Samen InterActief. Eindrapport project PC-DoeMee

Samen InterActief Eindrapport project PC-DoeMee

Colofon Samen InterActief Eindrapport project PC-DoeMee 2003-2008 Auteur en opmaak: Hermien Sannen © KBO-Brabant ’s-Hertogenbosch, januari 2008 Dit project werd mogelijk dankzij een grote projectsubsidie van de Provincie Noord-Brabant Tal van andere instanties of personen hebben op lokaal niveau, in de vorm van geld of goederen, hun steentjes bijgedragen. Genoemd zijn: - Rabobanken - Microsoft Nederland - Skanfonds - Fonds Ouderenhulp - Oranjefonds - Stichting Sluijterman van Loo - Diverse gemeenten - Ondernemers - Achmea Interpolis - Stichting MEE - Scholengemeenschap - Stichting Villa Nova - Philips NatLab - KBO-Brabant - Privé-personen

Samen InterActief Eindrapport project PC-DoeMee 2003-2008

Inhoudsopgave Woord vooraf - 1 De start - 2 Doel bereikt, cijfers spreken - 3 Het verhaal achter de cijfers - 6 Ondersteuning - 13 Stoppen? Geen denken aan! - 19 Boodschappen aan de provincie - 21 Bijlage: Overzicht van alle PC-DoeMeeCentra - 23

Woord vooraf

Dit verslag gaat over vier jaar samenwerken aan kleinschalige computerleercentra voor senioren in Brabant. Het geeft een kijkje in deze centra, met het verhaal over wat zij allemaal, met anderen in hun woonplaats en met hulp van buitenaf, tot stand hebben gebracht. Het is een verhaal dat vertelt over hoe deze leercentra functioneren, over ervaringen, successen, opvattingen, moeilijkheden. Maar vooral is het een verhaal vol laaiend enthousiaste bevindingen.

De bouwstenen voor dit verslag werden geleverd door de contactpersonen van de diverse PC-DoeMeeCentra. Een medewerker van KBO-Brabant interviewde hen telefonisch in december 2007. Vertegenwoordigers van 34 PC-DoeMeeCentra gaven, vaak overvallen op een voor hen niet altijd gunstig tijdstip, gehoor aan het verzoek mondeling vragen te beantwoorden. Van de contactpersonen die niet bereikt werden stuurden nog eens 7 mensen hun antwoorden per mail na. Zo ontstond een goed beeld van 41 van de 45 PC-DoeMeeCentra. De informatie die deze mensen gaven was bijzonder waardevol. Dank aan hen allen.

1

De start

Het doel Bij de start in 2003 werd het doel van het project als volgt geformuleerd: Het bevorderen van participatie van ouderen in de nieuwe virtuele informatiemaatschappij door de oprichting van PC-DoeMeeCentra in 40 dorpskernen in Noord-Brabant

Waarom belangrijk? De achterliggende gedachte was dat er in de grotere gemeenten en in de steden wel computerleercentra zijn, maar in de dorpskernen nog nauwelijks. Een zorgelijke situatie, want als gevolg hiervan kan het isolement in de dorpskernen groeien, kan de digitale kloof er groter worden en rendabele dienstverlening moeilijker te geven.

Hoe het doel te verwezenlijken? De gedachten gingen uit naar het opzetten van laagdrempelige leercentra, in een vertrouwde omgeving in de dorpskernen, te beginnen in WestBrabant. Centra die met en voor ouderen worden opgezet en met de hulp van €1000,- startsubsidie van de provincie en met wat extra ondersteuning van KBO-Brabant en SeniorWeb zichzelf kunnen bedruipen. Door 10 computerleercentra per jaar op te zetten zou het doel te bereiken zijn.

Partners KBO-Brabant werd aangewezen als de trekker van het project en SeniorWeb als de begeleider en ondersteuner. Verder stimuleerde Rabobank Nederland de plaatselijke Rabobanken om leercentra in oprichting waar mogelijk hulp te bieden en te faciliteren.

2

Doel bereikt, cijfers spreken Meer dan 40 PC-DoeMeeCentra actief Nu, in januari 2008, terwijl het einde van het project in zicht is, kan met trots gezegd worden dat het doel ruimschoots gehaald is, en meer dan dat. Geen 40, maar 45 PC-DoeMeeCentra startten, de meeste in dorpskernen, enkele in stadwijken. Nog eens 3 centra staan op de valreep in de startblokken. De bijlage achterin geeft een overzicht. Deze centra hebben een groot aantal senioren bereikt.

Enkele getallen 7200 senioren bereikt Met de informatie van 36 PC-DoeMeeCentra kunnen we dit verduidelijken. Tellen we de bereikte personen van deze centra bij elkaar dan zijn er sinds de start 5755 senioren bereikt. Dat leidt tot een gemiddelde van 160 per centrum. Extrapoleren we het aantal bereikte senioren naar alle centra, dan blijkt dat dankzij het project sinds 2003 waarschijnlijk 7200 senioren in kleine kernen en stadswijken kennis gemaakt hebben met de computer en internet. Aantal docenten en praktijkbegeleiders In de 37 PC-DoeMeeCentra die hierover gegevens gaven werken 162 docenten en praktijkmedewerkers. Extrapolatie naar alle centra leidt tot een aantal van 197. Naar schatting zetten dus een kleine 200 docenten en medewerkers zich in voor PC-DoeMeeCentra in Brabant. Dat zijn gemiddeld 4 à 5 docenten en vrijwilligers per centrum. Aantal deelnemers per cursus Uit cijfers van 37 PC-DoeMeeCentra blijkt dat het maximale aantal cursisten per cursus varieert van 1 à 2 tot 9 à 10. Per PC-DoeMeeCentrum zijn er gemiddeld 6 computers aanwezig. Gemiddeld kunnen maximaal 5 tot 6 mensen tegelijk een cursus volgen. Uit de aantallen docenten, beschikbare computers en cursisten blijkt dat een van de doelstellingen van het project, kleinschaligheid, bereikt is. Welke cursussen worden gevolgd? Alle PC-DoeMeeCentra bieden op een of andere manier beginnerscursussen aan. Internet en e-mail komen ook overal voor, soms in een vervolgcursus, soms tijdens een uitgebreide beginners- of basiscursus, soms in een afzonderlijk blok. Er is belangstelling voor herhaling van de kennismakings- of basiscursus en voor vervolgcursussen Word of Wordpad, Excel, Powerpoint, fotografie, en wenskaarten maken. In het navolgende treft u een overzicht aan van de cursussen met het percentage PC-DoeMeeCentra dat de betreffende cursus aanbiedt.

3

Cursus Beginners- of kennismakingscursus Vervolgcursus of Basiscursus 2 Herhaling Basiscursus Internet en e-mail Internetbankieren Word en/of Wordpad Excel Powerpoint Fotografie en/of fotobewerking Wenskaarten maken

Percentage PC-DoeMeeCentra 96 46 12 66 12 37 17 12 29 12

Dit overzicht is onvolledig aangezien sommige PC-DoeMeeCentra na de basiscursus uitsluitend maatwerk verlenen. Wat daarna aangeboden wordt laat men volledig afhangen van de wensen van de cursist, die kunnen per cursist weer anders zijn.

