S
T HAPPENS?
Big data en de Bouw SPARK NOVEMBER 2015
‘Technology is neither good nor bad; nor is it neutral... technology’s interaction with the social ecology is such that technical developments frequently have environmental, social, and human consequences that go far beyond the immediate purposes of the technical devices and practices themselves. Melvin Kranzberg
HET BESTE IDEE VAN 2015?
HET BESTE IDEE VAN 2015?
Geen nieuwe ontwikkeling dus, want ook sensoren maken op dit moment al veel mogelijk en zijn breed toegepast in de bouw. Denk aan veranderend licht in de openbare ruimte, gerichte schoonmaak van gebruikte ruimtes door toepassing van warmtesensoren, verkeersmetingen die verbeterde doorstroming opleveren, trilmetingen die wegkwaliteit analyseren, enzovoorts. Op deze manier wordt er, ook door de bouw, al veelvuldig gebruik van gemaakt. Maar wat biedt de toekomst? De belofte is dat met Big Data de gebouwde omgeving nog groener, efficiënter en veiliger kan worden. Bijna zelfsturend en daarmee uiterst ‘lean’. Daarmee kan de bouwsector veel consumentgerichter, lees real time, bouwen, ontwikkelen en onderhouden. Met minder faalkosten,
Big Data: een gouden idee met verstrekkende gevolgen voor hoe we wonen, werken en leven, nu en in de toekomst. De nieuwe stoommachine, elektriciteit of chip. Een radicale verandering. Of toch niet? Afgelopen jaar stonden kranten en onderzoeksrapporten bol van de kansen die Big Data worden toegedicht. Neergezet als een nieuwe stuwende kracht voor economie en groei. Niet in de laatste plaats voor de gebouwde omgeving en daarmee ook de bouwsector, want juist daar kan, met deze techniek, een nieuw dataplatform ontstaan.
Big Data zijn niet nieuw, maar leveren wel in rap tempo oneindig veel informatie op, zodat voorspellende kracht ontstaat. Hiermee kun je gedrag of verbruik van een object, locatie of ruimte gaan voorspellen en zo ‘slimmer’ plannen, ontwerpen of inkopen. En dat levert efficiency, inzicht en nieuwe ideeën op. Het
een lager risicoprofiel en een snellere doorlooptijd. Bovendien biedt het de kans om, vanuit nieuwe contractvormen en in exploitatie van vastgoed, de levenscyclus te verbeteren. Omstandigheden die de sector, juist nu door een aanhoudend schrale markt, heel goed kan gebruiken. Maar zijn Big Data daarmee een simpel een-tweetje voor de bouw of een utopie? Is de bouwsector de geëigende partij om deze kans te verzilveren? Kan de sector zo tot verbetering en risicoreductie komen? Leent een uniek ontwerp, dat in de bouw gemeengoed is, zich wel voor deze methodiek? Hoe gaat de sector de bulk aan gegevens analyseren en toepassen? Hoe zit dat met privacy? Als kenniscampus voor de gebouwde omgeving, met verandering en ‘verslimming’ als doel, onderzocht SPARK de impact van Big Data op de gebouwde omgeving. Is Big Data werkelijk het beste idee van 2015 voor de sector? SPARK toetste en sprak met experts. Het resultaat daarvan is vervat dit rapport.
nieuwe aan Big Data hangt samen met technologische en maatschappelijke ontwikkelingen als de hoeveelheid smartphones, de daarmee samenhangende sterke groei van informatie, de dichtheid van het Wi-Fi netwerk, de rekenkracht van computers en integratie van datatechniek met andere objecten. Voor de bouwsector kan Big Data meer zijn dan deze technologische ontwikkeling. Als realisator van de nieuwe infrastructuur van sensoren en andere datatechniek levert Big Data in de eerste plaats new business. Daarvoor doet de sector niets meer dan bouwen wat de klant vraagt. Iets dat men altijd al doet, maar geen sleutel tot hogere marges oplevert. Als provider van die data-infrastructuur kan de bouwsector in theorie wél een andere rol innemen. Door data te verzamelen, te analyseren en de exploitatie of het gebruik en voor klanten op af te stemmen. Een unieke rol die meer verantwoordelijkheid verlangt en mogelijk meer marge oplevert. Design, Build, Finance, Maintain & Operate (DBFMO) contracten voorzien al steeds meer in dit soort prestatieafspraken. Zinspelend op deze prestatieafspraken, ontwikkelen bouwers steeds meer slimme oplossingen die de levenscyclus van hun producten kan vergroten en de kosten en risico’s beheersbaar houdt. Dat doen zij niet zelf, maar vooral vanuit samenwerking met andere, en meer gespecialiseerde partners, in de keten.
