Ruimte voor ouderen Deel II: Analyse prioritaire wijken Testcase Wondelgem

Ruimte voor ouderen Deel II: Analyse prioritaire wijken Testcase Wondelgem

Studie in samenwerking tussen: OCMW Gent - Departement ouderenzorg Stad Gent - Dienst stedenbouw en ruimtelijke planning, Dienst wonen, Dienst sociale voorzieningen / toegankelijkheidsambtenaar

INHOUD INHOUD................................................................................................................................................... 2 1.

Inleiding ........................................................................................................................................... 3

2.

Situering .......................................................................................................................................... 4

3.

Bevolkingsanalyse Wondelgem ...................................................................................................... 5

4.

3.1.

Hoeveel 60-plussers zijn er in Wondelgem? ........................................................................... 5

3.2.

Waar wonen de 60-plussers? .................................................................................................. 5

3.3.

Wat is het profiel van de bewoners? ..................................................................................... 12

3.4.

Ouderdom en woonplaats van sociale huurders ................................................................... 12

Levensloopbestendige wijk: 3 criteria ........................................................................................... 14 4.1.

5.

Criterium Wonen .................................................................................................................... 14

4.1.1.

Aanbod in Wondelgem .................................................................................................. 14

4.1.2.

Tekort / Overschot in Wondelgem ................................................................................. 16

4.2.

Criterium Welzijn en zorg ...................................................................................................... 18

4.3.

Criterium Dienstverlening ...................................................................................................... 20

4.3.1.

Openbaar vervoer .......................................................................................................... 20

4.3.2.

Huisartsen, kinesitherapeuten ....................................................................................... 23

4.3.3.

Handelspanden.............................................................................................................. 24

Overzicht zoekzones..................................................................................................................... 26

2

Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken – testcase Wondelgem

1. INLEIDING Uit de analyse in deel IA bleek dat Wondelgem de wijk is die het meeste aantal 60-plussers huisvest maar het minst is uitgerust om als levensloopbestendige wijk te fungeren. Als ouderen wel nog zelfstandig kunnen wonen, maar dit moeilijker en moeilijker wordt in hun eigen woning (o.w.v. bv. trappen, onderhoud, …), worden ze door het ontbreken van gepaste woon- en zorgalternatieven in eigen wijk, vaak gedwongen om in een andere wijk op zoek te gaan naar een woning die wel aan hun noden beantwoordt. Deze wijk wordt nu als eerste testcase onder de loep genomen. Daartoe wordt de hele wijk geanalyseerd (qua bevolkingsgroepen en bewonersprofielen) en wordt gezocht naar zones waar woningtypes / woonvormen voor ouderen het meest geschikt zijn. Na een korte bevolkingsanalyse worden de drie criteria voor levensloopbestendige wijk onderzocht. Finaal worden de meest geschikte zones naar voor geschoven waarop woonprojecten voor ouderen kunnen ontwikkeld worden. Op die manier hopen we op termijn van Wondelgem een levensloopbestendige wijk te kunnen maken. Om in Wondelgem zelf zeer concreet te werk te gaan in functie van de noden van de 60-plussers en de mogelijkheden qua uitbouw van voorzieningen, kunnen we beroep doen op enkele sleutelfiguren uit Wondelgem:           

Leen Craeymeersch (Gebiedsgerichte werking) Steven Van Eeckhout en Henk Kennes (GSA en SV, sector Wondelgem) Wouter Maes (Wondelgem Leeft) José Maenhout (vrijwilliger Waterspiegel) Frits Crommelynck Patrick Vlaeminck Tony Van Parijs Patrick De Keyser Monique Lootens Lucien Coppens Gilbert Van Hecke

Momenteel werden enkel Leen Craeymeersch en Steven Van Eeckhout betrokken.

2. SITUERING

Wondelgem is een deelgemeente van Gent, gelegen te noorden van het stadscentrum. Het wordt begrensd door de Bloemekenswijk in het zuiden, de wijk Mariakerke in het westen, de R4 in het noorden en de haven in het oosten.