Uit een persbericht van PC-DoeMeeCentrum Gilze: Computercursussen voor senioren in Gilze. PC-Leercentrum KBO-Gilze is oktober 2007 weer gestart met de cursussen voor beginners en gevorderden van Gilze , Rijen , Molenschot en Hulten: Dit jaar met nog meer cursussen. Naast de gebruikelijke cursussen voor beginners met Wordpad gevolgd door de cursus Windows XP en Internet en E-mail, tekstverwerken met Word 2003 en weer een cursus Digitale Fotografie komt er nu ook een cursus Kaarten maken. We willen ook starten met een cursus Excel 2003 . Bij voldoende deelname worden de cursussen gegeven op maandag t/m vrijdag voor- en namiddag en eventueel in de avond. Er zijn nog enkele plaatsen vrij voor diverse cursussen. Een geheel nieuwe uitdaging voor ons is: “Computeren zonder drempels” Wij zoeken daarin naar oplossingen voor problemen met zicht, motoriek, geheugen of gehoor. Wij denken hierbij aan gehandicapten en / of begeleiders van gehandicapten. Wij weten al uit ervaring dat er veel gehandicapten zijn die niet in een lokaal een computercursus kunnen volgen, maar toch graag gebruik zouden willen maken van een computer. Een computer kan daarbij helemaal aan een handicap worden aangepast. Begeleiders van gehandicapten leren in een korte cursus / workshop de mogelijkheden van gebruik van een computer kennen en kunnen dan elke computer aanpassen aan een handicap. Kunt u echt niet van huis, vanwege uw handicap? Geen probleem, wij komen na overleg, eventueel bij u aan huis.

Cursusprijs Het is nauwelijks mogelijk cursusprijzen te vergelijken. Voorzieningen, randvoorwaarden en cursusduur variëren enorm. Het ene centrum kan van een gratis ruimte gebruik maken, het andere niet. Het ene centrum biedt cursussen aan inclusief boek en koffie/thee, bij het andere centrum zijn die niet inbegrepen. Bij de een worden tegen een heel laag tarief herhalingsmogelijkheden aan cursisten aangeboden, bij de ander niet. Het ene centrum heeft gratis computers weten te bemachtigen, het andere niet. Dit zijn slechts enkele factoren die van invloed zijn en die hun stempel drukken op de cursusprijs.

4

Een grove schatting leidt tot een uurprijs van 4 tot 6 euro per uur. De ondergrens ligt rond de 3 en de bovengrens rond de 7 euro. Tijdens de interviews is nergens de indruk ontstaan dat een hogere cursusprijs gevraagd werd dan verantwoord was. Er zijn geen commerciële prijzen gehanteerd. De vrijwilligers/docenten doen hun werk uit enthousiasme, meer dan onkostenvergoeding is wat hen betreft niet nodig.

Uit een inschrijfformulier van PC-DoeMeeCentrum Lage Zwaluwe:

PC-DoeMeeCentrum - Inschrijfformulier Dé kans voor ouderen om kennis te maken met de computer, door vrijwilligers in: Lage Zwaluwe Het bestuur van “ S.C.I.LZ. “, ( Senioren Computer Informatie Lage Zwaluwe ) organiseert in samenwerking met het computer-leercentrum, “C.O.O. – Drimmelen “, te Made, computerlessen. In een klein computercentrum, een zogenaamd PC-DoeMeeCentrum, kunnen alle ouderen die wonen in of in de directe omgeving van Lage Zwaluwe kennis maken met de computer in de seniorenzaal van Den Domp. Bijdrage basis “snuffel” cursus: 4 lessen + cursusboek € 18,Wat is een PC-DoeMeeCentrum??? U kunt als ouderen in een klein computercentrum op een ongedwongen manier kennis maken met de computer basiscursus. U leert daar in een prettige sfeer en kort bij huis de werking van de computer en computerprogramma’s kennen. Waarom nog leren omgaan met de computer??? Er zijn vele redenen te bedenken, bijvoorbeeld: • Het zoeken van informatie op het Wereld Wijde Web ( www.drimmelen.nl de Webpagina van de gemeente Drimmelen, waar u alle informatie kunt vinden over de diensten van de gemeente Drimmelen); • Contacten leggen met andere computergebruikers, zoals de kinderen, kleinkinderen, vrienden en kennissen; • Het kunnen meepraten als de kinderen en/of kleinkinderen over de computer praten; • Leuke kerst- of verjaardagskaarten maken; • enz Wilt u meedoen??? Voor meer informatie of als u mee wilt doen, dan kunt u contact opnemen met:

Ieder zingt zijn eigen lied Hèt PC-DoeMeeCentrum bestaat niet. Uitgaan van gemiddelden kan een bedrieglijk beeld geven. Zo is er diversiteit tussen centra onderling wat betreft grootte, structuur en werkwijze. Je kunt meestal niet zeggen dat de ene manier beter is dan de andere. Veel hangt af van de prioriteiten die men stelt en van de mogelijkheden die er lokaal zijn.

5

Diversiteit in grootte Sommige centra hebben een streekfunctie gekregen. Het bereik, het aanzien en de belangstelling zijn over de grenzen van de eigen kleine kern heen gegaan. Dat is het geval in Huijbergen. In dit PC-DoeMeeCentrum alleen al zijn er 1300 mensen bereikt sinds men daar als eerste startte in november 2003! In Wanroij en Gilze is iets vergelijkbaars aan de hand. De belangstelling heeft de grenzen van de eigen kern overschreden en ook de kernen in de omgeving weten te bereiken. Niet overal gaat het zo. Andere centra hebben de mogelijkheden om uit te breiden helemaal niet. Omdat de ruimte er niet voor is, hun apparatuur dat niet aankan of omdat er niet voldoende docenten voor zijn. Maar vaak ook is kleinschaligheid een bewuste keuze. Een keuze die geïnspireerd is door de behoefte maatwerk te verlenen en ruimte vrij te houden mensen veel persoonlijke aandacht te schenken. Diversiteit in structuur Over het algemeen werken de PC-DoeMeeCentra autonoom. Sommige centra hebben nauwe contacten met een groter computerleercentrum in de omgeving. Zelf bieden ze alleen een basisprogramma aan. Hebben senioren eenmaal de eerste stappen genomen in eigen kern, dan is het voor hen wat gemakkelijker in dat grotere leercentrum verder weg een meer specifieke cursus te volgen. Dan kunnen senioren van De Moer naar Overloon en van Teteringen naar Breda. Een aparte vermelding verdient het Land van Heusden en Altena. Dankzij de voortvarendheid, het enthousiasme en de deskundigheid van de trekker van het eerste uur in deze regio zijn er in betrekkelijk korte tijd 10 kleine centra opgezet, ‘PC-DoeMeeplekken’ genaamd. Een gigantische prestatie. Ze werden ondergebracht onder één stichting. De voordelen van samenwerken werden uitgebuit, daar had iedere plek veel profijt van. Nu hij daar niet meer is neemt een ander waar. Ook deze man ziet de kracht van de samenwerking. Maar toch is het volgens hem ook wel eens lastig een goede middenweg te bewandelen tussen enerzijds varen van een eigen koers en anderzijds met elkaar op hetzelfde spoor blijven. PC-DoeMeeCentrum krijgt plaats in lokaal beleid Eilandjes los van de samenleving zijn de PC-DoeMeeCentra niet. Daar weten de mensen in Maashees, Aalburg en Boerdonk meer over. In Maashees werd een intergenerationeel project opgezet. Basisschoolleerlingen en ouderen, onder meer de senioren van het PCDoeMeeCentrum, waren daarbij betrokken. Het werd een groot succes. In Aalburg is de Wmo een thema dat speelt. Het PC-DoeMeeCentrum gaat binnenkort samen met de gemeente een cursus ontwikkelen: ‘Zoeken op internet naar zaken die de Wmo betreffen’. Het is de moeite waard te volgen wat daar gebeurt en hoeverre ‘meedoen’ erdoor bevorderd wordt. De Wmo is immers een thema dat àlle gemeenten aangaat. In Boerdonk weten de mensen al wat meedoen betekent. Dit kerkdorp van de gemeente Veghel behoort tot de ‘Rijke Wijken in Noordoost-Brabant’. Alles draait om gemeenschapshuis Den Hazenpot, het kloppend hart waar van alles gebeurt. De provincie gaf subsidie voor dit burgerinitiatief. En, zoals de mensen zelf zeggen, ‘van het een komt het ander; we hebben lang niks gehad hier, maar nu is er elke dag volk’. Computeren hoort daar bij. ‘Liefst met deskundigheid binnen ons dorp’, zegt de contactpersoon van het PC-DoeMeeCentrum. ‘Want dan betrek je meteen de jongere generatie bij onze Zorg om het Dorp’.

