Rouwverwerking
CBS Roemte Wirdumerweg 16 9919 HD Loppersum 0596 571390
[email protected] www.cbsroemte.nl
rouwverwerking CBS Roemte
1
ROUWVERWERKING BIJ KINDEREN Voor achtergrondinformatie zijn er in deze map artikelen of verwijzingen naar boeken te vinden voor leerkrachten, ouders en kinderen. We vinden het belangrijk, dat vanuit de zorgvuldige omgang met elkaar binnen de school er ook duidelijkheid is als er verdrietige omstandigheden zijn. Wat gebeurt er in school als er een kind, een collega of een ouder overlijdt ? Ook in de familiekring kan iemand overlijden. Als uitgangspunt hebben we gebruikt de beschrijving van Guus Doorn “Rouwverwerking bij kinderen.” Tijdens de bespreking in het team zijn ervaringen uitgewisseld over rouwverwerking binnen de school en we hebben aangegeven, dat we het belangrijk vinden om een stappenplan te hebben in situaties van rouw. Rouw is er als er in gezinnen een dierbaar iemand is gestorven; rouw is er ook als er een scheiding is van ouders. In een stappenplan wordt nu aangegeven hoe binnen Roemte gehandeld wordt als er omstandigheden zijn, waar gerouwd wordt. Een stappenplan is een zakelijk gegeven in emotionele situaties, maar het geeft bescherming aan betrokkenen, omdat duidelijk is hoe gehandeld kan/moet worden. In alle situaties geldt, dat de onderlinge berichtgeving binnen het team en met een lid van de schoolcommissie ook in het weekend en in de vakanties gebeurt. Het kan wenselijk zijn, dat er een groepje wordt gevormd van een directielid, een teamlid en een lid van de schoolcommissie. Bij het overlijden van een leerling na een ziekteperiode. Als een leerling ernstig ziek is en de hoop op genezing steeds kleiner wordt, is er gelegenheid om tijdens de ziekteperiode aandacht en zorg te geven aan de medeleerling en het gezin vanuit de hele school. Dit kan door kaarten, bezoek of anderszins. Het contact met de leerling en het gezin wordt verzorgd door de leraar van de zieke leerling. Als het kind komt te overlijden en het bericht komt naar iemand van de school, dan wordt het bericht eerst doorgegeven aan een directielid. Als het bericht bij een directielid binnenkomt, neemt die het eerst contact op met de leraar van de overleden leerling. Dan wordt besproken/overlegd hoe er verder gehandeld wordt. Dit geldt ook als het gebeurt in het weekend of in vakanties. Als het bericht binnenkomt via een ander dan een gezins- of familielid, wordt het bericht gecontroleerd op waarheid. De leraar van het kind en de directieleden hebben contact met elkaar. Er volgt overleg binnen het team of een deel daarvan, waarbij ook een lid van de schoolcommissie is betrokken. De leraar van het kind met nog iemand (directielid of teamlid) onderhouden het contact met het gezin: bezoek, overleg over de rol van de school tijdens de eerste dagen en bij de begrafenis of crematie. Er wordt een advertentie opgesteld namens de groep en een advertentie namens de school (kinderen en teamleden), schoolcommissie en medezeggenschapsraad. Er wordt binnen het team gesproken over hoe het aan de kinderen wordt verteld. Is er ondersteuning nodig. Er wordt gesproken over hoe het aan de ouders wordt meegedeeld. Er wordt met de ouders over gesproken of er kinderen meegaan naar de begrafenis of crematie en onder wiens leiding.
rouwverwerking CBS Roemte
2
Er wordt gesproken over of de school op de dag of een dagdeel van de begrafenis wordt gesloten. Het weekprogramma van de groep wordt aangepast. Er wordt gesproken over hoe de klas wordt ingericht: een herinneringstafel, een tijdlang of het verdere schooljaar een lege stoel en tafel, een foto, kaartjes om iets op te schrijven. Er wordt aan ouders en kinderen gelegenheid gegeven om op school bij elkaar te komen voor een herinneringsbijeenkomst.