4


3. BEVOLKINGSANALYSE WONDELGEM 3.1. HOEVEEL 60‐PLUSSERS ZIJN ER IN WONDELGEM? De bevolkingsanalyse in deel 1A toonde aan dat Wondelgem het grootste aantal 60-plussers huisvest. Verhoudingsgewijs heeft Wondelgem veel 60-plussers: 25.2% van alle inwoners in Wondelgem zijn 60 jaar of ouder, dit is 1 op 4 inwoners (voor Gent is dit 21.9%). Zonder rekening te houden met mogelijke verhuizingen van en naar Wondelgem wordt de toename van het aantal 60-plussers in Wondelgem gedurende de periode 2013 – 2030 op 600 geschat. De tabel hieronder geeft het aantal 60-plussers, 60- tot 80-jarigen en het aantal 80-plussers weer, en toont ook de prognose tot 2030. Prognose1

Aantal 2013

2015

2020

2025

2030

Aantal 60+

3.797

3.833

3.990

4.198

4.392

Aantal 60-80jarigen

3.080

3.108

3.270

3.507

3.627

727

735

738

727

793

Aantal 80+

3.2. WAAR WONEN DE 60‐PLUSSERS? De 60-plussers wonen vooral in de statistische sectoren M03 (Woestijnegoed - Molenhoek) en M020 (Kouterken), maar ook in sectoren M00 (Wondelgem Centrum), M01 (Westergem), en M040 (Gavers). De eerstvernoemde sector is het historische centrum van Wondelgem, de andere sectoren zijn de verkavelingen van de jaren ’60 – ’70.

1

Prognoses o.b.v. cijfers Studiedienst Vlaamse Regering, omgezet naar wijkniveau (d.i. zonder rekening te houden met verhuisbewegingen, dus een foutenmarge is reëel) 5


6


7


8


9


10


11


3.3. WAT IS HET PROFIEL VAN DE BEWONERS 2? Iedereen voelt zich Wondelgemnaar. Indien een verhuis noodzakelijk is, dan gaat de voorkeur naar het centrum van Wondelgem (= vanaf de Vroonstalledries 500m naar links + 500 naar rechts tot aan de Vierweegsestraat) en aan ‘hun kant’ van de Botestraat (noord of zuid). Wondelgem heeft volgend publiek:     

Vooral (hogere) middenklasse, tweeverdieners of senioren met twee pensioenen; De schippers wonen in de wijk ‘Godelieve’; De bewoners van de huizen zijn meestal eigenaar-bewoner, die het huis zelf hebben gebouwd; De bewoners van de appartementen zijn overwegend huurders; Er zijn weinig sociale huurders in Wondelgem3: 3%.

3.4. OUDERDOM EN WOONPLAATS VAN SOCIALE HUURDERS Alle sociale huurwoningen in Wondelgem zijn in eigendom van Sociale Huisvestingsmaatschappij De Volkshaard. Er zijn slechts 4 locaties in Wondelgem met sociale huurwoningen: Lange Velden, Sint-Godelievestraat, Silcose en Viermeersen, samen goed voor 231 sociale huurwoningen, waarvan er momenteel 27 leegstaan. De 204 bewoonde sociale huurwoningen huisvesten in 2014 408 personen. Relatief gezien zijn er weinig sociale gezinnen in Wondelgem: 204 op een totaal van 6.554 gezinnen (3%). Er mag echter niet van uit gegaan worden dat er dan geen nood is aan aangepaste sociale woningen: enerzijds moet gekeken worden naar de leeftijd van de zittende huurders, anderzijds is er ook de wachtlijst van de sociaal-gerechtigde kandidaat-huurders. Van de 204 bewoonde sociale huurwoningen worden er 108 ingenomen door gezinnen waarvan minimum 1 persoon 60 jaar of ouder is. In totaal zijn er 144 personen die ouder zijn dan 60 jaar, waarvan 32 personen ouder dan 80 jaar.

2 3

Op basis van gesprek met Leen Craeymeersch Dit betekent niet dat er ook weinig sociaal-gerechtigde kandidaat-huurders zijn in Wondelgem. 12


(1) Lange Velden (2012) (2) Sint‐ Godelievestraat (2003) (3) Silcose (divers) (4) Viermeersen (1965)

Aantal 80+

Aantal 60+ (inclusief 80+)

Aantal inwoners

Aantal woningen

Locatie (datum eerste bewoning)

Aantal woningen met min. één 60+

48

100

10

13

0

21

25

15

19

2

4

1

3

2 29

73

8

10

0

133

210

75

102

30

Hieruit blijkt duidelijk dat de meeste 60-plussers gehuisvest zijn in het gebouw in de Sint-Godelievestraat en in de wijk Viermeersen. -

-

Het gebouw in de Sint-Godelievestraat is vrij recent (aanvraag vergunning 1999) en beschikt wel over liften, maar voldoet niet aan de Gewestelijke Verordening Toegankelijkheid: de gemeenschappelijke gangen zijn onvoldoende breed en de draaicirkels voor en achter de deuren zijn geen anderhalve meter. De appartementen binnenin zijn eveneens niet afgestemd op personen in een rolstoel; De wijk Viermeersen bestaat voor bijna 80% uit eengezinswoningen, die niet aangepast zijn aan de noden van minder mobiele mensen.