6

Het verhaal achter de cijfers De successen Drempelvrij Eén van de doelstellingen van het project was het opzetten van computercursussen met een lage drempel. Talrijk zijn de verhalen van contactpersonen die wijzen op de laagdrempeligheid van hun PC-DoeMeeCentrum.

Het was goed dat de mensen in eigen omgeving konden kennismaken met de computer. Het gaat om heel eenvoudige dingen: omgaan met de muis, klikken. Dikwijls is een basiscursus nog te moeilijk. De drempel hier is makkelijk te nemen. En is het begin eenmaal gemaakt dan kunnen de mensen naar het leercentrum in Made.

Er was een drempel om van Teteringen naar Breda te gaan. Die drempel is overbrugd door de mogelijkheid in Teteringen geboden. Dit heeft duidelijk gewerkt. Men is er erg blij mee.

Het succes zit ‘m in de laagdrempeligheid. Het nagenoeg één op één lesgeven. De mensen krijgen na afloop van ons een getuigschrift en dat laten ze hartstikke trots aan hun kleinkinderen zien. De cursus is laagdrempelig en niet duur. Er komen mensen op de cursus die amper durven te vragen waar het knopje zit. In eerste instantie zijn de cursisten soms bang om uitgelachen te worden. Maar dat gaat over. Als ze eenmaal over de drempel zijn gaat de onzekerheid weg, dan willen ze wel. De kleinkinderen stimuleren hen ook door te gaan. De stekker gaat er niet meer uit. Ik krijg wel eens een dip, maar als ik dan die dankbaarheid van de mensen zie denk ik: daar doe ik het voor.

7

Individuele aandacht Omdat de meeste PC-DoeMeeCentra zo klein zijn is het mogelijk veel individuele aandacht aan cursisten te geven. Dat gebeurt dan ook.

Maatwerk kunnen wij leveren. Vraaggericht werken. Ingaan op wat men zelf wil. Wij helpen ook als ze vastzitten. De mensen zijn bij ons verplicht eerst een beginnerscursus te volgen. Dan vraag ik naar hun hobby. Voor de een is dat kantklossen, de ander wil meer weten over de streek waar kennissen in Canada wonen. Weer een ander wil gedichten op kaarten maken. Dan help ik hen te ontdekken hoe de computer daar een rol bij kan spelen. Dat vraagt voor mij wel wat voorbereiding. Ik weet ook niet alles. Ik moet vooruit spelen, de mensen steeds een slag voor zijn. We hebben ook een scanner gekocht. Wie dat wil kan bij ons leren scannen. Een man had foto’s van de Tweede Wereldoorlog die hij wilde scannen, van de Duitsers in Lage Zwaluwe. Dat is een boek geworden, dat hij heeft uitgegeven. Als hij bij ons niet had leren scannen was dat boek er misschien nooit gekomen. Kleinschaligheid heeft het voordeel dat je maatwerk kunt leveren. Zo is er veel belangstelling voor paarden. Het is heel leuk dat de mensen met die belangstelling op internet kunnen gaan zoeken naar alles wat met paarden te maken heeft.

Docenten slagen er in senioren die niets weten van de computer deze kennis bij te brengen

De mensen hebben veel plezier beleefd. Ook cursisten die langzamer zijn konden succes behalen. Mede door de oefenmogelijkheden onder begeleiding schreef 90% van de cursisten van een beginnerscursus zich in voor een vervolg. Dat sommige mensen sturingsmoeilijkheden hebben is moeilijk. We moeten dan instellingen aanpassen. Bijvoorbeeld: Een mevrouw van 84 ziet heel slecht. Ze zat werkelijk met haar neus tegen het scherm. We hebben de instellingen aangepast. Het is onvoorstelbaar hoe ver zij ondanks die belemmering gekomen is. Zij mailt nu met Amerika. Voor velen gaat er een wereld open!

8

Minder sociaal isolement

Het was vroeger werken werken werken. Veel ouderen leerden niet zich bezig te houden. Er zijn zoveel mensen eenzaam. De computer kan zorgen voor sociale contacten. Je gaat er breder door zien. Het is mooi dat je de mensen wegwijs kunt maken; de wereld gaat voor hen open. Door de computer trek je mensen uit ’t huis. Je geeft ze meer kennis. Ze zitten niet meer in hun eigen wereldje. Het grote succes is dat senioren uit hun huis komen. Door de computer doen ze mee, ze zijn minder geïsoleerd. Ze hebben het gemak van telebankieren leren kennen. En de sociale contacten met de kleinkinderen zijn erdoor versterkt. Dankbaar werk

Leuk is de waardering van de mensen. Een aantal mensen zat bij aanvang met beide handen omhoog. Het is leuk om te zien hoe ze na 12 weken wel met de computer overweg kunnen. Het is ook mooi dat iets in eigen dorp opgezet kon De mensen zijn wild enthousiast! worden. Het enthousiasme van de mensen maakt het werk zo mooi. Van de 350 mensen die een cursus volgden waren er misschien 2 die het tegenviel. Je merkt het als ze de laatste les of telefonisch vertellen hoe leuk ze het hebben gevonden.

.

Het blijft goed gaan. Er is nog steeds een wachtlijst. Het is voor een docent leuk om de dingen waar je zelf goed in bent met anderen te delen. Het idee dat je weet dat mensen er veel van opsteken maakt het leuk les te geven. De deelnemers zijn erg enthousiast. Ze gaan bijna allemaal door van kennismaking naar basiscursus. De mensen hadden bovendien veel plezier samen. Het was heel gezellig. Het resultaat was boven verwachting. Onze successen gaan via mond op mond reclame door het hele dorp.

9

Wat moeilijk is Geen enkel pad loopt helemaal op rozen. Docenten komen ook wel eens een struikelblok tegen. Bijna altijd is die op te lossen, maar het kan je hoofdbrekens opleveren en soms zou je willen dat je meer tijd, menskracht, mogelijkheden of middelen had. Hieronder meer daarover.

Apparaten verouderen Veelal werken de PC-DoeMeeCentra met gebruikte computers. Er zullen straks problemen komen als Vista het standaard sturingssysteem wordt.

Moeilijk is als we straks op Vista over moeten schakelen. Dat kan niet op de oude computers die we nu hebben. Ja, straks de overgang naar andere apparatuur zal moeilijk worden. Onze apparatuur begint te verouderen en zal straks vervangen moeten worden. Hoe pakken we dat aan? Moeilijk is dat de ontwikkelingen niet bijgehouden kunnen worden. Wij kunnen nu nog niet met Vista gaan werken en er zijn al wel mensen die dat op hun computer hebben. Moeilijk is ook de computers in goede staat te houden. De computers die je krijgt zijn eigenlijk verouderd, ze moeten aangepast worden, b.v. op het gebied van de beveiliging.

Een geschikte ruimte is soms moeilijk te vinden Enkele PC-DoeMeeCentra hebben een beperkt contract; ze moeten op termijn uitzien naar een nieuwe ruimte. In een kleine kern valt dat soms niet mee.

Het is een grote zorg dat we binnen afzienbare tijd niet in de huidige ruimte kunnen blijven. Er is wel een mogelijkheid naar elders te gaan, maar dat zal betekenen dat we voor 7 à 8 nieuwe computers, en wel laptops, moeten sparen. Bovendien moet daar dan een internetverbinding geregeld worden.