4
With our days and nights increasingly stretched across the vastness of megacities, we’ve turned to these smart little gadgets to keep it all synchronized. It’s no accident that the most common text message, sent billions of times a year all over the world, is ‘where r u? Anthony Townsend 5
Definitie
trouwbaarder. Ook de opslagcapaciteit en rekencapaci-
De afgelopen tijd zijn veel definities over Big Data ver-
teit van computers is enorm toegenomen, onder andere
schenen. Niet iedereen is het eens over de juiste be-
door ‘cloud oplossingen’. En tot slot niet onbelangrijk: de
schrijving van de term. Gaat het om grote datasets? Hoe
opkomst van presentatietechnieken maakt het mogelijk
groot is groot? Of beschrijft Big Data een technologische
data inzichtelijk te maken voor velen en daarmee impact
ontwikkeling, of juist een maatschappelijke of marke-
te creëren.
tingontwikkeling? Bij Big Data gaat het in ieder geval over een flinke verzameling data van waaruit je logische
Hiermee zou je een efficiencyslag kunnen maken, pro-
verbanden kunt halen. Deze verzameling verbanden
cessen leaner en beheersbaarder. Dat is interessant voor
leveren inzicht op met een grotere nauwkeurigheid al
arbeidsintensieve bedrijfstakken met redelijk overzichte-
naar gelang de omvang van de verzameling toeneemt.
lijke taken, denk aan schoonmaak, kassa’s en dergelijke.
Daarmee ontstaat voorspellende kracht. Als je 2 keer
Doordat Big Data de foutmarge of faalkosten reduceren,
hetzelfde eet op dinsdag, kun je de derde dinsdag best
althans dat is de belofte, kan het aantal resources dat
tot iets anders besluiten. Zou het om 2 miljoen keer
ingezet moet worden drastisch teruglopen. Omdat ook
gaan, dan is de volgende keer met veel meer zekerheid te
processen op deze manier digitaliseren en het overzicht
voorspellen. Big Data gaan daarbij bovendien niet meer
versimpelt, ontstaat er een extra kans op efficiency. Aan-
over het verleden, maar hebben door locatie- en Wi-Fi ge-
sturing en beheersing wordt overzichtelijker. Daarnaast
bonden technologie betrekking op het heden. Zij leveren
ligt er een belofte op een betere kwaliteit en waarde.
real time inzicht van wat er ‘nu’ plaatsvindt, waardoor de
Denk aan verbetering van veiligheid, comfort, interactie
zekerheid en voorspellende kracht van de verkregen data
en sociale cohesie.
Data en de bouwsector
BIG DATA, BIG IDEA?
BIG DATA, BIG IDEA?
Big Data gaat over het verbinden van verschillende datasets en daar slimme conclusies uit trekken. De omvang van de datasets is eigenlijk niet eens zo interessant. De beweging is veel interessanter, namelijk de voortschrijdende technologische doorbraken rondom data. Het ontsluiten, verwerken en presenteren van data tot relevante informatie op een manier die jij en ik begrijpen, het echte nieuws.
Maar dat is niet de enige relevantie voor de gebouwde omgeving. Deze kun je namelijk ook zien als een ‘infrastructuur’, netwerk of systeem dat zich makkelijk leent voor het integreren van sensoren en andere data-technologie. Dit systeem wordt gerealiseerd door de bouwsector en kan een relatief betrouwbaar ‘machine tot machine’ netwerk opleveren. Overigens maakt dit het nog niet logisch de bouw ook als aangewezen partij voor de verzameling, analyse en implementatie. Bouwen is immers heel iets anders dan statistische gegevensverzameling en marketing. Echter, de bouw is in het mogelijke slimmer maken van de gebouwde omgeving een logische partij. Bovendien heeft zij, mede door de opkomst van nieuwe contractvormen, meer belang bij efficiency en risicobeheersing. Gebouw- en gebruiksgerelateerde data kan dat bieden.
4, 5 en 6 V’s Data scientists spreken over vier (soms vijf of zelfs zes) ‘dimensies’ die Big Data beschrijven: een hoge mate van omvang (volume), snelheid (velocity), diversiteit (variety) en waarheidsgetrouwheid (veracity). In sommige omschrijvingen worden daar de begrippen waarde (value), visualisatie en variabiliteit nog aan toegevoegd. Al deze dimensies leveren gezamenlijk een bepaalde kwaliteit van data op. In de verzameling, analyse en toepassing
Karolien Niederer, Vebego Innovations
van Big Data zijn ze daarmee zeer relevant.
steeds groter wordt.
De belofte van Big Data
Data en de gebouwde omgeving Data of Big Data zijn relevant voor de gebouwde omgeving
Big Data wordt een baanbrekende en revolutionaire rol
omdat ze inzicht geven in het gebruik ervan. Dat is interes-
toebedeeld in de manier waarop we leven, met elkaar
sant voor overheden die hiermee een dashboard kunnen
omgaan en hoe we de omgeving inrichten. Dit komt
ontwikkelen, of voor inwoners van steden die hierop
doordat Big Data het makkelijker en goedkoper maken
keuzes ten aanzien van bijvoorbeeld woon- of schoolkeuze
informatie te delen, opnieuw te gebruiken en te gebrui-
kunnen maken. Maar ook voor commerciële bedrijven die
ken voor andere doeleinden. Bovendien maakt technolo-
hiermee apps of diensten kunnen aanbieden. Het motief
gie het mogelijk data te koppelen en daarmee inhoudelijk
is enerzijds gericht op efficiency: data geven inzicht waar-
interessanter te maken. Meerdere dimensies kunnen
door je resources kunt besparen, anderzijds kunnen data
worden gematcht: van gebruik, locatie tot aankoop.
kwaliteit of ‘comfort’ bieden. Data die het gebruik doelma-
Dataverzameling ‘aan de bron’ ofwel van machine tot
tig voorspellen kunnen je dus ook waarschuwen de weg
machine maakt dataverwerking een stuk simpeler en be-
niet op te gaan maar de trein te pakken.