13


4. LEVENSLOOPBESTENDIGE WIJK: 3 CRITERIA Voor alle hiernagenoemde criteria is ‘wandelafstand’ een belangrijk begrip. Het is een meerwaarde om op wandelafstand van deze criteria te wonen. Wandelafstand wordt in deze studie vastgelegd op 400 meter. Dit is de afstand die kan afgelegd worden op 8 à 10 minuten bij een gematigde wandelsnelheid. De kaarten geven telkens de verschillende voorzieningen aan, met 2 cirkels errond. De binnenste cirkel heeft een straal van 200m, de buitenste van 400m. Dit zijn de afstanden in vogelvlucht, wat doorgaans niet de echte wandelafstand is.Als een voorziening op 400m in vogelvlucht is gesitueerd, kan dat makkelijk anderhalf keer zo lang zijn als men deze te voet wil bereiken. Uiteraard worden ook voorzieningen over de grenzen van Wondelgem mee opgenomen. Voor de duidelijkheid worden deze op de kaarten eveneens getoond.

4.1. CRITERIUM WONEN Woonalternatieven voor ouderen behelzen meer dan woonzorgcentra en assistentiewoningen (zie deel 1A: analyse). Bij gebrek aan cijfers omtrent de andere woonvormen, worden voor Wondelgem enkel de gegevens omtrent eerstgenoemden opgelijst.

4.1.1. AANBOD IN WONDELGEM Woonzorgcentra: 280 bestaande kamers in Wondelgem, ongeveer 11 gepland Er zijn 3 woonzorgcentra in Wondelgem:   

Residentie Vroonstalle (M03 – Evergemsesteenweg 151): 135 bestaande kamers (waarvan 27 zeer recent); De Liberteyt (M00 – Vroonstalledries 22): 122 bestaande kamers, geen gepland; Sweet Home (M020 – Langebilkstraat 21): 23 bestaande kamers, bijkomende gepland via verkavelingswijziging – vermoedelijk 11 kamers.

In Mariakerke is er aan de Brugsevaart (2.5km) nog wzc Pension Zurich (38 bestaande / 22 geplande kamers) en een gepland wzc van 116 kamers. In de aangrenzende gemeente Evergem (3km) zijn er ook 3 woonzorgcentra, goed voor 238 kamers. Assistentiewoningen: geen bestaande of geplande assistentiewoningen in Wondelgem De dichtstbijzijnde groep van assistentiewoningen ligt aan de Brugsevaart (wijk Mariakerke): 20 geplande assistentiewoningen. In de aangrenzende gemeente Evergem (3km) zijn er 3 zones met assistentiewoningen, goed voor 69 assistentiewoningen en 14 bejaardenwoningen.

14


15


4.1.2. TEKORT / OVERSCHOT IN WONDELGEM Het tekort / overschot werd hier enkel overgenomen uit deel IA, de analyse van Gent. Op de kaart wordt aangeduid waar in Wondelgem de grootste tekorten zich manifesteren. Woonzorgcentra: 

Programmatiecijfer op Vlaams niveau bepaald, de stad Gent kan hier niet van afwijken.

Assistentiewoningen:  

Tekort in 2013: 118 assistentiewoningen (o.b.v. 3 AW / 100 60-plussers) Tekort in 2025: 132 assistentiewoningen (o.b.v. 3 AW / 100 60-plussers)

16


17


4.2. CRITERIUM WELZIJN EN ZORG Voorzieningen die hieronder vallen zijn voorzieningen die hetzij zorg aanbieden, hetzij info verstrekken of hulp aanbieden bij administratieve zaken, hetzij activiteiten organiseren voor ouderen. Deze centra zijn ‘vlot bereikbaar’ als ze op wandelafstand gelegen zijn. In deze studie wordt wandelafstand vastgelegd op maximaal 400m.      

Lokaal dienstencentrum (ldc): / Antenne van een lokaal dienstencentrum: Sint-Markoenstraat Welzijnsbureau (wzb): / Antennes van welzijnsbureau: / Dagverzorgingscentrum: / Open Huis: Open Huis Wondelgem (Sint-Markoenstraat)

Er is nagenoeg geen aanbod aan zorg en welzijn op wandelafstand. Het dichtstbijzijnde wzb ligt in de Bloemekenswijk. Veel verenigingen4, concentreren zich vooral centraal in Wondelgem: aan Den Dries / Hoeve Lootens / bibliotheek / sporthal Neptune / Sint-Godelieve-kring.

