s tichting ouw esearch logistiek in de bouw Copyright SBR, Rotterdam

s tichting

ouw

esearch

logistiek in de bouw

©Copyright SBR, Rotterdam

rapporteur: ing. I. Bontekoe


stichting bouwIfi'esearch

logistiek in de bouw

Rotterdam, 1989


De stichting stelt zich ten doel: a. in de bouwnijverheid produktiviteit en kwaliteit te verhogen, en de continuïteit in de werkgelegenheid te bevorderen; b. de kennis op het terrein van de bouwnijverheid te vergroten en te verspreiden naar en binnen alle organisaties waarmede de stichting een relatie onderhoudt; c. voorts al hetgeen dat met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords. De stichting en degenen die aan deze publikatie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken - volgens de huidige stand van wetenschap en techniek - van de in deze publikatie vervatte gegevens. Nochtans moet de mogelijkheid dat zich toch onjuistheden in deze publikatie zouden bevinden niet worden uitgesloten. Degene die van deze publikatie gebruik maakt, aanvaardt daarvoor het risico. De stichting sluit, mede ten behoeve van degenen die aan deze publikatie hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van informatie in deze publikatie.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Stichting Bouwresearch. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permis sion from the Stichting Bouwresearch. \


INHOUD

INHOUD

Woord Vooraf ................................................. " ............... 4 Samenvatting .................................................................6 Summary .....................................................................8 A

Algemeen Deel .............. '. '.................................................9

1

Inleiding .....................................................................11

2

Logistiek als kennisveld .................... ' ................................... 14

3

4

5

2.1

'Het werkterrein van de logistiek .............................................14

2.2

Integrale goederenstroombeheersing .................................. '...... 14

2.3

De voorraadproblematiek ..................................................15

2.4

Automatiseringsaspecten ..................................................16

2.5

De rol van ontkoppel punten ................................................17

2.6

Bedrijfstypen ...........................................................17

De bouw als bijzonder aandachtsveld in de logistiek . ...............................20 3.1

Sturingsmogelijkheden van het bouwbedrijf ....................................20

3.2

Ontwikkelingen op het vlak van procesintegratie ................................21

3.3

Aspecten van de projectgewijze produktie .................. ; .................. 22

3.4

Voorraden in de bouw ....................................................23

De logistiek van het bouwen nader bezien ........................................25 4.1

De logistiek vanuit systeemoogpunt ..........................................25

4.2

De logistiek vanuit procesoogpunt ...........................................27

Hoe te komen tot verbeteringen .................................................33 5.1

Uitgangspunten .........................................................33

5.2

Aanpak ................................................................34

. ................................................................39

B·

Deelstudies

1

Gipsblok-scheidingswanden ..................... '.............................. .40

2

Woningverbetering ............................................................58

3

Constructieve kernen van gebouwen .............................................78 Literatuurlijst .................................................................103 (Zie voor de inhoud van de deelstudies de betreffende deelstudies zelf.)

Stichting Bouwresearch ©Copyright SBR, Rotterdam

3

LOGISTIEK IN DE BOUW

WOORD VOORAF

Allerlei concepten ter verhoging van de efficiency van industriële processen worden aangeboden. Ze leveren echter naast voldoening maar al te vaak ook teleurstelling op. Of de logistiek ook tot deze voorbijgaande stoet van gemiste kansen behoort, hangt af van de inhoud en reikwijdte die men eraan geeft. De premissen van logistieke concepten worden gevormd door de bereidheid tot samengaan van betrokken partijen en de betrouwbaarheid van hun wederkerige prestaties. De uitkomst van logistieke inspanning wordt hoofdzakelijk bepaald door de mate waarin aan deze premissen wordt voldaan. De voor samenwerking in aanmerking komende partijen worden nog steeds te veel gezocht binnen de begrenzingen van een enkele onderneming. Nu kan daar nog altijd leuk worden gescoord, omdat de afdelingen van ondernemingen door eigen budgetten en daarvan afgeleide verantwoordelijkheden, zich gedragen alsof zij van verschillenden huize zijn. In ruimer verband echter, waar de grote kansen liggen, geldt nog meer dat wij zelfs samenwerken alleen doen. Het is nu eenmaal moeilijker om voordelen te delen dan om kosten toe te rekenen! De betrouwbaarheid - tweede premisse voor logistiek beleid - wordt vaak vereenzelvigd met het begrip 'just in time', maar omvat meer! Naast het tijdsaspect is er ook de betrouwbaarheid van vorm, plaats en kosten. Hierbij is kWaliteit betrokken. Eigenlijk zouden dus kwaliteitsinspanningen met dit logistieke doel moeten worden verenigd. In de bouw tekent zich de overgang af van het ambachtelijke bouwen, naar het bouwen in de vorm van het assembleren van elders vervaardigde elementen en componenten. Dit vraagt in toenemende mate samenwerking met leveranciers en 'just in time' -leveringen. Comaker-ships komen dan nadrukkelijk in zicht. Ook de overheid ziet het belang van deze ontwikkeling voor het Nederlandse bedrijfsleven in. In de in 1987 gestarte voorlichtingscampagne van het Ministerie van Economische Zaken 'Kansrijk Ondernemen' wordt veel aandacht besteed aan de logistiek als beleidsterrein voor het verbeteren van de concurrentiepositie van de N.V. Nederland. 'Bouwen is transporteren' wordt wel eens gezegd. Hoewel een dergelijke kernachtige uitdrukking voorbij gaat aan andere belangrijke aspecten van het bouwen maakt ze duidelijk dat in de bouw een procesbepalend gegeven is. Het is ook een aanwijzing, dat het noodzakelijk is dit onderdeel bij voortduring op z'n