6
Scale of Data
Volume
Variety
Different forms of Data
Big Data Analysis of Data
Velocity
Veracity
Uncentainty of Data
7
BIG DATA, BIG IDEA?
VOORBEELDEN
De techniek Het verzamelen van data gaat onder andere via sensoren. Sensoren kunnen tegenwoordig steeds makkelijker geïntegreerd worden in apparaten, gebouwen of andere objecten. Daarmee is het potentieel aan data sterk toegenomen. Bovendien is de nauwkeurigheid van datatechniek sterk toegekomen, het zijn geen steekproeven van gegevens meer, maar een verzameling van gegevens gebaseerd op locatie en tot op de gebruiker nauwkeurig. Tot
‘Digital first’ als bouwprincipe
The Edge
Bomenspotter
slot is de rekenkracht van computers sterk toegenomen:
De real time inzichten die dataverzameling en toepassing
The Edge is een van de eerste kantoorgebouwen waarbij
Bomenspotter is een app waarop gebruikers concrete
de oneindig grote hoeveelheid gegevens kan dus ook
vervolgens opleveren, stellen vervolgens wel eisen aan
Big Data wordt gebruikt om nieuwe inzichten te verkrij-
data omtrent bomen kunnen delen of melden. Zij mel-
steeds makkelijk doorgrond worden, waarmee patronen
het vastgoed zelf. Als bijvoorbeeld blijkt dat een verkeers-
gen. Bovendien zorgt slim gebruik van zonnepanelen en
den de boom op een kaart van de stad. De informatie die
en verbanden inzichtelijk kunnen worden gemaakt.
knooppunt telkens vastloopt of een winkelgebied nau-
de warmte-koude opslag ervoor dat The Edge een ener-
over deze boom door gebruikers wordt gedeeld is ver-
welijks passanten trekt, is een oplossing nodig. Wellicht
gie-neutraal kantoorpand is. Het uitgekiende ontwerp
volgens voor iedereen beschikbaar. Dat gaat van soort,
krijgt vastgoed door de toepassing van Big Data en de
in combinatie met slimme en geavanceerde techno-
bijzonderheden tot online liefdesbetuigingen, iets dat je
inzichten die ontstaan een nog veel kortere doorlooptijd
logie maakt dat het gebouw uitzonderlijk hoge score
voorheen in de stam zou kerven. Als de medegebruiker
en veroorzaakt verdere verdringing. Een nieuw product
op vlak van duurzaamheid behaalt (98,36% van 100%
van app, voor wie juist dat bericht bedoeld is er langs
voldoet namelijk wel (kortstondig) aan die eisen. Geen
(BREAAM-NL). The Edge is zelfs in staat meer energie te
komt, zal hij of zij die informatie gelijk ontvangen. Via de
sensor uitgerust kantoor gebouw? Dan is de toekomstige
produceren dan te verbruiken. Daarnaast is het gebouw
gekoppelde Wikipedia pagina kunnen gebruikers alles te
belegger niet meer geïnteresseerd. Wat zegt dat over
uitgerust met een aantal bijzondere smart features.
weten komen over de boom. Wat voor soort boom staat
al het vastgoed dat al bestaat? Maar ook consumenten
Iedereen in The Edge met een smartphone of tablet kan
er nu eigenlijk voor je deur, wat is de bloeiperiode en
zullen hun bestedingsgedrag steeds meer baseren, of
zelf het licht en het ‘klimaat’ van zijn werkplek regelen
hoe oud is die eigenlijk? Het succes van Bomenspotter is
afwegen op basis van het inzicht dat data hen geeft. Een
met de speciale app. De 6.000 energiezuinige LED’s zijn
een voorbeeld dat de impact van Big Data voor sociale
goede buurt kun je aan de hand van criminaliteitscijfers,
gekoppeld aan een daglicht-, temperatuur-, infrarood- en
verbinding en interactie rondom plekken of gedeelde
bomenonderhoud, schoolscores enzovoorts snel bepa-
bewegingssensor. Zo staan ze alleen aan wanneer het
interesses aantoont.
len. Alle marketinginspanningen van de ontwikkelaar ten
nodig is. De ondernemingsraad en de privacy officer defi-
spijt. Door de snelheid en snelgroeiende omvang van de
niëren hiervoor de kaders, maar de werknemers hebben
hoeveelheid data, groeit dus ook het eventuele inzicht in
zelf het laatste woord over wat er met hun gegevens
Hollandse Brug
ruimtelijke problemen. Maar stenen zijn niet zo kneed-
gebeurt: zonder hun toestemming, gebeurt er niets met
In totaal zijn 145 sensoren aan de Hollandse Brug beves-
baar of veranderlijk. Dit stelt de vastgoedsector voor een
hun data. Zij kunnen zelf aangeven of zij willen dat het
tigd om trillingen en temperatuurwisselingen te meten.
flinke uitdaging: het product moet flexibeler en rekening
koffieapparaat hun voorkeuren onthoudt, of dat ze liever
Dit in combinatie met een videocamera om gebruik en
houden met ‘digital first’.