4

Informatie over de verenigingen is terug te vinden op http://www.wondelgemleeft.be/. Deze site wordt beheerd door Wouter Maes. 18


19


4.3. CRITERIUM DIENSTVERLENING Dienstverlening is ‘vlot bereikbaar’ als ze op wandelafstand gelegen is. Ook hier betekent wandelafstand maximaal 400m. Voor het criterium dienstverlening worden de haltes van openbaar vervoer (inclusief de frequentie), de dokters / apothekers edm., en de handel onderzocht.

4.3.1. OPENBAAR VERVOER Wondelgem wordt zowel noord – zuid als oost – west bediend door openbaar vervoer. De oost – westelijke lijn is echter weinig frequent en bedient niet het gehele gebied ten noorden en zuiden van deze lijn. De noord – zuidelijke lijn situeert zich vooral in het oosten van Wondelgem en bedient niet de westelijke kant van Wondelgem. Er blijven dus een aantal zones onbediend, dit zijn vooral de grote verkavelingen ten noorden en zuiden van de Botestraat, waar ook relatief veel ouderen wonen. In onderstaande tabel zijn de lijnen opgenomen met de voornaamste haltes in Wondelgem en de frequentie op weekdagen, zaterdagen en zon- en feestdagen.

20


Lijn

Reisweg

Route door Wondelgem

Frequentie overdag in minuten

(eigen trambedding achter woningen) Wondelgem Botestraat Wondelgem Industrieweg

Weekdagen: 5’ à 6’ Zaterdagen: 7.5’ à 10’ Zon- en feestdagen: 10’ à 12’

Gent Zuid – Assenede – Boekhoute Gent Zuid – Ertvelde – Bassevelde Gent Zuid – Evergem Doornzele

(langsheen Evergemsesteenweg – Morekstraat) Wondelgem Vierwegen Wondelgem Liefkensstraat

Weekdagen: 30’ Zaterdagen: 1 / u Zon- en feestdagen: 1 / u

57

Gent - Watervliet

Wondelgem Station

Weekdagen: 3 / dag Zaterdagen: niet Zon- en feestdagen: niet

58

Gent – Eeklo - Brugge

Wondelgem Station Wondelgem Liefkensstraat

Weekdagen: 1 / u Zaterdagen: 1 / u Zon- en feestdagen: 1 / u

(langsheen Botestraat) Wondelgem station Wondelgem Maststraat Wondelgem Kollekasteel

Weekdagen: 15’ à 30’ Zaterdagen: 30’ Zondag: niet

Noord – zuidverbindingen

1

Evergem / Wondelgem  Flanders Expo Flanders Expo  Evergem / Wondelgem

52 53 54

Oost – westverbindingen

6

Gent Watersportbaan  Mariakerke Post

21


22


4.3.2. HUISARTSEN, KINESITHERAPEUTEN Het aanbod aan directe hulpverlening is vrij verspreid en goed aanwezig. Zowel dokters als kinesisten bevinden zich verspreid over de wijk.

23


4.3.3. HANDELSPANDEN In deze studie ligt de focus op levensmiddelen, warenhuis, horeca, persoonlijke verzorging en cultuur. Dit zijn de handelszaken die ouderen frequent nodig hebben en mogen dus niet te ver van de woning gesitueerd zijn, liefst op wandelafstand (= 400m). Onderstaande kaart toont de verschillende handelspanden, waarbij de focus vooral wordt gelegd op primaire handel (handel die men dagelijks nodig heeft, zoals bakker, supermarkt, apotheek, …) en op de horeca. Deze werden met gekleurde bollen op de kaart aangeduid. De witte kleinere bolletjes zijn de overige handelspanden, het kan daarbij gaan om bijvoorbeeld een kledingzaak, een sleutelmaker, een bandencentrale, … De (primaire) handel concentreert zich vooral op het kruispunt Vierweegsesteenweg – Evergemsesteenweg, met uitlopers naar de Evergemsesteenweg en de Morekstraat, en langsheen de Botestraat. Er zijn een aantal grotere supermarkten langsheen de Botestraat (Colruyt en Delhaize) en de Morekstraat (Lidl en Aldi). Deze zijn in een grotere rode bol op de kaart aangeduid. In de verkavelingen ten noorden en zuiden van de Botestraat bevindt zich geen handel op wandelafstand (met uitzondering van een apotheek en een horecazaak). Ook in de naburige wijk Mariakerke ontbreekt dit. Voor inkopen zijn deze bewoners aangewezen op de fiets, het openbaar vervoer (lijn 6 met lage frequentie) of de auto.

