Samen o p b o u we n
Jaarverslag 2005
Ja a r ve rs l a g
2005
JAARVERSLAG 2005
1
De verzekering in België Jaarverslag 2005
VOORWOORD
4
DE VERZEKERING IN DE BELGISCHE ECONOMIE Incasso’s - Schade Kosten en commissielonen Technische voorzieningen en beleggingen Rendabiliteit Solvabiliteit Tendensen 2005 Sociale betrekkingen
13 14 15
DE VERZEKERING IN HAAR INTERNATIONALE KADER
27
VERZEKERINGSTAKKEN : ONTWIKKELING EN STANDPUNTEN Levensverzekering Motorrijtuigverzekering Verzekeringen ongevallen gemeen recht Arbeidsongevallenverzekering Brandverzekering Gezondheidsverzekering Transportverzekering Krediet- en borgtochtverzekering Herverzekering
33 34 44 48 52 56 58 60 62 64
ORGANISATIE VAN ASSURALIA Het Centrum voor Informatie in Assuranties (CIA) Insert Bestuursorganen Interne organisatie van Assuralia Ledenlijst
67 68 70 72 74 75
16 17 18 24
Voorwoord LICHT- EN SCHADUWZIJDEN In 2005 kreeg de Belgische economie af te rekenen met een verzwakking: de groei zakte van 2,2 tot 1,4%. De wereldwijde expansie is uit evenwicht en hangt in overdreven mate af van de Verenigde Staten en de landen in opkomst zoals China en India. De verdubbeling van de olieprijs in minder dan twee jaar tijd remt de groei op wereldvlak met 0,8% af. De langetermijnrente boekte historische laagterecords, met een dieptepunt van 3,08% begin september, en vertoonde vervolgens een lichte stijging. Terwijl de particulieren de obligatiemarkten mijden, zijn de Europese beurzen de aandeelhouders tevreden blijven stellen. In 2004 maakte de BEL-20 deel uit van de beste indexen ter wereld. In 2005 is de tendens stijgend gebleven: aan het einde van het jaar haalde de BEL-20 zijn hoogste peil sinds 1999. De lage rente zet de beleggers opnieuw aan tot het kopen van aandelen. In het najaar flakkerde de inflatie op, maar het is te vroeg om al van een fundamentele ommekeer met klimmende rentetarieven te spreken. Toch houden de verzekeraars, en zeker de levensverzekeraars, deze mogelijkheid scherp in het oog. Het jaarlijkse congres van de International Insurance Society, dat in juli in Hongkong plaatsvond, kon de trends voor de verzekeringssector op wereldvlak schetsen. In het algemeen doen de verzekeraars het opnieuw beter nadat ze het in de moeilijke periode 2001-2003 zwaar te verduren hebben gehad. Nu mogen ze niet in een cyclisch gedrag hervallen, met andere woorden niet toegeven aan de drang om omzet te creëren tegen onverschillig welke prijs. Het is zaak de terugkeer naar een correct risicoprijsbeleid, een strikt acceptatiebeleid en een inkrimping van de algemene kosten door een constante verhoging van de productiviteit veilig te stellen. De verzekeraars moeten hun financiële positie consolideren en de eventueel beschikbare kapitaaloverschotten verstandig beheren door alleen de rendabele activiteiten te behouden. Voor de grote internationale groepen lijkt het ten slotte een oordeelkundige keus om te mikken op de middenklasse in China en India, die interessante groeikansen biedt. De Belgische verzekering is de crisis van de jaren 2001-2002 te boven gekomen. Na de nog vrij wankele cijfers van 2003 konden we in 2004 en 2005 spreken van consolidatie. Over het geheel genomen zijn de verzekeraars weer rendabel en hebben ze hun solvabiliteit versterkt. In het licht van de uiterst lage rentestand blijft
JAARVERSLAG 2005
4
Michel BAECKER Gedelegeerd bestuurder
Ridder Claude DESSEILLE Voorzitter
waakzaamheid geboden. De belangrijkste uitdaging ligt nu in de levensverzekering: de resultaten hangen er in grote mate af van de verhouding tussen het niveau van de verbintenissen van vandaag maar vooral van het verleden en dat van het rendement van de beleggingen. Zo bedraagt het resultaat van de verrichtingen met gewaarborgde rentevoet voor het vierde jaar op rij niet meer dan 1% van de voorzieningen. Voor deze producten mogen de boekhoudkundige resultaten niet uit het oog doen verliezen dat de ondernemingen in verband met de lage rente aanvullende voorzieningen moeten vormen, in het jargon “knipperlichten” genoemd, voor een globaal bedrag van 6 miljard euro, wat de winst van deze activiteit voor verschillende jaren in het gedrang brengt. Voor 2005 zou het totale premie-inkomen met 19% stijgen tegenover 10,7% voor 2004. Voor niet-leven zou de stijging 4% bedragen, tegenover bijna 4,9% in 2004. De individuele levensverzekering blijft veruit de echte motor van de groei in de sector. Leven zou er voor alle categorieën samen met 25,5% op vooruitgaan, tegenover 13,4% in 2004. De groei van de met beleggingsfondsen verbonden producten was explosief (+ 130%) tegenover die van de producten met gewaarborgd rendement (+ 8,9%). Dat nieuwe succes van de tak 23-producten, waaraan dikwijls een financiële bescherming voor de verzekerde is gekoppeld, is te danken aan de goede beursprestaties sinds 2003 en aan de lage rentestand. Aan het einde van het jaar is er in aanzienlijke mate geanticipeerd op de begrotingsmaatregelen die de levensverzekering vanaf 1 januari 2006 treffen. We zullen moeten afwachten in hoeverre het enthousiasme in 2006 bekoeld zal zijn.
HISTORISCHE VERWORVENHEDEN In 2005 heeft het lobbywerk van Assuralia vruchten afgeworpen: sommige dossiers zijn tot een goed einde gebracht na een lange lijdensweg, voor andere lijkt een oplossing in zicht. De herschikking van de federale regering medio 2004 en de constructieve dialoog met de voogdijminister zijn in een geest van continuïteit verlopen. De prijzen van de verplichte verzekeringen voor massarisico’s – behalve arbeidsongevallen – zijn sinds 30 juli 2005 vrijgemaakt, waarmee een “ideologische” knoop is doorgehakt. Die beslissing is genomen op een ogenblik dat de markt bijzonder competitief is, wat ieder risico van prijsontsporing uitsluit; de BA-autoverzekeraars geven trouwens blijk van creativiteit om goede bestuurders met bonussen te belonen. Als we kijken naar het indexcijfer van de consumptieprijzen, is de daarin opgenomen BA-autoverzekering in 2005 stabiel gebleven. Een tweede historisch resultaat is dat het Parlement het wetsontwerp betreffende de dekking van natuurrampen heeft goedgekeurd. Door een algemene solidariteit tussen
JAARVERSLAG 2005
5
alle houders van een brandverzekeringspolis in te voeren heeft de wetgever ervoor gezorgd dat een maatschappelijk probleem een verzekerbare oplossing krijgt. De uitvoering van de wet is een hele uitdaging voor de verzekeraars. Maar zij gaan die uitdaging aan. De datum van inwerkingtreding zal vooral afhangen van het voorafgaande werk dat het tariferingsbureau op het stuk van de dekkingsvoorwaarden moet verrichten. De verzekeraars moeten over een minimumtermijn beschikken om de nieuwe verzekeringsdekking te kunnen verlenen, zowel voor nieuwe zaken als voor de bestaande polissen. Dat zou medio 2006 een feit moeten zijn.
PRIORITEITEN: OP DE GOEDE WEG
JAARVERSLAG 2005
6
Er is er nog een ander “oud” hangijzer, dat echter brandend actueel is door de opeenvolgende historische dieptepunten van de langetermijnrente: de noodzakelijke herziening van de sinds 1999 gewaarborgde maximumrentevoet van 3,75%. Die rentevoet is gebaseerd op een politieke beslissing die geen rekening houdt met de marktontwikkeling. Het grootste probleem is dat de maximumrente voor de individuele verzekeringen tegelijk de minimumrente voor de groepsverzekeringen is overeenkomstig de wet-Vandenbroucke op de aanvullende pensioenen. Er schijnt nu een consensus te zijn om beide aspecten van het probleem los te koppelen. Voor de individuele levensverzekering wenst de voogdijminister het advies te kunnen vragen van de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA), die zich op een aantal financiële referentieparameters zou baseren. De tijd dringt, want die keuze moet door het Parlement bekrachtigd worden. Als een van de topprioriteiten van zijn beleidsprogramma voor de verzekeringen streeft minister Marc Verwilghen naar een globale oplossing voor de dekking van door terrorisme veroorzaakte schade. Daarmee gaat de minister in op de adviezen van de Commissie voor Verzekeringen en de CBFA, alsook op het OESO-rapport, die privaatpublieke samenwerking bepleiten. In de huidige stand van zaken meent de OESO dat de terrorismedekking sociaal-economisch gezien ernstig tekort zal schieten bij een grootschalige terreuraanval. Vandaar de vraag hoe de risicoverdeling te organiseren tussen verzekerden, verzekeraars, herverzekeraars en in laatste instantie de overheid. Na de aanslagen van afgelopen zomer in Londen en Sharm el Sheikh is de roep om een evenwichtige oplossing alleen maar dringender geworden. De minister heeft een werkgroep bestaande uit zijn kabinet, Assuralia, de CBFA en de voorzitter van de Commissie voor Verzekeringen opgedragen hem tegen eind 2005 technische voorstellen te doen in de vorm van een voorontwerp van wet. Die opdracht omvat twee aspecten. In de eerste plaats een sociaal aspect, namelijk de bescherming van het economische vermogen van België en dat van de burgers verzekeren. In de tweede plaats een prudentieel aspect: de solvabiliteit van de verzekeringsondernemingen garanderen. Het Nederlandse model dient als basis voor de discussie: het dekt alle takken en voorziet in een aan het premie-inkomen evenredige omslag van de schadevergoedingen over de verzekeraars.
De invoering van één loket voor klachtenbehandeling kampt met vertraging aangezien de Kamer eerst het wetsontwerp over de bemiddeling moest goedkeuren. Het gezag van de ombudsman staat buiten kijf; hij verstrekt de sector belangrijke feedback waardoor die interne aanbevelingen kan formuleren. De oprichting van een vzw zal in nog grotere mate borg staan voor de onpartijdigheid en onafhankelijkheid van de ombudsman in het voordeel van de burgers en dus ook van het imago van de sector. De hervorming is dringend, gezien de geleidelijke overdracht van de klachten van de CBFA naar de ombudsman, die voor 2005 een toename van het aantal klachten met zowat 15% heeft meegebracht. De minister heeft beloofd dat hij een beslissing neemt na ontvangst van het advies dat de Raad voor het Verbruik eind 2005 op eigen initiatief heeft uitgebracht. Hij verzet zich tegen het model van medebeheer dat in de banksector geldt en dat de consumentenverenigingen voorstaan. De ombudsman van de verzekeringen geeft adviezen die tot doel hebben de partijen te verzoenen, maar heeft geen beslissingsrecht; de bemiddelingsdienst voor de banksector heeft daarentegen wel beslissingsbevoegdheid, meer bepaald wat de bancaire basisdienst betreft. Assuralia stelt dat elk vertragingsmanoeuvre, van waar dit ook komt, de doeltreffendheid alleen maar kan schaden.
ALOMTEGENWOORDIGE CBFA Assuralia, de voogdijminister en de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA) delen de verantwoordelijkheid om optimale omstandigheden voor het concurrentievermogen van de verzekeringssector te creëren. Dat moeten ze doen in een context die meer en meer bepaald wordt door internationale regels en eisen in verband met het algemeen belang. De CBFA speelt een sleutelrol voor de toekomst van de sector, niet alleen via haar permanente aanstelling als “judoleraar” van de verzekeraars, maar ook door haar plaats in het complexe netwerk van adviserende en uitvoerende Europese instanties op het gebied van boekhouding en solvabiliteit, en ten slotte via de adviezen die zij voor elke beleidsbeslissing aan de voogdijminister verstrekt. Assuralia en de CBFA overleggen dagelijks met elkaar, op alle niveaus; over thema’s van strategisch en politiek belang vinden regelmatig topontmoetingen plaats. De CBFA heeft midden 2005 haar nieuwe prudentiële methodologie ingevoerd waarmee zij van een vakgerichte logica overschakelt naar een ondernemingsgerichte logica. De aangewende instrumenten richten zich op continuïteit en leiden naar de modernisering van de prudentiële regels die beter bekendstaan onder de naam “Solvabiliteit II”. Die uitdaging voor 2010 vereist een nauwe coördinatie tussen de veel technische expertise vergende werkzaamheden die met de nationale federaties in het Europees Comité voor het Verzekeringswezen (CEA) uitgevoerd worden, en het Europees comité van toezichthouders (CEIOPS).
JAARVERSLAG 2005
7
UITDAGINGEN VOOR 2010: BOEKHOUDNORMEN EN SOLVABILITEIT II In tegenstelling tot de boekhoudnormen, die tot doel hebben een algemene vergelijkbaarheid tussen alle ondernemingen en alle sectoren tot stand te brengen, is de doelstelling van Solvabiliteit II strikt verzekeringsgericht. De bedoeling is de solvabiliteitseisen beter aan te passen aan de risico’s die de verzekeringsondernemingen daadwerkelijk dragen, en ze ertoe aan te zetten die risico’s beter te evalueren en te controleren. Tegen het einde van dit decennium moeten de verzekeraars waken over zowel de aanpassing van de boekhoudstandaarden als over die van de nieuwe toezichts- en solvabiliteitspraktijken: beide tijdschema’s vallen nu wel degelijk samen. Die nieuwe hulpmiddelen voor het besturen van de onderneming mogen echter in geen geval de operationele bedrijfsvoering belemmeren. Voor de nieuwe benadering van de solvabiliteit maakt de Europese Commissie gebruik van de structuur die het Comité van Bazel voor de banksector heeft opgezet. De Solvabiliteit II-oefening heeft als doel de drie pijlers van het Bazel II-akkoord aan te vullen en te versterken: de financiële middelen (technische voorzieningen, minimum eigen vermogen), het risicobeheer (hulpmiddelen voor het beheer van activa en economisch kapitaal) en de financiële verslaggeving (transparantie). Om zijn invloed op de uiteindelijke vorm van het solvabiliteitssysteem te kunnen doen gelden en te voorkomen dat het initiatief uitsluitend van de toezichthouders komt, heeft het CEA een actieplan 2005-2006 ontwikkeld met de hulp van externe experts. Assuralia is nauw bij die uitzonderlijke inspanning betrokken. Het gaat erom de optimale prudentiële vereiste met betrekking tot de kapitaalbehoeften te bepalen, waarbij een adequate bescherming van de verzekerden en de concurrentiekracht van de sector gegarandeerd worden.
PAUZE IN DE EUROPESE REGELGEVING
JAARVERSLAG 2005
8
Hoewel de overgang op de IAS/IFRS-boekhoudstandaarden en de hervorming van de solvabiliteitsgrondslagen twee enorme projecten zijn in aansluiting op het actieplan van de Europese Commissie voor de periode 1999-2004, bepleit de nieuwe commissaris voor de interne markt, Charlie McCreevy, voor 2005-2010 toch een pauze in de regelgeving, die overigens ook door de uitbreiding van de EU gerechtvaardigd is. Er komt dus geen nieuw wetgevend programma. Elk nieuw voorstel wordt voortaan onderworpen aan een impactstudie naar de positieve en negatieve economische effecten. Nutteloze regels zullen worden afgeschaft. Twee actieterreinen houden de Commissie bezig: de versnippering en zelfs beslotenheid van de financiële retailmarkten en het activabeheer terwijl een verhoogde doeltreffendheid van dat beheer een aanzienlijke en onmiddellijke impuls zou geven aan de economie. De Commissie onderstreept ook de noodzaak om voor de convergentie van praktijken en normen op het vlak van het toezicht te zorgen, met name om pan-Europese verrichtingen te vergemakkelijken. Die nieuwe aanpak, die resoluut afwijkt van de voorbije periode van reguleringsdrift, heeft concrete vorm gekregen in het definitieve programma dat eind 2005 is gepubliceerd.
SOCIALE BEROERING Het jaar 2005 werd gekenmerkt door grote sociaal-economische debatten die begonnen met de interprofessionele en sectorale handelingen alvorens uit te monden in de problematiek van het loopbaaneinde en de werkgelegenheid van jongeren, de herfinanciering van de sociale zekerheid en, last but not least, het opmaken van de begroting 2006, waarbij de aandacht zich richtte op de spaarders en de financiële wereld. Het woelige tweejaarlijkse interprofessionele overleg van eind 2004-begin 2005 leidde tot een voorakkoord. Hoewel dat akkoord niet getekend werd, heeft de regering het toch bekrachtigd omdat een meerderheid van werkgevers en werknemers het had goedgekeurd en om het latere debat over het loopbaaneinde niet in het gedrang te brengen. Assuralia betreurde het “indicatieve” karakter van de loonnorm van 4,5%, terwijl de wet van 1996 alleen verwijst naar een “maximale” loonnorm. Het ging om een signaal aan zowel de politiek als de sectorale vakbonden, gelet op de snel veranderende omgeving van de internationale concurrentie: de nieuwe realiteit van het Europa van de 25 en de opmars van China en India. Bovendien hebben onze Duitse en Nederlandse buren op een meer structurele manier gereageerd, wat onze handicap tegenover die landen nog verzwaart. Dit werd in november bevestigd door het rapport van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven, dat voor 2005-2006 een bijkomende loonontsporing van 2,1% van de Belgische lonen ten opzichte van onze drie handelspartners vaststelt. Uit het voorakkoord blijkt dan ook geen duidelijke mentaliteitsverandering die het mogelijk maakt de structurele hindernissen uit de weg te ruimen. Zelfs in de sector van de financiële diensten is de problematiek van delokalisering en outsourcing volop in ontwikkeling, vooral in de internationale groepen. De sectorale onderhandelingen hebben praktisch het hele jaar 2005 geduurd en werden onderbroken door sociale acties. Pas eind december kwam er een sectorakkoord tot stand. De traditie van de sectorovereenkomsten kon zo in ere worden gehouden en meteen werd ook de sociale vrede hersteld. De koopkracht was een eerste strijdpunt. Er werd overeenstemming bereikt over een recurrente jaarlijkse premie van 150 euro. Die komt bovenop de automatische index en loonschalen; in totaal betekent dat een loonstijging met bijna 7% over twee jaar, terwijl de loonnorm 4,5% bedraagt. Als tegenprestatie voor die premie vroeg Assuralia dat de vakbonden zouden tegemoetkomen aan drie eisen… een primeur van werkgeverskant! Ten eerste, de geleidelijke overgang van een exclusieve regeling van aanvullende financiële sancties bij de opzeggingsvergoedingen naar een systeem van herinschakeling in het beroepsleven in de geest van het generatiepact. Ten tweede, de invoering van een procedure voor een dialoog tussen nationale verantwoordelijken wanneer in de ondernemingsraad de toepassing van de flexibiliteit inzake alternatieve of verschoven uurregelingen geblokkeerd wordt. Ten slotte, de aanvaarding van een procedure voor de regeling van sociale conflicten in een onderneming of in de sector.
JAARVERSLAG 2005
9
De sociaal-economische herfst van 2005 was bijzonder bewogen met de langdurige onderhandelingen over het fameuze generatiepact. De regering heeft getracht een antwoord vinden op de uitdagingen van de mondialisering en de vergrijzing, alsook op de noodzaak om de financiering van ons sociaal model structureel te wijzigen. De verworven rechten werden wel degelijk ter discussie gesteld, al hebben de opeenvolgende verfijningen de impact van dat proces afgezwakt. De zesenzestig maatregelen van het generatiepact moeten de activiteitsgraad sneller dan het Europese gemiddelde opkrikken. Eind 2005 pleitte de gouverneur van de Nationale Bank, in het licht van de verslechtering van de concurrentiepositie van België, voor het sluiten van een competitiviteitspact. Zo kondigt er zich een nieuw politieksociaal debat aan, wat bevestigt dat de tijd van de taboes voorbij is.
BEGROTINGSMAATREGELEN Tegelijk met de onderhandeling over het generatiepact heeft de politieke koehandel om voor 2006 een begroting in evenwicht te kunnen uitbrengen, geleid tot overhaaste maatregelen: de heffing van een nieuwe taks van 1,1% op de premies van de individuele levensverzekeringen van tak 21 en 23 en de belasting op beveks met een sterke obligatiecomponent. Het overleg achteraf stuitte op de weigering van de regering om opnieuw te onderhandelen, net zoals zij dat ook voor het generatiepact had geweigerd. In zijn alternatieve voorstellen paste Assuralia het principe toe van een gelijksoortige belasting voor gelijksoortige producten en vroeg bovendien om een cumulatie van de taks van 1,1% en de roerende voorheffing van 15% te voorkomen. Overigens weigerde Assuralia elke inmenging in het bepalen van de beheerskosten die de verzekeraars op de levensverzekeringspolissen toepassen, omdat zo’n inmenging flagrant in strijd zou zijn met de tariefvrijheid die de richtlijn “leven” voorschrijft. Tijdens de algemene onderhandeling drong Assuralia ten slotte aan op een versnelde behandeling van de hangende dossiers die van fundamenteel belang zijn voor het voortbestaan van de levensverzekering in België: de aftrekbaarheid van de knipperlichtvoorzieningen, de beperking van de maximuminterest op de levensverzekering en de herziening van de wettelijke interestvoet. De minister van Financiën, Didier Reynders, heeft de verzekeraars concrete voorstellen gedaan voor een dialoog in 2006.
JAARVERSLAG 2005
10
NIEUWE DEBATCULTUUR De nieuwe naam en het nieuwe logo “Assuralia” zijn aan hun tweede jaar toe. Assuralia heeft zijn wil tot verandering van zijn imago geconcretiseerd tegenover zijn eigen leden, zijn zusterfederaties, de administratie, de toezichthouders en de politici.
Twee belangrijke gebeurtenissen getuigen van die nieuwe koers. In de eerste plaats, de multimediale manifestatie die naast de algemene vergadering van februari in het Paleis der Academiën werd georganiseerd over het thema “Forever Young” en die de toekomstperspectieven van de babyboomgeneratie peilde. Heel duidelijk is hier naar voren gekomen dat de verzekeringssector een debatcultuur moet ontwikkelen. Het ging erom, over een onderwerp dat mensen bindt, stemmen van buiten de sector te laten horen en kennis te maken met gebruiken die als voorbeeld kunnen dienen. Een dergelijk evenement heeft opnieuw plaats naar aanleiding van de algemene vergadering van februari 2006, waarop het voorzitterschap in andere handen overgaat. Uitgangspunt is een document van het Europees Comité voor het Verzekeringswezen (CEA) “Between public and private: insurance solutions for a changing society”, waarvan de aanbevelingen bedoeld zijn om de perceptie van de rol van de verzekeraars in de maatschappij te verbeteren. Aangezien de aspecten in verband met pensioenen en gezondheidszorg in 2005 zijn behandeld, staan nu twee andere actuele thema’s centraal: de natuurrampen, een onderwerp dat samenvalt met de inwerkingtreding van de nieuwe Belgische wet, en de dekking van door terrorisme veroorzaakte schade. De tweede grote manifestatie is de “septemberafspraak” van de verzekeraars, waar strategische debatten kunnen plaatsvinden in een ongedwongen sfeer. De Europese verzekeringsagenda was het thema van de editie van 2005. Een gewaagd thema op een ogenblik dat Europa in het slop leek te zitten. Het gaf aanleiding tot een proactieve dialoog tussen verzekeraars, Belgische toezichthouders, Europese Commissie en Europees Comité voor het Verzekeringswezen (CEA) over de projecten betreffende de overgang op de IAS/IFRS-boekhoudnormen en de hervorming van de solvabiliteitsgrondslagen. Die bijeenkomst van de verzekeraars werd ten slotte benut voor een uitwisseling van boodschappen tussen de voorzitter van Assuralia en de voogdijminister over de balans en de perspectieven van het sectorale verzekeringsbeleid zoals dat hierboven is geschetst. Een bemoedigende vaststelling is dat de onontbeerlijke dialoog over de fundamentals van de verzekering op gang is gekomen en dat er concrete resultaten in belangrijke dossiers zijn bereikt. Deze koers moet in ieder geval worden aangehouden tijdens het boekjaar 2006, het laatste “nuttige” jaar van de regeerperiode, met een versnelde afsluiting van de nog hangende dossiers. Dat is de wens die de verzekeraars begin 2006 formuleren.
JAARVERSLAG 2005
11
Michel Baecker Gedelegeerd bestuurder
Ridder Claude Desseille Voorzitter
Soliditeit
Groei
D e ve r z e ke ri n g i n d e B e l gi s c h e e c o n o m i e 14
Incasso’s - Schade
15
Kosten en commissielonen
16
Technische voorzieningen en beleggingen - Rendabiliteit
17
Solvabiliteit
18
Tendensen 2005
24
Sociale betrekkingen
13
Incasso’s De incasso-enquête heeft alleen betrekking op de directe verzekeringsverrichtingen in België. De directe verzekering in het buitenland en de aangenomen herverzekering zijn dus niet in aanmerking genomen. De enquête is uitgevoerd op basis van een gemeenschappelijke steekproef voor de jaren 2003 en 2004, die voor vrijwel de hele Belgische verzekeringsmarkt representatief is, met inbegrip van de niet bij Assuralia aangesloten ondernemingen en de Belgische bijkantoren van in de Europese Unie gevestigde bedrijven die niet door de CBFA worden gecontroleerd. De verrichtingen die in ons land via vrije dienstverrichting worden gesloten vanuit een ander land van de Europese Economische Ruimte, zijn echter niet in de enquête opgenomen. In 2004 bedraagt het totale premie-inkomen betreffende de directe verzekeringsverrichtingen in België 28,4 miljard euro tegenover 25,7 miljard een jaar eerder. De nominale groei daalt daarmee tot 10,7%, tegenover 14,6% in 2003. Gelet op de gemiddelde prijsstijging in 2004 van 1,9%, komt de reële groei voor dat boekjaar uit op 8,6%, tegenover 12,9% in 2003. De groei is vooral te danken aan de levensverzekering, die 13,4% aangroeit, tegenover 19,7% een jaar eerder. De verrichtingen in de niet-
levensverzekering stijgen dan weer met 4,9%, wat nauw aansluit bij de groei van 5,1% in 2003. De penetratiegraad van de verzekering in de Belgische economie, dit is de verhouding tussen het totale premieinkomen bedraagt nu 10%, tegenover 9,5% een jaar eerder. Zoals de voorgaande jaren is die ontwikkeling bijna volledig toe te schrijven aan de levensverzekering, waarvan de penetratiegraad de laatste vijf jaar met bijna 2 procentpunt gestegen is, meer bepaald dankzij de uitbreiding van het productengamma en het succes van de verzekeringsrekeningen. Dat de penetratiegraad van de niet-levensverzekering over een lange periode stagneert, duidt op de verzadiging van de schadeverzekeringsmarkt en de stevige concurrentie die deze verrichtingen kenmerkt. Het totaalincasso in België groeit in 2004 iets sterker dan het gemiddelde in de Europese Unie, waar de groei 7,8% bedraagt. Dat België het beter doet, is alleen te danken aan de levensverzekeringen, die er met 13,4% op vooruitgaan, tegenover 9,1% op Europees niveau. In niet-leven is de groei van de Belgische activiteiten dan weer minder snel dan in de 25 landen van de Europese Unie.