Bij het overlijden van een collega na een ziekteperiode. Als een collega ernstig ziek is en de hoop op genezing neemt af, is blijvende aandacht en zorg voor de collega en familie belangrijk. Dit kan door kaarten, brieven, bezoek of anders. Onderling overleg binnen het team is belangrijk, evenals het contact met de familie van de zieke collega. Als het bericht van overlijden komt, worden de collega’s en de schoolcommissie ingelicht door een directielid. Als het bericht binnenkomt bij een collega wordt eerst contact opgenomen met een directielid. Dan wordt besproken hoe er verder kan worden gehandeld. Dit geldt ook als het gebeurt in het weekend of in de vakanties. Als het bericht binnenkomt via een ander dan een gezins- of familielid, wordt gecontroleerd of het juist is. De collega’s en de schoolcommissie hebben overleg met elkaar. Er wordt afgesproken hoe het contact met het gezin of de familie zal zijn. De groep en de andere groepen worden ingelicht over het gebeurde. Er wordt een advertentie opgesteld namens de groep en een advertentie namens de school (kinderen en teamleden), schoolcommissie en medezeggenschapsraad. Er wordt veel aandacht besteed aan de zorg voor elkaar. Er wordt overlegd hoe de klas wordt ingericht: een herinneringstafel, een tijdlang of het verdere schooljaar een lege stoel en tafel, een foto, kaartjes om iets op te schrijven. Er wordt aan ouders en kinderen gelegenheid gegeven om op school bij elkaar te komen voor een herinneringsbijeenkomst. Op de dag van de begrafenis of de crematie is de school gesloten. Bij een plotseling overlijden van een leerling of een collega tijdens de schooltijd. Bij een plotseling overlijden op school, wordt direct door een directielid contact opgenomen met de arts en de familie. Als de familie niet bereikbaar is, kan contact worden gezocht met de politie. De groep wordt in een andere ruimte gebracht en opgevangen door een collega. De andere collega’s worden ingelicht door een directielid of een andere collega en zij brengen het droeve nieuws aan de kinderen over. De kinderen blijven op school en komen ’s middags en de dagen daarna gewoon op school. Het programma wordt aangepast en er wordt in overleg met de familie gesproken over bezoek en deelname aan de begrafenis of crematie. Er wordt een advertentie opgesteld, namens de groep en een advertentie namens de school (kinderen en teamleden), schoolcommissie en medezeggenschapsraad. Er wordt veel aandacht besteed aan de ondersteuning van collega’s. Er wordt gesproken hoe de klas wordt ingericht: een herinneringstafel, een tijdlang of het verdere schooljaar een lege stoel en tafel, een foto, kaartjes om iets op te schrijven. Er wordt aan ouders en kinderen gelegenheid gegeven om op school bij elkaar te komen voor een herinneringsbijeenkomst.
rouwverwerking CBS Roemte
3
Bij het overlijden van een oud-collega. Als het bericht van overlijden binnenkomt, wordt het gecontroleerd op juistheid. Binnen het team wordt gesproken over de betrokkenheid van teamleden, kinderen en ouders op deze oud-collega. Het kan een ouder iemand zijn, die lang(er) geleden aan de school verbonden is geweest. Het kan ook een oud-collega zijn, die nog gekend wordt. Binnen het team met een schoolcommissielid wordt gesproken over, wie eventueel op bezoek zal gaan of zullen gaan. In alle gevallen wordt een advertentie geplaatst, namens de schoolcommissie, medezeggenschapsraad, team en eventueel de kinderen. Afgesproken wordt, wie eventueel naar de begrafenis of crematie gaan. Bij het overlijden van een ouder. Als een ouder van een kind zeer ernstig ziek is, zal met de leden van het gezin worden overlegd, hoe er in de groep over gesproken kan worden. Ook zal besproken worden of bezoeken van de leraar mogelijk zijn om het beginnende rouwproces voor het kind zo goed mogelijk te kunnen begeleiden. Aandacht en zorg voor het gezin zijn belangrijk in deze periode. Als de ouder komt te overlijden, zijn de volgende zaken belangrijk. Als het bericht binnenkomt via een ander dan een gezins- of familielid, wordt het gecontroleerd op juistheid. De leraar, die het kind in de groep heeft en de directieleden hebben contact met elkaar. Er volgt overleg, eventueel met het team en met een lid van de schoolcommissie. De leraar van het kind met nog iemand (directielid of teamlid) onderhouden het contact met het gezin: bezoek, begeleiding van het kind. De leraar van het kind en eventueel andere teamleden zijn bij de begrafenis of crematie aanwezig. Er wordt één advertentie opgesteld, namens de groep waar het kind van de overleden ouder zit en namens alle kinderen, teamleden en ouders van Roemte. In de groep wordt er door de leraar met de kinderen over gepraat en er wordt eventueel, in overleg met de gezinsleden, een herinneringsplekje gemaakt. Het contact met het gezin wordt na het gebeurde enige tijd intensiever onderhouden. Bij het plotseling overlijden van een ouder. Als een ouder plotseling komt te overlijden, kan dat telefonisch gemeld worden. Als er een directielid aanwezig is, wordt die bij de telefoon gehaald; in het andere geval wordt er gehandeld door de persoon, die het bericht ontvangt. De kinderen van het gezin kunnen worden opgehaald door familieleden en als het anders gaat wordt dat doorgesproken als het bericht binnenkomt. Als de kinderen mee zijn gegaan naar huis, wordt het aan de groep verteld door de leraar. Als dat grote emoties oproept, wordt er een collega of directielid gevraagd om erbij te zijn. Er is steeds contact tussen de groepsleraar, de directie, de collega’s en waar nodig met een schoolcommissielid. De leraar van het kind met nog iemand (directielid of collega) onderhouden het contact met het gezin: bezoek, begeleiding van het kind. De leraar van het kind en eventueel andere teamleden zijn bij de begrafenis of crematie aanwezig. Er wordt één advertentie opgesteld, namens de groep waar het kind van de overleden ouder zit en namens alle kinderen, teamleden en ouders van Roemte.
