Route 50plus De snelweg naar kennis over 50plussers
Consumer Studies 4. Internet Dirk Sikkel Margot van der Goot 29 april 2010
Stichting Route 50Plus Postbus 1999 6801 BZ Arnhem
06-50416308
[email protected] www.route50plus.nl
2
Route 50Plus Consumer Studies Route 50Plus voert sinds 2010 maandelijks een onderzoek uit onder een internetpanel van 50plussers. De onderzoeken vinden plaats middels een online enquête. Ieder onderzoek heeft een specifiek thema. Rode draad binnen de onderzoeken is de belevingswereld van de 50-plusser en welke rol elk thema binnen het leven van de 50-plusser speelt. Het panel kan ook voor onderzoeken van externe opdrachtgevers worden ingezet.
Internet: samenvatting Vijftigplussers zijn zeer te spreken over het internet. Bijna 90% is het eens of helemaal eens met de stelling dat het fijn is om te internetten. Als de computer stuk gaat zitten ze in zak en as. De internetangst is er grotendeels af. Minder dan 15% zegt bang te zijn om fouten te maken; integendeel, men vindt het leuk om anderen uit te leggen wat ze allemaal met het internet kunnen doen. De vijftigplusser zit bijna 13 uur per week op het internet. Vrouwen en mannen ontlopen elkaar hierin niet veel. Internet blijkt geen vervanger te zijn van televisie: hoe meer men televisie kijkt, hoe vaker men achter de computer zit. De meest frequente activiteiten zijn e-mailen, informatie zoeken, internet bankieren, producten vergelijken en vakanties uitzoeken. Men gebruikt het internet echter heel breed. Van de 34 voorgelegde activiteiten werden er gemiddeld meer dan 15 door de vijftigplusser gedaan. Sommige ervan zijn leeftijdgebonden: producten kopen, informatie verzamelen over leuke dingen om te doen en Youtube zijn niet populair bij tachtigers. De sociale websites worden vooral door vrouwen tussen 50 en 60 bezocht. Niet verrassend is dat cursussen vooral in de belangstelling staan bij leden van Seniorweb. Bij het kopen op internet zijn vooral vakanties, boeken, CD’s en DVDs en tickets voor evenementen populair. Financiële en technische producten koopt de vijftigplusser liever niet via het web. Meer dan een kwart van de respondenten onderhoudt via het internet contact met zorginstanties, met name de huisarts en de apotheek. In ongeveer 15% van de gevallen is dat 1 x per maand of vaker. Zorg via het internet is duidelijk aan belang aan het winnen. Bij sociale websites heeft men vooral contacten met familie en vrienden; de contacten met mensen die men alleen van het internet kent zijn betrekkelijk schaars. Echter, mensen die gescheiden zijn hadden daarna een verhoogde belangstelling voor sociale websites en ontmoeten en daten. Het overlijden van de partner leidt ook tot meer activiteit op het internet: e-mailen, discussieforums, internet bankieren, informatie zoeken, en ook meer spelletjes doen op internet. Pensionering is een grote stimulans voor internetgebruik. Veel mensen nemen dan de tijd om het internet te benutten voor vakanties of om leuke dingen te doen. Internet is dan ook vaak een activerend medium: het zet mensen aan tot meedoen aan acties, prijsvragen, maar ook andere mensen opzoeken, vrijwilligerswerk of bewegen/sporten. Het aantal activiteiten dat men op internet doet blijkt enigszins voorspeld te worden door de algemene affiniteit die men met techniek heeft. Wie zijn TV kan inregelen of een MP3-speler goed kan bedienen doet ook meer op het internet. Kennelijk blijft er voor de vijftigplusser op dit moment nog iets van een technische barrière voor het optimaal benutten van het internet bestaan. Het lijkt echter een kwestie van tijd totdat deze geheel is verdwenen.