Schade Ondanks een iets hogere schadelast, die gedeeltelijk goedgemaakt wordt door een daling van de algemene kosten, zet het technische herstel over alle BOAR-takken heen, dat zich in 2003 ingezet heeft, zich voort. Met 2% van de premie-instroom blijft het technische saldo positief.
Nader onderzoek leert echter dat de situatie sterk kan verschillen naar gelang van de verzekeringstak. Voor een nauwkeuriger analyse verwijzen wij de lezer naar de hoofdstukken die aan de verschillende branches gewijd zijn.
JAARVERSLAG 2005
Marktaandelen van de 15 grootste groepen in 2004 (in %) (+: winst, -: verlies tegenover 2003)
1 2 3 (+1) 4 (-1) 5 (+1) 6 (-1) 7 8 9 10 11 (+3) 12 (-1) 13 (-1) 14 (-1) 15
Groep Fortis ETHIAS KBC AXA DIB/Dexia ING Winterthur AGF / Allianz P&V Verzekeringen Generali Argenta Mercator / Bâloise Swiss Life Delta Lloyd Life Federale
Totaal Niet-leven 19,6 16,0 13,1 12,8 7,2 7,0 3,3 2,9 2,5 1,9 1,9 1,7 1,5 1,5 0,9
15,0 13,0 8,7 16,7 4,0 3,8 6,7 3,7 4,1 2,2 0,8 4,1 0,7 0 2,0
Leven 21,5 17,3 15,0 11,1 8,5 8,4 1,8 2,6 1,9 1,8 2,3 0,7 1,9 2,1 0,5
Bron : Assuralia
14
Kosten en commissielonen Al verschillende jaren leidt de forse toename van het premie-inkomen in leven, vooral dat van de "verzekeringsrekeningen", tot een betrekkelijke daling van het totaal van de kosten en commissielonen, uitgedrukt in procent van de premies. Overigens verklaren de kostenbeperkende maatregelen die na een bijzonder moeilijk jaar 2002 genomen werden, ook deels de lagere kosten- en commissieloonratio in 2003 en 2004. Deze laatste bedraagt 17,1% in 2004, tegenover 18,3% in 2003 en net geen 21% eind 2002.
van de kosten en de commissielonen in 2004 aan. Alleen de verrichtingen “Arbeidsongevallen 1971” noteren een hogere ratio. Die stijging is te wijten aan de zwakke premiegroei in 2004 en toont aan dat de verhouding tussen de algemene kosten en het premie-inkomen over een korte periode weinig elastisch is. In “leven groep met gewaarborgd inkomen” zakt de verhouding van de kosten en de commissielonen op de premies voor het eerst onder het niveau van 2000. In “leven individueel” staat de (fors dalende) ontwikkeling van het aandeel van de commissielonen en de kosten haaks op die van de (sterk toenemende) incasso’s.
Voor de meeste activiteiten, zowel leven als niet-leven, houdt de in 2003 aangevatte daling van het globale niveau
Omzet 2001-2004 Incasso’s (in miljoenen euro) 2002 2003
2001
Motorrijtuigen
2.609
2.697
2.790
2.931
+5,0
+5,0
1.745
1.777
1.857
1.940
+5,7
+4,5
864
920
934
991
+3,6
+6,1
1.500
1.672
1.759
1.825
+6,7
+3,8
Woningen
898
950
981
1.028
+3,8
+4,8
Andere eenvoudige risico’s
337
366
385
404
+6,2
+4,9
Speciale risico’s
265
356
393
393
+14,9
+0,1
Andere BOAR
1.752
1.900
2.564
2.745
+5,5
+7,1
Ongevallen
347
383
390
397
+2,2
+1,9
Ziekte
599
662
710
773
+7,4
+9,0
Algemene BA
572
610
617
649
+4,4
+5,2
Rechtsbijstand
234
245
216
276
+6,7
+5,9
524
583
587
651
+6,0
+10,9 +5,5
BA-motorrijtuigen Voertuigcasco Brand
Overige BOAR (*) TOTAAL BOAR
2004
Nominale groei (in %) 2003/2002 2004/2003
BELGIË
6.386
6.852
7.113
7.501
+5,6
Arbeidsongevallen
1.003
997
1.017
1.024
+2,0
+0,6
TOTAAL NIET-LEVEN
7.388
7.849
8.130
8.525
+5,1
+4.9
Leven individueel
10.237
11.342
13.878
15.892
+22,7
+14,5
Gewaarborgde rentevoet (tak 21)
4.667
7.437
11.588
13.019
+56,4
+12,4
Beleggingsfondsen (tak 23)
5.570
3.906
2.289
2.820
-41,4
+23,2
-
-
1
53
-
+5.817,0
3.057
3.295
3.663
3.999
+9,5
+9,2
TOTAAL LEVEN
13.294
14.637
17.541
19.891
+19,7
+13,4
TOTAAL NIET-LEVEN EN LEVEN
20.683
22.485
25.671
28.416
+14,6
+10,7
+5,7
Kapitalisatieverrichtingen (tak 26) Leven groep
JAARVERSLAG 2005
15
Totaal niet-leven
280.512
304.988
327.185
345.830
+4,9
Totaal leven
482.205
493.851
485.203
529.525
-2,1
+9,1
Totaal niet-leven en leven
762.717
798.839
812.388
875.353
+0,6
+7,8
(*) : transport, krediet, borgtocht, hulpverlening, diverse geldelijke verliezen
(**) : 25 Lidstaten - 2004 : voorlopige cijfers
Bron: Assuralia/CEA
EUROPESE UNIE (**)
Technische voorzieningen en beleggingen ANALYSE VAN DE TECHNISCHE VOORZIENINGEN Eind 2004 bedragen de technische voorzieningen, voor alle verrichtingen samen, 136,9 miljard euro, tegenover 120,1 miljard eind 2001. De technische voorzieningen zijn tussen 2000 en 2004 met 55% gestegen, terwijl het eigen vermogen over dezelfde periode slechts 9,8% aangegroeid is, als gevolg van de overdracht van de negatieve resultaten van 2002 en 2003. De stijging is meer uitgesproken voor de voorzieningen in de levensverzekering, die met 65%
stijgen, dan voor de voorzieningen niet-leven, die met 25% toenemen. Dat groeiverschil heeft uiteraard te maken met de sterke toename van de incasso’s leven van de jongste jaren. Ondanks de instroom van 2,9 miljard euro aan nieuwe premies stijgen de voorzieningen voor tak 23 tussen eind 2003 en eind 2004 met slechts 1,6 miljard euro.
ANALYSE VAN DE BELEGGINGEN Het relatieve aandeel van de effecten met variabele opbrengst in de portefeuille van de verzekeraars blijft in 2004 stabiel, nadat het vier jaren onafgebroken is gedaald. Die status-quo valt te verklaren door de vrij goede beursprestaties van de voorbije twee jaren. Voor het vierde jaar op rij stijgt het relatieve aandeel van de vastrentende effecten, dat nu de drempel van 70% van het beleggingstotaal overschrijdt, terwijl het 58% bedroeg in 2000.
Die ontwikkelingen kunnen worden verklaard door de desinvestering van de verzekeringsondernemingen op de aandelenmarkten als gevolg van de beursperikelen in 2002 en 2003, enerzijds, en de verdere daling van de rentevoeten, die de marktwaarde van de vastrentende effecten de hoogte injaagt, anderzijds.
Rendabiliteit VERDERE GROEI Het volume van de boekhoudkundige winst zet zijn in 2003 ingezette groei voort, terwijl het verliesvolume verder daalt en nu het peil van 2000 benadert.
JAARVERSLAG 2005
16
De goede prestaties van de beurzen, de tariefaanpassingen en de kostenbesparingen, waarmee al in 2003 begonnen werd, verklaren het verdere herstel van de sector.
Solvabiliteit SOLVABILITEITSMARGES De vereiste marge voor de verrichtingen leven stijgt in 2004 met 14%, evenveel als in 2003. De forse toename van de vereiste marge is het gevolg van de sterke expansie die de activiteiten leven de voorbije jaren gekend hebben. De samengestelde marge ligt 20% hoger en stijgt van 7,6 miljard euro in 2003 tot 9,2 miljard in 2004. Die hogere beschikbare marge is vooral te danken aan twee factoren: enerzijds bedragen de latente meerwaarden ruim één miljard euro meer dan in 2003, en anderzijds werd het fonds voor toekomstige dotaties, goed voor een miljard euro, erin opgenomen. Sinds 2004 mogen de ondernemingen dat fonds immers opnemen in het expliciete deel van de ge-
vormde marge, conform de koninklijke besluiten van 26 mei 2004 die in het kader van de zogenoemde Solvabiliteit Ihervorming werden goedgekeurd. De vereiste marge voor de verrichtingen niet-leven stijgt aanhoudend tussen 2000 en 2004, gemiddeld zo’n 80 miljoen euro per jaar, tot 1,8 miljard op het einde van de periode. Dit is een stijging met 20% ten opzichte van 2000. Na een toename van 14% in 2003 stijgt het volume van de samengestelde marge in 2004 met 3,6%. De stijging met 30% over de laatste vijf jaar is hoger dan die voor de vereiste marge. Het gevolg daarvan is dat de dekkingsratio ruim 20 procentpunt hoger ligt dan in 2000.
WEERSTANDSTESTS Door de marktwaarde van de aandelen fictief met 25% te verminderen, verslechtert de solvabiliteitsratio “gecorrigeerde beschikbare marge / vereiste marge” met 101 procentpunt, van 354% tot 253%. Een waardevermindering met 15% van onroerend goed, hypothecaire leningen en leasingrechten zou een veel minder uitgesproken gemiddelde verslechtering meebrengen, aangezien ze beperkt zou blijven tot 24 procentpunt. Met een daling met 5% van de marktwaarde van de obligaties en deposito’s bij kredietinstellingen zou de gecorrigeerde solvabiliteitsratio bijna 83 procentpunt verliezen en uitkomen op ongeveer 271% van de marge die de huidige reglementering vereist. De omvang van de obligatiebeleggingen verklaart deze terugval, die de gevoeligheid voor rentevoetschommelingen en de complexiteit van het actief/passiefbeheer van de verzekeraars aantoont.
In het laatste voorbeeld neemt de CBFA een gecumuleerde waardevermindering in acht van 5% voor gewaarborgde schuldvorderingen op herverzekering, 5% voor de nog uit te geven premies, 25% voor de terug te vorderen technische kosten en 50% voor de andere vorderingen. In dat geval daalt de gecorrigeerde solvabiliteitsratio met 63 procentpunt van 354% tot 291%. De weerstandstests tonen aan dat de solvabiliteit van de sector goed weerstand biedt aan de waardeverminderingen als bepaald in de CBFA-mededelingen D.231 en D.239. Ingeval de twee zwaarste scenario’s zich samen voordoen (een daling met 25% van de marktwaarde van de aandelen en met 5% van de obligaties), zou de dekkingsratio met 184 procentpunt krimpen en uitkomen op 170%. Die “marktgebonden” cijfers weerspiegelen echter niet de diversiteit van de solvabiliteitssituaties die de ondernemingen na afloop van die tests kunnen tegenkomen. JAARVERSLAG 2005
17
Tendensen 2005 ECONOMISCHE CONJUNCTUUR: ABNORMAAL LAGE RENTE HOUDT AAN Na de conjunctuurpiek van 2004, toen het BBP een reële groei van 2,4% noteerde, valt de groei in 2005 terug tot 1,4%, wat aansluit bij de groeipercentages in de hele eurozone. Voor 2006 wordt, zoals elders in Europa, een groei van 2 à 2,2% verwacht. De waarnemers hebben er terecht rekening mee gehouden dat de dollar niet langer terrein zou verliezen op de euro, maar werden wel verrast door de omvang van de stijging van de oliekoersen en zijn nog steeds verbaasd over de ontwikkeling van de rentevoeten. De beperkte verhoging van de kortetermijnrente in het tweede semester van 2005 in zowel Europa als de Verenigde Staten heeft geen invloed gehad op de langetermijnrente. Anders dan eind 2004 voorspeld werd, heeft die laatste historische dieptepunten bereikt. De grafiek op pagina 20 maakt duidelijk hoe de rentevoeten in België sinds 2000 gedaald zijn. De rente op tien jaar, in juni 2004 nog 4,5%, zakte tijdens de zomer 2005 tot net boven de 3%, terwijl de Europese Centrale Bank zijn rente op herfinancieringstransacties met een bescheiden 0,25% optrok tot 2,25%. Uiteraard verontrust het huidige niveau van de langetermijnrente de verzekeraars, maar ook de controleautoriteiten, die vrezen dat heel wat ondernemingen de komende jaren voor een min of meer groot deel van hun contracten een technische rente zullen moeten uitkeren die hoger ligt dan het rendement uit hun obligatieportefeuille.
JAARVERSLAG 2005
18
Nu het niet onwaarschijnlijk is dat de langetermijnrente de komende jaren tussen 3 en 3,5% blijft schommelen, bestaat de kans dat de verzekeringsondernemingen niet langer intekenen op staatsobligaties, maar zich richten naar andere, meer rendabele beleggingen, zonder buiten de perken te treden van wat prudentieel verantwoord is. Bedrijfsobligaties, vastgoed en aandelen zullen de komende jaren wellicht een belangrijker plaats in de boeken van de verzekeringsondernemingen innemen. Evenmin als rentevoeten kunnen beurskoersen in nauwkeurige en betrouwbare voorspellingen gevat worden. In 2005 noteerden de Europese beurzen een gemiddelde winst van zo’n 20%, wat bijna het dubbele is van in 2004. Globaal bekeken is het beursverlies dat tussen 2000 en 2002 geleden werd, nog niet weggewerkt, integendeel, maar de Brusselse beurs heeft sinds het openspatten van de speculatiebel in elk geval een deel van zijn achterstand ingehaald. De goede prestaties van de Bel-20 in 2005, een stijging van 20%, zijn opmerkelijk, te meer omdat de index in 2004 met 30% gestegen was. Zoals uit de grafiek hieronder blijkt, bereikt de Bel-20, uitgaande van basis 100 op 1 januari 2000, eind 2005 een waarde van 106, tegenover 86 voor de Amerikaanse Standard & Poor’s index en slechts 70 voor de DJ Euro Stoxx-index (voor wisselkoerscorrectie).
De waardering van de belangrijkste Europese verzekeraars, geïllustreerd door de grafiek hieronder, volgt sinds 2003 zowat dezelfde evolutie als die van alle ondernemingen, na
een krachtiger groei tot eind 2000, waarna een uitgesproken daling volgde in 2001 en 2002, toen de vrees voor financiële instabiliteit het grootst was.
ONTWIKKELING VAN DE INCASSO’S De conclusies van de enquête berusten op de prognoses van een steekproef van verzekeringsondernemingen die iets meer dan 90% van het premie-inkomen in België vertegenwoordigen. Uit de cijfermatige prognoses kunnen de belangrijkste ontwikkelingen van de Belgische verzekeringssector in 2005 worden afgeleid, maar ze dienen niettemin met het gebruikelijke voorbehoud te worden geïnterpreteerd. De eerste beschikbare cijfers voor 2005 wijzen op een nominale groei van het totale volume van de directe verzekeringsverrichtingen in België met 19%, tegenover 10,7% in 2004. Het totale premie-incasso stijgt zo tot 33,8 miljard euro, tegenover 28,4 miljard een jaar voordien. Dat groeipercentage met twee cijfers is grotendeels toe te schrijven aan de levensverzekeringsverrichtingen, die met 25,5% zouden stijgen, tegenover 13,4% in 2004. De verrichtingen “niet-leven” zouden 4% aangroeien, tegenover 4,9% het jaar voordien.
Autoverzekeringen: kiezen, lokken en binden Het incasso voor de tak Motorrijtuigen bedraagt net geen 3 miljard euro en stijgt in 2005 met 2,2%, tegenover 5% in 2004. De groei vertraagt vooral voor “burgerlijke aansprakelijkheid”, die in 2005 slechts met 1,3% toe-
neemt, tegenover 4,5% een jaar eerder. Voor “materiële schade” is de groei forser, namelijk 3,9% in 2005 tegenover 6,1% in 2004. In “burgerlijke aansprakelijkheid” leidt de scherpe concurrentie tussen de verzekeraars tot het ontwikkelen van nieuwe aantrekkelijke formules voor de verzekerden. Zo behouden zij soms het laagste premieniveau, ondanks een of meer ongevallen, of genieten zij een premie die gebaseerd is op het aantal gereden kilometers. Voor beginnende bestuurders zijn er bijvoorbeeld begrensde premies, in ruil voor preventieve inspanningen, zoals een cursus defensief rijden. De afschaffing van de prijzencontrole heeft dus geenszins geleid tot een inflatieopstoot: dat blijkt uit de ontwikkeling van de prijzenindex. De component “BAauto” van die index bedraagt eind 2005 immers 104,77, tegenover 102,45 een jaar eerder en 101,94 eind 2003. Tegenover een basis 100 in 1996 is het indexcijfer voor de BA-autoverzekering in tien jaar tijd nog geen 5% gestegen… Het technisch-financiële saldo voor de BA-autoverzekering is iets beter dan in 2004, vooral dankzij de toegenomen beleggingsopbrengsten. Voertuigcasco is in 2005 echter wel minder rendabel dan in 2004, als gevolg van een opnieuw stijgende schadelast.
JAARVERSLAG 2005
19
Brand: in afwachting van het natuurrampenwet-effect Het incasso voor de tak Brand stijgt in 2005 met 5,4%, tegenover 3,8% in 2004, tot een totaalbedrag van 1,9 miljard euro. Met 6,4% stijgt het premie-inkomen voor de producten “eenvoudige risico’s woningen” sneller dan voor de andere verrichtingen van deze tak en dan in 2004, toen de groei 4,8% bedroeg. Die stijging is iets hoger dan die van de ABEX-index, die in 2005 4,1% bedroeg. In 2005 is de waarde van de component “woningverzekeringen” in het indexcijfer van de consumptieprijzen (met 1996 als basis 100) met 2,6% matig gestegen van 118,63 tot 121,73. De andere eenvoudige risico’s en de speciale risico’s noteren een groei van ongeveer 4% en zijn samen goed voor een premievolume van bijna 830 miljoen euro. De tak zou iets minder rendabel zijn dan in 2004, wat kan worden verklaard door een hogere schade/premieverhouding.
Andere BOAR-verrichtingen: structurele tekorten her en der De tak Ongevallen (zonder Arbeidsongevallen) verliest 4,7% omzet na een bescheiden groei van 1,9% in 2004. Dat kan meer bepaald worden verklaard door een verschuiving van de “Aanvulling AO” naar de verrichtingen Arbeidsongevallen in het kader van de beslissingen die de speciale ministerraad van Raversijde in maart 2004 getroffen heeft. De tak Ziekte noteert in 2005 een groei van 10,7%, tegenover 9% in 2004. Die groei vloeit voort uit twee factoren, die beide te maken hebben met het feit dat de
JAARVERSLAG 2005
20
sociale zekerheid relatief minder bijdraagt aan de financiering van de gezondheidszorg: de populariteit van het product, maar ook de noodzaak voor de betrokken verzekeraars om hun tarieven aan te passen aan de stijgende kosten van de gezondheidszorg. Voor “algemene BA” stijgt het incasso in 2005 met 1%, tegenover 5,2% in 2004. Dat zou wel eens onvoldoende kunnen zijn om het tekort van de voorbije jaren aan te vullen. De takken Krediet – Borgtocht gaan met 16,5% vooruit, na een groei van 21,1% in 2004. In de tak Rechtsbijstand groeit het premie-inkomen in 2005 met 2,7%, tegenover 5,9% in 2004. Die ontwikkeling zal niet volstaan om de sinds 1998 aanhoudende tekorten voor de verrichtingen “andere rechtsbijstand dan auto” aan te zuiveren. Die bedroegen 21,7% van de premies in 2003 en 16,5% in 2004. De tak Hulpverlening noteert een omzet stijging van 8,2%, tegenover 3,4% in 2004. Die forse groei kan voornamelijk worden verklaard door de ontwikkeling van nieuwe producten die prestaties in natura aanbieden, zowel thuis als op reis, en het succes daarvan bij een breed publiek.
Arbeidsongevallen: weer groei in een veranderende markt Het incasso voor Arbeidsongevallen-wet van 1971 (werknemers in privésector) stijgt in 2005 met 4,2%, tegenover een status-quo in 2004. Die stijging kan gedeeltelijk worden verklaard door de verhoging van de loongrens van 26.410 naar 31.578 euro als maximum voor de berekening
van de vergoedingen en door het welvaartsvast maken van de huidige renten; beide maatregelen keurde de regering goed tijdens de bijzondere ministerraad in Raversijde in maart 2004. Die vooruitgang moet dus worden afgewogen tegen de terugval voor de andere verrichtingen van de tak Ongevallen, waarbij een deel van de vroegere verrichtingen "aanvulling AO" voortaan ondergebracht wordt bij de verrichtingen "wet van 1971". Het technisch-financiële saldo van 2005 klimt licht ten opzichte van 2004, dankzij de hogere financiële opbrengsten die de stijging van de schadelast en van de andere technische lasten goedmaken.
Leven individueel: anticiperen op de premietaks van 1,1% Voor alle individuele levensverzekeringsverrichtingen samen stijgen de premie-inkomsten in 2005 met 32%, tegenover 14,5% in 2004. Die forse groei zou, vooral binnen de bankverzekeringsgroepen, kunnen worden verklaard door een verschuiving van een deel van bankspaarproducten naar verzekeringsproducten, maar het zou hier wel eens om een fenomeen van korte duur kunnen gaan. De nieuwe taks van 1,1% op de verzekeringspremies die vanaf januari 2006 gestort worden, heeft immers heel wat klanten ertoe aangezet om nog voor het einde van het jaar 2005 een belangrijke spaarinspanning te leveren. De goede prestaties van de financiële markten van de voorbije maanden en de aanhoudend lage rente verklaren waarom de tak-23-producten het relatief beter doen dan die van tak 21. Dat groeiverschil deed zich al in 2004 voor.
Verrichtingen met een gewaarborgde rentevoet: succes houdt aan In 2005 is het premie-inkomen voor de individuele levensverzekeringsproducten van tak 21 met ongeveer 8,9% gestegen tot bijna 14,2 miljard euro. Die groei volgt op verschillende jaren met een groeipercentage in twee cijfers. Het succes van producten met een gewaarborgde rente, en van kapitalisatieverrichtingen van tak 26 houdt dus aan. Dat komt meer bepaald door de aantrekkingskracht van producten als de verzekeringsrekening, die bijzonder aantrekkelijk zijn door hun combinatie van liquiditeit, risico en rendement.
Wat de rendabiliteit betreft, vertonen de eerste resultaten een technisch-financieel saldo dat dankzij de hogere beleggingsopbrengsten ten overstaan van een jaar voordien.
Leven individueel verbonden met beleggingsfondsen: explosieve stijging Het incasso van de aan beleggingsfondsen gekoppelde individuele levensverzekeringen bedraagt 6,5 miljard euro, tegenover 2,8 miljard in 2004 en 2,3 miljard in 2003. Na de zware terugval tussen 2000 en 2003 genieten dergelijke producten opnieuw het vertrouwen van de spaarder en noteren ze voor 2005 een incassogroei van 130%, tegenover 23,2% in 2004. De goede beursprestaties van de voorbije jaren en de diversifiëring van het aanbod hebben bijgedragen aan het nieuwe succes van die producten, die vaak mechanismen bevatten die de beleggingen beschermen.
Leven groep: rechtsonzekerheid + administratieve overlast = stagnering Het totale premie-inkomen voor groepsverzekeringen, dus voor eerste en tweede pijler samen, bedraagt iets meer dan 4 miljard euro, ondanks de stagnering van het premieinkomen. Achter die status-quo gaan verschillende ontwikkelingen volgens de segmenten schuil. De verbintenis om de aangeslotenen een minimumrendement te bieden van 3,75% en de rechtsonzekerheid rond de interpretatie van de wet-Vandenbroucke op de aanvullende pensioenen zetten een rem op de verwachte ontwikkeling van die verrichtingen, terwijl de wet de categorieën en het aantal begunstigden ervan nu juist wil uitbreiden. Als gevolg van de toenemende administratieve complexiteit die de wet meebrengt, blijven de reële kosten bovendien veel te hoog, waardoor die producten minder aantrekkelijk uitvallen voor zowel verzekeraars als werkgevers en aangeslotenen. Er rijzen bovendien vragen omtrent de rendabiliteit en de solvabiliteit op lange termijn, te meer omdat een groot deel van de portefeuille nog altijd een rente waarborgt van 4,75%, wat fors meer is dan de 3 tot 3,5% die overeenstemt met de huidige langetermijnrente.
