichzelf gericht. IK. Ze gaan hun eigen gang. Alles wat men , de maatschappij vindt dat moet gebeuren in een huishouden; dat vermijden ze juist, omdat ze dan het gevoel hebben dat ze geen vrijheid meer hebben. Hierdoor hebben ze het moeilijk om zich aan kleine taken te zetten. Sommigen vluchten van hun dagelijkse verantwoordelijkheden en proberen dan alles maar op de allerlaatste moment af te handelen. Vaak hebben ze ook eindeloze discussie met huisgenoten over werkverdeling,want hun eigen vrijheid staat dan ook op het spel!
Wereldverbeteraars Ze proberen alle kledingstukken en papieren zo lang mogelijk te gebruiken. Ze ontfermen zich over spullen die anderen naar het containerpark zouden brengen. Ook zij denken ’dit kan nog eens van pas komen’ puilen hun huizen ook vaak uit met bvb postzegels, lege glazen potjes,… Door hun zuinigheid op spullen worden er meer spullen bewaard dan hergebruikt. Er heerst een verzameldrift en het huis krijgt meer het karakter van een opslagplaats.
Misschien herken je je in 1 van deze stijlen of herken je je in meerdere stijlen. Het is juist de combinatie van je persoonlijkheid,de samenleving, persoonlijke gebeurtenissen die maken dat je huishouden niet meer op wieltjes loopt