3
1. Onderzoeksopzet Het onderzoek is uitgevoerd van 7 tot 12 mei 2010 bij het Route 50plus consumentenpanel. Dit is een panel dat is geworven onder de klanten van de partners van Route 50plus. De vragen zijn gesteld via het internet. De respondenten kregen een email, met een link naar de website waar de vragen konden worden ingevuld. De mails zijn verstuurd naar 2814 personen, waarvan 1088 personen op een geldige manier hebben gerespondeerd (38,7%). Hiermee kan niet worden geclaimd dat het onderzoek representatief is (dat wil zeggen dat wanneer alle vijftigplussers in Nederland hadden meegedaan dezelfde procentuele uitkomsten zouden zijn verkregen). Het ligt echter wel voor de hand dat het hier gaat om een grote groep respondenten die relevant is voor veel bedrijven. Het gaat dus wel om een mening die telt. Dit geldt zeker voor verbanden tussen variabelen (zoals internetgedrag en leeftijd), die vaak robuust zijn tegen selectiviteit. De belangrijkste selectiviteit is die naar leeftijd: de respondenten tussen 60-en 70 zijn aanzienlijk oververtegenwoordigd. Echter, de meeste resultaten worden naar leeftijd uitgesplitst, waardoor deze selectiviteit niet doorwerkt in de conclusies. De overeenkomst met CBS-gegevens (zie hoofdstuk 8) suggereert bovendien dat de selectiviteit niet ernstig is. Voor een deel zijn de uitkomsten gecombineerd met het een maand eerder gehouden televisie-onderzoek; 608 personen hebben in beide onderzoeken gerespondeerd. Verdeling respons maar demografische variabelen steekproef n
populatie
%
n
%
leeftijd tot 50
0.0
29
0.9
50-59
243
22.3
763
21.8
60-69
596
54.8
1581
45.3
70-79
193
17.7
535
15.3
80+
30
2.8
94
2.7
ontbreekt
26
2.4
100
3.6
man
562
51.7
1360
48.3
vrouw
507
46.6
1360
48.3
19
1.7
94
3.3
47
4.3
125
4.4
LBO, VMBO; lager beroepsonderwijs
121
11.1
334
11.9
MULO, MAVO; middelbaar algemeen voortgezet onderwijs
253
23.3
586
20.8
MBO; middelbaar beroepsonderwijs HAVO, Gymnasium, HBS, Atheneum; Hoger algemeen vormend wetenschappelijk onderwijs
272
25
701
24.9
132
12.1
336
11.9
HBO, wetenschappelijk onderwijs kandidaats
204
18.8
520
18.5
Wetenschappelijk onderwijs, doctoraal
39
3.6
111
3.9
ontbreekt
20
1.8
101
3.6
1088
100.0
3307
100
geslacht
ontbreekt opleiding LO, VGLO; lager onderwijs
totaal
4
2. Tijd op het net Zijn mensen langer aan het internetten naarmate ze ouder zijn? Men zou dit kunnen verwachten omdat de beschikbare tijd toeneemt, maar bekendheid met de mogelijkheden van het internet is bij ouderen misschien minder. Uit figuur 2.1 blijkt echter dat er nauwelijks sprake is van enig verband met leeftijd. Onder de respondenten (die uiteraard qua internetgedrag geen representatieve steekproef zijn) is het gemiddelde gebruik voor alle leeftijdgroepen stabiel op ongeveer 13,5 uur per week. Ter vergelijking: men kijkt ongeveer 21 uur per week televisie. Onder de vlakke lijn in figuur 2.1 gaan echter toch wel ontwikkelingen naar leeftijd schuil. Dit is te zien in figuur 2.2. Bij mannen is sprake van een stijging naar leeftijd, van 12,5 naar bijna 15 uur, terwijl bij oudere vrouwen het gebruik juist daalt, van 14 naar 12 uur per week. Figuur 2.1. Aantal uren internetten per week naar leeftijd.
Figuur 2.2. Aantal uren internetten per week naar leeftijd en geslacht
5
In tabel 2.1 is de gemiddelde internettijd uitgesplitst naar week- en weekenddagen, en naar een aantal demografische variabelen. De verbanden zijn niet erg sterk. De 50-59 jarigen internetten relatief veel in het weekend. Werklozen en arbeidsongeschikten zijn degenen die het internet het meest gebruiken. Tabel 2.1. Gemiddelde internettijd naar demografische variabelen werkdag zaterdag zondag totaal
n
leeftijd 50-59 60-69 70-79 80+
2.15 1.98 1.95 2.23
1.73 1.49 1.55 1.48
1.75 1.50 1.41 1.39
13.99 12.53 12.41 13.48
243 596 193 30
geslacht man vrouw
2.04 1.98
1.56 1.55
1.47 1.60
12.98 12.69
562 507
burgerlijke staat alleenstaand gehuwd samenwonend gescheiden LAT-relatie weduwe/weduwnaar nooit gehuwd geweest
1.91 1.98 2.40 2.22 2.50 1.95 2.63
1.48 1.51 1.87 2.02 1.21 1.58 1.81
1.46 1.48 1.86 1.99 1.11 1.59 1.50
12.06 12.58 15.48 14.94 14.77 12.50 15.47
71 770 56 48 14 100 8
2.40 1.94
2.19 1.61
2.19 1.60
16.15 12.44
47 121
hoogst voltooide opleiding LO, VGLO; lager onderwijs LBO, VMBO; lager beroepsonderwijs MULO, MAVO; middelbaar algemeen voortgezet onderwijs MBO; middelbaar beroepsonderwijs HAVO, Gymnasium, HBS, Atheneum; Hoger algemeen vormend wetenschappelijk onderwijs HBO, wetenschappelijk onderwijs kandidaats Wetenschappelijk onderwijs, doctoraal
2.05 1.99
1.49 1.54
1.51 1.46
12.80 12.60
253 272
1.91 2.01 2.14
1.35 1.62 1.54
1.41 1.52 1.62
12.08 13.02 13.74
132 204 39
werkzaamheid Studerend Werkend Huisvrouw Gepensioneerd Werkloos Arbeidsongeschikt
1.25 1.96 1.87 1.96 3.44 2.71
1.25 1.54 1.41 1.50 2.10 2.32
1.25 1.57 1.43 1.46 2.19 2.22
7.50 12.58 11.86 12.47 21.43 17.66
1 246 94 655 17 55
6
werkdag zaterdag zondag totaal
n
vrijwilligerswerk ja nee
1.96 2.09
1.48 1.65
1.45 1.63
12.45 13.35
598 470
kinderen ja nee
1.99 2.12
1.54 1.61
1.52 1.57
12.73 13.44
892 176
kleinkinderen ja nee totaal
1.94 2.14 2.01
1.49 1.7 1.56
1.46 1.71 1.53
12.32 13.84 12.84
642 245 1088
Figuur 2.3. Scatterplot duur televisiekijken en duur internetgebruik.