JAARVERSLAG 2005
21
Ontwikkeling van de incasso's (rechtstreekse verrichtingen in België) (in miljoenen euro)
2004
2005 (RAMING)
2003/2004
2004/2005 (RAMING)
Motorrijtuigen
2.931
2.995
5,0%
2,2%
1.940
1.966
4,5%
1,3%
991
1.030
6,1%
3,9%
1.825
1.924
3,8%
5,4%
1.028
1.094
4,8%
6,4%
Andere eenvoudige risico's
404
421
4,9%
4,2%
Speciale risico's
393
408
0,1%
3,9%
BA-motorrijtuigen Voertuigcasco Brand Woningen
Andere BOAR
2.745
2.878
7,1%
4,8%
Ongevallen (behalve AO)
397
379
1,9%
-4,7%
Ziekte
773
856
9,0%
10,7%
Algemene BA
649
655
5,2%
1,0%
Transport
216
236
9,6%
9,3%
Krediet/Borgtocht
149
173
21,1%
16,5%
Diverse geldelijke verliezen
158
157
10,4%
-0,4%
Rechtsbijstand
276
284
5,9%
2,7%
Hulpverlening
128
139
3,4%
8,2%
7.502
7.797
5,5%
3,9%
Wet van 1971
913
952
0,4%
4,2%
Wet van 1967
111
115
2,8%
3,6%
TOTAAL BOAR
1.024
1.066
0,6%
4,2%
TOTAAL NIET-LEVEN
8.525
8.863
4,9%
4,0%
15.893
20.957
14,5%
31,9%
13.020
14.179
12,4%
8,9%
2.820
6.487
23,2%
130,1% 445,0%
TOTAAL BOAR
Leven individueel Gewaarborgde rente Beleggingsfondsen Kapitalisatie
54
292
5817,0%
3.999
4.007
9,2%
0,2%
TOTAAL LEVEN
19.892
24.964
13,4%
25,5%
TOTAAL NIET-LEVEN EN LEVEN
28.417
33.827
10,7%
19,0%
Leven groep
Situatie op 31/12/05, op basis van de beschikbare cijfers op 19 januari 2006
JAARVERSLAG 2005
22
Bron: Assuralia
Arbeidsongevallen
Verzekering, rendabiliteit en solvabiliteit: synopsis 2005 Hoewel de takken zich elk op een eigen manier ontwikkelen, duiden de eerste waarnemingen voor het eerst sinds 2002 op een achteruitgang van de technische resultaten. Dat fenomeen doet zich vooral voor in de autoverzekering, waar langs alle kanten nieuwe voordeelformules opduiken (gewaarborgd behoud laagste premieniveau, kilometerverzekering, …) die op termijn de incassogroei zullen temperen. De financiële resultaten daarentegen bereiken weliswaar nog niet het peil van eind jaren negentig, maar bevestigen hun groei ten opzichte van de jaren 2001 tot 2004. Voor alle activiteiten samen zouden de technisch-financiële saldi licht stijgen in vergelijking met 2004. De goede beursprestaties zorgen voor hogere latente en gerealiseerde meerwaarden en betere dekkingsratio’s, maar volstaan niet om de financiële verliezen die tussen 2001 en 2003 geleden werden, volledig aan te zuiveren. Het aandeel latente meerwaarden op beleggingen bedraagt eind 2005 ongeveer 10% van de portefeuille, tegenover 7,7% eind 2004. Die toename mag echter geen valse hoop wekken. Ze is niet zozeer het gevolg van de goede beursresultaten als wel van het feit dat de langetermijnrente zijn bijzonder lage peil aanhoudt. Wanneer de effecten waarop die latente meerwaarden betrekking hebben, verstrijken, zal ook die inkomstenbron geleidelijk wegvallen.
Die stijging van het volume van latente meerwaarden wordt ook weerspiegeld in het dekkingsoverschot van de technische voorzieningen, dat zou toenemen van 6,8% eind 2004 tot bijna 8% eind 2005. De solvabiliteitsratio’s volgen een gelijkaardige ontwikkeling. De toename van de latente meerwaarden maakt het mogelijk de geleidelijke afbouw van de toekomstige winst uit de beschikbare marge en de nieuwe margevereisten in het kader van de Solvabiliteit I-hervorming te compenseren. Over het geheel genomen zouden zowel de rendabiliteit als de solvabiliteit het in 2005 iets beter doen dan het voorgaande boekjaar. Voor de schadeverzekering is de situatie bevredigend, maar voor de levensverzekering blijft ze zorgwekkender, althans voor sommige marktspelers, die op middellange termijn in een hachelijke positie verzeild kunnen geraken als de rentevoeten laag blijven. In tegenstelling tot de oorspronkelijke inschatting vlak na de beurscrash kan dat risico gelukkig niet meer worden gezien als een "systeemrisico", aangezien heel wat ondernemingen de toezichthouder duidelijk hebben kunnen maken dat hun actief/passiefbeheer (ALM) volstaat om hun toekomstige verplichtingen op te vangen, ook wanneer de rente op het huidige niveau blijft. De gemiddelde stijging van de rendabiliteits- en de solvabiliteitsratio’s mag dus niet verhullen dat de individuele situatie onderling sterk kan verschillen. Hoewel minder dan in 2004, zijn er nog ondernemingen met tekorten en relatief zwakke solvabiliteitsratio’s, waardoor de vraag rijst hoe ze op middellange en lange termijn hun evenwicht kunnen herstellen.
Evolutie 2004 – 2005: synopsis BOAR
AO
INDIVIDUEEL 21
INDIVIDUEEL 23
+4,2%
+8,9 %
+130%
(BEHALVE AO) Premies
+3,9%
GROEP TOTAAL VAN DE VERRICHTINGEN +0,2%
+19%
Technisch resultaat Algemene kosten en commissielonen Financiële opbrengsten Brutoresultaat
Aandeel latente meerwaarden
Dec. 2004 : 7,7%
Dec. 2005 :
Dec. 2004 : 6,8%
Dec. 2005 :
Dekkingsoverschot technische voorzieningen
NIET-LEVEN 2004 2005
2004
LEVEN
311%
225%
TOTAAL 2005
2004
Solvabiliteitsmarges (gevormd / vereist)
252%
2005
JAARVERSLAG 2005
23
Sociale betrekkingen Een sectorakkoord, maar niet tegen elke prijs, en op voorwaarde dat ook de werkgevers er bij winnen: dat was vanaf het begin de strategie van Assuralia in de onderhandelingsronde voor de jaren 2005 en 2006. Nog voor de vakbonden hun eisenprogramma kenbaar maakten, had de sector vanaf het najaar van 2004 intern al uitgebreid beraadslaagd, eerst tijdens het seminarie van de directeurs-generaal in Brugge en vervolgens maandenlang met medewerking van de human resources managers.
Assuralia heeft zo duidelijk laten weten dat de lonen, als gevolg van de loonindexering en de evolutie binnen de loonschaal, in 2005-2006 automatisch zouden stijgen met bijna 7%, wat veel meer is dan de 4,5%-norm waarin het ontwerp van centraal akkoord voorzag en die de regering op haar beurt overgenomen heeft. Daarom kon er geen sprake van zijn om, zoals de vakbonden vroegen, de werkgevers nog meer lasten op te leggen. Bovendien zou er eens ernstig nagedacht moeten worden over de vraag welke ruimte beide mechanismen het sectoroverleg in de toekomst nog bieden. Overigens legde Assuralia drie eisen op de onderhandelingstafel die de sector een werkelijke toegevoegde waarde moesten opleveren. De eerste bestond erin afstand te nemen van de louter op geld gerichte filosofie van de sanctie van zes of negen maanden loon waarin de cao-bepalingen inzake werkzekerheid voorzien. In de verzekeringssector is het immers zo dat een werkgever die de voorgeschreven procedure bij individueel ontslag of ontslag om economische redenen niet naleeft, of bij ontslag binnen 24 maanden na een fusie of overname, niet alleen de compenserende ontslagvergoeding verschuldigd is, maar ook een bedrag dat overeenstemt met zes of negen maanden loon, afhankelijk van de anciënniteit van de ontslagen werknemer. Die
bepalingen stammen uit het einde van de jaren zeventig en werden voor onbepaalde duur gesloten. Bovendien werd dat al indrukwekkende arsenaal door de sociale partners aangevuld met nog een andere ontslagsituatie: het technisch ontslag wegens arbeidsorganisatie; de cao-bepaling daarover verstreek echter in september 2005. Assuralia wilde die statische bepalingen vervangen door meer dynamische en creatieve alternatieven. Het was de bedoeling op dat gebied een eerste stap te zetten voor het akkoord 2005-2006, in eerste instantie wat de specifieke regeling van bepaalde duur betreft. Het voorstel van Assuralia strekte ertoe de vertrekpremies te verlagen, in elk geval met drie maanden, en er een uitgebreide outplacementformule aan toe te voegen die de ontslagen werknemer moet helpen een nieuwe betrekking te vinden. Assuralia anticipeerde daarmee op de voorstellen in het Generatiepact van de regering. Achteraf zou een paritaire werkgroep nagaan hoe die regeling van herinschakeling in het arbeidscircuit zou kunnen worden uitgebreid tot alle sectorclausules in verband met werkzekerheid. In de loop van de onderhandelingen groeide deze problematiek uit tot een symbooldossier waarin alle partijen heel veel energie hebben gestoken en dat de onderhandelingen mede gerekt heeft.
JAARVERSLAG 2005
24
Werknemers met contract van onbepaalde duur
Aantal
Contracten van onbepaalde duur
23.744
(Bewegingen) Aanwezig op 31/12/2003
Aangeworven in 2004
Vertrokken in 2004
Aanwezig op 31/12/2004
23.991
906
1.153
23.744
31.12.2003
31.12.2004
23.991
Vrouwen (%)
50,4
50,9
Deeltijds (%)
17,8
19,5
Verdeling per categorie (%) : uitvoerend
61,5
61,3
kader
27,7
28,1
directie
3,3
3,5
inspecteurs
5,6
5,4
Andere overeenkomsten: situatie in 2004 Type overeenkomst
Totaal aantal werknemers
Mannen
Vrouwen 837
agenten
0,9
0,8
Studenten
1.476
639
arbeiders
1,0
0,9
Bepaalde duur
1.408
606
802
TOTAAL
2.884
1.245
1.639
Gemiddelde leeftijd Gemiddelde anciënniteit
42 jaar 15 jaar en 9 m.
42 jaar en 3 m. 16 jaar
Hogere en universitaire opleiding (%) Bron: Assuralia
53,9
57,8
Bron: Assuralia
Op het stuk van de flexibiliteit vroeg Assuralia om de sectorovereenkomst die daarover in 1997 gesloten werd, in praktijk te brengen. Die cao, waaraan bittere discussies in de sector voorafgingen, is vrijwel dode letter gebleven voor alle ondernemingen die de bepalingen ervan concreet wilden uitvoeren. Dat kwam omdat de vakbonden hun veto stelden wanneer het erop aankwam het arbeidsreglement, zoals de wet het vereist, in de ondernemingsraad aan te passen aan de sectorbepalingen.
Uiteindelijk hebben de sociale partners op 20 december 2005 de collectieve arbeidsovereenkomst gesloten met betrekking tot het sectorakkoord 2005-2006. Assuralia heeft daarbij resultaat geboekt op het gebied van de invoering van een regeling voor de herinschakeling op de arbeidsmarkt en van een procedure voor de regeling van sociale conflicten. Inzake flexibiliteit is de invoering voorzien van een verzoeningsprocedure ingeval de situatie op bedrijfsniveau vastzit. In ruil heeft Assuralia ingestemd met de toekenning van een jaarlijkse premie van 150 euro bruto die aan alle werknemers als aanvulling op de eindejaarspremie wordt betaald.
Om de toepassing van die cao te vergemakkelijken heeft Assuralia voorgesteld om de bepalingen ervan op te nemen in een bijvoegsel bij het arbeidsreglement en het paritair comité een oplossing te laten zoeken ingeval men er op bedrijfsniveau niet uit geraakt. Ten slotte vroeg Assuralia de invoering van een procedure voor het beheren van sociale conflicten in de ondernemingen of in de sector, teneinde spontane en ongecontroleerde acties te voorkomen.
Het sectorakkoord voorziet ook in kwalitatieve bepalingen, waarvan de meeste al deel uitmaakten van de vorige akkoorden, zoals de financiering van Fopas (voor 2005-2006) of de toekenning van een opleidingskrediet op ondernemingsvlak, dat overeenstemt met 4 dagen per werknemer. De cao verwijst sommige onderwerpen ten slotte voor behandeling door naar een paritaire werkgroep. Dat geldt bijvoorbeeld voor de stressproblematiek, de mobiliteit, de vergelijking tussen het arbeiders- en het bediendenstatuut, alsook voor de invoering van outplacement bij technisch ontslag.
WERKGELEGENHEID IN DE VERZEKERINGSONDERNEMINGEN IN 2004 De totale werkgelegenheid in de verzekeringssector is licht gedaald, zodat de sector per 31 december 2004 23.744 werknemers met een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur telt. In vergelijking met 2003 is dat een daling met 247 banen of met 1,03%. Tijdens de betrokken periode hebben meer werknemers de sector verlaten (1.153) dan er aangeworven zijn (906). Sinds 2002, toen de sector in een zware crisis verkeerde, is het aantal aanwervingen, dat tot dan rond 1.800 per jaar schommelde, bijna gehalveerd. Ook hebben iets minder werknemers de sector verlaten.
Daarnaast stelt de sector bijna 3.000 werknemers tewerk met een andere vorm van arbeidsovereenkomst (bepaalde duur, studenten). Als we ten slotte kijken naar het aantal banen dat het verzekeringsbedrijf in ruime zin genereert, dit wil zeggen met inbegrip van de personeelssterkte in de distributienetwerken, telt de sector uiteindelijk zo’n 49.000 banen.
JAARVERSLAG 2005
25
Beter wetgeven
Secuur controleren
D e ve r z e ke ri n g i n h a a r internationale kader
27
NAAR EEN ANDERE EUROPESE AANPAK Wat kon Europa op haar weg naar zowel uitbreiding als verdieping van de verdragen tegenhouden? De referendums in Frankrijk en Nederland volstonden echter om Europa in verwarring achter te laten, zonder alternatief plan en gedwongen zichzelf ter discussie te stellen op basis van de bestaande communautaire verworvenheden. Maar de buitenwereld wacht niet af: het is dringender dan ooit om het programma van Lissabon vastere vorm te geven, een programma dat nogal hoogdravend stelt dat de Europese kenniseconomie tegen 2010 de meest geavanceerde ter wereld moet zijn. Achter de grootspraak gaat echter een eenvoudige werkelijkheid schuil: in een geglobaliseerde wereld betekent stilstand achteruitgang. Die uitdaging gaat ook de Europese verzekeraars aan, die vastbesloten zijn om aan te tonen dat de verzekering een factor van concurrentiekracht is en dat landen met een verzekeringsachterstand ook landen met een groeiachterstand zijn. Het Europees Comité voor het Verzekeringswezen (CEA) bereidt dan ook een demonstratie voor van de aanpak die kan leiden tot de erkenning van de verzekering als een van de hefbomen van de ontwikkeling van de Europese naties.
Interne markt van financiële diensten: regelgeving matigen De Europese Commissie schrijft de financiële diensten graag een centrale rol in de economie toe en betreurt tegelijk dat die markten niet even geïntegreerd zijn als in andere bedrijfstakken. Om dat te verhelpen had de Commissie eerst een inventaris opgemaakt van de maatregelen die in het kader van haar in 2005 afgelopen Actieplan voor de financiële diensten moesten worden JAARVERSLAG 2005
28
aangenomen. Momenteel legt de Commissie een nieuw pragmatisme aan de dag bij het uitstippelen van de tot 2010 te volgen weg. Het gaat er in de eerste plaats om het aangevatte karwei af te maken. Inhoudelijk betreft dat vooral de herziening van de solvabiliteitsprincipes die voor de verzekeringsondernemingen gelden. Wat doorgaans de Solvabiliteit II-oefening genoemd wordt, vergt in ieder geval veel inspanningen, zowel van de sector als van de regelgevers en toezichthouders. Daarnaast gaat het, wat de vorm betreft, om de complexe structuur van de comitologie, die de verantwoordelijkheden verdeelt tussen comités met verschillende bevoegdheidsniveaus enerzijds en de overkoepelende communautaire instellingen anderzijds. De Commissie gaat nu na hoe de lidstaten de maatregelen uit het voormelde Actieplan – vaak met vertraging – toepassen. Op een ruimer vlak heeft de Commissie een herziening van haar manier van regelgeven ingezet: dat veronderstelt een voorafgaande raadpleging van de betrokken kringen, een onderzoek naar de noodzaak van de overwogen maatregelen, een schatting van de daaraan verbonden voor- en nadelen, en ten slotte een evaluatie achteraf van het effect van de genomen maatregelen. Tegelijkertijd heeft de Commissie afgezien van projecten die maar weinig vooruitgang hadden geboekt of die haar overbodig leken. Daarbij heeft ze zich jammer genoeg overijverig getoond door het project voor een Europese onderlinge maatschappij terzijde te schuiven, een project dat de sector overigens met vereende krachten nieuw leven tracht in te blazen. Ten slotte onderneemt de Commissie een vereenvoudiging van de wetgeving in verschillende domeinen waar de teksten elkaar overlappen: richtlijnen inzake technische harmonisatie in de autoverzekering enerzijds
(er bestaan op dit ogenblik vijf lagen aan wetgeving) en richtlijnen die de activiteit van de verzekeringsondernemingen in de interne markt regelen anderzijds (dertien teksten die tot drie “generaties” van richtlijnen behoren). Assuralia en zijn zusterverenigingen in het Europees Comité voor het Verzekeringswezen juichen dat initiatief toe. Diezelfde benadering kenmerkt ook de actieprogramma’s inzake financiële diensten van commissaris Charlie McCreevy. In het voorjaar heeft de Commissie een Groenboek gepubliceerd waarmee een consultatieronde van start ging. Dat Groenboek viel op door pragmatisme en gematigdheid. Begin december heeft de commissaris het Witboek gepresenteerd, dat akte neemt van de ontvangen reacties en van “dynamische consolidatie” het leidmotief maakt van het beleid tegenover de sector voor de komende vier jaar.
© Europese Gemeenschap 2005
De Commissie wil vooruitgaan. Ze verheugt zich erover dat heel wat deelnemers in de markt van dezelfde gezindheid blijk geven. Ze wil echter niet overhaast te werk gaan. Zo beseft ze dat het aantal toezichthouders waarmee internationaal opererende groepen te maken hebben, belemmerend kan werken, maar ze hoedt er zich voor de “maximalisten” te volgen die onmiddellijk één enkele toezichthouder willen. Procedures vereenvoudigen, controleconflicten regelen, nationalistische neigingen van sommige toezichthouders (die vooral in de banksector lijken op te duiken) bedwingen: zo wil de Commissie de zaken aanpakken. Dezelfde houding neemt ze aan in verband met de “binnenweg” van een “zesentwintigste juridische stelsel” dat als alternatief naar voren wordt geschoven voor een, per definitie logge, harmonisatie van het contractenrecht en een hele reeks wetten die een impact op de handel in financiële diensten hebben. De Commissie kijkt toe, geeft de sceptici intussen geen ongelijk en wacht af.
De Commissie heeft nog geen beleidslijn vastgelegd in verband met studies die inmiddels lopen over het begrip “garantiefonds” in de verzekering. Sommige lidstaten hebben lessen willen trekken uit nare ervaringen op hun lokale markt en hebben dergelijke structuren al opgezet, hetzij voor de levensverzekering, hetzij voor alle activiteiten. Net zoals het Europees Comité voor het Verzekeringswezen wijst Assuralia op de bepalingen op het vlak van de dekking van de verbintenissen en de solvabiliteit, alsook, wat België betreft, op het toezicht op de rendabiliteit, die een hoge veiligheidsgraad garanderen. Assuralia ziet dus niet de noodzaak in om de sector een nieuwe nettolast op te leggen, te meer omdat de herziening van de solvabiliteitsgrondslagen precies tot doel heeft de formule van de garantiefondsen overbodig te maken.
Concurrentie en verbruik In haar streven om de interne markt te ontwikkelen, beperkt de Commissie zich niet tot kwesties betreffende de verzekeringstechniek in ruime zin. Ze houdt ook rekening met twee andere aspecten, waarvoor andere afdelingen onder de verantwoordelijkheid van andere commissarissen bevoegd zijn. Het gaat om het concurrentiebeleid en het consumentenbeleid. Op het vlak van de concurrentie heeft de Commissie haar aandacht geconcentreerd op de business-to-businessmarkt, omdat de grensoverschrijdende commerciële betrekkingen tussen verzekeringsvraag en –aanbod zich waarschijnlijk eerst in dat domein zullen ontwikkelen en vervolgens een mogelijk meezuigend effect zullen hebben voor zaken van minder grote omvang. De Commissie heeft een grootschalige enquête gehouden waarin zij in de eerste plaats de beroepsverenigingen van verzekeringsondernemingen en –tussenpersonen bevraagd heeft. De eerste aanwijzingen van de conclusies die Commissie daaruit trekt, zijn voor 2006 aangekondigd. Wat het consumentenbeleid betreft, wil de Commissie haar relaties met de consumenten uitdiepen en een dialoog bevorderen waarbij die consumenten de basis vormen van haar eventuele toekomstige beleidsvoornemens. Ze werkt daarnaast aan projecten die een toenadering beogen tussen juridische bepalingen die betrekking hebben op de contracten in het algemeen en de verzekeringscontracten in het bijzonder. En hoewel deze materie voornamelijk tot de bevoegdheid van de nationale overheden behoort, schenkt de Commissie ten slotte aandacht aan de financiële voorlichting van de consument. Een onderwerp dat de verzekeraars na aan het hart ligt, want zij weten heel goed dat hoe beter de verzekering begrepen wordt, hoe tevredener de klanten zijn … en hoe belangrijker zij het vinden zich nog beter te verzekeren.
JAARVERSLAG 2005
29
HERVORMING VAN SOLVABILITEIT II EN INTERNATIONALE BOEKHOUDSTANDAARDEN Aan het einde van de jaren negentig werd het project “Solvabiliteit II” op touw gezet. Dat project heeft tot doel het prudentiële toezicht op de verzekeringsondernemingen grondig te hervormen. De Europese autoriteiten willen in de eerste plaats de bescherming van de consumenten en de rechthebbenden in de hele Europese Unie versterken en tegelijk een optimale allocatie van de middelen bevorderen in het kader van een geïntegreerde markt van financiële diensten. Tegen 2010 zou er een kaderrichtlijn van kracht moeten worden en al in 2007 wordt er een voorontwerp verwacht. Dit zou de krachtlijnen van de nieuwe filosofie en architectuur van het toezicht verduidelijken en bepaalde fundamentele keuzes waarvoor er al een consensus op politiek vlak tot stand is gekomen, bevestigen. Een van de belangrijkste principes is een grotere verantwoordelijkheid van de leiding van de ondernemingen voor het risicomanagement, alsook het vaststellen van nieuwe solvabiliteitsvereisten die stoelen op een economische en vooruitziende benadering van de risico’s die de onderneming loopt. De Europese Commissie heeft de structuur met drie pijlers uit het Bazel II-akkoord voor de kredietinstellingen overgenomen en dat aan de technisch-financiële kenmerken van de verzekeringen aangepast; in haar ontwerp voor een richtlijn zal zij de fundamentele principes omschrijven die nageleefd dienen te worden voor een correcte waardering van de solvabiliteit van de gecontroleerde ondernemingen.
JAARVERSLAG 2005
30
Die solvabiliteit zou bepaald moeten kunnen worden door middel van interne modellen van de ondernemingen die vooraf door de toezichthouder zijn gevalideerd en de verschillende risico’s waaraan de ondernemingen zijn blootgesteld, adequaat integreren. Als de ondernemingen niet over interne modellen beschikken, moeten zij gebruikmaken van standaardmodellen die uitgaan van conservatievere hypotheses en dus veeleisender zijn inzake waardering van de technische voorzieningen en het minimum eigen vermogen.
Assuralia neemt via het Europees Comité voor het Verzekeringswezen (CEA) deel aan de ontwikkeling van die modellen op Europees vlak volgens de Lamfalussyprocedure. In die geest raadpleegt de Europese Commissie alle belanghebbenden (verzekeringsbedrijf, toezichthouders, deskundigen, ….) en bestudeert de kwantitatieve impact vóór enige verandering van de bestaande reglementering. De eerste twee door het CEIOPS (Committee of European Insurance and Occupational Pensions Supervisors) opgezette studies betreffen de waardering van de technische voorzieningen en die van de solvabiliteitsmarges. Assuralia neemt daar actief aan deel in de wetenschap dat die onmisbaar zijn voor het vaststellen van de toekomstige prudentiële vereisten, die van toepassing zullen zijn op alle verzekeringstakken, met inbegrip van de voor de Belgische markt specifieke arbeidsongevallenverzekering. In zoverre de toekomstige controlereglementering nog altijd in grote mate zal steunen op de verwerking van de financiële staten van de gecontroleerde ondernemingen, zullen het CEA en Assuralia blijven pleiten voor een rekeningstelsel dat zowel voor de financiële verslaggeving als voor het prudentiële toezicht bruikbaar is. Het is dan ook absoluut noodzakelijk dat de normen van de International Accounting Standards Board (IASB) in de toekomst de economische realiteit van de verzekeringsondernemingen weergeven, opdat alle gebruikers van de financiële staten een goed inzicht krijgen in de financiële resultaten en het werkelijke risicoprofiel van die ondernemingen. Dat houdt met name in dat de definitieve standaard voor de waardering van de verzekeringscontracten van de IASB, die niet eerder dan in 2010 wordt verwacht, zal moeten beantwoorden aan enkele essentiële principes, waarvan het CFO Forum, een overlegorgaan van financieel directeurs, met de hulp van het CEA een lijst heeft opgesteld. Die principes zijn onder meer: het bepalen van passiva en activa op een coherente basis om het risico van “accounting mismatch” (het ver-
schil in waardering tussen beleggingen en verzekeringsverplichtingen) te voorkomen, de waardering van de passiva op basis van de geactualiseerde waarde van de verwachte kasstromen, rekening houdend met de eventuele waarde van de aan de verzekeringscontracten verbonden opties en garanties, de waardering van de passiva op het niveau van portefeuilles van homogene contracten, een geleidelijke erkenning van de winst naarmate de door de verzekeraar gelopen risico’s vervallen, en het niet in aanmerking nemen van de eigen kredietwaardigheid van de verzekeraar voor de waardering van zijn passiva. Als die wel in aanmerking wordt genomen, zou dat meebrengen dat hoe meer de solvabiliteit van een verzekeraar verslechtert, hoe meer winst hij zou kunnen boeken als gevolg van een vermindering van de “fair value” van zijn verbintenissen. Dat zou natuurlijk een absurde en voor de toezichthouder onaanvaardbare situatie zijn. Al die principes vormen een samenhangend geheel en het is dan ook belangrijk dat de IASB ze als geheel opneemt bij
het formuleren van de toekomstige standaard voor de waardering van de verzekeringsovereenkomsten. De verzekeraars wijzen met des te meer nadruk op dit laatste punt, daar de correcte en integrale toepassing van die principes fundamenteel is voor een meervoudig gebruik van de toekomstige standaarden, International Financial Reporting Standards (IFRS) genoemd: beleggers, toezichthouders, ratingbureaus, … zijn allemaal belanghebbende partijen. Een dergelijke toepassing is ook een voorwaarde voor de noodzakelijke convergentie van de boekhoudpraktijken in de verzekering, met name tussen hetgeen de IASB bepleit en de maatstaven die voortvloeien uit de Amerikaanse US-GAAP (gebruikelijke boekhoudnormen). Alleen een boekhoudstandaard die werkelijk op internationaal vlak door de verschillende gebruikers van jaarrekeningen wordt erkend, is immers in staat te beantwoorden aan het uiteindelijke doel van de invoering van de IAS/ IFRS-normen in Europa: de kapitaalkosten verminderen door transparantie, begrip en vergelijkbaarheid van de jaarrekening te verhogen.