efficiency te beoordelen. Vooralsnog richten publikaties en vakliteratuur op logistiek gebied zich voornamelijk op industrie, handel en transport. Overigens behoort daartoe ook een aantal bedrijven, dat in meer of mindere mate betrokken is bij het bouwproces, namelijk de toeleveranciers van materialen en deelprodukten. Bezien echter vanuit het meest actuele aspect van het bouwen - namelijk het realiseren van bouwwerken op locatie - is er nog weinig gestructureerde kennis beschikbaar. Het hiervoor genoemde gegeven was voor de Stichting Bouwresearch een belangrijk motief onderzoek naar 'logistiek in de bouw' op gang te brengen. Een andere overweging daarvoor was het feit dat de resultaten van eerdere meer op traditionele elementen van de logistiek gerichte SBR-onderzoeken, 'Transport op de bouwplaats' (1965) en 'Transport bij het bouwproces' (1977) herziening of aanvulling behoeven. Het gaat nu vooral om de wijze waarop bouwprocessen zijn ingericht en om het verbeteren van de beheersbaarheid daarvan. Doel van het onderzoek was hoofdzakelijk: na te gaan in hoeverre logistieke principes toegepast voor procesverbetering in het algemeen vertaald zouden kunnen worden voor de bouw. De studie-opdracht voorzag daarbij in de ontwikkeling van een algemeen inleidend deel als 'handvat voor analyse' en in toegespitst onderzoek bij een drietal te selecteren deelprocessen in de bouw. Als geparachuteerde voorzitter van de onderzoekscommissie, die slechts overnam wat prof. Van Dijk was begonnen, maar door langdurig buitenlands verblijf moest afbreken, past mij hem voor de doeltreffende aanpak te bedanken en de medeleden van de commissie en de coördinator mijn erkentelijkheid te betuigen voor hun grote inzet en loyaliteit. De heer Bontekoe past speciale vermelding voor de wijze, waarop hij zich als onderzoeker / rapporteur van zijn opdracht heeft gekweten. Een apart woord van dank ten slotte wil ik graag wijden aan de verschillende bedrijven die aan het onderzoek hebben meegewerkt. Zij stelden zodanige informatie beschikbaar dat deze rapportage ook gekwantificeerde resultaten kan bevatten. prof.ir. G.Ch. Meeuse, voorzitter van de studiecommissie.

4 ©Copyright SBR, Rotterdam

WOORD VOORAF

D De commissie De studiecommissie was als volgt samengesteld: Prof.ir. G.Ch. Meeuse - Schiedam; voorzitter Prof. drs. W. van Dijk; (voorzitter tot 30-8-1988) ing. K.J.E.J. Gommers-Stichting Bouwresearch, Rotterdam; coördinator ir. P.G.A.M. Akerboom - De Ruiter Bedrijfsmaterieel B.V., Halfweg W. Penningdevries - Pauwen Penningdevries, architecten BNA/BNI, Rotterdam ing. E.H. de Groot - Stichting BOB, 's-Gravenhage ing. Th. Kenter - Nedam B.V., Amsterdam W. de Kruijff - Era Bouw B.V., Zoetermeer G.A.W. Nuyten - BMWT / Stichting Logistica, Gouda P. Stribos - Wilma Bouw B.V., Weert J. Kanis - NEHEM, 's-Hertogenbosch ir. A. van der Lee - NEHEM, 's-Hertogenbosch ing. I. Bontekoe - Bureau voor materieelbeleid en logistiek in de bouw, Reeuwijk; rapporteur