7
Komt het internet in plaats van televisie? Zeker bij ouderen ligt deze veronderstelling niet voor de hand omdat de kijkcijfers nauwelijks dalen. Dit onderzoek biedt de mogelijkheid om deze vraag vanuit een andere invalshoek te beantwoorden. Uit het televisieonderzoek zijn immers ook de kijkduren bekend. Wanneer het internet de plaats van televisie in zou nemen zou de tijd die men aan het internet zou besteden ten koste gaan van de tijd voor televisie. Figuur 2.3 laat zien dat dit niet het geval is. Er is zelfs een licht positief verband tussen de tijd die men aan het internet besteedt en de tijd gedurende welke men televisie kijkt. Wat iedereen die ’s avonds door een woonwijk loopt door de ramen kan zien wordt hier bevestigd: bij de vijftigplusser is de televisie niet op zijn retour vanwege de komst van het internet.
8
3. Activiteiten op het web Het internet kan voor gebruikers van alles zijn: een bron van informatie, een mogelijkheid om producten te vergelijken, te kopen en te verkopen, vermaak, contact met anderen en een manier om reizen, accommodatie en tickets te reserveren. Van al deze mogelijkheden wordt door de vijftigplusser in ruime mate gebruik gemaakt, zie tabel 3.1. Naast de voorde hand liggende toepassing van e-mailen zijn informatie zoeken en internet bankieren de mogelijkheden die vrijwel universeel worden gebruikt. Men kan deze toepassingen dan ook niet meer uit het dagelijks leven wegdenken, wat blijkt uit het rapportcijfer voor het persoonlijk belang dat men aan de toepassing hecht (de toepassingen met een belang van meer dan 7.5 zijn groen gekleurd, de toepassingen met een belang van minder dan 6 rood gekleurd). Ongeveer drie kwart van de respondenten gebruikt het web om vakanties uit te zoeken, producten te vergelijken, het weerbericht te lezen, de dienstregeling van het openbaar vervoer te raadplegen en routes uit te stippelen. Ruim 60% doen ook hun belastingaangifte op het internet. Degenen die dat doen willen absoluut niet anders meer. Sommige toepassingen staan lager in de rangorde, maar zijn daarom niet minder van betekenis. Ruim 30% onderhoudt sociale contacten via sociale websites; bijna even veel respondenten geven hun mening via discussieforums en andere websites. Meer dan een kwart onderhoudt via het web contacten met zorginstanties. De implicatie is dat het web voor ouderen een belangrijk middel voor emancipatie, tegen sociale isolatie en voor efficiencywinst bij de zorg voor ouderen kan worden. Dat blijkt ook uit de correlaties naar leeftijd. Bijna alle correlaties zijn negatief, dat wil zeggen dat naarmate men ouder is de betreffende activiteit minder wordt gedaan. Het ligt voor de hand te veronderstellen dat de jongere respondenten die de activiteiten nu reeds doen dat zullen blijven doen als ze ouder zijn. De intensiteit van het internetgebruik zal dus, ook bij deze selecte doelgroep, alleen maar toenemen. In tabel 3.1 zijn alleen de significante correlaties weergegeven. Het verband tussen leeftijd en de activiteiten met de hoogste correlaties naar leeftijd is weergegeven in figuur 3.1. De sterke daling met de leeftijd van “producten kopen op het internet”, “informatie verzamelen over leuke dingen om te doen” en “kijken naar film(pje)s zoals op Youtube” komt hierin duidelijk tot uiting, als blijft zelf bij 80-jarigen nog 30% van de respondenten dit soort dingen doen. Naast de correlaties met leeftijd staan in tabel 3.1 ook de correlaties met geslacht. Bij positieve correlaties doen meer vrouwen aan de activiteit, bij negatieve correlaties meer mannen. Sociale contacten onderhouden via sociale websites correleert zowel met leeftijd als met geslacht. Wat dit in concreto betekent is te zien in figuur 3.2, waar bij met name de jongere vrouwen de deelname veel hoger ligt dan bij de corresponderende groep mannen. Pas rond 70 jaar ligt de deelname gelijk. Dit doet vermoeden dat bij de vijftigplussers Hyves, Facebook e.d. in de toekomst vooral een vrouwenaangelegenheid wordt. Tenslotte worden enkele andere hoge correlaties met geslacht in figuur 3.3 vertaald in concrete percentageverschillen. Mannen doen vaker de belastingaangifte, vrouwen vaker spelletjes.