JAARVERSLAG 2005
31
SOLVABILITEIT II: TIJDSSCHEMA VAN DE TAKEN 1ste kwartaal 2006 2de kwartaal 2006 3de kwartaal 2006 4de kwartaal 2006
2007
2008-2009 2010
Analyse van de resultaten van de eerste kwantitatieve impactstudie (QIS 1: technische voorzieningen) Start van de tweede kwantitatieve impactstudie (QIS 2: solvabiliteitsmarges) Analyse van de resultaten van QIS 2 Voltooiing van de redactie van de kaderrichtlijn (algemene beginselen van het prudentiële toezicht) Conclusies van de impactanalyses van de richtlijn Start van de goedkeuringsprocedure voor de richtlijn door de Europese Commissie Voortzetting van de comitologie (vaststellen van de technische maatregelen ter uitvoering van de algemene beginselen van de richtlijn, modelvorming, bepaling van de parameters,…) Goedkeuring van de kaderrichtlijn en de technische uitvoeringsmaatregelen Inwerkingtreding van het nieuwe Solvabiliteit II-stelsel
Solidariteit + Rendabiliteit = Ve r z e k e r b a a r h e i d
Ve r z e ke ri n g s t a k ke n : o n t w i k ke l i n g e n standpunten 34
Levensverzekering
44
Motorrijtuigverzekering
48
Verzekeringen ongevallen gemeen recht
52
Arbeidsongevallenverzekering
56
Brandverzekering
58
Gezondheidsverzekering
60
Transportverzekering
62
Krediet- en borgtochtverzekering
64
Herverzekering 33
Levensverzekering DYNAMIEK VAN DE INTERNATIONALE MARKT Wereldwijd zet de markt van de levensverzekeringen in 2004 een herstel in dat over verschillende factoren heen merkbaar is: premies, resultaten en financiële middelen. De totale reële premiegroei ligt weliswaar niet meer tussen 5 en 10% per jaar zoals in de periode 1995 – 2000, maar haalt een bescheidener 2%. Een vooruitgang met 5 tot 10% vinden we, als we de grote regio’s van de wereld bekijken, alleen in Azië – met als opmerkelijke uitzondering China, waar de omzet op + 2,9% stagneert – en op de grote Latijns-Amerikaanse markten. Dat verklaart meteen de belangstelling die gevestigde verzekeraars uit Noord-Amerika en West-Europa voor deze landen aan de dag leggen. In Midden- en Oost-Europa vallen de resultaten onder invloed van de Russische markt tegen, terwijl West-
Europa daarentegen de sterkste groei vertoont van de meest ontwikkelde markten, al haalt de gemiddelde groei (na inflatie) maar 4%. De demografische achtergrond verklaart voor een groot deel de aanhoudende groei van de vraag in de geïndustrialiseerde landen, want die zullen als eerste geconfronteerd worden met de gevolgen van de toenemende levensverwachting. Het ene land na het andere voert hervormingen door om de financiering van de pensioenstelsels van de sociale zekerheid zoveel mogelijk te waarborgen, terwijl de regeringen formules invoeren die bedoeld zijn om de vorming van aanvullende beroeps- of individuele pensioenen aan te moedigen.
UITEENLOPENDE ONTWIKKELING IN DE BUURLANDEN Omdat de Belgische markt tot de eurozone behoort, is ze afhankelijk van de ontwikkeling van de rentetarieven die deze munteenheid kenmerken. De verzekeraars hebben de referentierentevoeten, die op een bepaald ogenblik niet veel meer dan 3% bedroegen van heel nabij gevolgd. Dat was in september 2005. Tegen deze achtergrond blijft de omzetgroei op de Belgische markt forser dan in de andere Europese landen. Deze trend was ook in 2004 en 2005 waar te nemen. De recente ontwikkeling van de premievolumes, tot 2.291 dollar aan levensverzekeringspremies per Belg in 2004, waardoor België de zesde plaats in Europa inneemt, is echter een inhaalslag als we de opgebouwde reserves vergelijken.
JAARVERSLAG 2005
34
De levensverzekeringsactiviteit in Frankrijk heeft in 2004 en in de eerste helft van 2005 een constante groei gekend die tussen 10 en 15% ligt. Gedurende die hele periode hebben de contracten van tak 23 een niet onaanzienlijke vooruitgang geboekt, maar wel bij volumes die bescheiden blijven in vergelijking met de contracten “in euro”. In Nederland zien we dat de levenbranche in 2004 nagenoeg stagneert, te meer omdat een deel van de “nieuwe” productie – met name renteverzekeringen – in feite opnieuw belegde prestaties van vervallen collectieve overeenkomsten betreft.
België is al jaren de voornaamste afzetmarkt voor levensverzekeraars met hun zetel in Luxemburg. Dat was in 2004 niet anders, al steeg het aandeel van de Duitse, Spaanse en Franse klanten bij de in Luxemburg gevestigde verzekeraars sneller dan dat van de Belgische verzekeringsnemers. De Luxemburgse markt ging er in 2004 met 24% op vooruit en haalde net niet een premie-inkomen van 8 miljard euro: een nieuw record. Er zij op gewezen dat de lokale productie zich tot 5% van dat bedrag beperkte. Hoewel de Belgische vraag in 2003 met 23% steeg tot 2,9 miljard euro, zag de situatie er in 2004 helemaal anders uit. De toename zakte tot onder de 10%, waarmee de Belgische premies op een totaal van 3,2 miljard euro uitkwamen. Daardoor was de Belgische vraag in 2004 nog
maar goed voor 40% van de Luxemburgse markt (tegenover 46% een jaar eerder). Dit premie-inkomen wordt bijna exclusief in de derde pijler of de individuele levensverzekering gehaald. Luxemburg is vooral de thuishaven van de tak 23-producten, die 82% van zijn activiteit uitmaken. 45% komt voort uit fondsen op maat, een aanbod dat vooral voor een zeer welgesteld publiek bestemd is, tegenover 37% uit producten in rekeneenheden, die vooral voor het grote publiek bedoeld zijn, en de rest uit overeenkomsten met een gewaarborgde rentevoet. Dit zijn totaalcijfers, die geen inzicht bieden in seizoenschommelingen en heel uiteenlopende tendensen naargelang van de individueel beschouwde ondernemingen en hun markten.
STAGNEREND BESCHIKBAAR INKOMEN NOOPT TOT KEUZES In België blijft de levensverzekering krachtig groeien in vergelijking met de economie als geheel: uit de officiële cijfers blijkt dat de Belgische economie in 2004 met 2,7% groeide. Volgens het Planbureau zou die groei in 2005 tot 1,4% afnemen en in 2006 weer tot 2,2% stijgen. In vergelijking met 2003 stegen de consumptieve bestedingen voor het tweede opeenvolgende jaar met iets meer dan 2%, hoewel het reële bruto beschikbare inkomen in 2004 en 2005 vrijwel onveranderd bleef. In 2005 noteert het Planbureau de vrees voor een opflakkerende inflatie, vooral wat de energiefactuur betreft. Het herstel van de financiële markten heeft wellicht bijgedragen tot een optimisme dat nog voorzichtig is omdat de
situatie op de arbeidsmarkt zorgwekkend blijft. Toch was er in het gedrag van de gezinnen een zeker welvaartseffect merkbaar dat heeft aangezet tot meer consumeren en minder sparen. In de loop van 2005 zorgde de conjunctuur echter opnieuw voor een daling van de index van het consumentenvertrouwen. Een en ander betekent dat de spaarquote in 2004 achteruitging en, met minder dan 15% van het beschikbare inkomen, uitkwam op het niveau van 2000, het laagste peil van de laatste tien jaar. In absolute cijfers komt dat neer op 4.558 euro spaarinspanning per gezin. In 2005 zou die spaarquote nog verder afnemen alvorens, volgens de vooruitzichten voor 2006, opnieuw te gaan stijgen.
JAARVERSLAG 2005
35
Begin 2004 beschikten de Belgische gezinnen volgens het rapport van de Nationale Bank over een nettovermogen van 1.156 miljard euro, dat voor een deel bestond uit onroerende activa (vooral woningen), waarvan de waarde de laatste jaren aanzienlijk is gestegen, en voor een deel uit financiële activa. Dezelfde bron schat dat financiële vermogen op 564 miljard euro. De ontwikkelingen die zich in 2004 en 2005 hebben voorgedaan, werden gekenmerkt door maatregelen die de spaarder moesten ontraden zijn spaargeld in het buitenland te beleggen of hem ertoe aanzetten dat spaargeld te repatriëren. Zowel de verwachte gevolgen van de Europese richtlijn betreffende belastingheffing op inkomsten uit spaargelden in de vorm van rentebetaling als de “eenmalige bevrijdende aangifte” hebben bijgedragen tot een klimaat waarin de Belgische spaarder ertoe aangespoord werd zijn tegoeden te herschikken, althans het gedeelte dat vroeger over de grens was ondergebracht. Het gaat trouwens om bedragen die de opbrengst van de officiële fiscale amnestie overtreffen: deze heeft ongeveer een half miljard aan boetes op 5,6 miljard aangegeven tegoeden opgebracht, terwijl de minister de voornoemde bedragen op 25 tot 30 miljard euro aan min of meer grijs geld schat. Ook de verzekeraars stonden klaar om van deze buitenkans gebruik te maken. Zo hebben de zichtrekeningen in de loop van het verslagjaar een sinds verschillende jaren ingezette stijgende trend nog versterkt, terwijl de
JAARVERSLAG 2005
36
spaarboekjes eind 2005 een nieuw record boekten als gevolg van de verkoop van obligatiefondsen wegens de maatregelen die op 1 januari 2006 in werking moesten treden. Dankzij de oplevende beurshandel, en in de eerste plaats de beter presterende nationale index, liet het publiek tegelijkertijd activa met geringe opbrengst voor wat ze waren, ten voordele van formules die meer beloofden: daarvan hebben de aandelen natuurlijk geprofiteerd, maar ook de indexfondsen met kapitaalbescherming, die in 2004 een netto-inbreng van 3 miljard aangetrokken hebben, tegenover negatieve saldi voor fondsen zonder die bescherming. Dat uitstaand vermogen is nog gestegen (+ 13,9%) in het eerste semester van 2005, al hebben toen vooral de obligatiefondsen zich sterk uitgebreid (+ 29,1%). Het zijn trouwens deze fondsen die korte tijd later speciaal de aandacht zouden trekken van een regering die op zoek was naar budgettaire middelen. Lage rente en wispelturige financiële markten komen ook vastgoedtransacties ten goede, een andere vorm van langetermijnsparen die met hypotheekleningen en verzekeringen gepaard gaat. 2004 was een erg actief jaar voor de hypotheekmarkt, nu de lage rente het aanschaffen van vastgoed vergemakkelijkt ondanks de stijging van de prijzen op de huizenmarkt. De geleende volumes zijn toegenomen, wat de stijging van de vastgoedprijzen weergeeft, terwijl de financiële instellingen hun marktaandelen in deze activiteit met alle kracht verdedigd hebben.
Nultolerantie voor ongeoorloofd gebruik van de levensverzekering In 2005 heeft Assuralia zijn speciale inspanningen voortgezet om het witwassen van geld en het aanwenden van verzekeringsproducten voor de financiering van het terrorisme te voorkomen, overeenkomstig de wet van 12 januari 2004. In maart 2005 heeft Assuralia een gedragscode gepubliceerd die in zekere zin de regelgeving op operationeel vlak aanvult. Die code moet de waakzaamheid tegenover “gevoelige” klanten of producten bevorderen en geeft richtlijnen voor zowel de interne organisatie en de rol van de tussenpersoon – wat nieuw is – als de relatie met de officiële instanties, meer bepaald de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI). In augustus 2005 heeft Assuralia in samenwerking met de federaties van tussenpersonen meer specifieke regels voor de distributie van verzekeringsproducten
gepresenteerd. Er is zowel aan de verzekeringsondernemingen als aan de tussenpersonen gevraagd die gedragsregels voor een doeltreffende opsporing van verdachte transacties te onderschrijven. In september 2005 kwamen vertegenwoordigers van maatschappijen en makelaars samen om specifieke opleidingen te organiseren over de verplichtingen waaraan de makelaars moeten voldoen om hun inschrijving bij de toezichthouder te krijgen of te behouden. Voor meer informatie hierover zie: de verklarende nota over de verzekering op de website www.ctif-cfi.be; To the Point “Antiwitwassen: gedragsregels en opleiding voor tussenpersonen” op www.assuralia.be.
MEER GEVARIEERDE VRAAG IN 2004 Het incasso op de Belgische markt is in 2004 met 13,4% toegenomen, wat het totale premievolume op 19,9 miljard euro brengt, of precies 70% van de omzet van de Belgische verzekeringssector. Tot in 2003 konden we een tegengestelde ontwikkeling in de individuele levensverzekering waarnemen: als tak 21 vooruitging, viel tak 23 terug en omgekeerd. Ditmaal trekt tak 21 voor anderhalf miljard euro extra premie aan (+ 12,4%), terwijl tak 23 met een half miljard euro stijgt (+ 23,2%). Het premie-inkomen in de groepsverzekering groeit met een half miljard euro (+ 9,2%), bijna uitsluitend in producten met gewaarborgd
rendement. Voor de eerste cijfers betreffende de incasso’s in 2005 zie blz. 18 en volgende. De forse groei van het premie-inkomen voor de universallifeproducten verklaart de verdere relatieve daling van de kosten- en commissieloonpercentages in de tak leven. De ratio die de verhouding daarvan tot de verdiende premies uitdrukt, is nog maar een derde van die in 2000. Het netto technisch-financiële resultaat is in 2004 iets beter dan het jaar voordien: het bedraagt 0,8% van de technische voorzieningen.
JAARVERSLAG 2005
37
LEVEN INDIVIDUEEL MET GEWAARBORGD RENDEMENT (TAK 21) De groei van de individuele levensverzekeringen van tak 21 zet zich in 2004 door en bereikt een nieuw incassorecord. Toch is de vooruitgang minder uitgesproken dan in 2003, toen de beursperikelen waarschijnlijk nog verser in het geheugen lagen bij heel wat beleggers. Niettemin blijven de voordelen van de verzekeringsproducten met gewaarborgde rente, in het bijzonder de zogenoemde “universallifeproducten”, de spaarders in 2004 aanlokken. Zo bereikt het totale premievolume 13 miljard euro in 2004 (twee derde van alle levensverzekeringspremies in België!), tegenover 3,3 miljard in 2000. De verzekeraars blijven producten aanbieden die een hoger rendement opleveren dan de zo populaire spaarboekjes, maar hoe dan ook de trend van de lage rente moeten weerspiegelen: iedere toevloed van nieuwe premies moet op de voorwaarden van de markt belegd worden en spaarders met iets meer risicobereidheid worden opnieuw in de richting
van tak 23-contracten aangetrokken. De beslissing om de fiscale grens die geldt voor de premies van de pensioenspaarcontracten te verhogen zou die productlijn, die momenteel goed is voor ongeveer 10% van de uitstaande bedragen in tak 21-individueel, echter een stuk aantrekkelijker moeten maken. Een andere tak die duidelijk in de lift zit is het zelfstandigenpensioen. Deze markt is in 2004 verdubbeld in volume: de nieuwe productie haalt 74,4 miljoen euro op 70.000 contracten. Daar zijn 18.000 nieuwe zaken, goed voor 16,2 miljoen euro, bijgekomen tijdens de eerste zes maanden van 2005. De financiële opbrengsten stijgen tot 5,2% van de gemiddelde technische voorzieningen van het boekjaar, wat boven de hoogste stand van het gewaarborgde rendement ligt, namelijk de 4,75% die voor ongeveer 50% van de portefeuille geldt.
LEVEN GROEP MET GEWAARBORGD RENDEMENT (TAK 21) Het incasso van “leven groep” stijgt in 2004 met 9,2% en loopt aldus op tot 4 miljard euro, waarvan ongeveer 97,5% in tak 21. De resultaten vertonen een ontwikkeling die erg vergelijkbaar is met die van de individuele polissen, met een nieuw vermeldenswaardig feit: het peil van de algemene kosten daalt aanzienlijk, tot 7,2% van de premies, terwijl het tussen 2000 en 2003 tussen 8 en 10% schommelde.
JAARVERSLAG 2005
38
De financiële resultaten bevestigen het hoognodige herstel. Het aan de technische voorzieningen toegerekende rendement van 5,4% komt zo boven de technische rentevoet van 4,75% uit die nog geldt voor twee derde van de portefeuille. Daardoor blijven de resultaten van die verrichtingen op marktniveau positief, zij het maar net.
LEVEN INDIVIDUEEL GEKOPPELD AAN BELEGGINGSFONDSEN (TAK 23) Het premie-inkomen van tak 23 groeit in 2004 opnieuw. Na vier jaar van onafgebroken daling, van 6,7 miljard euro in het recordjaar 2000 tot amper 2,3 miljard in 2003, neemt het incasso in 2004 toe tot 2,8 miljard euro. Een herstel dat te maken heeft met het gunstigere beursklimaat en met het feit dat de klanten producten met een bescherming van het belegde kapitaal hebben gevonden.
De technische voorzieningen stijgen in 2004, van 17,3 miljard euro tot 18,9 miljard. Deze branche blijft grotendeels afhankelijk van de aandelenmarkten, hoewel er in 2004, zoals het jaar tevoren, een merkbare toename was van het volume aan obligaties en andere vormen van beleggingen die meer zekerheid in de producten inbedden, in de beleggingsgamma die aan de klanten wordt aangeboden.
HELP, DAAR IS DE FISCUS WEER De ontwikkeling van de levensverzekeringsactiviteit in België is getroffen door de invoering van een taks van 1,1% op de premies van de meeste individuele levensverzekeringen voor privépersonen. Alleen contracten die onder het pensioensparen in de strikte zin van het woord vallen en het vestigen van rente in aansluiting op vervallen contracten ontsnappen eraan. Tijdens haar werkzaamheden om voor 2006 een begroting in evenwicht in te dienen, heeft de regering ervoor gekozen om een nieuwe belastingbron aan te boren door een taks op spaarverrichtingen in te voeren. Assuralia wil geenszins een oordeel uitspreken over de politieke beslissing om te kiezen tussen inkomsten uit arbeid, consumptieve bestedingen en spaarverrichtingen als belastinggrondslag. Niettemin wijst de beroepsvereniging op de mogelijke nadelige gevolgen voor spaarders, tussenpersonen en ondernemingen van de aangekondigde maatregelen, te meer daar er geen enkel voorafgaand overleg heeft plaatsgehad. Erger nog: de communicatie rond de maatregelen heeft bij het publiek twijfel veroorzaakt. Het idee werd zelfs geopperd dat de consument niets mocht voelen van de
belasting op de verzekeringsverrichtingen en dat de maatschappijen hun poliskosten dan maar verplicht in dezelfde mate moesten verminderen… Zodra de nieuwe taks aangekondigd werd, heeft Assuralia actie ondernomen. Het heeft de aandacht gevestigd op enkele algemene principes die bij de toepassing van de belasting nadere aandacht verdienen. In de eerste plaats heeft Assuralia erop gewezen dat op verschillende soorten overeenkomsten al een roerende voorheffing ingehouden werd en dat het niet billijk zou zijn ze aan een dubbele belasting te onderwerpen. Dat geldt in het bijzonder voor de renteverzekeringen waarop al een hoge belasting geheven wordt. In de tweede plaats heeft Assuralia onderstreept dat door de toepassing van de maatregelen bepaalde financiële producten alsook de distributienetten niet meer op gelijke voet zouden staan, terwijl de betrokken producten gelijksoortige grondslagen hebben. Dat is bijvoorbeeld het geval met het verschil in behandeling tussen een beleggingsfonds in aandelen enerzijds en een verzekeringsproduct dat verbonden is aan beleggingen in aandelen anderzijds.
JAARVERSLAG 2005
39
Bovendien heeft Assuralia gewezen op de tegenstrijdigheid van het feit dat de overheid het langetermijnsparen wel aanmoedigt, maar dergelijke producten tegelijkertijd toch met de nieuwe belasting opzadelt. Gezien de grote spaarinspanning die particulieren kunnen doen, tot een plafond dat allerminst buitensporig is, om zich van bestaansmiddelen voor hun pensioen te verzekeren, heeft Assuralia ervoor gepleit dat ze van de nieuwe heffing worden vrijgesteld. Op een ander vlak heeft Assuralia de onnodig zware administratieve verplichtingen in verband met het opstellen van een lijst met polissen voor de inning van de taksen gehekeld. Die inning kan globaal geschieden zonder een “kadaster van de verzekeringen” te moeten invoeren, waarvan in de spaarwereld geen ander voorbeeld bestaat. Niet alleen Assuralia, maar ook verschillende buitenlandse beroepsverenigingen hebben zich waakzaam getoond, want de regering wil erop toezien dat de maatregel in kwestie ook
geldt voor ondernemingen die op de Belgische markt aan vrije dienstverrichting doen. Toch betekenen de regeringsmaatregelen niet alleen slecht nieuws, aangezien het plafond dat in aanmerking wordt genomen voor de producten die onder de wetgeving over het pensioensparen in strikte zin vallen, fors is opgetrokken (van 620 tot 780 euro). Dat geldt ook voor het voordeel (speciaal tarief van 10% voor alle uitkeringen, in plaats van 16,5% op het deel dat afkomstig is van werkgeversbijdragen) dat wordt toegekend aan werknemers die de uitkeringen van hun bedrijfspensioen op 65 jaar ontvangen tegenover wie ze vroeger opvragen. Eenzelfde maatregel is van toepassing op de zelfstandigen. Hopelijk waait deze storm vlug over en breekt er weer een periode van fiscale stabiliteit aan, want die is essentieel voor een gunstige ontwikkeling van deze tak. Inmiddels hebben de verzekeraars commerciële acties opgezet om hun producten even aantrekkelijk te houden.
EEN ABSURDE RENTEVOET? Een verzekeraar die een levensverzekering met een gewaarborgde rente verkoopt, mag niet meer aanbieden dan 3,75%. Dit door een koninklijk besluit van voor 2000 vastgelegd percentage heeft echter steeds minder uit te staan met de realiteit: begin september 2005 bedroeg de rente op tienjarige obligaties nog amper 3,1%. Volgens een Europese richtlijn die prudentiële principes vastlegt, mag de gewaarborgde rente evenwel niet meer bedragen dan 60% van de langetermijnrente. Daar loopt het dus al meteen mis.
JAARVERSLAG 2005
In de individuele levensverzekering sluiten de verzekeraars natuurlijk geen contracten meer met een interest van 3,75%. Aanvankelijk hadden sommige verzekeraars er, uit commerciële overwegingen, moeite mee om de gewaarborgde rente te verlagen. Dat is een tweede bezwaar tegen de techniek van een vaste en niet-evoluerende rentevoet.
40
De minister van Economie, Marc Verwilghen, overweegt om de maximumrentevoet te laten bepalen door de CBFA. Die zou dan een objectieve referentierentevoet vaststellen. Daarvoor is een wijziging van de wet op het verzekeringstoezicht van 9 juli 1975 nodig. En dus moet het Parlement zijn zeg doen. Voor de oude individuele levensverzekeringsovereenkomsten in de portefeuille verandert er door die ontwikke-
ling echter niets. Vaak hebben die nog een gewaarborgde rente van 4,75%, ook op de verwachte premiestortingen (maar in de huidige context brengen ze geen winstdeelnemingen meer op). Wat de nieuwe zaken betreft, biedt de markt een voorzichtige interest van 2 tot 2,5% aan. Sommigen gaan echter verder; financiële specialisten en publiek zien overigens in dat de verzekeraar, dankzij een beperkter engagement, het kapitaal beter kan beschermen (door een waarborg van 0% of meer) en voor het overige op zoek kan gaan naar een hoger rendement, dat het dan weer mogelijk maakt “bonussen” uit te keren. Uit de ervaring blijkt dat zoiets een interessante keuze is. Het hierboven beschreven prudentiële probleem heeft echter ook een sociale dimensie: ingevolge de wet van 28 april 2003 op de aanvullende pensioenen (de "wetVandenbroucke”) is de maximumrente immers ook de minimumrente voor groepsverzekeringen. De wet verwijst naar het koninklijk besluit Leven voor de bepaling van het minimumrendement op de premies van de werknemers (en trekt 0,5% af voor het rendement op de werkgeverspremies). De minister van Pensioenen, Bruno Tobback, heeft verklaard dat hij zich bewust is van die eigenaardige koppeling tussen twee regels die een verschillend doel nastreven.
VERZEKERBAARHEID WAARBORGEN Eind 2004 is Assuralia de gevolgen beginnen te bestuderen die de toenemende terughoudendheid van de herverzekeraars om extreme risico’s te dekken voor de activiteit van de levensverzekeraars kan hebben.
In een eerste fase richtte de aandacht zich op specifieke problemen in verband met terrorisme waartoe verschillende bijzondere wetten over schadeverzekeringen aanleiding geven. De gebeurtenissen waarop de sector zich wil
voorbereiden, houden echter geen rekening met de technische scheidingslijnen tussen takken en vereisen het ontwikkelen van een visie die de omvang van de risico’s in hun geheel omvat alvorens de meer specifieker toepassingen per branche te bekijken. De herverzekeringsmaatschappijen zeggen niets anders wanneer zij wijzen op het cumulatierisico bij catastrofes alsook op de impact van dergelijke gebeurtenissen op verschillende verzekeringstakken tegelijk, die alle bij dezelfde herverzekeraars zijn gedekt. Die aanpak stemt overeen met de visie die de Commissie voor Verzekeringen op 28 januari 2005 en vervolgens ook de toezichthouder (juli 2005) en de voor de sector bevoegde minister hebben aangenomen. Assuralia heeft dan ook een nauwkeurig onderzoek gewijd aan de samenwerkingsvormen tussen de verzekering en de overheid in verschillende landen die zo de capaciteit hebben gevormd om risico’s van grote omvang, meer bepaald wat het terrorisme betreft, op te vangen. Uit een eerste analyse blijkt dat de huidige reglementering van de tak leven, naargelang van de uiteindelijk gevolgde opties, mogelijk aangepast zal moeten worden, mocht er een vergoedingssysteem met verschillende niveaus uitgewerkt worden.
In een andere context is Assuralia verder blijven zoeken naar oplossingen voor de verzekeringsproblemen van Belgische militairen op vredesmissie in het buitenland. De bedoeling is de dekking van het overlijdensrisico zoveel mogelijk te garanderen, zonder daarom de fundamentele principes van een acceptatie- en tariferingsbeleid conform de verzekeringstechniek overboord te gooien. Dit heeft met name te maken met het ogenblik waarop de dekking is aangegaan (vlak voor een zending of in tempore non suspecto) en met de intensiteit van de operaties in het kader van de zendingen die Belgische militairen moeten vervullen. Daarom is het belangrijk dat de verzekeraars op de hoogte worden gebracht van die zendingen en van de taak die hun (kandidaat-)verzekerden daarbij moeten uitoefenen en dat de militairen, langs hun kant, duidelijk ingelicht worden over de houding van hun verzekeraar. De wet op de landverzekeringsovereenkomst stelt immers dat de verzekeraars alleen bij wijze van uitzondering dekking mogen verlenen voor oorlogsrisico’s. Ook hier tracht de sector gedragsregels op te stellen die de verzekeringsondernemingen zullen kunnen onderschrijven.