anoniem hun koffie halen. En in de app van het gebouw
real time situaties te kunnen zien. Dit grote scala aan
kunnen ze zelf aangeven of ze door collega’s gevonden
sensoren zorgt ervoor dat er voortdurend toezicht op
willen kunnen worden, of niet. Het aantal mensen dat
alle gebeurtenissen op de brug mogelijk zijn. Hierdoor
vervolgens toegang heeft tot de data is beperkt en er
wordt per dag circa 5GB aan niet-video data verzameld,
wordt niet op persoonsniveau gerapporteerd. Daarnaast
in deze sector en voor dit type issue een behoorlijke
wordt de veiligheid van de data continu gecontroleerd
hoeveelheid. De data leveren nu al een interessant beeld
met behulp van zogenoemde PEN-testen, waarmee ge-
op, maar krijgen pas echte waarde als dit gedurende
regisseerde hackathons proberen in te breken in het sys-
een langere tijd plaatsvindt. Zodat patronen inzichtelijk
teem om eventuele lacunes in het systeem te detecteren.
kunnen worden gemaakt en de werkelijke impact ervan
Data is een grondstof van de eenentwintigste eeuw. Maar niet alle grondstoffen zijn evenveel waard. De meerwaarde van data zit hem in de diensten die je er mee ontwikkelt en niet in het bezit van de data. Als je dat weet te doorbreken dan is de data op zich niets waard; het is de dienstverlening die je ermee pleegt. Don Guikink (TNO)
Overcapaciteit komt niet alleen door het vele aanbod, maar ook door het trage tempo van de reactie op veranderingen.
gerealiseerd kan worden. Het project is een pilot en loopt vanaf 2010.
Frank Donkers (FGH bank) 8
9
VOORBEELDEN
ROBOTTOWN
Voetbal
daarmee bereikbaar te maken. De aan de database
De Duitse voetbalbond (DFB) heeft Big Data tijdens het
gekoppelde kaart telt duizenden struiken, bomen en
WK 2014 ingezet om het nationale team naar een hoger
gewassen in steden. Per oogstpunt is te zien of er al iets
niveau te tillen. Een computer heeft de wedstrijd- en trai-
bloeit en groeit en wanneer er geplukt kan worden. Het
ningsanalyse in zijn geheel overgenomen. Een speciale
betreft oogst in het openbaar gebied. Doel van het initia-
camera heeft daarvoor alle benodigde data geregistreerd
tief is verbinding leggen tussen mensen, hun omgeving,
door wel tot duizend posities per seconde op te nemen.
bestaande oogst gebruiken en iets over goede voeding
Bij een wedstrijd komt dit neer op circa zestig miljoen po-
bij te brengen. Informanten van de kaart noemen zichzelf
sities. De software herkent hierbij de spelers die bij een
freegans, bestaande uit inwoners, boswachters of ver-
bepaalde actie betrokken zijn. Door het geautomatiseerd
zamelaars. Op dit moment zijn al bijna 800.000 locaties
De afgelopen twee jaar ontstond 90% van de huidige hoeveelheid data. Gepusht door apps die van mobiele telefoons
plaatsen van zoektermen bij deze acties, kan de coach
gedeeld. Eenzelfde soort initiatief is denkbaar voor
werkelijke datamijntjes maken, of clouddiensten die data makkelijk verwerkbaar en toegankelijk maken of sensoren die
de situatie eenvoudig terugvinden in de database. De
schroot, vuilnis, bouwafval of andere materialen die nog
interacteren met robots waarmee hele omgevingen technology based zijn. Tegenstanders waarschuwen voor afhankelijk-
voetbalspelers zelf kunnen daarnaast hun eigen presta-
gerecycled zouden kunnen worden.
heid, robotisering en overschrijding van ethische grenzen. Bovendien denken zij dat de stad weliswaar aan efficiency kan winnen door het toepassen van Big Data, maar dat deze nooit een zelfbesturende machine kan worden. ‘Nobody likes a
tiegegevens via een app op hun mobiele telefoon inzien. Doordat de architectuur van de databank zeer snel is,
city that’s too smart’ zo betoogt socioloog Richard Sennett.
is alle informatie binnen enkele seconden beschikbaar.
Hudson Yards
De specifieke situaties zijn dus tijdens een wedstrijd al te
Hudson Yards is een nieuwe smart woonwijk in New
Los van de felle tegenstand, roept Big Data ook veel relativering op. Velen denken dat het zo’n vaart niet zal lopen en baseren
bekijken. Eenzelfde soort techniek zou ook in alledaagse
York. Dit prestigieuze project bestaat uit 16 torens met
zich op de relatief jonge data die geen tientallen jaren kan voorspellen. Data van 2003 zijn misschien nog te vinden, maar
verbanden, zoals een pretpark, winkelrouting of park tot
woon-, winkel- en kantoorruimte. Het wordt momenteel
veel verder terug blijken gegevens te weinig betrouwbaar, vergelijkbaar of toepasbaar. Of het idee dat sociale media en de
waardevolle gebruikersinformatie kunnen leiden.
gebouwd en staat bol van de nieuwe technologie: lucht-
subjectieve meningen die daarop geventileerd worden, als betrouwbare data worden gebruikt, stuit critici tegen de borst.