9
Tabel 3.1. Activiteiten op het internet: percentages, gemiddeld belang en correlatie met leeftijd en geslacht.
n
%
belang
e-mailen
1076
98.9
8.56
Informatie zoeken (via zoekmachine zoals Google)
1068
98.2
7.75
Internet bankieren
948
87.1
Producten vergelijken
824
Vakanties uitzoeken Informatie over het weer bekijken
correlatie geslacht leeftijd (vrouw) -0.081
-0.141
8.85
-0.081
-0.062
75.7
6.79
-0.167
824
75.7
7.08
-0.139
814
74.8
6.82
-0.132
Vervoersinformatie opzoeken (NS, OV) Geografische informatie bekijken, routes zoeken (bijv. Google Earth, Google Maps)
803
73.8
7.32
798
73.3
6.82
Nieuws volgen (op nieuwssites, krantensites, startpagina
709
65.2
6.87
Belastingaangifte doen
662
60.8
8.29
Producten kopen op het internet
653
60.0
6.41
-0.236
Online reserveringen maken
621
57.1
7.08
-0.154
Informatie verzamelen over leuke dingen om te doen
572
52.6
6.81
-0.252
Contact met de overheid, de gemeente
559
51.4
6.25
Spelletjes doen
529
48.6
6.71
Foto's bewerken/online plaatsen/afdrukken
528
48.5
7.17
Zo maar naar leuke sites surfen
505
46.4
6.46
-0.161
Informatie verzamelen over hobby's
469
43.1
6.95
-0.119
Iets verkopen
403
37.0
5.73
-0.182
Kijken naar film(pje)s, zoals op Youtube
398
36.6
5.59
-0.176
Radio luisteren/TV kijken (bijvoorbeeld Uitzending gemist) Sociale contacten onderhouden via sociale websites als Hyves, Facebook, LinkedIn of Schoolbank
385
35.4
6.10
-0.101
328
30.1
5.81
-0.185
Mijn mening geven op discussieforums
314
28.9
5.59
Mijn mening geven op andere websites
294
27.0
5.26
Contact met huisarts, specialist, zorginstanties
287
26.4
6.51
telefoneren via internet, skypen
264
24.3
6.83
Dingen leren, cursussen
262
24.1
6.87
0.061
-0.061
Sociale contacten onderhouden door chatten, twitteren, MSN
228
21.0
6.81
-0.105
0.068
Downloaden van muziek en films
179
16.5
6.55
-0.177
Een eigen website of weblog onderhouden
82
7.5
7.60
Ontmoeten en daten
48
4.4
6.08
Anders
25
2.3
1088
100.0
Totaal
0.091 -0.084 -0.080
-0.067 -0.183
0.107 0.187 0.127
-0.062
0.111 -0.086
10
Figuur 3.1. Percentages deelname aan drie geselecteerde activiteiten naar leeftijd
Figuur 3.2. Percentage deelname ‘sociale contacten onderhouden via sociale websites als Hyves, Facebook, LinkedIn of Schoolbank’ naar leeftijd en geslacht.
11
Figuur 3.3. Verschillen in deelname aan drie geselecteerde activiteiten naar geslacht
Van de deelnemers aan de enquête was 41,6% lid van Seniorweb. De vraag is of deze mensen een afwijkend gedrag op het internet vertonen. Tabel 3.2 laat zien dat dit inderdaad het geval is. Met name doet men disproportioneel veel aan dingen leren, cursussen en houdt men ook relatief vaak een eigen website of eigen website aan. Sociale websites als Facebook en Hyves zijn aan leden van Seniorweb minder besteed.