Vormgeving: Jas Kooren, GRiD/Graphics, Illustration & Design, Hoofddorp. Stichting Bouwresearch


5


SAMENVATTING

De toepassing van logistieke principes blijkt in de industrie een effectief middel om tot produktieverbetering te komen. Dit vooral gezien tegen de achtergrond van een grilliger geworden afzetpatroon van prod ukten (vraagrnarkt). Door een bepaalde wijze van goederenstroombeheersing wordt een meer flexibele procesgang verkregen met zo min mogelijk omschakel- en aansluitverliezen. Een belangrijke 'ingang' om tot een dergelijke goederenstroombeheersing te komen is het onder verdenking stellen van voorraden. Voorraden zowel in de zin van voorraden gereed produkt als van materiaalvoorraden in de produktiefase. Deze laatste blijken nogal eens zwakke plekken in de procesgang te maskeren. Zwakke plekken die zich onder meer manifesteren in de vorm van storingsgevoeligheid, lange omsteltijden en onbetrouwbaarheid van leverafspraken. Voorraden geven dus in zekere zin uitdrukking aan een te lange procestijd. In deze studie is onderzocht hoe logistieke therapieën voor de industrie toepasbaar gemaakt kunnen worden voor de bouw. De aanpak van dit onderzoek ademt daarbij een pragmatische geest. Nadat in eerste instantie in algemene zin uitgangspunten voor analyse en aanwijzigingen voor verbetering zijn ontwikkeld, richt het feitelijke onderzoek zich op een drietal geselecteerde deelprocessen. De gekozen opzet beoogt door concretisering van het probleemveld in verschillende produktie-situaties de theorie hanteerbaar te maken voor de praktijk. Een eerste oriëntatie maakte al duidelijk dat de bouw als voortbrengingssysteem van produkten zich duidelijk onderscheidt van de industrie. De bouw is een typisch voorbeeld van projectgewijze produktie die bovendien op locatie wordt uitgevoerd. Vooral dit laatste aspect heeft zeer eigensoortige gevolgen. Allereerst gaat het hier niet alleen om een goederenstroom naar de werkplek maar ook om een 'mensenstroom' naar en van de werkplek. Beide stromen worden sterk door locatie-aspecten gedomineerd. Verder leggen de gehanteerde werktechnieken vaak beperkingen op aan een ononderbroken of snellere voortgang. Een ander belangrijk punt waarin de bouw zich onderscheidt van de industrie is het 'veel-partijenmodel'. Dit levert een fundamentele zwakte op uit een oogpunt van logistieke besturing. Immers, waar in de industrie waar sprake is van een tamelijk vaste produktiestructuur - functiescheidingen logistiek gezien "al als een

6

remmende factor worden ervaren (deeloptimalisaties zijn vaak strijdig met een optimaal totaalresultaat) geldt dat voor de bouw in nog veel sterkere mate. In de hoofdstukken 3: 'De bouw als bijzonder aandachtsveld in de logistiek' en 4: 'De logistiek van het bouwen nader bezien' wordt uitvoerig ingegaan op de handicaps voor procesoptimalisering in de bouw. Aanbevolen wordt vervolgens de problemen afgebakend en stelselmatig aan te pakken. In hoofdstuk 5: 'Hoe te komen tot verbeteringen' wordt daarvoor een beknopt scenario aangedragen.De grote lijn bij dit scenario is: met een 'logistiek oog' naar de procesgang kijken en vervolgens voor de gesignaleerde zwakten creatieve oplossingen bedenken. Hoe een en ander concreet in z'n werk gaat blijkt uit de toegevoegde studies van de deelprocessen. Een algemene conclusie uit het inleidende deel is dat in veel gevallen ondernemingsoverstijgende actie en soms zelfs branche-overstijgende actie nodig is om fundamentele verbeteringen van de grond te krijgen. Dit is in feite de logistieke uitdaging waar de bouw voor staat. De selectie van de deelprocessen is successievelijk en lopende het onderzoek tot stand gekomen. Hoewel aan de gemaakte keuze wel een zekere motivatie ten grondslag ligt moet ze toch als betrekkelijk willekeurig worden aangemerkt. Wel is gezocht naar deelprocessen die een zekere voorbeeldfunctie kunnen vervullen voor belangrijke marktsegmenten in de bouw. De volgende processen zijn geselecteerd: • Het vervaardigen van scheidingswanden van gipsblokken (afbouwfase woningnieuwbouw ) • Het verbeteren van binnenruimten van bestaande woningen (activiteit in het kader van renovatie en onderhoud) • Het maken van constructieve kernen in gebouwen (utiliteitsbouw).