kwaliteit, geluid, temperatuur en licht wordt voortdurend gemeten. Gegevens worden gecombineerd met informatie van klantenlijnen, de sociale dienst en energiebe-
De slimme stad in de problemen
gevaar. Commerciële voorsprong kan zo worden
Citypulse probeert het veiligheidsniveau van Stratum-
drijven. Via sociale media kunnen bewoners hun state of
NRC noemt in een recent artikel vier actuele problemen,
afgeremd.
seind, het uitgaansgebied van Eindhoven, inzichtelijk te
mind delen, zodat tevredenheid inzichtelijk moet worden.
of liever valkuilen voor de slimme stad:
maken en te verbeteren. Daartoe wordt verschillende
In de toekomst wil de ontwikkelaar ook gezondheidsge-
data verzameld: audio, video en sociale media.
gevens van de bewoners verzamelen om hen zo gericht
Informatie ‘van de straat’ wordt gecombineerd met onli-
van beweging, een passend dieet of andere producten te
het beheersbaar houden en beschermen van data.
legt. Vele afdelingen moeten samenwerken en de lead
ne data om een duidelijk beeld van de straat te creëren.
voorzien. Het gebied moet de eerste quantified commu-
Het is niet ondenkbaar dat systemen gehackt worden,
op inhoud lijkt bijna altijd bij de IT sector te liggen.
Dit helpt de autoriteiten met het voorspellen en reageren
nity worden.
waardoor de stad vastloopt. Dit omdat bijvoorbeeld
Citypulse
4. IT en overheid: nog geen gelukkig huwelijk, zo blijkt uit vele grote projecten. Dat komt ook omdat een
1. hacking: ook informatiespecialisten waarschuwen voor
dergelijke innovatie sterke druk op een organisatie
op situaties en voorkomt dat incidenten escaleren.
stoplichten of verlichting gesaboteerd wordt. Of wat
Concreet hangen op verschillende locaties camera’s en
te denken van het stelen van informatiebestanden?
Bottom up en grass roots
microfoons, die actuele informatie doorsturen naar de
Schoolroute
Zo kan op basis van verlichtingsgegevens gemakkelijk
Met Big Data is de stad steeds meer overgeleverd aan de
politie in het controlecentrum van de stad. Op basis van
Met schoolroute.nl kunnen leerlingen hun eigen school-
uw vakantieperiode achterhaald worden, real time.
informatie die vrijkomt en degenen die deze informatie
deze informatie kunnen de hulpdiensten actie onderne-
thuis route vastleggen met behulp van een smartphone.
2. Oncontroleerbare algoritmes: de algoritmes die
men door bijvoorbeeld meer lichten aan te doen in de
De gescande route komt terecht in een website en de
gezocht worden in de datasets zijn geprogrammeerd.
met een commercieel motief of overheden met als doel
straat, of meer politie laten patrouilleren. Dankzij onder-
docent kan zijn verkeersles baseren op de echte routes
Maar wat als zij ethisch niet kloppen? Recent nog
efficiency te bereiken. Toch is een andere benadering
liggende analyses wordt iedere situatie die afwijkt van
van zijn leerlingen. De toepassing is een initiatief van
werd een voorbeeld van een onoverzichtelijke bocht
mogelijk. Twee benaderingen:
het ‘standaard’ datapatroon vergeleken met de andere
het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Limburg in
voor een zelfrijdende auto als voorbeeld genoemd:
databronnen. Privacy wordt gewaarborgd doordat alle
samenwerking met de gemeenten Roermond, Leudal en
ramt deze ‘liever’ een muur, een persoon of een groep
Data kunnen ook open zijn, toegankelijk voor iedereen,
gezichten in de videobeelden direct onherkenbaar wor-
Echt-Susteren. De app en website worden nu ingezet in
personen om de veiligheid van de eigen inzittenden te
of verzameld door een collectief van burgers die zo de
den gemaakt. Hierdoor is gezichtsherkenning onmogelijk.
de regio Midden Limburg, maar op den duur kan de app
beschermen.
stad, op kleinere schaal, naar hun hand kunnen zetten.
3. Bedrijven nemen over: de belangen van technologie-
Co-creatie dus, kijk bijvoorbeeld naar het initiatief apps
gebruikt. De school krijgt zo inzicht in alle gescande
bedrijven zijn niet dezelfde als die van overheden of
for america, falling fruit, de bomenspotter of city mart.
ook in de rest van Limburg en buiten Limburg worden
Falling Fruit
gebruiken en toepassen. Dit zijn uiteraard veelal bedrijven
routes van de leerlingen. Daarbij markeren de leerlingen
inwoners van steden. Daar waar een gemeente een
Opgezet vanuit het lokale, met de ambitie de onderlinge
Falling Fruit is er op gericht de stedelijke fruit-, groente
onveilige punten op de kaart, waarna de school gerichte
smart pilot het liefst open neerzet, om zo controle te
verbinding, kwaliteit van leven en andere sociale aspecten
of notenoogst in steden voor iedereen inzichtelijk en
verkeerslessen kan geven.
houden, zal een bedrijf transparantie zien als een
te verbeteren.
10
11
ROBOTTOWN
DE ROL VAN DE BOUWSECTOR NU EN STRAKS
Of een gemeentelijke of provinciale overheid die de stad niet wil besturen vanuit de grids of netwerken die geactiveerd kunnen worden via technologie, maar vanuit een visie hoe het stedelijke leefklimaat te verbeteren. Een stad waarin duizenden initiatieven met elkaar verbonden worden en techniek die dit mogelijk maak. Het stadsbestuur van Madrid en inwoners van het Japanse Fujisawa passen dit principe toe en spreken liever over een ecosysteem dan over smart grids.