Hoe vind je voldoende gekwalificeerde docenten? Er zijn centra die daar problemen mee hebben. Hoe vul je vacatures in als je niemand weet te vinden? Liefst wil je iemand uit het dorp zelf, maar dat lukt niet altijd. Bovendien: hoe weet je of iemand geschikt is? En wat doe je als iemand misschien wel veel van de computer weet maar een moeilijk karakter blijkt te hebben?

10

Het is moeilijk mensen met een bepaalde achtergrond of met bepaalde handicaps toch de beginselen van het computergebruik bij te brengen. Denk daarbij aan weinig opleiding, een slechte motoriek, weinig geduld, een lichamelijke handicap.

Sommige mensen blijven moeite houden met klikken en met het gebruik van de muis. Er komen mensen naar de les die nog nooit een letter getypt hebben. Ook mensen die na de lagere school meteen zijn gaan werken. We hebben ook een bedlegerige patiënt thuis geholpen met behulp van een laptop. Dat kan soms best moeilijk zijn. Maar die moeilijkheden zijn nooit onoverkomelijk. Het is moeilijk sommige mensen wakker te schudden. Ze zeggen: de computer is niks voor mij. Ze kijken met lege ogen naar de computer. Eenmaal binnen is het nodig hen gerust te stellen. Als ze zien wat er allemaal mogelijk is en hoe je met de kleinkinderen kunt uitwisselen schrikken ze wakker. Het moeilijke is dat er mensen blijven voor wie de stap naar de computer heel groot is. Mensen die nog geen typemachine aangeraakt hebben, die niet eens weten hoe je een computer aanzet. Voor mensen die nog helemaal niets weten is de computer moeilijk: het cursusboek lezen, de muis bedienen, etc. Ze zijn gauw in paniek. Soms zijn mensen ongeduldig. Ze hebben te hoge verwachtingen, willen meteen resultaat zien, hebben soms weinig doorzettingsvermogen. Dat vraagt veel van je flexibiliteit. Het aanbieden van een herhalingscursus is een van de oplossingen voor dit soort problemen.

Na de kennismakingscursus kan men desgewenst een herhalingscursus volgen. Daarin dezelfde stof, met name voor de mensen die niet zo vlug leren en onderdelen de eerste keer nog niet goed begrepen hebben. Ook bedoeld voor analfabeten en mensen met beperkingen (cursist met één hand).

11

De organisatie kan problemen opleveren

Het inplannen is moeilijk. Een gunstig tijdstip vinden waarop iedereen kan.

Ja het organiseren van workshops vraagt veel organisatie. Een cursus is makkelijker, omdat je na één keer organiseren een tijd vooruit kunt. Workshops zijn kort, soms 1 les. Je moet relatief veel regelen en veel bellen. Maar ja, het lukt wel.

Niet voor ieder niveau konden wij een passende cursus aanbieden. Wel voor de beginners en wel voor de gevorderden maar niet voor de tussengroep. Wij kunnen niet zoveel cursussen tegelijk geven De cursustijden zijn beperkt als je ruimte hebt in een school. Lastig is het ook als die school aangesloten is op een netwerk dat regelmatig problemen geeft, zodat mailen en internet soms niet mogelijk is. De ervaring is dat je om zoiets op te starten niet overhaast te werk moet gaan. Je moet duidelijk afspraken maken. Werken met leencomputers gaat goed, wel is het even aanpakken om de boel klaar te zetten en op te ruimen.

Overige moeilijkheden Tenslotte werden nog de volgende overige problemen genoemd: - Het geldprobleem. - Het vele werk dat erbij komt. - De apparatuur. Een internetverbinding die het regelmatig laat afweten. - Als er een goede medewerker overlijdt, die mis je. - De cursist heeft geen computer thuis.

12

Ondersteuning KBO-Brabant, de trekker

Hulp aan PC-DoeMeeCentra Tijdens de interviews is aan de contactpersonen gevraagd of zij hulp hebben gehad van KBO-Brabant. Onderstaande tabel geeft de resultaten.

Heeft u hulp gehad van KBO-Brabant? ja nee onbekend

Aantal 26 2 4

Percentage 81,2 6,2 12,5

Waaruit bestond die hulp volgens de contactpersonen?

Een cruciale rol speelde de hulp van een oud-bestuurder van KBO-Brabant, zelf ook computerdocent. Zijn hulp bestond uit: − de opzet van een PC-DoeMeeCentrum stimuleren en de mensen daarbij adviseren; − advies over het verkrijgen van subsidie en hulp bij de aanvraag; − advies over materialen; − netwerken voor de aanschaf van materialen; − bemiddelen bij een meningsverschil; − financieel advies; − bemiddeling bij het gratis verkrijgen van computers van Interpolis; − Hulp bij het opzetten van het symposium ‘Anders InterActief’.

De ondersteuning van Jack Donkers droeg bij aan ons succes. Zo zonder ervaring begin je niet zomaar met de start van een PC-DoeMeeCentrum. Je denkt: hoe kom je aan het geld? Zijn advies was heel nuttig. Uiteindelijk viel het opzetten mee. Voor € 5000,- regelden wij de start en met de subsidiepotten konden wij dat betalen.

13

Verder stond KBO-Brabant computers af die afkomstig waren van locatie Oudenbosch aan het PC-DoeMeeCentrum in Oudenbosch. Ook plaatselijk verleenden KBO’s medewerking. De KBO in HeeswijkDinther stond materiaal voor fotobewerking af aan een PC-DoeMeeCentrum. Via KBO Huijbergen konden afgeschreven boeken van het PC-DoeMeeCentrum hergebruikt worden door het centrum in Hoeven. Kring de Markstreek heeft de basis gelegd voor het PC-DoeMeeCentrum in Oudenbosch.

Het is fantastisch dat KBO-Brabant heeft meegeholpen dit project te starten. Want in het begin zwem je. Waardering ook voor de wijze waarop via telefonische interviews de informatie over de centra wordt ingewonnen.

Moeilijk te bereiken doelgroepen In de eerste helft van 2007 werd duidelijk dat het doel van 40 PCDoeMeeCentra enige tijd vóór het einde van het project al behaald zou zijn. In overleg met medewerkers van de Provincie Noord-Brabant is toen besloten extra aandacht te besteden aan het faciliteren van moeilijk te bereiken doelgroepen. Het project 50plusnet werd al enige tijd gepromoot. Afgesproken werd daarnaast eenmalig een financiële regeling aan te bieden aan ouderen met een laag inkomen en te proberen allochtone ouderen in enkele stedelijke wijken bij een PC-DoeMeeCentrum te betrekken. Eenzame ouderen 50plusnet is een website die vijftigplussers de gelegenheid biedt contact te zoeken met andere vijftigplussers, om een hobby te delen, met anderen te sporten, in een groep dagtochtjes te maken, etc. Je kunt er zelf een club opzetten of je bij een club aansluiten. NIGZ en SeniorWeb waren de initiatiefnemers. De achterliggende gedachte was dat dit project kan bijdragen aan vermindering van eenzaamheid onder ouderen. KBO-Brabant maakte in Brabant deze mogelijkheid breed bekend. Wat die stimulans heeft opgeleverd is van een afstand moeilijk te zeggen. Wel kon men op de website vinden dat Brabant lang de provincie met op één na de meeste deelnemers was.

14

Ouderen met een laag inkomen Vanaf september 2007 is aan ouderen met een laag inkomen de mogelijkheid geboden gratis een (beginners)cursus te volgen (maximale vergoeding €60,-). KBO-bestuurders en docenten van PC-DoeMeeCentra bemiddelden daarbij. Hoewel de periode vrij krap was is er ruimschoots gebruik gemaakt van deze financiële regeling. 36 Senioren volgden, aangemeld door een plaatselijke KBO-afdeling of door een PC-DoeMeeCentrum, een gratis cursus. 10 Centra verleenden hun medewerking bij het plaatsen van deze cursisten. Hieronder een overzicht.