LEVENSVERZEKERING OF GEWONE BELEGGING? Een aantal rechterlijke beslissingen heeft twijfel doen rijzen over de werkelijke aard van bepaalde levensverzekeringsproducten. Daardoor kan er onzekerheid ontstaan omtrent de kwalificatie van die producten, die beschouwd zouden kunnen worden als aan het gemene recht onderworpen beleggingsverrichtingen en niet als verzekeringspolissen. Eind 2004 hadden de Belgische verzekeraars met
goedkeuring kennis genomen van de rechtspraak van het Franse Hof van Cassatie, dat zich over soortgelijke betwistingen diende uit te spreken. Na Assuralia heeft ook de Commissie voor Verzekeringen begin 2005 een juridische analyse gemaakt van de specifieke kenmerken van levensverzekeringen en is unaniem
JAARVERSLAG 2005
41
tot het besluit gekomen dat overeenkomsten met een waarborg bij overlijden op de gevormde reserve wel degelijk de aard van een levensverzekering hebben. Dat betekent niet dat de Commissie geen weet heeft van constructies die tot doel hebben vermogen aan de nalatenschap te onttrekken, maar volgens haar advies kan de aard van de betrokken overeenkomsten maar onder zeer strikte voorwaarden ter discussie worden gesteld. Tijdens de verslagperiode is de rechtsonzekerheid gepaard gegaan met fiscale betwistingen over een beperkt aantal groepsverzekeringscontracten. Sommige controleurs, die
mordicus vasthouden aan het bestaan van voordelen in natura of zelfs geheime commissielonen die hun neus zouden zijn voorbijgegaan, trachten zich te baseren op de stelling van de simulatie om de aard van de verbintenissen aan te vechten die verzekeringsnemer en verzekeraar zijn aangegaan in wat nog altijd een levensverzekeringsactiviteit is om een bedrijfspensioen te vormen. Assuralia heeft in dit geval gewezen op het bijzondere samenspel van betrekkingen tussen verzekeraar en verzekeringsnemer om aan te tonen dat die verbintenissen geen kapitaaldeposito’s zijn zoals sommige vertegenwoordigers van de fiscale administratie beweren.
Geschillen over de bijdragen voor bedrijfspensioenen vermijden Assuralia heeft overigens actief deelgenomen aan werkzaamheden in de Commissie voor Aanvullende Pensioenen en bij de minister van Financiën stappen ondernomen voor een vereenvoudigde toepassing van de regel volgens welke de vorming van bedrijfspensioenen beperkt moet zijn tot 80% van het laatste brutoloon van de werknemer; dat plafond moet begrepen worden als de optelling van het “wettelijke” pensioen en de in rente omgezette uitkeringen van het bedrijfspensioen. Dat plafond is het point of no return om het voordelige fiscale statuut van de tweede pijler te krijgen. Assuralia sluit zich volledig aan bij een unaniem advies van de Commissie voor Aanvullende Pensioenen
JAARVERSLAG 2005
42
en heeft concrete voorstellen geformuleerd betreffende werknemers die een onvolledige loopbaan zouden hebben of over het geval van ontoereikende bijdragen voor de verleden dienstjaren. Behalve die stappen zorgt Assuralia ook voor begeleiding van vakmensen bij de aanpassing aan de laatste versie van een reglementering (koninklijk besluit van 1 maart 2005) die echter nog niet beantwoordt aan alle criteria voor vereenvoudiging en harmonisatie van de regels voor de berekening van dat plafond. Die aanbevelingen zouden nu moeten doorsijpelen in de pensioenreglementen in de bedrijven die van een groepsverzekering gebruikmaken.
EEN NIEUW KADER VOOR DE TWEEDE PIJLER De Europese richtlijn over het prudentiële toezicht op instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening (2003/341/ EG) en de Belgische wetten die de bedrijfspensioenen nieuwe perspectieven en een sociale dimensie geven, hebben geleid tot een grondige modernisering van het kader waarin die activiteiten worden beoefend, zowel wat de voor werknemers als voor zelfstandigen bestemde prestaties betreft. Assuralia heeft nauw overlegd met de bevoegde instanties om het terrein af te bakenen in de zin van wat de richtlijn vereist, dat wil zeggen overmatige regelgeving vermijden. Zo komt er een structuur tot stand waarin de sociale aspecten over een bijzonder kader beschikken, dat weliswaar verbonden is met maar toch losstaat van de prudentiële
aspecten. De regels op sociaal gebied en inzake het arbeidsrecht zouden samengebracht moeten worden in een door de CBFA op te stellen inventaris ten behoeve van buitenlandse pensioeninstellingen die op de Belgische markt diensten willen verrichten: die zullen de regels die om redenen van algemeen belang gerechtvaardigd zijn, in acht moeten nemen. Assuralia heeft bij de overheid gepleit voor een open houding tegenover de mogelijkheid die de Europese richtlijn laat om te kiezen tussen de uitoefening van bedrijfspensioenactiviteiten onder het stelsel van de levensverzekeringsrichtlijnen of dat van de instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening. Die keuze bevordert de gelijkheid tussen deelnemers in de markt.
PENSIOENEN BEHEREN VOOR WERKNEMERS De wet op de aanvullende pensioenen – vaak beter bekend onder de afkorting WAP – is in het Staatsblad van 15 mei 2003 verschenen en op 1 januari 2004 in werking getreden. Tijdens de verslagperiode heeft Assuralia begrijpelijkerwijs heel wat werk voor een correcte toepassing van de bepalingen van die wet moeten verrichten, terwijl de verzekeraars voor de overgang naar het nieuwe stelsel hebben moeten zorgen. Een van die werkzaamheden heeft betrekking op de uitwisseling van gegevens tussen bij het beheer van sectorale pensioenstelsels betrokken partijen. De minister van Pensioenen heeft zijn bedoelingen in dit verband kenbaar gemaakt en de nadruk gelegd op wat inzake elektronische uitwisseling van gegevens van de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid al bereikt is. De beheerders van de sociale regelingen van aanvullende pensioenen krijgen daar toegang toe krachtens een koninklijk besluit van 15 oktober 2004. Het gebruik van dat platform zal verplicht zijn voor de uitvoering van de sectorale regelingen en facultatief voor het beheer op bedrijfsvlak. Assuralia heeft de daaruit voortvloeiende situatie onderzocht uit het oogpunt van de operationele synergieën die specifiek zijn voor de verzekering (die nog andere interacties met de sociale zekerheid heeft, met name voor arbeidsongevallen) en uit dat van de kosten die aan het gebruik van uit die bron geputte gegevens verbonden zijn.
De opmerkelijkste vernieuwing van de wet-Vandenbroucke is waarschijnlijk de nieuwe definitie van “sociale pensioenplannen” in het kader van pensioenvorming, die buiten de loonnorm kunnen vallen én een fiscaal voordeel meekrijgen. Dit onderwerp gaat, ondanks de technische aspecten ervan, niet alleen de specialisten aan, want vóór het sociale overleg in de sectoren in 2005 namen al 150.000 werknemers aan het nieuwe systeem deel. In samenwerking met de bevoegde autoriteiten heeft Assuralia gewerkt aan de bepaling van het toepassingsgebied van dat begrip, de doelstelling om de toeslagen ten laste van de aangeslotenen te beheersen en om de winst onder de aangeslotenen te verdelen, alsook de boekhoudkundige en financiële afbakening tussen fondsen. Assuralia heeft telkens getracht rechtszekerheid, transparantie, economische efficiëntie en gelijkheid van kansen tussen verschillende soorten pensioeninstellingen te combineren. Dit laatste criterium was immers een van de belangrijkste factoren waardoor de auteurs van de wet zich hebben laten leiden. In die context heeft Assuralia rekening gehouden met het aparte statuut van de pensioenkassen die ter uitvoering van een koninklijk besluit uit 1969 zijn opgericht en als vehikel voor die “sociale” prestaties gebruikt kunnen worden. De Commissie voor Aanvullende Pensioenen wijst daarnaast op een parallellisme tussen de fiscale en sociale overwegingen en roept daarom op tot overleg tussen beide domeinen.
JAARVERSLAG 2005
43
Motorrijtuigverzekering De cijfers voor 2004 bevestigen de herwonnen rentabiliteit in de tak BA-auto, maar de verlieslatende jaren 2001 en 2002 liggen nog fris in het geheugen. Het incasso vertoont sedertdien een stijgende trend door de tariefverhogingen, die onvermijdelijk waren bij sommige spelers om het evenwicht terug te vinden. Het groter wordende wagenpark beïnvloedt uiteraard ook de omzet: eind 2004 telt Febiac zes miljoen voertuigen in ons land.
Tussen 2001 en 2004 stijgt de gemiddelde premie in de categorie “toerisme en zaken” met 8,4%. De stijging loopt parallel met de Assuralia-indicator over de kostprijs van de schadegevallen: een toename met 8,7% in dezelfde periode. De schadefrequentie daalt in 2004 niet, in tegenstelling tot de jaren 2002 en 2003. Ook bij de tweewielers en de bestelwagens (< 3,5 ton) noteert Assuralia een verbetering van het resultaat dankzij de noodzakelijke tariefverhogingen. De autobussen, de taxi’s en de vrachtwagens (> 3,5 ton) blijven de probleemkinderen van de verplichte autoverzekering met een te hoge schaderatio (meer dan 85%).
De tak voertuigcasco – de zogenaamde “omnium”verzekeringen – is terug gezond, met een bruto technischfinancieel saldo van 20%. De omzet stijgt in 2004 met 6,1%. Deze hangt nauw samen met de stijging van 7% van het aantal inschrijvingen van nieuwe voertuigen. De schadelast vertoont de voorbije jaren een gunstige evolutie, dankzij de afname van het aantal autodiefstallen. Toch dient opgemerkt dat de daling van de schadelast slechts 3,6% bedraagt ten opzichte van 2003; de eerste gegevens voor 2005 wijzen eveneens op een stagnatie.
CREATIEVE AUTOVERZEKERAARS 2005 gaat de verzekeringsannalen in als het jaar waarin de prijzencontrole voor de BA autoverzekering – eindelijk – is afgeschaft. De administratieve rompslomp om het tarief te mogen verhogen is voltooid verleden tijd. Weinig of geen verzekeraars grijpen momenteel naar premieverhogingen boven de inflatie. Integendeel, dankzij de herwonnen rendabiliteit bieden heel wat ondernemingen nieuwe voordelen aan de trouwe klanten en de goede bestuurders:
JAARVERSLAG 2005
44
bij voorbeeld bijkomende lage trappen op de bonusmalusschaal of jokers die men mag inzetten bij een ongeval ‘in fout’. De creativiteit lijkt aan de macht op deze zeer concurrentiele markt. Enkele verzekeraars voeren ook commerciële offensieven om verzekeringnemers met een lager risicoprofiel aan te trekken, zoals zij die weinig kilometers afleggen. De diverse initiatieven zullen de gemiddelde premie in ons land wellicht doen dalen.
VIJFDE EUROPESE RICHTLIJN Op 11 juni 2005 ziet een nieuwe Europese richtlijn over autoverzekeringen het levenslicht. Ze houdt een aantal nieuwigheden in die tegen 2007 moeten opgenomen worden in het Belgisch recht. Europa voorziet voor de vergoeding van lichamelijke schade een minimumdekking van 1 miljoen euro per slachtoffer of 5 miljoen per schadegeval. Dit punt heeft voornamelijk effect voor een aantal nieuwe lidstaten. In ons land geldt nog steeds een onbeperkte dekking, die onder druk staat van de herverzekeraars en zoals in andere landen beter begrensd zou worden (zie pagina 64). Nieuw is ook de vergoeding van materiële schade bij ongevallen met niet-geïdentificeerde voertuigen waarbij de slachtoffers “belangrijke” letsels oplopen. Tot op heden wordt bij ongevallen met onbekende aansprakelijke alleen de lichamelijke schade vergoed via het Motorwaarborgfonds. De verzekeringsnemer krijgt het recht om een schadeattest op te vragen met betrekking tot de laatste vijf jaar van een verzekeringscontract. Vandaag wordt in ons land een schadeattest afgegeven bij het einde van het contract.
Een belangrijke nieuwigheid op het terrein van Justitie, tenslotte, betreft de mogelijkheid voor de slachtoffers van een ongeval in het buitenland ook in eigen land, de lidstaat waar zij wonen, een rechtszaak in te spannen tegen de BAverzekeraar. Volgens de vijfde richtlijn auto moet elke lidstaat binnenkort beschikken over een centraal orgaan waar de slachtoffers, hun verzekeraars of hun advocaten terecht kunnen voor het elektronisch opvragen van de basisgegevens (bijv. de PV’s) over het ongeval. Hierdoor kan de geleden schade sneller vergoed worden, hetgeen het imago van de verzekering ten goede zal komen. De Belgische verzekeraars zijn al jarenlang vragende partij voor een dergelijk informatiesysteem; de Europese overheid geeft het zogenaamde “TransPV”-project nu een flinke duw in de rug. Zie ook het dossier “To the Point” over de gevolgen van de Europese richtlijn: http://www.assuralia.be/nl/publication/to_the-point.
NIET-VERZEKERING DAALT Het Gemeenschappelijk Motorwaarborgfonds zet ook in 2005 de actie tegen de niet-verzekering voort. Houders van een nummerplaat die niet over een verzekering lijken te beschikken ontvangen een brief met het verzoek een geldig verzekeringsbewijs voor te leggen. Het Fonds heeft het afgelopen jaar aanmaningen gestuurd naar ongeveer 35.000 eigenaars van niet-verzekerde voertuigen. Wie het
verzoek negeert krijgt te maken met de politie die het voertuig in beslag kan nemen. Deze actie, in combinatie met het Tariferingsbureau en het beleid dat politie en gerecht voeren, werpt vruchten af. In 2005 daalde het aantal ongevallendossiers dat het Fonds wegens niet-verzekering diende af te werken met ongeveer 11%.
JAARVERSLAG 2005
45
BROKKENMAKERS Het Tariferingsbureau Auto, opgestart eind 2003, maakt zijn opdracht waar: een vangnet betekenen voor de brokkenmakers. In 2005 hebben ongeveer 12.000 personen zich tot het bureau gewend. De gemiddelde leeftijd bedraagt 41 jaar. Het betreft meestal mannen met meerdere schadegevallen of met verzwarende omstandigheden. De gemiddelde bonus-malusscore bij het Tariferingsbureau bedraagt 15. Het financiële tekort van het bureau bedraagt ongeveer 2.500.000 euro. Dit bedrag wordt samen met de andere kosten van het Gemeenschappelijk Motorwaarborgfonds – waar het bureau is gehuisvest - omgeslagen en door alle autoverzekeraars gedragen.
Het Tariferingsbureau waarborgt de toegang tot de verplichte autoverzekering voor bestuurders die door drie verzekeraars worden geweigerd. De Ombudsman van de verzekeringen ontvangt hierover nog amper klachten, hetgeen aangeeft dat de rust op dat vlak volledig is teruggekeerd. Opvallend is dat het aantal jonge bestuurders bij het bureau absoluut niet oververtegenwoordigd is. Dit bewijst dat er op de markt veel minder verzekeringsperikelen zijn rond startende chauffeurs dan voorheen, hoewel bepaalde media en politici dit soms laten uitschijnen.
VOERTUIG ON-LINE INSCHRIJVEN De verzekeringssector werkt actief mee aan het project WebDIV dat de inschrijving van voertuigen via het Internet promoot. Deze service is een mooi voorbeeld van administratieve vereenvoudiging waarbij overheid en
JAARVERSLAG 2005
46
privé-sector de handen in mekaar slaan. Steeds meer makelaars en ondernemingen maken van de on-line inschrijvingen gebruik. Eind 2005 gebeurt bijna één derde van alle inschrijvingen via het Internet.
BOB Assuralia is een volwaardige partner van Bob geworden. De autoverzekeraars hebben in 2004 en 2005, stapsgewijs, hun traditionele toelage aan het Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid (BIVV) omgezet in doelgerichte sponsoring die concrete campagnes ondersteunt. Bob bestaat inmiddels tien jaar en is aanwezig in 17 landen. Ook Tsjechië, Polen en Hongarije passen, met steun van de Europese Commissie, sinds kort het sterke Belgische concept toe. De impact van de Bob-campagnes bij ons is vooral zeer groot tijdens de eindejaarsperiode. TV-spots, baanaffiches, raamaffiches, folders, sleutelhangers, bierviltjes en – last but not least – alcoholcontroles ondersteunen de slogan "Kies een Bob en 't is feest".
Van bij de start van deze samenwerking met het BIVV, de minister van Mobiliteit en Arnoldus (Belgische brouwers) wijst Assuralia op het belang van sensibilisering het hele jaar door. De verzekeraars juichen dus de nieuwe zomeracties rond Bob toe, met radiospots en muziekwedstrijden. Ongevallenanalyses wijzen immers uit dat alcohol een belangrijke oorzaak blijft van ongevallen, met een piek in de weekendongevallen. Daarom staat ook in 2006 de organisatie van Bob&thegang-avonden in discotheken op het menu; illustraties en kalender vinden we terug op www.bob.be. "Kies een Bob en 't is feest", luidt de slogan. “Het hele jaar door!” voegt Assuralia er graag aan toe.
JAARVERSLAG 2005
47
Verzekeringen ongevallen gemeen recht UITEENLOPENDE RESULTATEN De producten van de tak Algemene BA hebben zich in 2004 ongelijk ontwikkeld. Van de subtak "BA-exploitatie en na levering" ging het bruto technisch-financieel saldo achteruit tot -17,3%. Voor “Beroepsaansprakelijkheid” herstelde het saldo zich van -16,3% tot 4,5%, onder ander dankzij de stijging van het premie-inkomen met 8,7%. De tak “BA-privéleven”, die 4,3% groeit, verbeterde zijn positieve saldo. In de rechtsbijstandsverzekering groeien de “andere” producten sterker (+8,7%) dan zij die verband houden met de autoverzekering (+4,6%), maar dat volstaat niet om het forse negatieve technische saldo te compenseren
(-30,8%), dat vooral gelegen is aan de rechtsbijstanddekking in BA-privéleven. De tak Ongevallen is nog altijd het minst bekend, hoewel de ramp in Ghislenghien duidelijk maakte hoeveel een onmiddellijke vergoeding door de “ongevallenverzekering” beter is dan de aanwijzing van een eventuele aansprakelijke te moeten afwachten. De meeste ondernemingen die ongevallenverzekeringen aanbieden, zagen in 2004 hun premie-inkomen zelfs dalen. De individuele bestuurdersverzekering is het enige product dat erop vooruitging (+3,5%) in die tak, die positieve resultaten vertoont.
BA-PRIVÉLEVEN De afschaffing van de wettelijke franchise heeft de illusie kunnen wekken dat dit eigen risico onmiddellijk uit de polissen zou verdwijnen. Daarbij vergeet men echter dat de franchise – die voortaan contractueel vastgelegd wordt – ervoor zorgt dat verzekeraars geen schadegevallen moeten vergoeden waarvan de bedragen onbeduidend zijn vergeleken met de beheerskosten. Bij een veralgemeende afschaffing van dat eigen risico zou de schadelast met 43% kunnen stijgen en zou de premie stijgen. Iedereen weet intussen dat de verzekering BA-privéleven niet verplicht is, maar dat de meeste mensen er een hebben, niet het minst dankzij de lage kostprijs. Overigens is de franchise ook de drempel waarboven de aan dit product gekoppelde rechtsbijstandsdekking kan gelden. In elk geval is het dankzij het eigen risico dat dergelijke verzekeringen ruim verspreid zijn.
48
Bron: http://www.segway.com/downloads/2004/centaur2.jpg
JAARVERSLAG 2005
Eind 2004 werden de verzekeraars BA-privéleven van wie de polissen soms voorzien in een beperkte BA-autodekking voor de elektrische gehandicaptenwagentjes of kinderautootjes, door de toezichthouder verrast. De Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA) merkt op dat de voorwaarden van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen nageleefd moeten worden. Dura lex, sed lex. Assuralia betreurt die strikte en zuiver legalistische visie, die het voor de consument ingewikkelder maakt en de ondernemingen ertoe zal verplichten hun aanbod, meer bepaald wat de dekking BA-privéleven betreft, te herzien. De suggestie van de federale minister van Mobiliteit, Renaat Landuyt, om alle “voortbewegingstoestellen”, zoals rolschaatsen, steps of elektrische rolstoelen, onder te brengen in een nieuwe “categorie” van het verkeersregle-
ment, leidt tot de vraag of dergelijke toestellen onder de BA-autoverzekering dan wel de verzekering BA-privéleven vallen. In september 2005 heeft de minister van Economie Marc Verwilghen de verzekeraars gevraagd om de uitsluiting te herzien van opzettelijke daden, roekeloos gedrag of ernstige fouten van minderjarigen. Hij vroeg zich af of het gerechtvaardigd is dat een minderjarige of zijn ouders een leven lang moeten boeten voor een jeugdzonde. In dat opzicht leidt het verhaal of de subrogatie door de verze-
keraar volgens de minister tot dramatische situaties. Daarmee heeft Marc Verwilghen geenszins de bedoeling om minderjarigen vrij spel te geven of om de slachtoffervergoeding ter discussie te stellen. Niettemin wil hij vermijden dat laakbare feiten uitmonden in een financiële ramp. Assuralia heeft ingestemd met een voorstel dat momenteel bij de Commissie voor Verzekeringen voorligt en ertoe strekt de verhaalmogelijkheid te beperken in geval van opzettelijke daden die door minderjarigen zijn gepleegd.
BA-VRIJWILLIGERS De wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, die op 1 februari 2006 in werking getreden is, verplicht organisatoren ertoe een verzekering voor de vrijwilligers te sluiten. Vrijwilligerswerk wordt geacht te worden uitgeoefend binnen de persoonlijke levenssfeer, zoals bedoeld in het koninklijk besluit van 12 januari 1984, dat de minimale dekkingsvoorwaarden bepaalt van de verzekeringsovereenkomsten die de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst met betrekking tot het privéleven dekken. De familiale verzekering kan als vangnet dienen ingeval de organisatie haar verplichting om een verzekering te sluiten niet nakomt. Hetzelfde besluit schaft de mogelijkheid af om de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de leiders, de opdrachtgevers en de organisatoren van jeugdbewegingen en gelijkgestelden van de dekking voor vrijwilligers uit te sluiten. In de praktijk vraagt de verzekeraar BA-privéleven de verzekerde nooit of het schadegeval zich tijdens de uitoefening van vrijwilligerswerk voorgedaan heeft. De verzekerde bedragen voor de verzekering BA-vrijwilligers op hetzelfde
niveau leggen als voor de verzekering BA-privéleven zal de kostprijs van de verzekering BA-vrijwilligers verhogen. De wet voert een no-faultaansprakelijkheid voor de organisatie in. Deze is, zoals een opdrachtgever, aansprakelijk voor de schade die de vrijwilliger aan derden berokkent bij de uitoefening van het vrijwilligerswerk. Als de vrijwilliger schade berokkent aan de organisatie of een derde, is hij slechts aansprakelijk voor zijn opzet, zijn grove schuld of zijn lichte fout met een gebruikelijk karakter. De familiale verzekeringspolissen moeten dan ook worden aangepast aan die nieuwe wetgeving, die bovendien de Koning de mogelijkheid biedt om de dekking van de polis uit te breiden tot de lichamelijke schade geleden door de vrijwilligers, alsook ziekten opgelopen bij het vrijwilligerswerk en de bijhorende rechtsbijstand, en om de minimumvoorwaarden daarvan vast te stellen. Assuralia meent dat de verzekeraar vrij blijft om zelf de omvang van de dekking te bepalen zolang het koninklijk besluit de minimumvoorwaarden niet vaststelt, die overigens anders kunnen zijn als voor de verzekering BA-privéleven.
BEROEPSAANSPRAKELIJKHEID: DEKKING VAN THERAPEUTISCHE ONGEVALLEN
JAARVERSLAG 2005
49
Een snelle hervorming van het stelsel van medische aansprakelijkheid, de invoering van een no-faultaansprakelijkheid en de oprichting van een vergoedingsfonds. Dat zijn de voornemens van de “rondetafel” die in juni 2005 in de Kamer gehouden werd en waaraan ook Assuralia heeft deelgenomen. De minister van Volksgezondheid, Rudy Demotte, voorziet in een ruime immuniteit voor medische beroepen op burgerrechtelijk vlak en in een vergoeding van therapeutische schade. Intussen heeft Assuralia vastgesteld dat de dekking van de medische beroepen die het meest blootgesteld zijn aan risico's, verschuift van een individuele verzekering naar een collectieve verzekering van het ziekenhuis. Assuralia stelt dat er geen reden is om de verzekeraars ten voordele van de ziekenfondsen van het stelsel uit te slui-
ten, zoals een parlementair voorstel doet. Zij beschikken immers over een erkende expertise en zijn ingegaan op de oproep van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg om deel te nemen aan studies die moeten bepalen welk stelsel het meest geschikt is. Eind 2005 heeft dat Federaal Kenniscentrum de tweede fase afgerond van een erg brede studie die in opdracht van de regering moet onderzoeken welke de begrotingsimpact is van een wijziging van het medisch aansprakelijkheidsrecht. Daaruit blijkt dat er, als slachtoffers van therapeutische ongevallen vergoed zouden worden zonder medische fout te moeten bewijzen, 9,5 keer meer dossiers zouden zijn die voor vergoeding in aanmerking komen. Financieel zou dat neerkomen op ongeveer 220 miljoen euro aan vergoedingen per jaar. In dat geval is het Federaal Kennis-
centrum van oordeel dat er geen sprake kan zijn van systematische en volledige schadeloosstelling. Assuralia verwijst naar het model voor de arbeidsongevallendekking: behalve voor opzettelijke schade en gevallen van grove schuld wordt de medische burgerrechtelijke aansprakelijkheid vervangen door een forfaitair vergoedingsstelsel zodra vaststaat dat de schade het gevolg is van een therapeutisch ongeval. Een dergelijk stelsel zou “kleine schade” uitsluiten en begrensd zijn. Moeten aannemers in de bouwsector ertoe worden verplicht een verzekering te sluiten? Dat eist alvast een con-
sumentenvereniging, die vindt dat te veel slachtoffers in de kou blijven staan wanneer hun aannemer insolvabel blijkt te zijn. De meeste aannemers beschikken echter al over een verzekering. In de praktijk is het voor de slachtoffers vooral moeilijk om uit te maken wie van de verschillende aannemers op de bouwplaats waarvoor aansprakelijk is. De vraag omtrent een verplichte verzekering rijst ook voor bedrijfsrevisoren. Zoals voor architecten zou een dergelijke verplichting aansluiten bij een wijdverspreide praktijk. Het Instituut voor Bedrijfsrevisoren wenst in feite een beperking van de aansprakelijkheid om de verzekering zo toegankelijker te maken.