rouwverwerking CBS Roemte
4
In de groep wordt er met de kinderen over gepraat en er wordt eventueel, in overleg met de gezinsleden een herinneringsplekje gemaakt. Het contact met het gezin wordt na het gebeurde enige tijd intensiever onderhouden.
Bij het overlijden van een familielid van een collega. Als het bericht van overlijden komt door de collega, waarvan een familielid is overleden, wordt dat door een directielid meegedeeld aan de teamleden. Aandacht is er dan voor een aantal zaken. Als de collega onverwacht wordt weggeroepen vertelt een directielid of de vervanger of een teamlid aan de kinderen van de groep wat er is gebeurd. De vervanger zal daar de nodige aandacht aan blijven besteden tot de leraar terug is. Het team stuurt een bericht van deelneming of brengt een bezoek aan de collega. Als het gaat om een gezinslid wordt er een advertentie geplaatst namens de collega’s, de kinderen, de schoolcommissie en de medezeggenschapsraad van de school. Bij de scheiding van ouders. Als bekend is dat ouders gaan scheiden, breekt voor kinderen een moeilijke periode aan, die sporen achterlaat. Op school zal een kind anders gaan reageren of helemaal niet meer gaan reageren op de omgeving. Voor met name de leraar en ook voor de andere teamleden betekent dit een tijd van begeleiden door in- en aan te voelen, wat er in het kind omgaat. Gesprekken met het kind en met de groep kunnen goed zijn om drempels lager te maken en om bespreekbaar te maken, wat zo vast kan zitten. Voor de scheiding bekend is geworden heeft het kind, waarschijnlijk of zeker al het nodige meegemaakt in de huiselijke kring, waar tot dan weinig over naar buiten is gekomen. Het is zeer wenselijk dat, als een leraar op de hoogte is van een komende scheiding daarover in gesprek te gaan met de ouder(s) om het kind zo goed mogelijk te kunnen begeleiden. Als een scheiding heeft plaats gevonden zal de leraar, eventueel met een directie- of teamlid, in gesprek gaan met de ouder bij wie het kind woont. Behalve het gesprek over het gebeurde en de invloed ervan op het kind moeten er afspraken worden gemaakt over een aantal zaken. Het contact school-gezin zal goed geregeld moeten zijn, ook al is het alleen maar om te zeggen dat het goed gaat. Wie van de ouders is het aanspreekpunt ? Dienen beide ouders bericht te krijgen over schoolactiviteiten: 10-minutenavonden, informatie-avonden, ouderavonden. Zo niet, hoe dan. Hoe is de bezoekregeling ?
N a de bespreking en de verwerking van de opmerkingen en suggesties, is dit stappenplan opgenomen in de map rouwverwerking. In deze map komen ook voor: - het stappenplan van de GGD, dat gebruikt is voor ons stappenplan; de artikelen en suggesties zijn goed bruikbaar. - artikelen over rouwverwerking; - titels van boeken, die gebruikt kunnen worden en steeds kunnen worden aangevuld.
Vastgesteld in de teamvergadering in Roemte op 7 december 2004
rouwverwerking CBS Roemte
5
Boeken, die kunnen worden gebruikt bij rouwverwerking:
Dood zijn, hoe lang duurt dat ? door Werner Storms Plotselinge dood van een leerling of leerkracht in het basis- of voortgezet onderwijs. Map GGD Serie: Kinderen en ingrijpende situaties. - Over dood, rouwen en troosten, door Harm Tilstra - Scheiden door, Kokkie Jonkers-Hordijk en Tonny Hoes - Over levensbedreigende ziekte in de naaste omgeving, door Harm Tilstra
rouwverwerking CBS Roemte
6