KBO-afdeling of woonplaats cursist Huijbergen Netersel Gilze Wintelre Sint Michielsgestel Tilburg Hapert Helenaveen Oerle Maashees

Centra

Aantal cursisten

Huijbergen Hapert Gilze Wintelre Heeswijk-Dinther Tilburg Hapert Liessel Veldhoven Maashees

2 7 2 3 1 2 7 7 4 1

Allochtone ouderen Via een allochtone tussenpersoon, oud-medewerkster bij Stichting ZET, zijn stappen ondernomen allochtone ouderen binnen te halen in enkele stedelijke PC-DoeMeeCentra. Dat viel niet mee. Het was geen probleem via de netwerken van deze tussenpersoon potentiële allochtone gegadigden te vinden, maar na een gesprek met de docent schatte zij in dat het niveau van de cursus aan de hoge kant zou zijn. Een allochtone hulpdocent kan die drempel aanzienlijk verlagen. Het probleem ligt echter bij beide partijen. Niet alleen bij allochtone, maar ook bij autochtone ouderen moet de wens aanwezig zijn zoiets te laten slagen. Een open, flexibele instelling is nodig. Met het stellen van voorwaarden als: ‘Allochtone ouderen mogen meedoen maar ze moeten wel de Nederlandse taal goed spreken, al een computer thuis hebben staan om te oefenen en ze moeten zich aan ons aanpassen’ slaag je er waarschijnlijk niet in een multiculturele computercursus op te zetten. Andere PC-DoeMeeCentra zijn voor hun autochtone ouderen dikwijls minder streng. Zo’n open instelling is aangetroffen bij de contactpersoon van de stedelijke PC-DoeMeeCentra in Tilburg. Als alles meezit nemen daar begin 2008 vier of vijf allochtone ouderen deel aan een reguliere kennismakingscursus, ondersteund door een hulpdocent die hun eigen taal spreekt.

15

SeniorWeb, de expert De expertise van SeniorWeb werd op verschillende manieren ingezet: in de vorm van onderzoek, advies, antwoord op vragen, training, beschikbaar stellen van faciliteiten en ontwikkelen van materiaal. Onderzoek Om te weten welke gebieden vooral gestimuleerd moesten worden een PC-DoeMeeCentrum op te zetten was het nodig te weten waar al iets gebeurt en waar nog niet. Niemand heeft daar een betere kijk op dan SeniorWeb. Het lag voor de hand SeniorWeb te vragen een ‘witte vlekkenonderzoek’ te doen en dat is dan ook gebeurd. KBO-Brabant heeft de uitkomsten gebruikt. Ze hielpen doelgericht de kleine kernen te benaderen die daarvoor het eerste in aanmerking kwamen. Advies Advies in de Stuurgroep ICT Tijdens de jaren van het project PC-DoeMee werd om de paar maanden overlegd over de voortgang en het vervolg. Steeds was daar ook de directeur van SeniorWeb bij. Zijn inbreng, vanuit zijn ervaringen, hield de betrokkenen op het rechte spoor. Advies op maat aan PC-DoeMeeCentra Directe adviezen en contacten met PC-DoeMeeCentra waren er ook. De ene keer om een meningsverschil te helpen oplossen, de andere keer voor advies op maat of andere zaken. Antwoord op vragen van allerlei aard

Ja, wij stellen regelmatig vragen aan SeniorWeb, b.v. over de digitale camera. En daar krijgen wij dan antwoord op.

Vragen van de PC-DoeMeeCentra werden nooit tevergeefs aan SeniorWeb gesteld. Volop medewerking was er bijvoorbeeld bij het zoeken van bemensing van een stand PC-DoeMee tijdens de SeniorenExpo in Veldhoven.

16

Deskundigheidsbevordering De docenten van de PC-DoeMeeCentra konden deelnemen aan trainingen die door SeniorWeb georganiseerd werden. Aan de contactpersonen is gevraagd of zij van die mogelijkheid gebruik gemaakt hebben.

Heeft uw PC-DoeMeeCentrum gebruik gemaakt van de training(en) voor docenten van SeniorWeb? ja nee onbekend

Aantal centra

Percentage

22 11 1

65 32 3

Als reden om niet mee te doen werd meestal genoemd: ‘Onze docenten zijn al deskundig genoeg’ of ‘Wij zijn er nog niet aan toe gekomen’. Bij één PC-DoeMeeCentrum ging het om een principekwestie: men was het niet eens met de overeengekomen afdracht van €4,- per cursist. Desalniettemin volgde een aanzienlijk aantal docenten een of meer trainingen:

Training Vista, Breda, 3 december Office 2007, Breda, 6 december Didactiek, Breda, 7 december Vista, Eindhoven, 23 november Office 2007, Eindhoven, 26 nov. Didactiek, Eindhoven, 27 november

Aantal ingeschreven docenten 20 15 17 23 11 9

De tabel laat zien dat er vorig jaar 95 inschrijvingen waren voor de bovengenoemde 6 trainingen. En dat is nog niet alles. Ook namen afgevaardigden vanaf hun start deel aan een docententraining 50plusnet, aan ambassadeursdagen van SeniorWeb en aan trainingen als ‘Computeren zonder drempels’. Daarnaast waren er afgevaardigden aanwezig bij een door SeniorWeb georganiseerd symposium over computergebruik van ouderen in Nederland. Over deze activiteiten waren bij KBO-Brabant geen cijfers bekend. Ter beschikking stellen van faciliteiten De bij het project betrokken docenten konden gebruik maken van de website van SeniorWeb, zowel het open deel als het interne ambassadedeel. Eén van de voordelen voor KBO-Brabant was dat medewerkers antwoord konden geven op de vraag van bellers: ‘Waar moet ik zijn als ik een computercursus in mijn woonplaats wil volgen?’ Ontwikkelen van materiaal Op verzoek van KBO-Brabant heeft SeniorWeb een ‘Motivatiekit’ ontwikkeld voor non-liners. Meer hierover in het volgende hoofdstuk, over de toekomst van de PC-DoeMeeCentra.

17

Rabobank, het sociale gezicht

De samenwerking met de Rabobank is fantastisch: kleine gift, boeken, software. Ook kregen we onlangs van Rabobank Loon op Zand/Waalwijk middels Het Stimuleringsfonds van deze bank een waardecheque aangeboden waarvan we apparatuur konden aanschaffen, o.a. een beeldscherm. De Rabobank gaf computers. Elke 2 jaar worden er computers afgeschreven en aan het PCDM-centrum aangeboden. Al bij de start werd Rabobank Nederland bij het project betrokken. Hoewel de lokale Rabobanken autonoom zijn heeft een nationale aanbeveling wel impact. In het eerste jaar werden de West-Brabantse Rabobanken uitgenodigd om in Breda te luisteren naar wat het project PC-DoeMee inhoudt en waarom het zinvol is hun medewerking te verlenen. Niet alle Rabobanken waren er, maar de zaal zat wel vol. De landelijke aanbeveling was niet aan dovemans oren gedaan. Naast de provincie Noord-Brabant stonden de lokale Rabobanken met stip bovenaan de lijst van gulle gevers. Natuurlijk speelde daarbij ook een stukje eigenbelang mee; voor banken is het voordelig als veel ouderen kunnen internetbankieren. Toch liet men ook zijn sociale gezicht zien.