RECHTSBIJSTANDSVERZEKERING: ASSURALIA WERKT MEE AAN HERVORMINGEN Niemand zal het toenemende maatschappelijke belang van de rechtsbijstandsverzekering betwisten. De initiatieven die de overheid neemt om die verzekering aan te moedigen, maken dat duidelijk. Zoals de minister van Justitie in haar algemene beleidsnota van 28 oktober 2005 verklaard heeft, vormt de rechtsbijstandsverzekering voor de burgers een eenvoudig en doeltreffend middel om zich te beschermen tegen het financiële risico van een rechtszaak en om ervoor te zorgen dat ze voor de rechtbank hun rechten kunnen laten gelden, als eiser en als verweerder.
Ingevolge het arrest van het Hof van Cassatie van 2 september 2004, dat het principe van de verhaalbaarheid van de advocatenkosten bij vastgestelde aansprakelijkheid heeft bekrachtigd, kan de rechtsbijstandsverzekeraar de advocatenkosten van zijn verzekerde, wanneer die van de tegenpartij een schadevergoeding eist, verhalen op de aansprakelijke derde. De rechtsbijstandsverzekering is immers een verzekering tot vergoeding van schade waarop het mechanisme van de subrogatie zoals bepaald in de wet op de landverzekeringsovereenkomst van toepassing is.
De rechtsbijstandsverzekeraars zijn op de oproep ingegaan en hebben een modelovereenkomst voor de rechtsbijstandsverzekering uitgewerkt. Het gaat om een bestek voor een overeenkomst van het type “alle risico’s behalve”, tegen een betaalbare premie en met een fiscale stimulans. Dat voorstel, waarover vooraf overleg gepleegd werd met de ordes van advocaten, zou moeten leiden tot een grotere penetratie van de rechtsbijstandsverzekering privéleven.
In de BA-verzekering brengt de kentering inzake de verhaalbaarheid mee dat de kosten stijgen, aangezien de erkenning van de verhaalbaarheid een extra schadepost toevoegt aan de posten die de verzekeraar contractueel moet vergoeden.
JAARVERSLAG 2005
50
220 200 180
169,4
174,7
182,4
188,5
197,3
160 Bron: Assuralia
140 120 100 2000
2001
2002
2003
2004
De huidige rechtspraak is niet eenduidig en leidt tot rechtsonzekerheid, zowel voor de rechtsbijstandsverzeke-
raars als voor de BA-verzekeraars. Om te vermijden dat er over die kosten een “proces in het proces” ontstaat, stellen de Ordes van de balies voor om de huidige regeling van de aan de winnende partij toegekende procedurevergoeding te verbeteren door het bedrag ervan fors op te trekken. Die vergoeding zou de enige zijn die aan de winnende partij kan worden toegewezen voor haar advocatenkosten. Assuralia steunt dat voorstel, dat trouwens rekening houdt met de verschillende situaties waarin aansprakelijkheidsverzekeraars en rechtsbijstandverzekeraars zich bevinden, en dat minnelijke regelingen aanmoedigt.
Hoewel de rechter in principe het baremabedrag zal toekennen, zou hij over een bepaalde marge beschikken om dat bedrag te verlagen of te verhogen. Dat kan dan op verzoek van een van de partijen en uit vanzelfsprekende billijkheidsoverwegingen (bijvoorbeeld economische situatie van de partijen, hun houding tijdens het proces, …). Die bevoegdheid moet zo nauwkeurig mogelijk worden omschreven teneinde het forfaitaire karakter van het geplande stelsel te vrijwaren en de transparantie en voorzienbaarheid ervan maximaal te waarborgen. Die bezorgdheid heeft meer bepaald te maken met het feit dat de BA-verzekeraars hun reserves voor lopende schadegevallen moeten kunnen ramen.
HULPVERLENING De bijstandsmaatschappijen hebben een wijziging vastgesteld in het gedrag van de reizende consument, die ondanks de tsunami van eind 2004 zonder aarzelen opnieuw middellange bestemmingen opzoekt (Turkije, Marokko, …). Dat zorgt voor een stijging van het aantal medische interventies, terwijl de bijstandsverzekeraars de jaren voordien, met de hernieuwde belangstelling voor autovakanties in de nasleep van de aanslagen van 11 september 2001, vooral moesten klaarstaan voor technische interventies in naburige landen. Het Waalse Gewest heeft in 2005 een project opgestart om de plaats van een ongeval op de autosnelweg te beveiligen door de Federale Politie de bevoegdheid te geven om lokale takeldiensten de bij het ongeval beschadigde voertuigen zo snel mogelijk te laten wegslepen. Die takeldiensten moeten in dat verband ook de plaats van het ongeval afbakenen met de gepaste signalisatie, een rol die altijd in handen is geweest van de wegbeheerder. Assuralia heeft geklaagd dat die rolwijziging er gekomen is zonder voorafgaande offerteaanvraag en is
van mening dat die rol niet kan worden uitgeoefend door partijen die daar niet toe opgeleid en gemandateerd zijn. De bijkomende kosten zullen immers volledig voor rekening zijn van de aansprakelijke voor het ongeval, en dus eventueel van de verzekeringsondernemingen en de bijstandsmaatschappijen. Assuralia vindt het onaanvaardbaar dat de weggebruiker een sleepdienst opgelegd wordt waarvan de prijs zonder enige controle door de overheid bepaald wordt door het ”erkende” takelbedrijf. Het Waalse Gewest heeft geantwoord dat het niet de middelen heeft om de plaatsbeveiliging te verzekeren en stelt dat de kosten daarvoor voor de aangewezen sleepdiensten vrij beperkt blijven. De minister van Binnenlandse Zaken, Patrick Dewael, die daarover geïnterpelleerd werd als verantwoordelijke voor de Federale Politie, heeft laten weten zich voor geen enkel soortgelijk project te engageren zolang het FAST-project van het Vlaamse Gewest voor de E17-autosnelweg, waarvoor een offerteaanvraag uitgeschreven werd en waarvoor overleg gepleegd werd met Assuralia, niet geëvalueerd is.
JAARVERSLAG 2005
51
Arbeidsongevallenverzekering De rendabiliteit van de tak Arbeidsongevallen is in 2003 hersteld van de inzinking in 2002, die te wijten was aan de sterke daling van de financiële opbrengsten, maar ze blijft broos. 2004 was een pover jaar. Deze tak, waarin de schaderegeling zich over een lange tijd uitstrekt omdat er lijfrenten uitbetaald worden, is immers erg gevoelig zowel voor financiële schommelingen als voor de prudentiële eisen waaraan de verzekeraars moeten voldoen.
DYNAMIEK VAN DE MARKT De premies en bijdragen voor de arbeidsongevallenverzekering zijn afhankelijk van de aard van de verzekerde beroepsactiviteit, maar meer in het algemeen worden ze ook bepaald door de toestand van de arbeidsmarkt en de ontwikkeling van de loonkosten. De premies worden immers berekend in verhouding tot de verzekerde lonen. Wat het werkgelegenheidsvolume betreft, houdt de trend van geringe schommelingen van de werkgelegenheidsgraad aan, maar 2004 biedt tekenen van hoop. De
werkgelegenheid is tussen 1995 en 2001 toegenomen, stokte vervolgens alvorens weer aan te trekken, maar onvoldoende om de stijging van de actieve bevolking op te vangen, wat tegelijkertijd leidt tot een toename van de werkloosheidsgraad. In 2004 stijgt het aantal werknemers met 0,8%. Volgens de officiële prognoses zou de werkgelegenheidsgraad zich geleidelijk moeten herstellen vanaf het tweede semester van 2005 en in 2006, nu de economische activiteit, na een inzinking in het eerste semester van 2005, opnieuw aantrekt.
Uitstekende resultaten voor de uitzendsector Nog nooit werden zoveel arbeidsuren verricht door uitzendkrachten als in 2004. Gelukkig lonen de preventieinspanningen in die ongevalgevoelige sector: zowel wat de ernst als de frequentie van de ongevallen betreft, wordt er voor 2003 en 2004 een verbetering vastgesteld van ongeveer 10%, wat beduidend beter is dan de situatie in de jaren 2000-2001.
De loonkosten zouden pas in 2005 en vooral in 2006 opnieuw toenemen. De loonkosten hebben betrekking op een loonsom van ongeveer 110 miljard euro (INR 2003). Voor 2004 stijgen de loonkosten, berekend per werknemer, met 2,4% en, berekend volgens het uurloon, met 3,3%:
JAARVERSLAG 2005
52
dat de kostenverhouding volgens het laatste criterium hoger ligt, komt door de daling van de gemiddelde arbeidsduur of, anders uitgedrukt, door de verdere toename van het relatieve aandeel van deeltijds werk.
RENDABILITEIT HERSTELD De premies in de tak Arbeidsongevallen (privésector) groeien in 2004 met 0,4%, terwijl ze het jaar voordien nog met 1,9% toenamen. De opmerkelijke groei van het incasso voor de verzekeringen in de overheidssector die in 2002 was genoteerd, valt daarentegen terug tot 2,8%, wat vergelijkbaar is met 2003. In de toekomst zal het premie-inkomen wellicht worden beïnvloed door de verhoging van de grensbedragen die in aanmerking genomen worden voor de toepassing van de wet van 1971. Zoals hieronder wordt verklaard, wordt de incassogroei inmiddels enerzijds getemperd door overdrachten ingevolge een regeringsbeslissing en, anderzijds, beïnvloed door de verschuiving van "bovenwettelijke" overeenkomsten naar het wettelijke stelsel. Overigens heeft de minister van Economie rekening gehouden met
de kenmerken van de tak toen hij zich boog over het toepassingsgebied van het toezicht op tariefverhogingen voor verplichte verzekeringen van massarisico’s. Anders dan voor de dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid inzake motorrijtuigen, moeten de voorwaarden voor arbeidsongevallenverzekeringen wel nog voorafgaandelijk goedgekeurd worden. De algemene kosten en de commissielonen liggen in de lijn van de voorgaande jaren. De ongunstige ontwikkeling van het technische saldo kan worden verklaard door de invloed van de dotaties aan de aanvullende voorzieningen voor het opvangen van de hogere levensverwachting, die een weerslag heeft op de schadekosten en de andere technische lasten.
Terreurschade: na Madrid, Londen… Als de arbeidsongevallenverzekeraars oog hebben voor de dekking van terreurschade, komt dat door gebeurtenissen die er ons helaas te vaak aan herinneren dat we bange en gewelddadige tijden beleven. De bloedige aanslag op pendelaars in Madrid in 2004 (een typisch woon-werkwegrisico) heeft de Belgische arbeidsongevallenverzekeraars duidelijk doen inzien dat dergelijke risico’s verre van denkbeeldig zijn. De explosies in Londense metro’s en bussen in juli 2005 maken duidelijk dat ook België dringend werk moet maken van een passende bescherming van onze burgers en onze economische belangen. De verzekeraars worden rechtstreeks met het probleem geconfronteerd via de herverzekeringsvoorwaarden. Niet alleen zijn die gebonden aan het cyclische verloop van die markt, maar ook aan het feit dat herverzekeraars terreurdaden niet langer zo goed als kosteloos willen dekken. Bovendien zijn de herverzekeraars bijzonder afkerig van de dekking van daden waarbij nucleaire, bacteriologische of chemische middelen ingezet worden.
JAARVERSLAG 2005
53
Het aantal arbeidsongevallen met werknemers in de privésector evolueert in 2004 over het algemeen positief, maar er zijn belangrijke nuances. Voor het vierde jaar op rij daalt het aantal ongevallen op het werk, maar overeenkomstig de trend van de jongste jaren is die verbetering vooral te danken aan de dossiers zonder verder gevolg, van 72.301 tot 71.040 (dit is -1.261), en aan de ongevallen met slechts tijdelijke arbeidsongeschiktheid als gevolg, van 85.823 tot 82.559 (dit is -3.264). Het aantal zware arbeidsongevallen evolueert dan weer op een meer constante wijze over de jaren heen. Zo zijn er in 2004 878 minder dossiers van blijvende arbeidsongeschiktheid dan in 2003 (van 12.629 tot 11.751), toen er een stijging genoteerd werd in vergelijking met het voorgaande jaar. Het aantal dodelijke arbeidsongevallen is dan weer gestegen van 100 tot 122. Zonder Ghislenghien had dat cijfer uiteraard lager gelegen… Het aantal ongevallen op de woon-werkweg (19.608) bevindt zich nipt onder de alarmdrempel van 20.000 ge-
vallen per jaar, wat hoe dan ook beter is dan het record van 2002 (23.214 ongevallen), maar nog beduidend meer is dan halfweg de jaren negentig en ook meer dan in 2003. Bovenstaande cijfers slaan op de arbeidsongevallen in de privésector. Op grond van gegevens van de verzekeringsondernemingen slaagt het Fonds voor Arbeidsongevallen er ook in om aanwijzingen (nog onvolledig) te geven over de ongevallen in openbare besturen: het Fonds telt in zijn verslag 36.112 dossiers. De tot eind 2001 stabiele financiële opbrengsten die jaren aan een stuk meer dan 40% van de premies bedroegen, hadden in 2002 een zware klap gekregen en waren tot 27,5% van de premies gedaald. In 2003 werd weliswaar de helft van het verloren terrein opnieuw goedgemaakt, tot 35,1% van de premies, maar in 2004 is er een lichte terugval tot 33,6%, wat een daling van het technischfinanciële saldo verklaart.
Farao meet preventie Naar aanleiding van de honderdste verjaardag van de arbeidsongevallenwet (1903) verklaarde staatssecretaris Kathleen Van Brempt dat zij de ontwikkeling van de zware arbeidsongevallen op de voet wilde volgen. Daarom lanceerde zij tijdens de bijzondere ministerraad van 20 en 21 maart 2004 het Federaal Actieplan voor de Reductie van Arbeidsongevallen, kortweg het FARAO-plan. Dat meerjarenplan bevat concrete maatregelen die er in het bijzonder op gericht zijn zware arbeidsongevallen te voorkomen, onder meer door de oorzaken ervan systematischer op te sporen en door een nieuw meetinstrument, de "faraometer”, te ontwikkelen.
JAARVERSLAG 2005
54
Dat instrument heeft in 2005 voor het eerst vruchten afgeworpen, niet alleen als resultaat van maar ook als stimulans voor inspanningen op het gebied van bewustmaking en van onderzoek. De “faraometer” maakt duidelijk waar zich de zwaarste ongevallen voordoen, zowel in absolute als in relatieve cijfers, welke de kenmerken zijn van terugkerende ongevallen, en welke de scores zijn waaruit op basis van doelgerichte inspecties kan worden afgeleid dat het bedrijf te weinig aandacht besteedt aan preventie. De risicofactoren zijn dikwijls banaal: wanordelijke omgeving, onvoldoende betrokkenheid, oneffenheden in de vloer. De preventiediensten van de verzekeraars en Prevent weten echter maar al te goed dat veiligheid geen prijs heeft, of je nu afgaat op de verloren werkdagen of op de gebroken levens. Het regelgevende kader voor de voorkoming van zware arbeidsongevallen is overigens versterkt door het koninklijk besluit van 24 februari 2005, dat het toepassingsgebied en de methode voor het onderzoeken van zware ongevallen vastlegt. Die maatregelen, die op 1 januari 2005 in werking getreden zijn, vallen samen met een vereenvoudiging van de aangifteprocedure voor ongevallen.
MIDDELEN EN VERGOEDINGEN HERBEREKENEN Op de bijzondere ministerraad van Raversijde op 20 en 21 maart 2004 besloot de regering het plafond dat de arbeidsongevallenwet als maximum aanneemt voor de berekening van de vergoedingen, ineens op te trekken van 26.410 euro naar 31.578 euro (intussen verder verhoogd tot 32.748 euro), en tegelijkertijd de lopende renten ook welvaartsvast te maken. Met het verhogen van het loonplafond brengt de regering dit bedrag in overeenstemming met het plafond dat in de ziekte- en invaliditeitsverzekering geldt. De programmawet van 9 juli 2004 effent het pad voor een compensatie van de kosten die uit dat beleid voortvloeien, door een verhoging van het grensbedrag dat voor de premies in aanmerking genomen wordt. Meteen rees de vraag hoe de lasten te financieren die aan die extra vergoedingen zijn verbonden. Het gaat om 45,5 miljoen euro per jaar. Er was aanvankelijk geen premie voor aangerekend. Wel hadden nogal wat werkgevers voorheen reeds extralegale verzekeringen afgesloten om naast het wettelijk vereiste peil, ook het verschil tussen het loonplafond en het werkelijke loon op te nemen in de vergoeding van de slachtoffers van arbeidsongevallen. Deze facultatieve verzekeringen waren goed voor een omzet van meer dan 50 miljoen euro, voor het grootste deel bij bedienden, gelet op het feit dat arbeiderslonen minder vaak boven het plafond uitstijgen. De maatregel is met andere woorden niet neutraal voor de werkgevers, die traditioneel de uiteindelijke lasten dragen. Afhankelijk van
hun specifieke situatie zal dat beleid min of meer verstrekkende gevolgen hebben. Assuralia heeft op een constructieve wijze met de overheid willen samenwerken en het overgangsstelsel in het begin van 2005 tijdelijk verlengd: het gaat ervan uit dat het Fonds voor Arbeidsongevallen (FAO) het verschil tussen de premie- en de vergoedingsplafonds voor zijn rekening neemt, terwijl de verzekeraars de administratie doen en de slachtoffers voorschotten betalen die overeenstemmen met het verschil tussen beide plafonds. Er werd een bron gevonden voor de financiering van het verschil, meer bepaald via een terugbetaling door het FAO dat tussenbeide komt voor de ongevallen tussen 1 september 2004 en 30 juni 2005. Een meer structurele maatregel van de regering is dat het vakantiegeld wordt uitgesloten van de berekening van de vergoeding voor tijdelijke arbeidsongeschiktheid van slachtoffers van een arbeidsongeval. Die verschuiving, die parallelle aanpassingen in het stelsel van de jaarlijkse vakantie inhoudt, doet niets af aan het principe dat het vakantiegeld daarentegen wel meetelt voor de prestaties voor arbeidsongevallen met een blijvende arbeidsongeschiktheid of een overlijden als gevolg. De weg wordt vrijgemaakt voor een onderlinge afstemming van premie- en prestatieplafonds, die zich tijdelijk apart ontwikkeld hebben.
"VOORBEELDIGE TAK”, ZO LEERT GHISLENGHIEN De gasontploffing die zich op 30 juli 2004 voorgedaan heeft op de bedrijvenzone van Ghislenghien, staat in het collectieve geheugen van de Belgen gegrift. De meeste slachtoffers waren door een arbeidsongevallenverzekering beschermd, hetzij als werknemer van een privébedrijf (wet van 1971), hetzij als statutair personeelslid van een overheidsdienst (wet van 1967). Meteen wisten de verzekeraars dat die explosie hoogstwaarschijnlijk gevolgen zou hebben voor de statistieken over zware ongevallen in 2004. Eén jaar na de ramp heeft Assuralia laten weten dat de uitgaven en voorschotten ingevolge de arbeidsongevalpolissen meer dan 20 miljoen
euro bedroegen. Dat bedrag omvatte de verzorging van de zwaargewonden en werd vermeld onder voorbehoud van eventueel verhaal op een of meer aansprakelijke partijen.
JAARVERSLAG 2005
55
De ramp in Ghislenghien heeft aangetoond dat niet alle slachtoffers van ongevallen in de privésfeer een verzekering hebben, en maakt duidelijk dat de wet op de arbeidsongevallen model kan staan voor andere vormen van dekking van lichamelijke schade. De tak Arbeidsongevallen dient dan ook terecht als voorbeeld bij de hervorming van de vergoeding van slachtoffers van therapeutische ongevallen.
Brandverzekering In de tak brand en andere schade aan goederen is het eindresultaat opnieuw positief met 18,6% van de verdiende premies. Het globale incasso stijgt in 2004 met 3,8%. In de categorie woningen veert het incasso iets hoger op met 4,8%. De gemiddelde premie bedraagt 165 euro in 2004. Het betreft een toename met 4,8%, iets hoger dan de stijging van de Abexindex met 3,6%. Bij de brandverzekering van de ondernemingen stijgt de omzet met 5% voor de eenvoudige risico’s en met amper 1,6% voor de speciale risico’s. Deze toenames liggen een stuk lager dan de voorgaande jaren. Dit betekent dat er stilaan een einde komt aan de tariefverhogingen. Die waren in de periode 2001-2003 onvermijdelijk om tegemoet te komen aan de strengere voorwaarden van de herverzekeraars en om de rendabiliteit te herstellen. Bovendien neemt door het uitblijven van grote schadegevallen de concurrentie tussen de verzekeringsondernemingen opnieuw toe. De piek in 2002 in de grafiek over de schadelast herinnert aan de storm die in oktober van dat jaar veel schade veroorzaakte. De schaderatio blijkt in 2004 zorgwekkend in de afdelingen landbouwrisico’s (63,1%) en technische verzekeringen (74,6%).
NATUURRAMPEN EINDELIJK GEREGELD Op 7 juli 2005 komt een einde aan de saga van de natuurrampenverzekering. De Kamer keurt die dag het wetsontwerp van minister van Economie Marc Verwilghen goed. Na vijftien jaar getalm en heen-en-weergeloop tussen politici en verzekeraars, en tussen politici onderling, valt er een goede oplossing uit de bus. De wet die op 11 oktober in het Staatsblad verschijnt voert de natuurrampendekking in als verplichte uitbreiding van alle verzekeringspolissen “brand eenvoudige risico’s”. De dekking is van toepassing op volgende vier gevaren: overstromingen, aardbevingen, het overlopen of de opstuwing van openbare riolen, en aardverschuivingen of grondverzakkingen. Bij heel grote rampen treedt een solidariteitsmechanisme in werking tussen privé en overheid. Per ramp en per verzekeringsonderneming is een vergoedingsplafond inge-
JAARVERSLAG 2005
56
bouwd volgens de omzet van de onderneming: bij aardbevingen bedraagt de minimumgrens 8 miljoen euro plus 84% van het incasso van de betrokken verzekeraar en bij andere natuurrampen 3 miljoen euro plus 35% van het incasso. De wet voert een correctie in op grond van de omvang van de schade, alsook een absoluut plafond per onderneming. Als die grens bereikt is komt het Rampenfonds tussenbeide. Een tariferingsbureau moet de voorwaarden vastleggen voor de klanten die als gevolg van het verhoogde risico van het te verzekeren gebouw geen natuurrampendekking tegen normale marktvoorwaarden vinden. Het bureau, waarin vertegenwoordigers van de minister, de sector en de consumentenverenigingen zetelen, werkt begin 2006 nog aan het opstellen van de algemene voorwaarden en de
tarieven. Een koninklijk besluit zal die voorwaarden vastleggen, hetgeen het startschot zal betekenen voor de ondernemingen om hun brandpolissen aan te passen en vervolgens progressief hun klanten op de hoogte te brengen van de wijzigingen.
De gewesten zetten intussen hun werkzaamheden met het oog op het afbakenen van risicozones voort. In de toekomst zullen nieuwe gebouwen die in risicozones worden opgetrokken echter geen recht meer hebben op een dekking tegen natuurrampen.
BRAND- EN DIEFSTALPREVENTIE De brandverzekeraars hebben in 2005 de voorschriften (van 1995) voor de installatie van automatische branddetectiesystemen bijgewerkt in functie van de evolutie van de normen terzake. Assuralia neemt overigens continu deel aan diverse werkzaamheden inzake normalisatie en certificatie op het vlak van brandpreventie. Op het terrein van de diefstalpreventie zijn de verzekeraarsvoorschriften (van 1993) voor de certificatie van inbraakwerende deuren en brandkasten geactuali-
seerd. Deze en andere verzekeraarsvoorschriften zijn beschikbaar op www.assuralia.be. De verzekeraars werken actief mee aan diverse preventieprojecten die de grenzen van de sector overschrijden, zoals bij voorbeeld de Taskforce Inbraakpreventie. Die groep is reeds in 2004 door de minister van Binnenlandse zaken opgestart en betekent een extra stimulans voor de samenwerking tussen de overheid en de privé-sector.
ELK HUIS EEN ROOKMELDER Verzekeraars sensibiliseren hun klanten regelmatig voor diverse gevaren. Ze geven hen tips om de beveiliging van hun eigendom te verbeteren of om de brandveiligheid te verhogen. De overheid geeft de burgers ook een duw in de rug en stimuleert – al dan niet via decreten – het gebruik van rookmelders. Zo moet vanaf juli 2006 in het Waalse
gewest in elke woning minstens één rookmelder aanwezig zijn. Het Vlaamse gewest wil het gebruik aanmoedigen via de gemeenten maar voelt niets voor een verplichting. In het Brusselse gewest, tenslotte, geldt sinds juli 2005 een verplichting terzake voor alle huurwoningen.
JAARVERSLAG 2005
57
Gezondheidsverzekering In de niet-levensverzekering zet de tak Gezondheid zijn forse premiegroei voort (9% in 2004). De groei van de ziekenhuisopnameverzekeringen wordt opnieuw met twee cijfers geschreven: 10,8% voor de individuele, en 12,6% voor de collectieve polissen. Binnenkort beschikt de helft van de bevolking over een dergelijke aanvullende dekking. Die groei vloeit voort uit twee factoren, die beide te maken hebben met het feit dat de sociale zekerheid relatief minder bijdraagt aan de financiering van de gezondheidszorg: de populariteit van het product, maar ook de noodzaak voor de betrokken verzekeraars om hun tarieven aan te passen aan de stijgende kosten van de gezondheidszorg.