12
Tabel 3.2. Activiteiten op het internet naar percentage deelnemers dat lid is van seniorweb. Dingen leren, cursussen Een eigen website of weblog onderhouden Ontmoeten en daten Contact met huisarts, specialist, zorginstanties Spelletjes doen Foto's bewerken/online plaatsen/afdrukken Mijn mening geven op discussieforums Contact met de overheid, de gemeente telefoneren via internet, skypen Sociale contacten onderhouden door chatten, twitteren, MSN Kijken naar film(pje)s, zoals op Youtube Internet bankieren Radio luisteren/TV kijken (bijvoorbeeld Uitzending gemist) Downloaden van muziek en films Producten kopen op het internet Belastingaangifte doen e-mailen Informatie verzamelen over hobby's Producten vergelijken Informatie zoeken (via zoekmachine zoals Google) Informatie over het weer bekijken Zo maar naar leuke sites surfen Nieuws volgen (op nieuwssites, krantensites, startpagina Geografische informatie bekijken, routes zoeken (bijv. Google Earth, Google Maps) Mijn mening geven op andere websites Vervoersinformatie opzoeken (NS, OV) Online reserveringen maken Informatie verzamelen over leuke dingen om te doen Iets verkopen Vakanties uitzoeken Sociale contacten onderhouden via sociale websites als Hyves, Facebook, LinkedIn of Schoolbank Anders Totaal
% seniorweb 59.5 48.8 45.8 45.6 45.4 44.5 44.3 44.2 43.2 43.0 43.0 42.7 42.6 42.5 42.3 42.1 41.6 41.6 41.5 41.5 41.4 41.4 41.3 41.2 40.5 40.3 39.6 39.2 39.0 39.0 38.7 36.0 41.6
13
4. Specifieke activiteiten Over een aantal activiteiten zijn in het onderzoek vervolgvragen gesteld. Deze worden in de volgende paragrafen besproken.
4.1 Kopen en verkopen In hoofdstuk 3 bleek dat 60% van de respondenten wel eens producten op het internet koopt, en dat dit percentage sterk samenhang met de leeftijd. Bij de vraag wat men dan kocht bleek vakantie bovenaan te staan, nog voor boeken en CD’s en DVD’s. Opmerkelijk in dit kader is dat muziekdownloads vrijwel onderaan staat. Bij deze groep respondenten, die vermoedelijk niet tot de meest immobiele ouderen behoren, is het toch opmerkelijk dat men alleen kruidenierswaren noemt als productsoort die men nooit zou kopen. Tabel 4.1. Producten die men gekocht heeft en producten die men nooit zou kopen via het internet, percentages; basis: degenen die op internet producten kopen. vakantie (vliegtickets, accommodatie e.d.) boeken CD's, DVD's tickets voor evenementen, concerten, beurzen, attractieparken e.d. kleding software camera- en fotoartikelen telefoons financiele producten (spaar- en beleggingsrekeningen, verzekeringen, hypotheken) huishoudelijke apparaten (wasmachines, stofzuigers, strijkijzers etc.) computers televisie en multimedia (blu-ray spelers, DVD-recorders, home cinema etc.) keukenapparatuur (fornuizen, ovens, koffiezetapparaten, koelkasten etc.) gereedschap en tuingereedschap speelgoed muziekdownloads kruidenierswaren
gedaan 69.2 66.5 62.9 59.7 49.9 40.3 37.8 26.6
nooit 6.6 3.7 5.1 9.6 26.8 15.8 30.8 30.2
24.0 21.4 18.7 16.5 14.4 14.2 13.8 10.9 5.8
51.1 47.3 49.3 56.7 47.2 29.6 27.9 21.0 55.1
14
4.2 Zorg Zorg via internet is nog niet echt ingeburgerd. Het komt bij ongeveer een kwart van de respondenten voor. In tabel 4.2 wordt bovendien in 19.2 van de gevallen een andere zorgverlener genoemd, waarmee men vaak de verzekeraar bedoelt. De huisarts wordt het vaakst genoemd, wanneer de apotheek wordt genoemd is daar sprake van de hoogste frequentie. Duidelijk is dat hier nog een wereld te winnen valt. Tabel 4.2. Met welke zorgverlener contact via het internet; frequentie rijpercentages