Subsidie werd zowel in de vorm van geld als goederen of anderszins gegeven. De geïnterviewden noemden: - geldbedragen; - materialensubsidie: computers, printer, server, software; - mappen en boeken; - gratis of goedkope cursus internetbankieren; - gratis gebruik van ruimte.

18

Stoppen? Geen denken aan! Het door de provincie gesubsidieerde project PC-DoeMee stopt. Maar niemand denkt er aan te stoppen, de lokale PC-DoeMeeCentra niet, KBO-Brabant niet.

De PC-DoeMeeCentra stoppen niet Hoe zien de PC-DoeMeeCentra hun toekomst over een jaar? Geen enkel centrum denkt dan al gestopt te zijn. De meeste centra hebben nog een wachtlijst en blijven gewoon doorgaan. Sommigen zien een verschuiving: minder aanmeldingen voor beginnerscursussen en meer voor herhalingscursussen, voortgezette cursussen of voor korte specifiek op de wensen van de cursist afgestemde workshops. Twee of drie contactpersonen weten het niet, ze wachten gewoon af.

Zolang er mensen zijn die zich aanmelden gaan wij door. Er blijft belangstelling. We hebben momenteel 30 mensen op de wachtlijst staan. Mensen blijven met plezier komen, KBO-leden, maar ook niet-leden. Het is opmerkelijk dat er ook steeds jongere mensen belangstelling tonen. Om die jongere ouderen tegemoet te komen geven we nu ook ’s avonds les. De centra gaan door. Samenwerken blijft belangrijk. Er komen nog altijd centra bij.

KBO-Brabant stopt niet Docenten van PC-DoeMeeCentra krijgen een eigen digitale ontmoetingsplek Onlangs is de nieuwe website van KBO-Brabant gestart. Het is pas een klein begin. Er liggen plannen deze website in te richten met veel interactieve mogelijkheden. De plannen voor het vervolg van PC-DoeMee horen daarbij. In het gesloten deel van de KBO-website wordt een groep PC-DoeMee aangemaakt. Daar kunnen bij PC-DoeMee betrokkenen vrijwillig gebruik van maken. In die omgeving kunnen ze ervaringen uitwisselen in een forum, nieuwsberichten plaatsen, bijeenkomsten plannen, etc. Hoe staan de PC-DoeMeeCentra zelf tegenover zo’n voor hen bestemde infrastructuur? ik zie zo’n infrastructuur wel zitten ja nee ik weet het niet

aantal centra 17 3 4

percentage 71 12 17

19

De meningen zijn overwegend positief, maar nogal afwachtend. Over het algemeen staat men er open voor. Wel moet doublure met de Ambassade van SeniorWeb voorkomen worden.

Dit is zeker het proberen waard. Ik sta daar niet negatief tegenover.

Ja, b.v. als we straks op Vista over moeten stakelen. Bij de aanpak daarvan kunnen we elkaar helpen.

Op zichzelf mooi. Als het mij maar geen extra tijd kost. Dat is geld weggooien. SeniorWeb heeft al een goede infrastructuur. Daar maken wij liever gebruik van dan van een eventuele infrastructuur voor PC-DoeMeeCentra. Ja, wat de een heeft kan de ander gebruiken.

Van non-liner naar onliner Alle docenten weten hoe moeilijk het is de achterblijvers, de mensen die de stap naar de computer nog altijd niet durven te zetten, over de streep te helpen. Om de docenten daarbij een handje te helpen is de ‘Motivatiekit’ ontwikkeld, een pakketje met materiaal dat hen naar de computer kan lokken. Deze motivatiekit is door SeniorWeb speciaal voor de PC-DoeMeeCentra gemaakt en is ook vanaf januari 2008 beschikbaar.

We gaan ‘Samen InterActief’ verder!

20

Boodschappen aan de provincie Noord-Brabant

De €1000,- startsubsidie van de provincie werd gebruikt voor computers en randapparatuur. Vaak ging het om tweedehands computers. Daarnaast kocht men met dit geld spullen voor de inrichting, zoals tafels en stoelen. Eén centrum betaalde het gehele project van het startbedrag. Aan de PC-DoeMeeCentra werd gevraagd of ze bij de afsluiting nog een boodschap voor de provincie willen achterlaten. Boodschappen kwamen er, in de vorm van dankwoorden, aanbevelingen en woorden van trots om het bereikte.

Woorden van dank voor het faciliteren van het project → Het is een goeie start geweest. Alleen waren we er nooit aan begonnen. → Dit is een buitengewoon goed initiatief. Dat blijkt wel uit de reacties van de mensen. → Een positieve actie van de provincie! Iedereen vond het een leuk initiatief. We doen dit werk met veel plezier, zowel de docenten als de cursisten. → Het is fantastisch dat de provincie heeft meegeholpen deze centra te starten. → Provincie, heel erg bedankt voor het beschikbaar stellen van financiën voor het kunnen opzetten en uitvoeren van zo’n geweldig project, want hiermee heeft u veel senioren op de digitale weg geholpen. Blijf de KBO-afdelingen financieel ondersteunen om soortgelijke projecten uit te kunnen voeren zodat senioren de digitale ontwikkelingen kunnen blijven volgen! → Het is een goeie actie geweest van de provincie dit te starten. De mensen zijn er hartstikke gelukkig mee. → Een geweldig project! Jammer dat ouderen niet meer gestimuleerd worden een computer aan te schaffen.

Woorden van dank voor de startsubsidie → Een positieve stap naar de ouderen die niet met de computer overweg kunnen. Hiermee hebben de ouderen een zet gekregen. Je kunt niet achterblijven, je moet het wel leren, want anders loop je over een jaar achter. En die € 1000,- was een mooie stimulans. → Wij waren blij met de mogelijkheden en de startsubsidie. Dit was een prettige manier. Hartelijk dank provincie dat u dit voor deze mensen hebt willen doen. → Als wij het geld van de provincie niet gekregen hadden hadden wij geen PC-DoeMeeCentrum van de grond kunnen krijgen; van de contributie van de leden alleen hadden we dit nooit kunnen doen! → Zonder de provincie hadden we nog geen 10% van de opstart kunnen betalen. Dit was een enorme stimulans. Het project ging bij ons overal leven. → Provincie, hou ’t laagdrempelig als u subsidie verleent. Mensen moeten laag in kunnen blijven stappen.

21

→ Door deze subsidie heeft de provincie mogelijk gemaakt dat veel ouderen uit hun isolement dan wel eenzaamheid zijn geraakt.

Aanbeveling: blijf doorgaan met dergelijke projecten! → Provincie, ga door en schep via subsidie mogelijkheden om de centra kwalitatief op peil te houden! → Ermee doorgaan, nog meer ouderen achter de computer! → Ga door met subsidie verstrekken! → Blijf het computergebruik van ouderen ondersteunen maar vooral stimuleren, zodat de mensen die dankzij dit project begonnen zijn doorzetten. Het is zo leuk! → Dit is een goed project geweest. Provincie, u zou het over een paar jaar nog eens moeten herhalen! → Het is zo jammer dat er steeds projecten starten die weer stoppen. Je krijgt subsidie voor het opstarten en dan is het los. De doelgroep heeft ook continuïteit nodig! Trek de stekker er niet uit als iets goed loopt! → U mag doorgaan met subsidie voor ICT-projecten! → Provincie, ga door met dit project, want het is voor ouderen heel belangrijk! → Provincie, blijf aandacht besteden aan de ouderen als het gaat om de PC! → Provincie, ga door, zodat via subsidie mogelijkheden geschapen kunnen worden om de centra kwalitatief op peil te houden! → Jammer dat er geen geld meer is. Al zou ’t maar zijn voor de mensen die de lessen slecht kunnen betalen. Wij wonen in een grensgebied. Veel mensen hebben over de grens gewerkt en daardoor een onvolledige AOW opgebouwd. Er wonen veel arme mensen in onze streek. Geld blijft nodig voor de mensen. → Provincie, geef subsidie zonder al te veel regeltjes. Wees niet te karig. Ga niet te star op het geld zitten. Nu zijn er te veel regels voor te weinig subsidie. De computer is toch immers één van de belangrijkste dingen! → Blijf a.u.b. de seniorenopleidingen stimuleren! Dit project was er een goed voorbeeld van. Gemeenten zouden hier ook meer aan kunnen doen. Wijs gemeenten erop dat ze wat vriendelijker moeten zijn tegenover senioren! → Interesseer ouderen om scherp te blijven door een laagdrempelig aanbod, in een ontspannen sfeer met weinig cursisten tegelijk en door het goedkoop te houden (kostendekkend).