EEN INDEX, EEN ECHTE DAN De explosieve stijging van de kosten van de gezondheidszorg, namelijk met ruim 35% tussen 1998 en 2003, heeft gevolgen voor de ziekenhuisopnameverzekering. De betalingen van de private verzekeraars, die bijna 5% van de totale last voor hun rekening nemen, zijn in diezelfde periode verdubbeld, wat duidelijk maakt hoe fors de aan de patiënt aangerekende kosten gestegen zijn. Naast de herstelmaatregelen die de verzekeraars treffen, pleit Assuralia sinds lang voor een indexering die de prijsevolutie per type ziekenhuiszorg weerspiegelt: dat zou voor zowel de verzekeraar als de klant minder abrupte prijsstijgingen moeten meebrengen. De wetgever zou prijsaanpassings- en indexeringsclausules op basis van objectieve, representatieve en controleerbare indexcijfers kunnen toestaan, zoals dat al bestaat voor andere takken, onder meer de brandverzekering. Op die manier zou de consument de aangeboden producten ook gemakkelijker kunnen vergelijken en vaststellen in hoeverre een tariefaanpassing het rechtstreekse gevolg is van de ontwikkeling van de prijzen in de gezondheidszorg. De minister van Economie overweegt daarom een versoepeling van het huidige stelsel van de prijsherzieningsbedingen dat thans door artikel 57 van de wet van 30 maart 1976 betreffende de economische herstelmaatregelen geregeld is. Dat artikel bepaalt dat herzieningsbedingen in JAARVERSLAG 2005
58
langetermijnovereenkomsten maar voor 80% van de uiteindelijke prijs toegestaan zijn, op voorwaarde dan nog dat ze gebaseerd zijn op parameters die de werkelijke kosten weergeven. Er bestaat een specifiek indexcijfer, meer bepaald dat van de “ziekenhuisverpleging”. Die index houdt echter niet met alle kosten van de ziekenhuisopname rekening. Gemiddeld stijgt hij met 1,7% per jaar, wat niet overeenstemt met de werkelijke evolutie. Het is dus aangewezen de desbetreffende deelrubriek uit de index der consumptieprijzen verder te verfijnen door onder andere ook rekening te houden met de ereloonsupplementen en de kamersupplementen die bij een hospitalisatie gevraagd worden. De ontwikkeling van de zorgprijzen en de terugbetaling ervan door de sociale zekerheid dwingen verzekeraars soms tot forse tariefverhogingen of zelfs ronduit het stoppen met het aanbieden van dergelijke producten. Die laatste optie valt altijd in slechte aarde: toen in 2005 twee verzekeraars besloten om niet langer individuele ziekenhuisopnamepolissen aan te bieden, stonden de media in rep en roer, al geeft dat veeleer een idee van de populariteit van de aanvullende hospitalisatieverzekeringen die de private verzekeraars aanbieden. Bij de schadeverzekeringen wordt zij als vierde belangrijkste beschouwd, na de auto-, de brand- en de familiale verzekering. 4,3 miljoen Belgen hebben er één en dat aantal neemt voortdurend toe.
DE DUNNE GRENS TUSSEN SEGMENTERING EN DISCRIMINATIE Bij de beoordeling en de eventuele aanvaarding van risico’s moeten de verzekeraars rekening houden met de antidiscriminatiewet van 25 februari 2003. Aangezien risicosegmentering inherent is aan het verzekeringsbedrijf, vormt de naleving van de door die wet bepaalde criteria een uitdaging van formaat voor wie gezondheidszorgdekkingen aanbiedt, aangezien zij een langetermijnverbintenis aangaan. De uitspraak die de voorzitter van de rechtbank van koophandel van Brussel op 7 maart 2005 deed naar aanleiding van een vordering tot staking tegen een ziekenhuisopnameverzekeraar die variabele leeftijdsgebonden tariefverhogingen toegepast had, heeft voor nader inzicht gezorgd in die criteria. Indien de uitspraak in beroep
bevestigd wordt, kan de rechtmatigheid van de beoordelingscriteria daaraan getoetst worden. Het is immers de eerste keer dat de antidiscriminatiewet toegepast wordt op verzekeringen. In zijn uitspraak aanvaardt de rechter dat de premie op het ogenblik dat de overeenkomst gesloten wordt, kan worden aangepast aan de leeftijd. Pas bij een latere premieaanpassing ligt de toepassing van dat criterium moeilijker. Hoewel de kosten niet lineair stijgen met de leeftijd, heeft de rechter in eerste aanleg er geen rekening mee willen houden, aangezien die mogelijkheid niet opgenomen was in de voorwaarden van de beoogde overeenkomsten. Nu is het afwachten of de rechter in beroep die redenering volgt.
MAXIMUMFACTUUR De Maximumfactuur, die ingevoerd werd in 2002, geldt voor alle personen die onderworpen zijn aan de verplichte ziekteverzekering. De Maximumfactuur houdt een grensbedrag in waarboven de patiënt geen “remgeld” meer moet betalen; het remgeld is dat deel van de gezondheidszorgkosten dat hij zelf moet betalen om hem aan te zetten tot verantwoordelijkheid. De Maximumfactuur varieert naar gelang van de sociale categorie, de leeftijd en het inkomen. Het probleem is dat er soms een dubbele terugbetaling is van het remgeld: eenmaal door de Maximumfactuur en
andermaal door de aanvullende verzekering (van een privéverzekeraar of een ziekenfonds). Om dubbele terugbetaling te voorkomen, heeft de regering eind 2005 een wetsontwerp uitgewerkt dat ervoor moet zorgen dat zorgverleners ervan op de hoogte worden gebracht wanneer de patiënt zijn grensbedrag volgens de Maximumfactuur bereikt heeft. Zodra de zorgverlener daarvan op de hoogte is, wordt het remgeld dat onder de Maximumfactuur valt, niet langer vermeld op de factuur voor de aanvullende verzekeraar of het ziekenfonds, zodat die geen tweede terugbetaling zal doen.
JAARVERSLAG 2005
59
Transportverzekering BELGISCHE TRANSPORTVERZEKERINGSMARKT IN 2004/2005 De Belgische markt van transportverzekeringen boekte in 2004 een stijging van het incasso met 5% op tekenjaarbasis gemeten na 12 maanden, hetzij een verhoging van 143 miljoen euro naar 150 miljoen euro, dit ondanks een verdere daling van de US-dollar, munt waarin ongeveer een derde van het premievolume geboekt wordt.
Door extrapolatie mag een incasso boven 200 miljoen euro verwacht worden: immers, het premievolume voor tekenjaar 2003 evolueerde na 24 maanden van 143 naar 199,5 miljoen. De verhouding van schadelast op netto premie blijft sinds tekenjaar 2001 positief. Deze voor tekenjaar 2003 evolueerde van 73% naar 79%. Dit uitzonderlijk goede resultaat werd niet geëvenaard in 2004, maar het saldo blijft gunstig, en zou van het peil van 81 % na 12 maanden tot ongeveer 95% kunnen evolueren. Daarentegen zijn de financiële opbrengsten evenmin in het resultaat opgenomen. Tenslotte dient aangestipt te worden dat onze markt min of meer gespaard bleef van uitzonderlijk grote schadegevallen. Een voorzichtige opstelling en getemperd optimisme vanwege de verzekeringsondernemingen blijven nog steeds de boodschap. Het aantal verzekeraars is de laatste jaren omwille van fusies en overnames regelmatig gedaald. Het afgelopen jaar kende onze markt één overname en één nieuwkomer, zodat het aantal bedrijven gelijk bleef. Voor de afdeling goederenverzekering was de stijging van het incasso met 8,6% sterker dan deze van de globale transportcijfers, ondanks de verdere daling van de koers van de US-dollar.
Deze tak, die 75% van het transportincasso vertegenwoordigt, kende echter een onrustwekkende stijging van de schadelast. Voor het tekenjaar 2003 evolueerde de loss ratio gedurende de periode van de twaalfde maand naar de vierentwintigste maand, van 67% naar 75%. Het tekenjaar 2004 sluit na 12 maanden reeds met een loss ratio van 80% af, wat naar alle verwachtingen zal evolueren naar 90%. De neerwaartse druk op de premievoeten is hier niet vreemd aan. Tevens daalden de opbrengsten uit terugvorderingen naar ongeveer 10%, hetgeen overeenkomt met het wereldgemiddelde. De tak CMR (verzekering van de aansprakelijkheid van de wegvervoerders voor de toevertrouwde goederen) verhoogde zijn incasso met 2,4 % tot 21,3 miljoen euro. Dit tekenjaar zal wellicht verder evolueren naar een incasso van 25 miljoen euro. Met deze groei vertegenwoordigt deze tak nu 14% van alle transportverzekeringen. De verhouding van de schadelast tot de premie na 12 maanden voor het tekenjaar 2004 verbeterde nog tot 81,9%. Het eindresultaat zal wellicht beneden de 90% blijven. Voortdurende preventie tegen diefstal en de beperking van de verleende waarborgen bij sommige verzekeraars hebben tot dit resultaat bijgedragen.
60
Bron: Havenbestuur Zeebrugge-MBZ
JAARVERSLAG 2005
De tak binnenvaart ziet eindelijk een beetje licht aan het einde van de tunnel, maar nog onvoldoende om de voorgaande verliezen te dekken. De drastische sanering door sommige verzekeraars leidde tot een sterke daling van de schaderatio, die na 12 maanden 67% bedraagt voor tekenjaar 2004. De ervaring uit het verleden leert ons echter dat die cijfers enkel een mogelijke trend weergeven, maar dat het resultaat nog verder kan evolueren tot boven 100%. De markt boekte de voorgaande jaren enkele tientallen procenten meer verlies. Het incasso bleef nagenoeg onaangeroerd ten opzichte van het jaar voordien, hetzij nagenoeg 10 miljoen euro. De concurrentie uit het buitenland en de binnenvaartonderlingen maken van deze tak een moeilijk beheersbare materie.
Het massaal registreren van schepen onder de Belgische vlag had geen invloed op de verzekeringssector. De verzekeringscontracten blijven hoofdzakelijk behandeld worden in het buitenland, meer bepaald op de hoofdzetels van internationale verzekeringsgroepen. De loss ratio daalde lichtjes van 104,5% naar 99% na 12 maanden. Voor het zoveelste jaar op rij is één totaal verlies voldoende om de marktresultaten negatief te beïnvloeden, al hebben de Belgische cijfers een iets beter gemiddelde deze op wereldvlak.
Het premievolume inzake Zeecasco daalde van 11,6 miljoen euro naar 10 miljoen euro voor een observatieperiode van 12 maanden. De verzekeraar met het belangrijkste volume stopt zijn activiteiten in deze tak. Sommige andere marktspelers zullen een deel van dit incasso overnemen, maar een deel zal verhuizen naar het buitenland.
De Belgische Vereniging van Transportverzekeraars ijvert verder voor de bekendmaking van deze sector. De jaarlijkse presentatie van de activiteiten en de statistieken van de sector wordt stilaan een traditie en een merkelijke stijging van het aantal toegetreden leden is het bewijs van interesse van betrokkenen voor de evolutie van deze specifieke sector.
De modelpolis “Goederenverzekeringspolis van Antwerpen“ werd in haar herwerkte vorm per 20.04.2004 aan de markt voorgesteld. De vorige tekst van “de Antwerpse Zeeverzekeringspolis” dateerde van 1.7.1859.
JAARVERSLAG 2005
61
Krediet- en borgtochtverzekering 2004, EEN GOED JAAR VOOR DE KREDIET- EN BORGTOCHTVERZEKERING In 2004 is het premie-inkomen op de Belgische kredietverzekeringsmarkt met 12,8% gestegen, wat neerkomt op 137,8 miljoen euro, tegenover 114,1 miljoen euro in 2003. Die groei volgt op een stijging met 13,6% in 2003.
De aanhoudende economische groei, zowel op de Belgische als de Europese en mondiale markten, maar ook het stijgende aantal kredietverzekeringsverrichtingen als gevolg van de diversiteit van de risico’s, liggen aan de basis van de sterke groei, die in 2005 wordt voortgezet. In iets mindere mate doet die positieve ontwikkeling zich ook voor in de tak Borgtocht: de verzekeraars noteren een stijging met 5% tot 4,7 miljoen euro, ten opzichte van 4,4 miljoen euro in 2003. De sector van de kredietverzekering is sterk geconcentreerd: enkele ondernemingen met internationale vertakkingen domineren de wereldmarkt. Die concentratie vloeit voort uit factoren zoals de hoge kosten die de kredietverzekeringsactiviteit meebrengt, en de grotere risicokennis die een kredietverzekeraar verwerft door op zo veel mogelijk markten actief te zijn. De meeste wereldspelers zijn ook werkzaam op de Belgische markt. De kredietverzekeringsondernemingen, die in Europa sterk verankerd zijn, beoefenen hun activiteiten op alle markten in een erg concurrentiële omgeving. Die concurrentie komt
op vier manieren tot uiting. Ten eerste is er de hevige concurrentie die tussen de ondernemingen woedt inzake hun belangrijkste verzekeringsactiviteit. Vervolgens is er de concurrentie van ondernemingen die gespecialiseerd zijn in commerciële informatie of schuldinvordering en die slechts één van de diensten aanbieden die ook tot de globale activiteit van de kredietverzekeraar behoren. Factoring is het derde concurrentieniveau dat het disconteren van facturen toevoegt aan de techniek van de kredietverzekering. Ten slotte is er de “doe-het-zelf aanpak”, waarbij men door commerciële informatie en computerprogramma’s te combineren meent de knowhow van de kredietverzekeraar te kunnen vervangen. De Belgische kredietverzekeringsmarkt is de illustratie van alle spanningen die de hele kredietverzekeringssector treffen en er woedt een felle concurrentie. De aanhoudende stijging van de kosten voor informatievergaring, de druk van de concurrentie op de premietarieven en de Europese economische context, die in 2004 niet voor een significante daling van het schadevolume gezorgd heeft, maken duidelijk in welke mate de Belgische kredietverzekeringssector in de tang genomen wordt.
HET HANDELSRISICO
62
Een en ander verklaart dat de omzet van de kredietverzekeringssector in 2004 stijgt, ondanks de dalende trend van de premietarieven. Het klimaat noopt tot voorzichtigheid en de verzekering tegen wanbetaling blijkt zowel voor de export als op de Belgische markt van grote waarde te zijn. Hoewel de wereldwijde groei heeft meegebracht dat er over het geheel genomen minder betalingsmoeilijkheden waren, heeft de relatieve zwakte van diezelfde groei in Europa het aantal faillissementen in die zone niet noodzakelijk op dezelfde wijze beïnvloed.
OPRICHTINGEN VAN RECHTSPERSONEN EN FAILLISSEMENTEN IN BELGIË
Nieuwe bedrijven Schommeling (%) Faillissementen Schommeling (%)
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
17.357
19.502
20.360
21.735
21.162
21.188
21.463
22.802
1,2
12,4
4,4
6,7
-2,6
0,1
1,3
6,2
7.709
6.925
7.102
6.803
7.062
7.202
7.593
7.910
3,3
-10,2
2,6
-4,2
3,8
2,3
5,4
4,2
Bronnen : Atradius en NIS
JAARVERSLAG 2005
2004 was voor België een jaar waarin de economische groei opgeleefd is: die groei bedroeg 2,4%, terwijl het BBP tussen 2001 en 2003 maar matig steeg (0,7%, 1,5% en 0,9%). De investeringen en uitgaven door de gezinnen hebben de vraag omhooggestuwd (+2,8 %, terwijl die de voorbije drie jaren niet eens één procent bereikte). Op de buitenlandse markten is de Belgische export, onder invloed van een in totaal uitzonderlijk gunstig economisch klimaat, met 6,2% gestegen, terwijl de import met 6,3% gegroeid is. Helaas zijn er tal van risico’s die deze groei kunnen bedreigen. Al in de tweede helft van 2004 vertraagde de wereldwijde economische groei.
Het aantal faillissementen is gestegen tot bijna 8.000, een nieuw record voor ons land. Faillissementen van pas opgestarte bedrijven verklaren die ontwikkeling nauwelijks. Tal van Belgische ondernemingen hebben te lijden gehad onder de voorbije zwakke conjunctuur en beschikten daardoor niet over de nodige middelen om meteen de
vruchten te plukken van de economische opleving in 2004. Buiten België doet West-Europa het intussen evenmin beter wat faillissementen betreft, en waar er minder gevallen van insolvabiliteit zijn, blijkt dat die nog steeds grote financiële putten achterlaten.
HET VERBRUIKSKREDIET De gunstige conjunctuur heeft het verbruikskrediet fors gestimuleerd. In totaal stijgt de waarde van de kredieten
voor alle (in de onderstaande tabel vermelde) productcategorieën samen tot 7,04 miljard euro.
ONTWIKKELING VAN DE WAARDE VAN HET TOEGEKENDE KREDIET PER JAAR
Jaar
Lening op afbetaling
Var %
Verkoop op afbetaling
Var %
Huurkopen
1999
4.433
11,3
709
12,5
2000
4.497
1,4
758
6,9
2001
4.501
0,1
677
-10,7
2002
4.433
-1,5
741
9,5
20
-9,1
1.134
2003
4.645
4,8
787
6,2
13
-35,0
1.089
2004
4.936
6,3
831
5,6
13
0,0
1.263
16,0
De waarde van het toegekende krediet is in 2004 fors gestegen en gaat gepaard met minder achterstallige betalingen bij de kredietnemers. De Nationale Bank noteert een verwaarloosbare stijging (+0,2%) van het totale aantal contracten met wanbetaling. Het aantal
Var %
Kredietopening
Var %
Totaal
Var %
34
6,3
1.026
1,5
6.202
10,7
27
-20,6
1.031
0,5
6.314
1,8
22
-18,5
1.053
2,1
6.254
-1,0
7,7
6.328
1,2
-4,0
6.534
3,3
7.043
7,8
Bron: NIS
(in miljoenen euro)
wanbetalers is volgens de NBB dan weer met 1,1% gedaald in 2004 ten opzichte van het vorige jaar. De onderstaande tabel maakt duidelijk dat de totale waarde van het schuldsaldo tijdens 2004 nauwelijks gestegen is.
BESTAND VAN DE NBB OVER WANBETALERS: WAARDE SCHULDSALDO (in miljoenen euro) (2de semester)
Lening op afbetaling
Var %
Verkoop op afbetaling
Var %
Huurkopen
Var %
Kredietopening
2001
866,5
-4,7
120,8
-5,7
2002
806,5
-6,9
115,9
-4,1
2003
881,3
9,3
96,1
2004
891,2
1,1
83,8
Var %
Totaal
Var %
4,4
25,7
3,4
-22,7
253,1
9,8
1.245
-2,1
346,2
36,8
1.272
2,2
-17,1
2,8
-12,8
2,5
-17,6
274,0
-20,9
1.254
-1,4
-10,7
285,6
4,2
1.263
0,7
BORGTOCHT De markt van de borgtochtverzekering werd in 2004 gunstig beïnvloed door de positieve ontwikkeling van de investeringen (in totaal +4,4%), vooral in de privésector, en van de bouwsector. De investeringen vanwege bedrijven hebben een duidelijke groei genoteerd vanaf het einde van
het tweede kwartaal van de verslagperiode. De vertraging van het verbruik van de overheden, waarvan de groei in 2004 terugvalt tot 1,2%, tegenover 1,9% in 2003, heeft de markt van de borgtochtverzekering wellicht slechts in beperkte mate gestimuleerd.
JAARVERSLAG 2005
63 Bron: NIS
Jaar
Herverzekering GROTE RISICO’S VERGEN WETSHERVORMINGEN De verwoestingen die de natuurrampen in 2005 hebben aangericht, zullen de herverzekeraars nog lang bijblijven. Daarbij denken we in de eerste plaats aan orkaan Katrina, die eind augustus vooral New Orleans getroffen heeft. Die ramp is ongetwijfeld de duurste uit de geschiedenis van de verzekerings- en de herverzekeringssector. Een volledig overzicht geven is hier niet de bedoeling, maar we kunnen evenmin andere Atlantische orkanen onvermeld laten, zoals Wilma en Rita in het najaar, de storm Erwin in januari over Noord-Europa, of de overstromingen in Zwitserland. Het minste wat je kan zeggen is dat die rampen de resultaten voor 2005 van veel herverzekeraars significant beïnvloed hebben. Voor sommige kwam de financiële notering onder druk te staan of was zelfs de voortzetting van de activiteit in gevaar. Maar ook al was een soms groot kapitaalgedeelte in rook opgegaan, toch konden enkele zwaar getroffen herverzekeraars al snel kapitaalverhogingen doorvoeren, waardoor hun solvabiliteit weer het peil van voor de rampen heeft bereikt. Ondanks die kapitaalinjecties hebben de ratingkantoren hun eerdere beoordeling van de getroffen herverzekeraars niet altijd behouden, waarmee zij het ondernemingsmodel of het riskmanagementbeleid van die herverzekeraars ter discussie stelden.
JAARVERSLAG 2005
64
Vanuit België gezien houden de grootste kosten verband met Amerikaanse contracten. Men zou kunnen denken dat die geen invloed zouden mogen hebben op de herverzekeringsvoorwaarden in Europa en België in het bijzonder. De werkelijkheid ziet er echter anders uit, aangezien een van de beginselen van de herverzekering wil dat risico’s, en vooral catastroferisico’s, geografisch gespreid worden. Heel veel herverzekeraars zijn wereldwijd actief, en hun beleid voor een bepaald deel van de wereld kan worden beïnvloed door ervaringen aan de andere kant van de wereld. De verlaging van de premies voor de herverzekering van rampen in 2006 is er niet gekomen: zowel in België als in andere Europese landen stijgen ze integendeel licht. Op het stuk van de natuurrampendekking beschikt België nu eindelijk, via de verzekering “brand eenvoudige risico’s”, over een solidair stelsel voor de dekking van natuurrampen. De nieuwe dekking treedt in werking zodra het tariferingsbureau operationeel is. Voor de herverzekering lijdt het geen twijfel dat op de markt de vereiste capaciteit beschikbaar is. De te verlenen capaciteit is trouwens beperkt door het feit dat de maximale verbintenissen van de verzekeraars zelf begrensd zijn. Overigens is het zo dat het overstromingsrisico in de meeste gevallen onder het eigen behoud van de verzekeraars valt. Tijdens het door Assuralia georganiseerde seminarie van de directeurs-generaal, is minister Verwilghen ingegaan op de
natuurrampendekking, maar ook op andere belangrijke dossiers voor de herverzekeraars. De grootste aandacht geniet de afschaffing van de onbeperkte dekking in de BAautoverzekering. Hoe zouden de herverzekeraars onbeperkte verbintenissen kunnen aangaan als ze zelf over beperkte financiële middelen beschikken? De minister heeft er zich toe verbonden de vergoeding voor materiële schade te begrenzen op 100 miljoen euro, terwijl de dekking voor lichamelijke letsels onbeperkt zou blijven. Dat is ontegensprekelijk een stap vooruit voor de herverzekeraars, maar tegelijkertijd eisen ze ook nog altijd een begrenzing voor lichamelijke schade. In opdracht van minister Verwilghen zal een werkgroep op erg korte termijn een ontwerp van kaderwet voorstellen voor de dekking van terreurdaden. De verzekeraars dekken dat risico immers in heel wat producten, terwijl de herverzekeringsdekking altijd begrensd (behalve in de BAautoverzekering) en soms onvolledig is. Bij een aanzienlijk schadegeval of een opeenvolging van terreurdaden kan de solvabiliteit van de verzekeraars gevaar lopen. Voor de consument is het van het grootste belang dat de verzekeringsondernemingen dergelijke schadegevallen kunnen opvangen. Daarom is het aangewezen een kader uit te bouwen dat de soliditeit waarborgt van het stelsel dat bij terrorisme in werking moet treden. En hoe vergoed je burgers die het slachtoffer zijn van een terreurdaad, maar niet verzekerd zijn? De werkgroep is samengesteld uit vertegenwoordigers van de minister van Economie, de CBFA, de Commissie voor Verzekeringen en Assuralia. Om de solvabiliteit van de verzekeraars te waarborgen, bestaat het basisprincipe erin een mechanisme uit te werken waarbij zowel de verzekeraars en de herverzekeraars als de overheid een rol spelen. De verbintenissen van de verschillende partijen zouden duidelijk vastgelegd worden, wat in vergelijking met de huidige situatie een onmiskenbaar voordeel biedt. Zowel de verzekeraars als de herverzekeraars hebben bij terreurdaden nu immers verbintenissen waarvan ze de cumulatie moeilijk kunnen inschatten. In het geplande systeem zouden zij hun jaarlijkse maximumverplichting nauwkeurig kunnen bepalen. Zoals ook in naburige landen het geval was, juichen de herverzekeraars een dergelijke regeling toe. Tijdens de traditionele herverzekeringscongressen komen de gevolgen van natuurfenomenen als Katrina, Wilma en dergelijke ruimschoots aan bod, maar wordt doorgaans minder gesproken over de hardnekkige concurrentie tussen de verzekeraars op de directe markt. In de BA-autoverzekering zijn er legio initiatieven die het behoud van een lage bonus-malusgraad moeten waarborgen, waardoor de gemiddelde premie in de toekomst
ongetwijfeld zal dalen. Als gevolg daarvan, én van tariefafwijkingen die tot voor kort veel minder vlot toegekend werden, zal de pas herstelde rendabiliteit van de tak opnieuw onder druk komen te staan. Er heerst harde concurrentie in de arbeidsongevallenverzekering, vooral voor de grote bedrijven, en de recente wetswijzigingen lijken de neerwaartse spiraal niet te zullen stoppen. In de brandverzekering heeft de sector van de industriële risico’s zich spectaculair hersteld, wat tot vaak uitstekende resultaten geleid heeft voor 2003 en 2004. Meer was er niet nodig om de concurrentie in dat segment, vooral voor de grote risico’s, aan te wakkeren. Als er voor de rest niets verandert, knagen dergelijke evoluties aan de rendabiliteit van zowel verzekeraars als herverzekeraars, van wie de premies doorgaans berekend worden volgens de oorspronkelijke premiegrondslag. En het huidige renteniveau rechtvaardigt een dergelijke concurrentie al helemaal niet. Het cyclusbeheer van meer en meer herverzekeringsmaatschappijen houdt met die tariefontwikkelingen uitdrukkelijk rekening bij de berekening van de herverzekeringspremies en de contractsluiting, om te vermijden dat het evenwicht van de herverzekeringsverrichtingen in gevaar komt door een aanhoudende afkalving van de premies. Het hoeft dan ook geen verbazing te wekken dat de herverzekeraars zich bij het verlengen van de herverzekeringscontracten voor 2006 kordaat opstellen. In 2005 is ook de Europese richtlijn over het herverzekeringstoezicht in werking getreden. Die moet over uiterlijk twee jaar in het Belgische recht zijn omgezet. Voor de Belgische herverzekering is dat een grote opluchting,
aangezien er in België vandaag geen toezicht op de herverzekeringsmaatschappijen bestaat. In een internationale markt zijn de Belgische herverzekeraars daardoor benadeeld tegenover concurrenten in landen waar er wel toezicht bestaat. Uiteraard verhelpen de ratingkantoren het probleem gedeeltelijk, aangezien het in de huidige wereld niet meer mogelijk is om als herverzekeraar aan de slag te gaan zonder financiële notering. Maar wat te denken van het feit dat particuliere bedrijven een dergelijke invloed hebben op de herverzekeringsmarkt en in feite kunnen bepalen of een herverzekeraar al dan niet aan de markt kan deelnemen? Binnen Assuralia groeit het succes van het herverzekeringsforum, waarmee in 2001 van start werd gegaan. Steeds meer vertegenwoordigers van in België werkzame herverzekeraars willen eraan deelnemen. De herverzekeraars worden er op de hoogte gebracht van de ontwikkelingen op het gebied van de verzekering in België, de initiatieven die Assuralia neemt in dossiers die voor hen van belang zijn, en kunnen er hun standpunten tegenover de verzekeraars toelichten. Nu is het aan de verzekeraars zelf om er hun standpunten te vertolken. Ook de afdeling die zich over herverzekeringskwesties buigt, toont meer krachtdadigheid, meer bepaald omdat buitenlandse herverzekeraars zich bij Assuralia aangesloten hebben en dus het recht hebben om in die afdeling vertegenwoordigd te zijn. Daardoor stijgt de representativiteit en dus ook het nut van die afdeling. Overigens is er al een intensief beroep op gedaan om de vergaderingen van de werkgroep “terrorisme” voor te bereiden.