De gehanteerde ondertitels bij de betreffende deelstudies geven een indicatie van de te bereiken gunstige effecten. Bij gipsblok-scheiqingswanden gaat het daarbij om een kortere bouwtijd (van de woning) en betere arbeidsomstandigheden, bij woningverbetering om minder overlast (voor de bewoners) en lagere proceskosten en bij gebouwkernen om het wegnemen van voortgangsbelemmeringen, c.q. het winnen van bouwtijd.


SAMENV ATTING

Op grond van de onderzoeksresultaten bij de onderzochte deelprocessen mag worden aangenomen dat vele andere deelprocessen voor verbetering in aanmerking komen. Er ligt dus nog een omvangrijk terrein voor onderzoek en proces verbetering door toepassing van logistiek open.

Vooral de afbouwfase biedt, naar het oordeel:va.r:t de studiecommissie, perspectieven. -, .. Vormen van procesintegratie en het beter benutten van sturingsmogelijkheden door de hoofdaannemer zijn hier belangrijke thema' s.

Stichting Bouwresearch



SUMMARY The application of the principles of logistics in industry appears to lead to improved production. This can be seen particularly when viewed against the background of unpredictable markets for products. A more flexible sequence of processes which minimizes possible losses related to fluctuations and the time required to adapt to new processes can be obtained by applying certain methods of controIling the flow of materials and products. Fundamental to achieving such con trol is the careful avoidance of problems related to stocks. "Stocks" is used here in the sense.of finished products and also the materials used in the production phase. "Shortage of materiais" is often given as an excuse to cover up weak points in the production process. Such weak points manifest themselves, for example, in oversensitivity to interruptions, the relatively long turnaround period required to adapt to new situations, and unreliable delivery dates. The "stock" situation therefor can, in one sen se, give a (false) impression of a process period being excessively long. In this study investigations have been carried out into how logistics therapy can be made applicable in the building industry; a pragmatic approach was adopted. The initial stages of the study concentrated on developing the bases for analysis and identifying the areas where improvements are required. The investigation was then directed at three particular sub-processes. The form of the investigation was aimed at adapting the theory in such a way that it could be applied by the building industry and to achieve this was based on the identification of the problem areas encountered in various production situations. An initial evaluation clearly showed that the building industry as a production system is very different from industry in genera!. The building industry is typically one in which production is project-oriented and is carried out on site. This has specific consequences. First of there is not only a flow of materials to the building site, but also a flow of people, both flow streams being influenced strongly by aspects of location. In addition, working methods often do not lend themselves to unbroken or rapid progress. Another important way in which the building industry differs from other industries is that it is often a "multiparty model". This leads to a fundamental weakness in logistics management. Certainly where in industry generally one can think in terms of a fairly fixed production structure, the logistic division of function is always found to be a delaying factor, particularly in the buil-

ding industry. In addition component optimization is often in opposition to the optimum overall result. Chapter 3, "The building industry as an unusual subject in logistics" and Chapter 4 "Logistics in the building industry-further considerations" ,go comprehensively into the handicaps to process optimization in the industry. Recommendations are then made for a systematic approach to sol ving the problems. To illustrate this approach Chapter 5, "How to achieve improvements", presents a concise scenario, the theme of which is: observe the production process with a 'logistical eye' and then consider creative solutions for the weak points identified. How the solutions are applied in practice is shown in case-studies of three sub-processes. A genera I conclusion from the first part of the study is that in many cases measures need to be taken to achieve fundamental improvements. These are sometimes outside of the scope of the company and even sometimes outside of the scope of the building industry itself. This is, in fact, the challenge of logistics facing the building industry. was made gradually The selection of the during the course of the investigation. Athough there were certain reasons for the choice, the sub-processes still had to be considered rather arbitrarily. Sub-processes were sought which satisfy particular examples of important market segments in the building industry. The following processes were selected: • The construction of plaster block dividing walls (finishing phase new houses). • Improvements to the interiors of existing houses (activities within theframework ofrenovation and maintenance). • Manufacture of structural cores to buildings (utility buildings).

Based on the results of the investigations into these sub-processes it can be assumed that improvements are possible in many other sub-processes. There is therefor still a very large area of investigation and process improvement open to the application of logistics. In the opinion of the Study Commission this is particularly so in the case of the finishing phase. Forms of process integration and improved supervision by the main contractor are important aspects in this respect.


s tichting ouw esearch logistiek in de bouw Copyright SBR, Rotterdam

Recommend Documents