Mag dat? Ook roept de toepassing van Big Data de vraag op hoe regulering en toezicht georganiseerd wordt. Zijn de verkregen data van ons allemaal, voor commerciële toepassingen vrij te gebruiken, of juist niet? Zo beloofde een app dienst voor parkeren absolute privacy van de verkregen gegevens aan klanten, maar mocht de belastingdienst uiteindelijk toch tot op gebruikersniveau parkeerlocaties vergelijken met ingediende bijtellingsadministraties. Of een app die real time aangeeft waar de goedkoopste diesel getankt kan worden, zonder de vraag te stellen of elektrisch rijden niet uiteindelijk beter is, of de auto geheel te laten staan. Steden als Beijing en Jakarta hebben complete datadashboards geïnstalleerd om real time verkeersopstopping in kaart te brengen. Maar dit dashboard gaat voorbij aan de vraag of zo veel automobiliteit in een stad wel past en het openbaar vervoer niet de werkelijke investering verdient. Het stedelijk leven zal aanzienlijk efficiënter kunnen verlopen door de toepassing van Big Data, de bouw kan hierbij helpen in de aanleg ervan, zoveel is duidelijk. Echter, uiteindelijk wordt hiermee niet automatisch een werkelijk slimme stad ontworpen. De slimme stad is meer dan een optelsom van techniek en marketing, maar een onderzoek naar de sociale uitdagingen en bijbehorende oplossingen.
Een nadruk op de efficiënte stad op basis van Big Data gaat voorbij aan politieke keuzes. Een voorbeeld: Big Data kunnen mobiliteit in de stad reguleren en efficiënter maken. Dat gaat voorbij aan de keuze of het überhaupt wenselijk is dat er zo veel mobiliteit is. Dit soort – politieke – vragen beantwoorden Big Data niet. We moeten ons niet slim wanen in het gemakkelijke comfort van deze data. Wim Schinkel
12
Omzet versus marge
zal moeten innemen. Nog meer in de rol als maker, met
Los van deze kritiek kent de technische toepasbaarheid
gelijkwaardige cross sectoralen naast zich. Het is minder
een enorme vlucht. Een onmiskenbare ontwikkeling
logisch dat de bouw zich als dataspecialist ontwikkelt
voor de bouwsector die met partners heel veel vierkante
omdat zij dan nu al een enorme kennisachterstand heeft
meters en huishoudens voorziet van slimme meters en
in te lopen. Het risico en de waarde van dit soort projec-
sensoren. En zelf, onder druk van nieuwe contractvorming
ten zijn omvangrijk, waardoor automatisch grote partijen
en een terugtredende overheid, steeds meer eigenaar-
zich als eerste lijken te kwalificeren voor samenwerking
schap en accountability neemt voor deze dataverzameling,
omdat zij die (financiële) risico’s ook kunnen dragen.
analyse en implementatie om zo kosten en risico’s te willen beheersen.
Data first
Maar de bouw is uiteindelijk geen dataspecialist en stelt
Al eerder werd het principe data first aangehaald, dat
nog steeds het unieke architectonische ontwerp centraal
suggereert dat data en dataverzameling leidend zijn voor
en hangt dat vervolgens met tienduizenden sensoren vol.
de bouw en het ontwerpen van bouwwerken. Toch doet
Waardoor systematische verslimming wel eens ingewik-
ook die gedachte de ontwikkeling te kort en brengt zij
keld en bovendien relatief duur kan zijn.
deze terug tot slechts techniek. Want data zijn geen doel op zich, noch is dat het eindeloos plaatsen van senso-
De data scientist als ontwerper?
ren. Dataverkrijging, analyse en implementatie zijn een middel om ambities te realiseren en problemen op te
Partnerverkenning en -vorming vindt wel plaats momen-
lossen. Daarmee maken zij het nog makkelijker om zelfs
teel, zo blijkt ook uit de verderop in rapport toegelichte
bewoners en inwoners zelf de contouren van de nieuwe
SPARK enquête. Het zijn daarbij vooral samenwerkings-
steden te bepalen, mits zij met de lokale overheid een
verbanden die ontstaan vanuit objectgebonden techniek
gedragen agenda van problemen formuleert. Precies dit is
en kostenbeheersing en (nog) minder vanuit stedelijke
de gedachtegang van smart city initiatieven in Amsterdam
kwaliteitsambities. Om dat te bereiken zijn andere en
en San Francisco. Zij definiëren de 5 grootste stedelijke
meer cross sectorale samenwerkingen nodig, die boven-
uitdagingen, aangedragen door burgers via bijeenkomsten
dien overheden en consumenten betrekken. In die ge-
in buurthuizen. Voor deze uitdagingen worden start-ups
vallen komt de ambitie en de visie eerst, van waaruit een
en ecosystemen die zich bezig houden met innovatie aan-
geïntegreerd ontwerp ontstaat. zou zelfs de data scien-
gespoord om met toepassingen en oplossingen te komen.
tist, tezamen met de bouw en/of architect, de stedelijke
Het resultaat hiervan zijn kruisverbanden tussen overhe-
ontwerper kunnen zijn. Deze verschuiving zorgt er in po-
den, bedrijfjes, onderwijs en inwoners. Zou de bouw hier
tentie ook voor dat de bouw een andere rol in dat proces
aansluiten, dan kan de smart city echt een vlucht nemen.