JAARVERSLAG 2005
65
Bron: National Oceanic & Atmospheric Administration (NOAA)
mensen" "Waar waarde ontstaat, vind je
(naar Jean Bodin, 1530-1596)
l de Meeûssquare, 29 B-1000 Brusse 547 56 00 Tel. +32 2 547 56 11 Fax +32 2 lia.be
[email protected] www.assura
D e o rga n i s a t i e va n A s s u ra l i a 68
Het Centrum voor Informatie in Assuranties (CIA)
70
Insert
72
Bestuursorganen
74
Interne organisatie van Assuralia
75
Ledenlijst
67
Het Centrum voor Informatie in Assuranties (CIA) Twee nieuwe feiten hebben een belangrijke plaats ingenomen in de actualiteit van 2005. Het Parlement heeft de wet goedgekeurd die de ontbrekende schakel was om schade als gevolg van natuurrampen automatisch te vergoeden in het kader van de brandverzekeringspolissen “eenvoudige risico’s”, die meer bepaald woningen dekken. Voor Assuralia was dat de gelegenheid om te wijzen op de ervaring van de verzekeringsondernemingen die al dekkingen tegen overstromingsschade bieden. Het was echter vooral de gelegenheid om vast te stellen dat vijftien jaar werk, waarin de haalbaarheidsstudies bij elke wissel van voogdijminister overgedaan werden, eindelijk vruchten afgeworpen heeft: binnenkort staan de verzekeringsondernemingen hun verzekerden niet alleen bij wanneer ze getroffen worden door waterschade van "huishoudelijke” en doorgaans minder traumatiserende aard, maar ook bij overstromingsschade, die diepere sporen nalaat. De verzekeraars zullen de getroffenen voortaan in eerste lijn moeten opvangen en bewijzen dat het nieuwe model beter werkt dan de regeling via het Rampenfonds.
Het tweede nieuwe feit is de afschaffing van de voorafgaande goedkeuring van tariefverhogingen in de BA-autoverzekering. Voortaan speelt de concurrentie volop bij het bepalen van de prijs voor deze verzekering. Alles draait dus niet langer om een administratieve procedure, die maar al te vaak een onbevredigend antwoord bood op volkomen terechte aanvragen. De beslissing om het algemene stelsel van tariefvrijheid toe te passen op de autoverzekering valt overigens samen met het herstel van de rendabiliteit van deze tak. De daartoe in 2002 en 2003 getroffen maatregelen hebben resultaat opgeleverd en tegelijkertijd zijn ook het gedrag, de communicatie en de perceptie van de verzekeraars geëvolueerd. Dankzij de herstelde winstmarges hebben de verzekeraars speciale voorwaarden kunnen aanbieden, waarbij ze erg creatief te werk zijn gegaan: talrijke verzekeraars kennen voordelen toe aan de betere bestuurders, sommige hebben originele en aantrekkelijke segmenteringsformules uitgestippeld, terwijl andere een vrijwillig engagement inzake verkeersveiligheid hebben genomen.
VOOR HET VOETLICHT
JAARVERSLAG 2005
68
Natuurrampendekking en autoverzekeringsvoorwaarden stonden in 2005 ook centraal in de berichtgeving over de verzekering. De vijftigtal vragen die de media het Centrum voor Informatie in Assuranties maandelijks stellen, gingen in vele gevallen daarover. In verband met natuurrampen ging het dan om overstromingen in eigen land, maar ook om de tsunami en de gevolgen van de orkanen die het zuiden van de Verenigde Staten geteisterd hebben voor de herverzekeringsvoorwaarden of de houding van de verzekeraars tegenover klimaatwijzigingen. In verband met de autoverzekering lokten de verzekeringsproblemen voor jonge bestuurders steeds minder vragen uit; sommige verzekeraars trachtten voor bepaalde marktsegmenten ook jongeren aan te trekken. Meer vragen gingen dan weer over de verzekerbaarheid van senioren, waaruit blijkt dat mensen binnen die groep verzekerden zich zorgen blijven maken. Ook vluchtmisdrijf – waarvan de dader soms, maar niet altijd, onbekend
blijft – was dikwijls het onderwerp van vragen, maar daarnaast diende het informatiecentrum meermaals vragen te beantwoorden in verband met getunede auto’s en overbelaste voertuigen: in dergelijke situaties geldt een verhaalrecht. Naar aanleiding van de gebeurtenissen in de Franse voorsteden brachten de antwoorden op de vragen over het uitbranden van auto's in herinnering dat de voorwaarden voor de verzekering van materiële schade voor elke polis verschillend zijn. Aangaande levensverzekeringen lokten de begrotingsmaatregelen vanaf half oktober vragen uit bij spaarders en journalisten die duidelijkheid wilden omtrent de plannen van de regering. Assuralia heeft erop aangedrongen dat de invoering van de taks op de premies billijk zou verlopen, en erover gewaakt dat de levensverzekeringsproducten hun aantrekkingskracht niet zouden verliezen.
PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKING Nu samenlevingen zich meer en meer bewust worden van hun kwetsbaarheid en zoeken naar nieuwe modellen die een evenwicht tussen marktwerking en sociale bescherming moeten instellen, hebben de Europese verzekeraars binnen het Europees Comité voor het Verzekeringswezen (CEA) een grondig debat gevoerd waaruit een brochure ontstaan is die uitlegt op welke manier de verzekering aan
een veranderende wereld oplossingen kan aanreiken (www.cea.assu.org). De bedoeling is niet om de scheidingslijn tussen het domein van de private verzekering en dat van de overheid in stand te houden, maar om originele synergieën tot stand te brengen die antwoorden bieden op de uitdagingen van onze tijd. De nationale beroepsverenigingen die lid zijn van het CEA spelen de kern van de
boodschap door op nationaal niveau, terwijl het CEA die verspreidt binnen de Europese instellingen. Daarom schenkt het evenement dat samenvalt met de bekendmaking van onderhevig jaarverslag aandacht aan publiekprivate samenwerking bij natuurrampen en terrorisme. In februari 2005 belichtte Assuralia de gevolgen van de hogere levensverwachting voor de babyboomers, meer bepaald op het gebied van financiële voorzorg, gezondheid,
mobiliteit en vrije tijd. De bedoeling was aan te tonen dat vergrijzing ook een vertrouwenwekkend thema kan zijn en duidelijk te maken dat ook hier synergie tussen de overheid en de privésector kan leiden tot meer efficiency. Assuralia voerde dan ook onder de kop “Forever Young”, een peiling over de dromen van de babyboomgeneratie beschikbaar op www.assuralia.be/nl/press/pdf/annexe_ files/frame.htm.
VAN GHISLENGHIEN TOT SAN BERNARDINO Om lessen te trekken uit de explosie die zich op 30 juli 2004 in Ghislenghien voordeed, heeft Assuralia een debat gevoerd over de wijze waarop de sector dergelijke situaties zou moeten aanpakken. Dat vereist nieuwe initiatieven inzake sectorcommunicatie, zodat de verzekeraars onmiddellijk na een ramp paraat kunnen staan. Vlak voor de eerste verjaardag van het drama heeft Assuralia een eerste balans voorgelegd van wat de verzekeraars in deze zaak ten behoeve van hun verzekerden ondernomen hebben, zonder rekening te houden met de eventuele toepassing van de burgerlijke aansprakelijkheid, die afhankelijk is van de gerechtelijke procedure. Het heeft ook de rechtstreeks betrokken ministers en de provinciegouverneurs op de hoogte gebracht van het draaiboek dat de verzekeraars bij een ramp willen volgen. Dat plan kreeg de naam San Bernardino mee: het omvat contact- en beslissingsprocedures op sectorniveau, zet de ondernemingen aan tot het uitwerken van interne rampenplannen
en eist voor de verzekering een plaats op in de opvolgingsstructuren die de overheid zou moeten uitwerken. Assuralia heeft dus voortdurend contact gehouden met de verschillende administratieve en politieke niveaus die streven naar een betere opvang van slachtoffers bij rampen. Dat neemt niet weg dat de verzekering alleen maar kan optreden op basis van de polissen die op het ogenblik van de ramp bestaan: voor Ghislenghien was het voor veel slachtoffers een geluk dat de arbeidsongevallenverzekering kon worden ingeschakeld. In veel situaties in de privésfeer zijn de burgers echter nog altijd onbeschermd en is de afloop van een verhaal op de eventuele aansprakelijke nog altijd onzeker. Er is nog een lange weg te gaan vooraleer de Belg bereid zal zijn zich te verzekeren tegen ongevallen in de privésfeer, terwijl hij over de verzekering tegen materiële schade aan zijn auto doorgaans helemaal niet twijfelt.
JAARVERSLAG 2005
Minister van Pensioenen Bruno Tobback in gesprek met Christian Defrancq, voorzitter Afdeling leven Assuralia, tijdens het “Forever Young”debat
69
Insert VERHOOGDE SLAGKRACHT De uitdaging voor Insert in 2005 was niet min. Insert kreeg de opdracht om na een aantal verlieslatende jaren, de nodige maatregelen te nemen om voortaan financieel autonoom te werken. In nauw overleg met opleidings-
deskundigen uit de verzekeringsondernemingen werden maatregelen getroffen die alvast voor 2005 tot het gewenste succes hebben geleid, en voor de toekomst het beste laten verhopen.
IN HET TEKEN VAN DE ACTUALITEIT Waar mogelijk speelde Insert in 2005 volop in op actuele thema’s met een impact op de verzekeringssector, zoals de pensioenproblematiek, de boekhoudkundige normen IAS en IFRS, de nieuwe wetgeving op het voorkomen van witwaspraktijken, en andere. Insert wijdde in het kader van arbeidsongevallen een seminarie aan uitzendarbeid en tewerkstelling via dienstencheques. Het werd een boeiende ervaringsuitwisseling tussen medewerkers van verzekeringsondernemingen en van interimkantoren.
Het grootste project in het najaar betrof ongetwijfeld de informatiesessies omtrent de nieuwe wetgeving op het voorkomen van witwaspraktijken, enerzijds voor de tussenpersonen, en anderzijds voor de verantwoordelijken voor de distributie binnen de verzekeringsondernemingen. Een project dat in samenwerking met Feprabel, FVF, BVVM, Brokers Training, en Brocom verliep. Daarbij nam Insert de organisatie van 31 regionale sessies voor zijn rekening, voor meer dan 2.000 tussenpersonen.
STEUNEND OP EEN UITGEBREID PROGRAMMA-AANBOD Insert beschikt over een recurrent opleidingsaanbod dat permanent wordt bijgewerkt in functie van de wetgeving en de noden binnen de verzekeringsondernemingen. Door verzekeringsondernemingen, maar ook van buiten de sector (o.a. banksector, informaticabedrijven), wordt Insert druk gesolliciteerd voor het verstrekken van basisoplei-
JAARVERSLAG 2005
70
dingen, hetzij algemeen, hetzij in één of andere specifieke verzekeringstak. De meeste basisopleidingen die door de CBFA zijn erkend, vinden zelfs drie keer per jaar plaats. Ook heel wat Fopas-deelnemers vinden hier hun gading. Fopas is het Fonds ter bevordering van de werkgelegenheid en de opleiding van de verzekeringssector.
Tenslotte zijn er de recurrente bijscholingsseminaries, waar vooral de seminaries omtrent de fiscale aspecten van de levensverzekering, de beleggingsverzekeringen, en het Gemeenschappelijk motorwaarborgfonds in 2005 een ruime bijval kenden. In het kader van de cyclus over de internationale schaderegeling motorrijtuigen kwam Spanje aan de beurt, en werd het seminarie over de ongevallen in de grensstreek Nederland-België opnieuw georganiseerd.
Ook verzekeringsondernemingen met specifieke vragen, of met een voldoende aantal medewerkers om de opleiding intra-muros te organiseren, vinden hun weg naar Insert. Zo werden op maat gemaakte intrabedrijfsopleidingen georganiseerd over zeer uiteenlopende materies: levensverzekering, verzekeringswetgeving, autoverzekering, BAondernemingen, sociale zekerheid, juridische procedures, en bedrijfsbeheer in het kader van de wet op de verzekeringsdistributie.
HET CURSUSMATERIAAL IS BESCHIKBAAR In 2005 werd verder geïnvesteerd in de ontwikkeling van syllabi, die niet enkel dienen als handleiding tijdens de Insert-opleidingen, maar die ook kunnen worden aangekocht. Momenteel zijn: “Inleiding tot de verzekeringen”, “Het verzekeringscontract” en “De levensverzekering” volledig afgewerkt. In de loop van 2006 komen daar nog “Algemene BA”, “De autoverzekering” en “De brandverzekering” bij.
Deze syllabi zijn stuk voor stuk het werk van deskundigen met heel wat praktijkervaring. De opbouw van de teksten, de talrijke voorbeelden, de vragen per hoofdstuk en de herhalingsvragen (met antwoorden) op het einde, vormen dan ook een handig hulpmiddel bij het instuderen van de leerstof.
PARTNERSHIPS EN COMMUNICATIE Insert werkt samen met het ICHEC in het kader van de opleiding tot ‘Verzekeringsmaster’ (hoger niet universitair niveau) en met de Studio Financial planning voor de opleiding tot ‘Advisor of financial planning’. Daarnaast blijft Insert een bevoorrechte partner van Fopas voor de verzekeringstechnische opleidingen. Met het oog op het ‘just in time’ invullen van de opleidingsnoden werden in overleg met Fopas een aantal modaliteiten herzien, waardoor Fopas-deelnemers sneller en beter worden ingeschakeld in de Insert-opleidingen, en dit tot grote tevredenheid van alle betrokkenen.
Insert kiest voor een directe communicatie met zijn doelgroep, en dit via elektronische weg. Papieren mailings zijn eerder een uitzondering. Niet enkel de Insert-website, maar ook Assurmember (het communicatie-instrument tussen Assuralia en haar leden) zijn daarbij de meest gebruikte tools. Inschrijvingen gebeuren on-line en in de loop van 2006 zullen opleidingsverantwoordelijken on-line hun ingeschreven medewerkers binnen Insert kunnen opvolgen. Wie geen toegang heeft tot Assurmember hoeft alleen zijn e-mailadres aan Insert te bezorgen en ontvangt op regelmatige basis alle gewenste informatie. Dat kan via www.insert.be of via
[email protected]. JAARVERSLAG 2005
71
Bestuursorganen : Directieraad (Situatie op 21/02/2006)
VOORZITTER Ridder Claude DESSEILLE Voorzitter van het Directiecomité en Voorzitter van de Raad van Bestuur – Winterthur-Europe Verzekeringen
ONDERVOORZITTER Jacques BAERTEN
Adjunct-Directeur-Generaal – ETHIAS
GEDELEGEERD BESTUURDER Michel BAECKER
LEDEN VAN HET UITVOEREND COMITE Alfred BOUCKAERT Paul DE COOMAN Christian DEFRANCQ Gilbert DE GRAEF Jacques FOREST Robert FRANSSEN Yves LENOIR Guy ROELANDT Luc VANCAMP
Gedelegeerd Bestuurder – AXA Belgium CEO – Winterthur-Europe Verzekeringen Gedelegeerd Bestuurder – KBC Verzekeringen Member Executive Committee – ING Insurance Voorzitter van het Directiecomité – P&V Verzekeringen Voorzitter van het uitvoerend Comité – AGF Belgium Insurance Directeur-Generaal – Nationale Suisse Verzekeringen Voorzitter van het Directiecomité – DIB Gedelegeerd Bestuurder – DKV Belgium
LEDEN
JAARVERSLAG 2005
72
Jean-Pierre BARBARIN Johan BERTRANDS Gustaaf DAEMEN Jean-Claude DEBUSSCHE Thierry DELVAUX Jan DE MEULDER Bart DE SMET Willy DURON Caroline HAENECOUR Olivier HALFLANTS Eric KLEIJNEN Guy LAMMENS Jan LEFLOT Jean-Pierre LERIN Marie-Claire PLETINCKX Michel VAN HOORICKX Hans VERSTRAETE
Gedelegeerd Bestuurder – De Federale Verzekeringen Directeur-Generaal – Swiss Life Belgium Gedelegeerd Bestuurder – DAS Rechtsbijstand Voorzitter van het Directiecomité – Assubel-Arbeidsongevallen Voorzitter van het Directiecomité – Generali Belgium CEO - Mercator Directeur Particulieren & KMO – Fortis AG Voorzitter van het Directiecomité – KBC Verzekeringen Directeur van de Particuliere Verzekeringen – Avéro Belgium Directeur-Generaal – Europ Assistance Belgium Directeur van de Markten Particulieren – AXA Belgium Gedelegeerd Bestuurder – Atradius Credit Insurance Gedelegeerd Bestuurder – SECURA Belgian Re Directeur-Generaal – Inter Partner Assistance Voorzitter van het Directiecomité – FB Verzekeringen Voorzitter – Koninklijke Belgische Vereniging van Transportverzekeraars (BVT) Voorzitter van het Directiecomité – Nateus
Laatste situatie beschikbaar op de site : www.assuralia.be/nl/organisation/index.asp
Bestuursorganen : Afdelingsvergaderingen (Situatie op 21/02/2006)
ARBEIDSONGEVALLEN
KREDIET-BORGTOCHT
Voorzitter: N. Ondervoorzitter: Jean-Luc MASSCHELEIN, Assubel AO
Voorzitter: Guy LAMMENS, Atradius Credit Insurance
LEVEN AUTO Voorzitter: Christian DEFRANCQ, KBC Verzekeringen Ondervoorzitters •Leven Collectief: Jean-Michel KUPPER, Fortis AG •Leven Individueel: Marc RAISIERE, AXA Belgium
Voorzitter: Alfred BOUCKAERT, AXA Belgium Ondervoorzitter: Mathieu JANSSEN, KBC Verzekeringen
BRAND EN ZAAKSCHADEVERZEKERINGEN ONGEVALLEN GEMEEN RECHT Voorzitter: Robert FRANSSEN, AGF Belgium Insurance Ondervoorzitter: Edgard VAN DE VELDE, FB Verzekeringen
Voorzitter: Guy ROELANDT, DIB Ondervoorzitter: Agnès PIRARD, ETHIAS
GEZONDHEID TRANSPORT Voorzitter: Luc VANCAMP, DKV Belgium Ondervoorzitter: Jacques GIGOT, Fortis AG
Voorzitter : Michel VAN HOORICKX, BVT Ondervoorzitter: Etienne HAENECOUR, Avéro Belgium
HERVERZEKERING Voorzitter: Jan LEFLOT, SECURA Belgian Re Ondervoorzitter: Luc BOUNAMEAUX, AGF Belgium Insurance
VOORZITTERS VAN DE BESTENDIGE COMMISSIES Adviserende artsen/Verzekeraars Boekhouding en Financiën Communicatie en Informatie Distributie Fiscaliteit Fraude Juridische studies en Controle Productiviteit Sociale aangelegenheden
Dr. Pierre LUCAS Gilbert DE GRAEF Hans VERSTRAETE Eric KLEIJNEN Pierre DEVONDEL Vincent LAMBERT Xavier THIRIFAYS Alain DE FRENNE Georges ANTHOON
JAARVERSLAG 2005
ING Insurance Nateus AXA Belgium Fortis AG AXA Belgium AGF Belgium Insurance Winterthur-Europe Verzekeringen AXA Belgium
Laatste situatie beschikbaar op de site : www.assuralia.be/nl/organisation/index.asp
73
Interne organisatie van Assuralia Michel BAECKER Gedelegeerd Bestuurder (641) Ingvild DEBBAUT (642), Directie-assistente VERZEKERINGEN BOAR (Buiten Motorrijtuigen / Brand / Gezondheid) JURIDISCHE & FISCALE STUDIES / DOCUMENTATIE
COMMUNICATIE / INFORMATIE INTERNATIONALE BETREKKINGEN
Jean ROGGE Algemeen Adviseur (720)
René DHONDT Algemeen Directeur (650)
Wauthier ROBYNS de SCHNEIDAUER Directeur (690)
Hilde VAN IMPE (721), Directiesecretaresse
Christiane BALIGAND (651), Directiesecretaresse
Carine KRONAL (691), Directiesecretaresse
Edwin DESNYDER (728), Fiscale studies Mélissa THIRION (725), Juridische studies Rita THYS (746), Technische studies OGR Stéphanie VAN CAENEGHEM (730), Juridische studies Charles-Albert van OLDENEEL tot OLDENZEEL (722), Juridische studies Anne-Catherine VERHAEGHE de NAEYER (795), Documentatie
Xavier de BEAUFFORT (652), Assistent van de algemene directie Frans HAESENDONCKX (750), Informatica
François de CLIPPELE (694), Centrum voor Informatie in Assuranties Floris GOYENS (884), Internationale betrekkingen Peter WIELS (692), Centrum voor Informatie in Assuranties
VERZEKERINGEN LEVEN GEZONDHEID
Birgit HANNES Adjunct-Directeur (880)
STUDIEBUREAU
Marie-Jo HOUBAR (881), Directiesecretaresse
Françoise GILSON (741), Directiesecretaresse
Sammy BOGAERT (882), Leven Floris GOYENS (884), Gezondheid Alex MASELIS (745), Technische studies Gezondheid Bart VANDERMEIREN (883), Technische studies Leven
Rita THYS (746), Statistische studies Andy VANGENCK (616), Economische studies
ADMINISTRATIE HUMAN RESOURCES OPLEIDING
VERZEKERINGEN ARBEIDSONGEVALLEN SOCIALE ZAKEN JAARVERSLAG 2005
74
Serge DEMARREE Adjunct-Directeur (890)
Geneviève RALET (893), Directiesecretaresse Bernadette VAN CROMBRUGGHE (892), Verantwoordelijke Arbeidsongevallen Isabelle BASTIEN (894), Studies sociaal recht Alex MASELIS (745), Statistische, sociale studies Wim SCHITS (743), Technische studies AO
VERZEKERINGEN MOTORRIJTUIGEN BRAND / DIEFSTAL TECHNISCHE VERZEKERINGEN
Bruno DIDIER Adjunct-Directeur (660)
Colette VANDEROOST (661), Directiesecretaresse Bernard DESMET (676), Brand, Diefstal, Preventie Pierre-Paul LEROY (675), Brand, Diefstal, Preventie Rita THYS (746), Technische studies Auto, Brand Ives VERBAEYS (671), Auto
Het nummer tussen haakjes is dat van het telefoontoestel (situatie op 21/02/2006)
Frédéric CHANDELLE Adjunct-Directeur (740)
Christiane BALIGAND (651), Directiesecretaresse Willy DE WEERDT (700), Verantwoordelijke Insert Suzanne BAAR (766), Personeelsadministratie Marjorie DEMANNEZ (701), Insert Benoît MONTENS (764), Productiviteit, Fraudepreventie Stéphane NACHTERGAELE (768), HR, Productiviteit Rudy VANDEN HEEDE (783), Boekhouding Pierre VAN HECKE (808), Algemene diensten Herman VERMEYEN (790), Vertaling
Gino LEROY Adjunct-Directeur (760)
Ledenlijst A ACE European Group ACTEL Aegon Schadeverzekeringen AGF Belgium Insurance AIG Europe Algemene Mutualiteit voor Medische Assuranties (A.M.M.A.) Allianz Versicherungs A.G. APRA Leven APRA Ongevallen ARAG L’Ardenne Prévoyante Association de Prévoyance et d’Assurances (A.P.A.) Assubel Assurantiekas Arbeidsongevallen Assubel Collectieve Ongevallenverzekering Atradius Credit Insurance Audi Avéro Belgium Insurance Aviabel (Belgische Maatschappij voor Luchtvaartverzekeringen) AXA Belgium.
B Belgische Leeuw
K
KBC Verzekeringen.
M Mercator Verzekeringen MetLife Insurance Sumitomo Insurance Co. (Europe).
Mitsui
N Nateus Nationale Suisse Verzekeringen Norwich Union Life & Pensions Ltd.
O
Belstar Verzekeringen.
Optimco.
C CDA Chubb Insurance Company of Europe Verzekeringen.
Corona
Partners Verzekeringen Piette & Partners (PNP) P&V Verzekeringen P&V (AO) Gemeenschappelijke Verzekeringskas Providis.
D DAS Rechtsbijstand DKV Belgium.
Delphi
Delta Lloyd Life
P
DIB
R Royal & Sun Alliance (Global).
E Elvia Reisverzekeringen ETHIAS Arbeidsongevallen ETHIAS Brand ETHIAS Gemeen Recht ETHIAS Leven Euromex Europ Assistance Belgium Europese Goederen en Reisbagage (De Europese).
F De Federale Verzekeringen Arbeidsongevallen De Federale Verzekeringen Leven De Federale Verzekeringen Ongevallen en Brand De Federale (Verzekeringen) Pensioenen FIDEA Fortis AG De Verzekeringen van Fortis Bank (FB Verzekeringen) Fortis Corporate Insurance (FCI).
S Satrex SBAI Mondial Assistance SCOR Vie SECURA Belgian Re Securex Vereniging voor Onderlinge Verzekering Securex Leven Securex Verzekeringskas Arbeidsongevallen Servis Servis Life Sirius International Insurance Corporation, Belgian Branch Swiss Life Belgium Swiss Reinsurance company.
T TOTAL Pensions Belgium Touring Verzekeringen Credit Reinsurance Company TVM België.
Trade
JAARVERSLAG 2005
75
G
V
Garantiefonds Reizen
Generali Belgium.
H Hagelunie
De Verenigde Verzekerden Vivium Vivium Life.
W Hamburg-Mannheimer
HDI Verzekeringen.
I ING Insurance
Winterthur-Europe Verzekeringen.
Z Inter Partner Assistance.
ZA Verzekeringen ZELIA Insurance Zurich Agrippina Versicherung Zurich International België Zurich Verzekeringen
Version française disponible sur simple demande:
[email protected] Uitgegeven door Assuralia Beroepsvereniging van Verzekeringsondernemingen JAARVERSLAG 2005
76
D-2006-0377/2 - ISSN 0771-3886 Ontwerp en realisatie : arrowdesign.com Druk : Joh. Enschedé
HUIS DER VERZEKERING de Meeûssquare, 29 B-1000 Brussel Tel. +32 2 547 56 11 Fax +32 2 547 56 00
[email protected] www.assuralia.be