mijn huisarts een specialist de apotheek de thuiszorg een andere zorgverlener totaal
n % 161 56.1 47 16.4 136 47.4 29 10.1 55 19.2 287 100.0
1 x per maand of vaker 13.7 8.5 19.9 3.4
1 x kwartaal tot 1 x per maand 44.1 23.4 46.3 37.9
1 x per jaar tot 1 x per kwartaal 33.5 42.6 25.0 24.1
minder dan 1 x per jaar 8.7 25.6 8.8 27.6
4.3 Leren op het internet Uit tabel 3.1 bleek dat 24,1% van de respondenten het internet gebruikte om dingen te leren. Op basis van de correlaties leek het verband met leeftijd en geslacht beperkt te zijn, maar figuur 4.1 laat zien dat dit toch interessanter is dan op basis van correlaties lijkt. Het percentage mannen dat het internet gebruikt om te leren stijgt gestaag met de leeftijd van 14% naar 33%. Bij vrouwen is er aanvankelijk sprake van een daling, maar na 65 jaar stijgt het percentage weer. Figuur 4.1. Leren op internet naar leeftijd en geslacht
15
Een interessante vraag, die op basis van een cross-sectioneel onderzoek niet valt te beantwoorden is waaraan dit ligt. Worden vrouwen na 65 jaar steeds leergieriger of blijven leergierige vrouwen langer leven? Uit tabel 4.3 blijkt dat het omgaan met de computer zelf het belangrijkste onderwerp is. Hier is ook de gemiddelde leeftijd het hoogst, dus: hoe ouder, hoe leergieriger. Bij alle specifiek genoemde onderwerpen is de belangstelling van mannen groter. Tabel 4.3. “Wat leert men op het internet?”, frequenties, gemiddelde leeftijd en geslacht
omgaan met de computer of met internet iets technisch iets sociaals, met andere mensen omgaan tuinieren een andere specifieke hobby anders totaal
n
%
gemiddelde leeftijd
man
vrouw
129 30
49.2 11.5
67.4 64.6
59.4 86.7
40.6 13.3
19 25 36 54 262
7.3 9.5 13.7 20.6 100.0
65.5 65.8 64.8 64.9 65.1
63.2 68.0 61.1 39.6 54.4
36.8 32.0 38.9 60.4 45.6
Wie hoog is opgeleid heeft mogelijk minder behoefte aan cursussen; men heeft immers in het verleden al relatief veel geleerd. Tabel 4.4 laat echter zien dat het tegendeel het geval is. Bij lager opgeleiden benut slechts 19,1% het internet om te leren, bij de wetenschappelijk opgeleiden is dit 35,9%. Bij de leden van Seniorweb volgt 34,4% een cursus, bij de niet-leden 16,7%. Het verschil zit vooral in cursussen om met de computer om te gaan. Tabel 4.4. Aantallen respondenten die cursussen volgen en typen cursussen (rijpercentages)
n
%
omgaan met de computer of met internet
iets technisch
iets sociaals, met andere mensen omgaan
tuinieren
een andere specifieke hobby
9
19.1
55.6
0.0
0.0
11.1
0.0
LBO, VMBO; lager beroepsonderwijs MULO, MAVO; middelbaar algemeen voortgezet onderwijs
25
20.7
36.0
8.0
16.0
8.0
8.0
58
22.9
51.7
6.9
12.1
8.6
10.3
MBO; middelbaar beroepsonderwijs HAVO, Gymnasium, HBS, Atheneum; Hoger algemeen vormend wetenschappelijk onderwijs
60
22.1
50.0
16.7
5.0
15.0
16.7
32
24.2
53.1
6.3
3.1
9.4
9.4
HBO, wetenschappelijk onderwijs kandidaats
61
29.9
49.2
16.4
4.9
6.6
19.7
Wetenschappelijk onderwijs, doctoraal
14
35.9
50.0
14.3
7.1
7.1
21.4
ja
156
34.4
66.7
10.9
10.3
10.3
12.8
nee
106
16.7
23.6
12.3
2.8
8.5
15.1
opleiding LO, VGLO; lager onderwijs
lid Seniorweb
16
De belangrijkste redenen om niet via het internet te leren zijn “ik leer liever met een boek” en “ik ben uitgeleerd, ik heb geen zin meer om te leren”. Dit laatste geldt vooral voor mannen. Specifiek voor vrouwen geldt dat ze liever iets leren samen met anderen.