13
DE ROL VAN DE BOUWSECTOR NU EN STRAKS
01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 0 1 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 0
Het beste idee van 2015 is…
De sector ziet de ontwikkeling en het effect op product en
Vandaag de dag is de bouw daar echter nog helemaal
proces als redelijk groot, maar denkt bij samenwerking
niet aan toe. Individuele gebouwen worden weliswaar
nog vooral aan bestaande ketenpartners. Ook ziet men
state of the art uitgerust met allerlei technieken, maar op
Big Data niet unaniem als een radicale verandering.
gebiedsniveau blijft het vooralsnog bij het Amerikaanse Hudson Yards of het Nederlandse The Edge. Beide object-
Nieuwe initiatieven, zoals het stedelijke verlichtingsplan in
gerelateerde toepassingen en geen echte co-creatie van
Eindhoven, waar Philips, Heijmans, burgers en gemeente
overheid, burger, onderwijs en bedrijfsleven. Bovendien is
gaan samenwerking is naast The Edge een innovatieve
de schaal beperkt, het gaat niet over een gebiedsontwik-
vorm om hier mee te breken en aan de slag te gaan. Dit
keling. Het lijkt er daarmee nog sterk op dat de bouw het
vergt echter wel een juiste balans tussen partners en het
initiatief tot Big Data toepassingen niet naar zich toe trekt
zetten van doelen en ambities die impact hebben op de
of aan actieve investeringen en kennisontwikkeling werkt
kwaliteit van het stedelijk leven. Dan kan dit nog wel eens
alsmede marktonderzoek al snel Big Data noemt.
het beste idee van 2015 worden.
BIJLAGE A ENQUÊTE RESULTATEN Referentie- en kennisniveau
Impact op de omgeving
Van de in totaal 21 respondenten zijn 19 respondenten
Ruim driekwart van de respondenten denkt dat de
bekend met Big Data. Als voorbeeld noemen zij –geholpen
impact van Big Data voor de gebouwde omgeving groot
door een keuzelijst- uiteenlopende toepassingen, van
tot zeer groot is. Uiteindelijk blijkt dat slechts een aantal
verkeersregulering, beheersing van exploitatieprocessen
opdrachtgevers van de respondenten nu ook al concreet
tot instellen van variabele lichtniveaus. Iets minder dan
vraagt naar oplossingen op het gebied van Big Data.
de helft noemt zelfstandig nieuwe voorbeelden buiten
Slechts in 1 geval is dat de volledige klantportfolio en in
de gepresenteerde keuzelijst. Verderop in de enquête
twee gevallen de helft of meer van het huidige klantenbe-
wordt, ter controle, gevraagd naar concrete toepassin-
stand. Uitgezonderd 1 respondent denkt de groep dat de
gen waar men zich mee bezig houdt, daarvan noemt een
vraag naar Big Data oplossingen over 5 jaar substantieel
aantal onder hen toepassingen die eerder regulier kwali-
is toegenomen, in 8 gevallen betreft dat meer dan de
tatief marktonderzoek betreffen, dan de daadwerkelijke
helft van het klantenbestand dat over 5 jaar behoefte zal
omvangrijke en geautomatiseerde dataverzameling
hebben aan dergelijke oplossingen.
en analyse. De enquête laat daarmee een divers beeld zien. Sommige respondenten, vrijwel in alle gevallen van
Het is opvallend dat de impact die toebedeeld wordt aan
buiten de bouwbranche, zijn goed op de hoogte van het
Big Data groot wordt geacht, terwijl de daadwerkelijke
begrip en de werking van Big Data, anderen gebruiken
klantvraag er nu nog niet op aansluit en zelfs in de toe-
Big Data als brede marktonderzoeksterm.
komst, naar de verwachting van de respondenten, niet in alle gevallen er op aansluit. Dit kan impliceren dat men
Slechts 4 van de 21 respondenten geeft aan momenteel
groei uit Big Data oplossingen voorziet en er nu nog geen
bezig te zijn met concrete bouw- of ruimtelijke projecten
klanten voor in beeld heeft, of dat de organisaties hun
op het gebied van Big Data. Deze 4 zijn allen adviseur of
scope binnen nu en 5 jaar gaan wijzigen.
(IT) specialisten in de bouwketen en zelf geen bouwer. Op de vraag of er op dit moment geïnvesteerd wordt in
14
Voor vrijwel alle overige respondenten is Big Data echter
de ontwikkeling of verkenning van innovaties op het vlak
een actueel thema en hebben zij ideeën over de toe-
van Big Data geeft het merendeel aan wel te investeren.
passing ervan, echter verschillende redenen houden dit
Deze investering bestaat vooral uit kennisontwikkeling en
vooralsnog tegen. Dit heeft te maken met regelgeving, te
in enkele gevallen autonome productontwikkeling, licen-
weinig betrouwbare of volledige dataverzameling of te
ties en samenwerkingen. De manier van kennisontwik-
weinig concrete tooling. Het merendeel van de responden-
keling lijkt nog vooral kwalitatief: enkele respondenten
ten noemt procesoptimalisatie, efficiency van het bouw-
geven aan door met kennisinstituten als TNO en de TU/e
en exploitatieproces als voornaamste scope voor Big Data.