Trots op het bereikte → Er waren tachtigers op ons PC-DoeMeeCentrum die www tegenkomen en ’t nut nog inzien van een computercursus. Petje af voor deze mensen die nog altijd mee willen doen! → We hebben het hier goed voor elkaar!

22

Bijlage - Overzicht PC-DoeMeeCentra 2003 t/m 2007 Versie 7 januari 2008

PC-DoeMeecentra 2003 Plaats 1. Huijbergen (gemeente Woensdrecht)

Naam en adresgegevens PC-DoeMeeCentrum PC-DoeMeeCentrum Huijbergen in Multifunctioneel Centrum De Kloek, Prior Borrekensstraat 1, 4635 BW Huijbergen

Naam en adresgegevens contactpersoon Henk Hoekstra, 0164-642675 Buntven 42, 4635 DC Huijbergen [email protected]

PC-DoeMeecentra 2004 Plaats 2. Almkerk (Land van Heusden en Altena)

Naam en adresgegevens PC-DoeMeeCentrum PC-DoeMeePlek in Zorgcentrum Antonia Burg. H. Blockstraat 22, 4286 CC Almkerk

3. Dussen (Land van Heusden en Altena)

PC-DoeMeePlek Dussen, De Molenwiek, Wilhelminaplantsoen 1, 4271 AX Dussen

4. Hank (Land van Heusden en Altena)

PC-DoeMeePlek Hank, De Dotter In ’t Rietwerf 1, 4273 CG Hank

5. Hapert (gemeente Bladel)

Computercentrum KBO Hapert in Steunpunt de Kloostertuin, Kerkstraat 21, 5527 EE Hapert. tel. 0497-384174 PC-DoeMeeCentrum Hoeven, Ouderensteunpunt De Halderberg 74, 4741 AG Hoeven

Naam en adresgegevens contactpersoon Contactpersoon in Land van Heusden en Altena: Frans van Woerkom, Violierstraat 4, 4261 DA Wijk en Aalburg, 0416-693774, [email protected] Contactpersoon in Land van Heusden en Altena: Frans van Woerkom, Violierstraat 4, 4261 DA Wijk en Aalburg, 0416-693774, [email protected] Contactpersoon in Land van Heusden en Altena: Frans van Woerkom, Violierstraat 4, 4261 DA Wijk en Aalburg, 0416-693774, [email protected] Anton Poppeliers, Bernhardstraat 2a, 5527 AZ Hapert, 0497-381244 [email protected] mevr T. (Tiny) Hack-Stroop, 0165-503129, Raadhuisplein 23, 4741 AN Hoeven, [email protected]

6. Hoeven

23

7. Brouwhuis (gemeente Helmond) 8. Oosterhout (Stad)

PC-DoeMeeCentrum KBO Brouwhuis Gemeenschapshuis De Loop, Peeleik 7, 5704 AP Brouwhuis PC-DoeMeeCentrum in De Bunthoef, Bloemhof 2 4904 CA Oosterhout

9. Rijswijk NB (Land van Heusden en Altena)

PC-DoeMeePlek Rijswijk, De Nijenburcht, Koperwiek 51, 4284 XA Rijswijk NB

10. Sleeuwijk (Land van Heusden en Altena)

PC-DoeMeePlek Sleeuwijk, Villa Kakelbont, Tienhont 1, 4254 CL Sleeuwijk

11. Teteringen (gemeente Breda)

PC-DoeMeeCentrum p.a. Stichting W.Zorgcentra Zuiderhout, Oosterhoutseweg 114, 4847 DE Teteringen

12. Ulicoten (gemeente Baarle-Nassau)

PC-DoeMeeCentrum p.a. ’t Dorpshuis, Dorpsstraat 40, 5113 TE Ulicoten

13. Wagenberg (gemeente Drimmelen)

PC-DoeMeePlek Wagenberg, S.C.I.W. Kerkstraat 22, 4845 ED Wagenberg 076-5934095 PC-DoeMeecentum KBO-Wanroij, GM School, Noordstraat 11, 5446 BB Wanroij

14. Wanroij (gemeente Sint Anthonis)

24

dhr. Ton de Bruijn, Baroniehof 111, 5709 HK Helmond, 0492-512833, [email protected] mevr. A.G.M (Netty) Rutjes-van Noort, 0162-426218, Kuiperijhof 118, 4902 DE Oosterhout Contactpersoon in Land van Heusden en Altena: Frans van Woerkom, Violierstraat 4, 4261 DA Wijk en Aalburg, 0416-693774, [email protected] Contactpersoon in Land van Heusden en Altena: Frans van Woerkom, Violierstraat 4, 4261 DA Wijk en Aalburg, 0416-693774, [email protected] Bert Verbruggen, 076-5812369, Aanstede 15, 4847 HL Teteringen, [email protected] of mw. M.C.E. Kuijs, 076-5784000 [email protected] Piet Geerts, 013-5199861 of 013-5199538 Chaamseweg-Hazenberg 1B 5113 BH Ulicoten [email protected] L. van Delden, 076-5938370 [email protected] of [email protected] Harrie van Duijnhoven, Lindenlaan 5 5446 AS Wanroij, 0485-451694 (12-13 u. en na 17.00 u.) [email protected]

15. Waspik

PC-DoeMeeCentrum ’t Schooltje, Karmelietenstraat 56, Waspik

16. Nieuwendijk (Land van Heusden en Altena)

PC-DoemeePlek Werkendam Dienstencentrum Singel, Singel 16c 4255 HD Werkendam [email protected] PC-DoeMeeCentrum p.a. Gemeenschapshuis De Rosdoek, Akkerweg 1, 5513 AR Wintelre, 040-2051444

17. Wintelre (gemeente Eersel)

PC-DoeMeeCentra - Overzicht 2005 Datum Naam en adresgegevens PC-DoeMeeCentrum 18. Aarle-Rixtel Computerruimte KBO, Mariëngaarde, Bosscheweg 20, 5735 GV Aarle-Rixtel 19. Alphen/Chaam

20. Andel (Land van Heusden en Altena)

21. Boerdonk 22. Gilze

PC-DoeMeeCentrum p.a. Cultureel Centrum Den Heuvel Heuvelstraat 5 5131 AP Alphen NB 013-5081608 PC-DoeMeePlek Andel, De Notenhoff, Lijsterplein 9, 4281 PA Andel

PC-DoeMeeCentrum Den Hazenpot Past.v. Schijndelstr. 37, 5469 PS Boerdonk PC-DoeMeeCentrum in Villa Mol, Bisschop de Vetplein 1, 5126 CA Gilze

J. Frensen, 0416-313515 Goudplevier 13, 5165 KG Waspik [email protected] Contactpersoon in Land van Heusden en Altena: Frans van Woerkom, Violierstraat 4, 4261 DA Wijk en Aalburg, 0416-693774, [email protected] KBO afd. Wintelre, werkgroep “PC-DoeMee”, 040-2055073 G. Schenning, [email protected]