Tabel 4.5. Redenen om geen cursus op internet te volgen Ik leer liever met een boek Ik leer liever samen met anderen Ik leer liever met een docent Ik ken geen interessante cursussen op internet Ik moet voor mijn werk al genoeg leren Ik ben uitgeleerd, ik heb geen zin meer om te leren Ik denk dat leren via internet voor mij niet werkt geen van deze totaal
n 264 115 214 117 25
% 32.0 13.9 25.9 14.2 3.0
leeftijd 63.7 62.4 63.0 65.0 58.9
man 51.1 35.1 44.5 54.8 48.0
vrouw 48.9 64.9 55.5 45.2 52.0
257 137 116 826
31.1 16.6 14.0 100.0
64.5 64.5 65.2 64.1
61.6 48.5 54.0 52.0
38.4 51.5 46.0 48.0
4.4 Sociale contacten Via het internet is de hele wereld binnen bereik, ook in sociaal opzicht. Van de directe communicatiekanalen (chatten, MSN, Twitter) maakt 21% van de senioren maakt gebruik. Uit figuur 3.2 bleek wel een sterk verband naar leeftijd, vooral voor vrouwen, waarbij met name vrouwen van begin vijftig enthousiaste gebruikers zijn van Facebook en Hyves. Zowel bij Twitter etc, als bij de sociale websites wordt echter geen contact onderhouden met de hele wereld. Vooral familie en vrienden en daarna andere bekenden uit de echte wereld zijn met elkaar verbonden via het internet. Naast de eerder genoemde verbanden met leeftijd en geslacht zijn er weinig demografische categorieën die relatief veel sociale contacten via het internet onderhouden. De impact van het web is voor veel groepen hetzelfde. Uitzondering zijn de werklozen, die veel op sociale websites doen. Het hebben van kinderen of kleinkinderen heeft slechts een beperkt effect.
17
Tabel 4.6. Sociale contacten onderhouden door chatten, twitteren, MSN; percentages naar demografische variabelen. totaal
daarvan: familie, vrienden
andere mensen die ik ook buiten het internet om ken
mensen die ik alleen via het internet ken
mensen die ik in het geheel niet ken
leeftijd 50-59
31.3
47.1
28.9
14.9
5.0
60-69
18.1
35.5
19.0
8.7
2.3
70-79
15.5
48.5
24.8
8.9
4.0
80+
30.0
56.3
18.8
18.8
0.0
man
18.3
38.3
19.8
8.6
2.4
vrouw
23.9
45.1
25.8
13.1
4.2
21.1
56.7
23.3
6.7
0.0
geslacht
burgerlijke staat alleenstaand gehuwd
19.5
39.3
20.7
8.6
2.7
samenwonend
32.1
44.4
30.6
19.4
8.3
gescheiden
29.2
41.4
34.5
20.7
6.9
LAT-relatie
42.9
50.0
37.5
12.5
0.0
weduwe/weduwnaar
17.0
42.5
17.5
12.5
2.5
nooit gehuwd geweest
37.5
0.0
0.0
0.0
0.0
LO, VGLO; lager onderwijs
29.8
72.2
55.6
27.8
11.1
LBO, VMBO; lager beroepsonderwijs MULO, MAVO; middelbaar algemeen voortgezet onderwijs
24.8
50.0
15.2
8.7
2.2
18.6
44.0
27.2
12.8
3.2
MBO; middelbaar beroepsonderwijs HAVO, Gymnasium, HBS, Atheneum; Hoger algemeen vormend wetenschappelijk onderwijs HBO, wetenschappelijk onderwijs kandidaats
22.8
44.0
24.6
7.5
3.0
15.2
27.5
17.4
7.2
2.9
22.5
35.8
17.5
11.7
2.9
Wetenschappelijk onderwijs, doctoraal
12.8
34.8
8.7
4.3
0.0
Studerend
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
Werkend
30.1
42.3
21.5
11.5
3.8
Huisvrouw
22.3
58.3
29.2
16.7
4.2
Gepensioneerd
16.9
38.6
20.1
9.1
2.5
Werkloos
23.5
66.7
44.4
0.0
0.0
Arbeidsongeschikt
25.5
42.3
38.5
19.2
7.7
opleiding
werkzaamheid
kinderen
18
totaal
daarvan: familie, vrienden
andere mensen die ik ook buiten het internet om ken
mensen die ik alleen via het internet ken
mensen die ik in het geheel niet ken
ja
21.6
41.6
22.0
11.1
3.2
nee
17.6
37.3
22.9
6.0
2.4
ja
19.6
43.1
22.6
10.8
3.6
nee
27.3
38.2
20.6
11.8
2.2
totaal
21.0
40.9
22.1
10.3
3.1
kleinkinderen
Tabel 4.7. Sociale contacten onderhouden via sociale websites als Hyves, Facebook, LinkedIn of Schoolbank naar demografische variabelen. totaal
daarvan: familie, vrienden
andere mensen die ik ook buiten het internet om ken
mensen die ik alleen via het internet ken
mensen die ik in het geheel niet ken
leeftijd 50-59
44.0
80.3
48.7