samen te werken en ‘insiders’ te betrekken in de product-
15
BIJLAGE A. ENQUÊTE RESULTATEN
01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 0 1 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 0
ontwikkeling, kennis te vergaren. Anderen ontwikkelen
Samenwerking
kennis door producten te ontwikkelen en zo tegelijkertijd
Van alle respondenten zouden er 18 willen samenwerken
te leren en te doen.
met andere bedrijfstakken. Hiervan geeft bijna de helft aan de ICT als ideale samenwerkingspartner te beschou-
Impact op het proces
wen. Slechts enkelen zien in energiepartners of installatietechnici samenwerkingskansen, nog minder responden-
In totaal 67% van de respondenten is van mening dat de
ten beschouwen ‘fast movers’ of niet-technische bedrijven
impact van Big Data op de werkwijze of het bouwproces
als mogelijke partners. Dit duidt erop dat er nog weinig
groot tot zeer groot zal zijn. Als voornaamste kans wordt
cross sectoraal wordt gedacht in de toepassing van Big
het efficiënter maken van de organisatie genoemd en
Data in de gebouwde omgeving, bovendien wordt samen-
dan vooral op vlak van exploitatie, beheer en onderhoud.
werking vooral gezien als een verlenging of invulling in de
Echter, investeringsbereidheid wordt nog als marginaal
bestaande, huidige bouwketen. Men beschouwt vervol-
gezien. Dit houdt verband met het gebrek aan bewezen
gens ‘andere denkwijzen’ en andere business modellen
resultaten van de toepassing. Op de vraag naar pro-
als belangrijkste obstakel, indien men daadwerkelijk met
cesoptimalisatie worden ook productkansen als smart
deze industrieën zou gaan samenwerken.
BIJLAGE B OPZET VAN HET ONDERZOEK SPARK is de vernieuwingscampus voor de gebouwde
de link ruim 700 keer bezocht, dit betekent dat slechts
Overigens zoekt meer dan de helft op dit moment naar
omgeving. Dit bereikt zij door mensen, ideeën en orga-
3% de enquête heeft ingevuld. Mede door deze relatief
geschikte samenwerkingspartners. Kijkende naar de
nisaties aan elkaar te verbinden. SPARK biedt versnelling
lage aantal respondenten is enkel sprake van kwalitatief
Slechts 6 respondenten zijn op dit moment concreet be-
daadwerkelijke samenwerking, dan geeft slechts 61% aan
door praktijk, onderwijs, bedrijfsleven en overheden aan
onderzoek. Om de uitkomsten en context in perspectief
zig met procesoptimalisatie via de inzet van Big Data, en
nu al samen te werken met partners voor de ontwikke-
elkaar te koppelen en zo ideeën te testen en te lanceren.
te plaatsen heeft SPARK nog eens 12 diepte-interviews
doen dat concreet vooral door tooling aan te bieden als
ling van producten en kennis op het vlak van Big Data.
SPARK is een initiatief van de Provincie Noord-Brabant,
met experts afgenomen en enkele tientallen relevante
de gemeente ‘s-Hertogenbosch, TU/e, Avans en Heijmans.
rapporten geanalyseerd.
cities, verbeterde veiligheid, wooncomfort en levensloopbestendigheid genoemd.
adviseur, of door efficiencyslagen in exploitatie, beheer en onderhoud te maken via data-analyse. Echter, als belemmering wordt het gebrek aan goede en betrouwbare
Het vormen van netwerken
In de zomer van 2015 onderzocht SPARK de impact
De vragenlijst is generiek gehouden en spitst zich toe
gegevens genoemd (input). Bouwpartijen noemen daar-
Het vormen van samenwerkingen gaat onder de respon-
van Big Data op de gebouwde omgeving. Dit deed zij
op de bekendheid en het kennisniveau, de verwachte
naast het gebrek aan concrete tooling voor de analyse
denten, uitgezonderd slechts één respondent die dit via
door een vragenlijst voor de bouwketen (bouwers,
impact, mogelijkheden tot samenwerking, investerings-
van gegevens.
consumentenonderzoek bepaalt, via bestaande relaties
ontwikkelaars, overheden, adviseurs en andere belang-
niveau en de verwachte transitie. Hiermee wordt de
en netwerken.
hebbenden) online te zetten en haar netwerk hierop te
relevantie van Big Data voor de bouw getoetst.
attenderen. Uiteindelijk zijn 21 enquêtes ingevuld en is
Dit lijkt erop te duiden dat procesoptimalisatie door de toepassing van Big Data nog in de kinderschoenen staat. Kansen worden zeker gezien, maar niet toegepast of
Transitie
daadwerkelijk getoetst.
In totaal denkt 67% van de respondenten dat Big Data zeker tot transitie van de bouwsector zullen leiden. Nog steeds 33% denkt dat de verandering die hiervan uitgaat beperkt tot nihil zal zijn.
16
17
spark Stichting SPARK Campus Graafsebaan 3 5248 JR Rosmalen
Voor meer informatie: Cassandra Vugts
[email protected] Tel: 073 - 54 35 000
WWW.SPARKCAMPUS.NL
Join the conversation #spark campus