Naam en adresgegevens contactpersoon C. Verschuuren, 0492-382151 De Vinken 15, 5735 EM Aarle-Rixtel [email protected] Ton Schoonderwoerd, 013-5082384, [email protected] Contactpersoon in Land van Heusden en Altena: Frans van Woerkom, Violierstraat 4, 4261 DA Wijk en Aalburg, 0416-693774, [email protected] Rini Weyers, 06-30660222 of Cor Biemans 0492-465530 [email protected] Ad Willems 0161-451719 [email protected]

25

Datum 23. Grave

24. Heeswijk-Dinther (gemeente Bernheze)

25. Hilvarenbeek

26. Klein Zundert (gemeente Zundert)

Naam en adresgegevens PC-DoeMeeCentrum PC-DoeMeeCentrum in Wijkcentrum Esterade, t.a.v. RIGOM Maasland / SeniorWeb, Estersveldlaan 41, 5361 HR Grave Soc.Cultureel Centrum Servaes, t.a.v. D.O.P. Digitale Ontmoetingsplaats,Raadhuisplein 24, 5473 GC Heeswijk-Dinther

locatie helpdesk: Cultureel Centrum Elckerlijc, Koestraat 52, 5081 BC Hilvarenbeek, 013 5051498. Locatie lessen.workshops: Rabobank Hilvarenbeek-Diessen, Vrijthof 1, 5081 CA Hilvarenbeek PC-DoeMeeCentum Levenslust Klein Zundertseweg 60, 4882 BH Klein Zundert

27. Lage Zwaluwe (gemeente Drimmelen)

Senioren Computer Informatie, Plantsoen 14, 4926 RB Lage Zwaluwe 0168-482788, [email protected]

28. Maashees (gemeente Boxmeer)

PC-DoeMeeCentrum voor senioren Basisschool St. Antonius De Goeijstraat 1, 5823 AH Maashees, 0478-636584 d’Altenaer, d’Altenaer 9a, 4251 TW Werkendam [email protected]

29. Werkendam (Land van Heusden en Altena)

26

Naam en adresgegevens contactpersoon Ed Offermans Geen contactgegevens bekend. Ben Beeftink, 0413-291924, Donkerendijk 44, 5473 CS Heeswijk Dinther [email protected] of SWO Boekel/Uden/Veghel, t.a.v. Thijs Braam, Wilgenstraat 17 5461 EA Veghel 0413-367309 [email protected] H.G. van Beusekom, 013-5052373, [email protected] p/a. Ant. Coolenlaan 2, 5081 ST Hilvarenbeek

C. Monden, 076-5972754, Klein Zundertseweg 24b, 4881 BG Zundert [email protected] P.J. Lagerwey, 06-22562072, Noord-Brabantlaan 7, 4926 BX Lage Zwaluwe [email protected] P.Wennekers-Keijsers, 0478-636233 Mgr. Geurtsstraat 35, 5823 AC Maashees [email protected] Contactpersoon in Land van Heusden en Altena: Frans van Woerkom, Violierstraat 4, 4261 DA Wijk en Aalburg, 0416-693774, [email protected]

Datum 30. Oisterwijk 31. Reusel-De Mierden 32. Ulvenhout (gemeente Breda)

Naam en adresgegevens PC-DoeMeeCentrum PC-DoeMeeCentrum in J.C. Demo, Molenstraat 1, 5061 HB Oisterwijk D’n Aachterum t.a.v. PC-DoeMeeCentrum Korenbocht 50, 5541 BZ Reusel, 0497-644057 SCC De Pekhoeve, Dorpstraat 94, 4854 CN Ulvenhout

33. Veen (Land van Heusden en Altena)

PC-DoeMeePlek Veen, Vlaeshoff Weth. v.d. Polstraat 21 4264 RD Veen

34. Volkel (gemeente Uden)

De Sprong, t.a.v. PC-DoeMeeCentum Volkel, Aert Willemsstraat 8, 5408 AL Volkel 0413-272956 PC-DoeMeePlek Wijk en Aalburg Bibliotheek Aalburg, Perzikstraat 7, 4261 KC Wijk en Aalburg

35. Wijk en Aalburg (Land van Heusden en Altena)

36. Maasdriel

37. Veghel Zuid/De Leest

PC-DoeMeeCentrum in Dorpshuis De Parel, Kerkstraat 7, 5328 AA, Rossum 0418 661519 KBO Leer- en DoeMeeCentrum, Thorbeckelaan 20, 5463 BM Veghel 0413-362381

Naam en adresgegevens contactpersoon B.R.Bakker, 013-5215496, of Frans Freijse 013-5215396, [email protected] Piet Janssen, 0497-642243, Kloostertuin 19, 5541 BW Reusel, [email protected] mevr. Astrid Hoogerheijde, 076-5616440, Reijnouwenstraat 63, 8434 MB Breda, [email protected] Contactpersoon in Land van Heusden en Altena: Frans van Woerkom, Violierstraat 4, 4261 DA Wijk en Aalburg, 0416-693774, [email protected] J.A. Jans, 0413-273699 Hoge Randweg 11, 5408 NA Volkel [email protected] Contactpersoon in Land van Heusden en Altena: Frans van Woerkom, Violierstraat 4, 4261 DA Wijk en Aalburg, 0416-693774, [email protected] Toon Hooijmans, 0418-632748, Sint Annatroonstraat 51, 5331 AA Kerkdriel, [email protected] J. (Jan) Sleegers, 06-22925219 Geulstraat 26, 5463 RL Veghel [email protected]

27

PC-DoeMeecentra overzicht 2006-2007 Datum Naam en adresgegevens PC-DoeMeeCentrum 38. Bavel Parochiecentrum Bavel, t.a.v. PC(gemeente Breda) DoeMeeCentrum, Kloosterstraat 1-3, 4854 CL Bavel 39. Helvoirt PC-DoeMeeCentrum OuderenVereniging (gemeente Haaren) Helvoirt, Kloosterstraat 2, 5268 AC Helvoirt 40. Tilburg – Reeshof PC-DoeMeeCentrum in Bibliotheek Heyhoef, Kerkenbosplaats 3 5045 NG Tilburg

41.

Tilburg – Oud-Noord

PC-DoeMeeCentrum in Wijkcentrum de Poorten, Hasseltstraat 194, 5046 LP Tilburg

42.

De Moer (gemeente Loon op Zand)

PC-DoeMeeCentrum in ’t Moeruiltje, Middelstraat 24, 5176 NJ De Moer

43.

Liessel

PC-DoeMeeCentrum in Gemeenschapshuis ‘De Kastanje’, Hoofdstraat 62, 5757 AT Liessel

44.

Venhorst

PC-DoeMeeCentrum in Gemeenschapshuis de Horst, Sint Josephplein 14, 5428 GL Venhorst

45.

Oudenbosch

PC-DoeMeecentrum De Markstreek Polderstraat 2A, 4731 JH Oudenbosch

28

Naam en adresgegevens contactpersoon J.F.J.Mertens 0161-437140 [email protected] Edward de Vries 0411-643794, [email protected] A. Melis, 013-5424786 Molenbochtstraat 27, 5014 EM Tilburg [email protected] of Jos van Korven 013-8500789 [email protected] A. Melis, 013 5424786 Molenbochtstraat 27, 5014 EM Tilburg [email protected] of Jos van Korven 013-8500789 [email protected] J. v.d. Hoven, 013-5159204 Middenstraat 37, 5176 NH De Moer [email protected] mevr. L. van Otterdijk-Manders, Nieuwstraat 26, 5757 AT Liessel [email protected] J.M. Vogelzang, 0492-324855 Noordstraat 2, 5428 NR Venhorst [email protected] Jack Donkers (06) 20 78 85 31 Repinge 2, 4741 DE Hoeven [email protected]