Een diepte-interview met dienst Economie kan bijkomende informatie opleveren per wijk over het toekomstbeeld van de handel: sommige handelspanden kunnen immers uitdovend zijn (bv. o.w.v. de leeftijd uitbater of (online-)concurrentie).

24


25


5. OVERZICHT ZOEKZONES Door het op elkaar leggen van alle bovenstaande kaarten, kunnen we inschatten welke plekken in Wondelgem het meest geschikt zijn om assistentiewoningen of andere woonvormen voor ouderen te voorzien. Onderstaande kaart geeft dit beeld. Daaruit kunnen we afleiden dat assistentiewoningen of andere woonvormen voor ouderen het best worden voorzien op die plekken die goed uitgebouwd zijn met openbaar-vevoerhaltes en primaire handel. Zones zijn zeer geschikt als zowel frequent openbaar vervoer als een cluster van primaire handel binnen een straal van 400m aanwezig zijn. Zones zijn niet geschikt als er noch openbaar vervoer (of zeer sporadisch) noch een cluster van primaire handel is op wandelafstand. Op onderstaande kaart zijn zones afgebakend van 200 en 400m vogelvlucht ten opzichte van haltes van openbaar vervoer, (primaire) handelspanden en de bestaande zorgvoorzieningen (in Wondelgem is dit beperkt tot de wzc en het open huis). Geschikte zones zijn vooral: -

De zone langsheen de as Evergemsesteenweg – Morekstraat, en vooral op wandelafstand van het kruispunt met de Vierweegsesteenweg Langsheen tramlijn 1,en vooral in de buurt van de kruising met de Botestraat De zone tussen tramlijn 1 en de Evergemsesteenweg - Morekstraat.

Meteen over de wijkgrenzen van Wondelgem zijn vooral het zuidelijk gedeelte richting het centrum van de Bloemekenswijk (Van Beverenplein) en de wijk Muide – Meulestede beter uitgebouwd.

26


27


Binnen deze zones kan verder onderzocht worden welke terreinen in aanmerking komen voor de bouw van assistentiewoningen. In eerste instantie moeten de terreinen qua bestemming hetzij in woongebied, hetzij in zone voor gemeenschapsvoorzieningen of openbaar nut liggen. Deze zijn op onderstaande kaart aangeduid. Daarnaast kunnen de onbebouwde percelen in kaart gebracht worden. Het wil echter niet zeggen dat elk onbebouwd perceel kan bebouwd worden met assistentiewoningen: zowel bestemmingsplannen als stedenbouwkundige voorschriften kunnen beperkingen opleggen aan deze onbebouwde percelen. Onbebouwde percelen zijn bovendien niet de enige gronden die kunnen ingezet worden, ook op bebouwde percelen kunnen, mits afbraak / nieuwbouw of renovatie, assistentiewoningen gebouwd worden. De eigendomsstructuur kan van belang zijn. Gronden die de stad of het OCMW zelf in eigendom hebben, kunnen misschien vlugger ingezet worden. Uit de analyse blijkt echter dat de meeste gronden in eigendom van stad of OCMW in Wondelgem niet gelegen zijn in woongebied of zone voor gemeenschapsvoorzieningen (maar bijvoorbeeld bufferzone, groenzone, …). Andere gronden zijn voor het overgrote deel reeds bebouwd. Op deze manier kan actief gezocht worden naar terreinen die geschikt kunnen zijn voor de bouw van assistentiewoningen. Naast het beschikbaar stellen en actief ontwikkelen van terreinen is de uitbouw van welzijn en zorg in Wondelgem ook belangrijk. Momenteel is er enkel het Open Huis en een antenne van een lokaal dienstencentrum in de Sint-Markoenstraat. Een bijkomende satelliet van een welzijnsbureau zou een meerwaarde betekenen. Voorts wonen momenteel veel 60-plussers in de verkavelingen van de jaren ’60 en ’70. Deze verkavelingen zijn niet uitgerust met handelszaken op wandelafstand en ook het openbaar vervoer is niet zo frequent aanwezig. Deze buurten seniorproof maken is geen evidentie en enige creativiteit zal aan de orde zijn (bvb thuislevering, kleinschalige buurtprojecten,…) Anderzijds kan het verhuizen naar een aangepaste woning buiten hun vertrouwde buurt met de nodige administratieve en praktische begeleiding gestimuleerd worden.

28


Ruimte voor ouderen Deel II: Analyse prioritaire wijken Testcase Wondelgem

Recommend Documents