26.3
6.6
60-69
27.7
67.6
38.9
21.3
4.6
70-79
22.8
60.0
33.3
20.0
3.3
80+
10.0
66.7
22.2
11.1
0.0
man
25.1
65.0
44.7
22.3
4.9
vrouw
35.3
76.0
37.2
22.3
5.0
alleenstaand
25.4
60.0
13.3
26.7
6.7
gehuwd
29.6
70.0
43.3
18.7
4.7
samenwonend
46.4
77.8
44.4
44.4
5.6
gescheiden
39.6
78.6
42.9
28.6
7.1
LAT-relatie
35.7
100.0
66.7
33.3
0.0
weduwe/weduwnaar
23.0
58.8
17.6
23.5
5.9
nooit gehuwd geweest
12.5
100.0
66.7
0.0
0.0
LO, VGLO; lager onderwijs
40.4
71.4
50.0
28.6
7.1
LBO, VMBO; lager beroepsonderwijs MULO, MAVO; middelbaar algemeen voortgezet onderwijs
37.2
76.7
30.0
26.7
3.3
32.0
72.3
36.2
17.0
2.1
MBO; middelbaar beroepsonderwijs HAVO, Gymnasium, HBS, Atheneum; Hoger algemeen vormend wetenschappelijk onderwijs
21.7
74.2
41.9
24.2
4.8
25.8
60.0
50.0
15.0
5.0
geslacht
burgerlijke staat
opleiding
19
totaal
daarvan: familie, vrienden
andere mensen die ik ook buiten het internet om ken
mensen die ik alleen via het internet ken
mensen die ik in het geheel niet ken
HBO, wetenschappelijk onderwijs kandidaats
33.3
67.4
41.3
23.9
8.7
Wetenschappelijk onderwijs, doctoraal
33.3
60.0
60.0
20.0
0.0
werkzaamheid Studerend
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
Werkend
42.3
77.0
48.6
25.7
8.1
Huisvrouw
31.9
66.7
38.1
28.6
9.5
Gepensioneerd
24.3
66.7
33.3
19.8
1.8
Werkloos
52.9
75.0
75.0
0.0
0.0
Arbeidsongeschikt
30.9
78.6
50.0
21.4
7.1
ja
30.3
69.9
40.4
21.8
4.7
nee
27.8
77.4
41.9
25.8
6.5
ja
28.3
69.8
34.1
20.6
4.8
nee
35.5
70.1
52.2
23.9
4.5
totaal
29.9
71.0
40.6
22.3
4.9
kinderen
kleinkinderen
20
5. Gebeurtenissen Vijftigplussers maken in de loop van hun leven een aantal gebeurtenissen mee die hun omstandigheden aanzienlijk kunnen veranderen. Brengen deze gebeurtenissen ook veranderingen met zich mee in het internetgedrag? Dat hang sterk af van de aard van de gebeurtenissen. Tabel 5.1 beschrijft in welke mate veranderingen in familieomstandigheden in de laatste 5 jaar stimulansen zijn om verschillende activiteiten op het internet meer te gaan doen. Er zijn inderdaad sterke verbanden. De meest in het oog springende zijn in de cellen met groen aangegeven. Samenwonen en trouwen (wat uiteraard niet vaak voorkomt bij vijftigplussers: bij 3.7% van de respondenten) leidt onder meer tot een toename in vakanties uitzoeken, reserveren, informatie over leuke dingen opzoeken etc. Wanneer het laatste kind het huis uit gaat neemt het e-mailverkeer toe. Mensen die gescheiden zijn hadden daarna een verhoogde belangstelling voor sociale websites en ontmoeten en daten. Het overlijden van de partner leidt ook tot meer activiteit op het internet: e-mailen, discussieforums, internet bankieren, informatie zoeken, en ook meer spelletjes doen op internet. De gevolgen van de andere omstandigheden die zijn veranderd worden beschreven in tabel 5.2. Vooral pensionering leidt tot een groot aantal nieuwe activiteiten, vooral in de sfeer van vakanties en leuke dingen doen. Verslechtering van de eigen gezondheid of die van de partner leidt niet tot veel nieuwe activiteiten. Uiteraard heeft men meer contact met een zorgverlener via het internet.
21
Tabel 5.1 Meer doen aan activiteiten en veranderde familieomstandigheden in de afgelopen 5 jaar; percentages
e-mailen
getrouwd/gaan samenwonen
laatste kind het huis uit gegaan
gescheiden
partner overleden
kleinkinderen gekregen
35.0
48.9
40.0
55.6
24.9
telefoneren via internet, skypen
2.5
11.3
8.0
12.7
6.7
contact met huisarts, specialist, zorginstanties sociale contacten onderhouden door chatten, twitteren, MSN sociale contacten onderhouden via sociale websites als Hyves, Facebook of LinkedIn, Schoolbank
5.0
3.0
4.0
4.8
0.0
12.5
9.8
16.0
9.5
4.0
7.5
11.3
24.0
7.9
4.0
ontmoeten en daten
2.5
1.5
28.0
9.5
0.0
mijn mening geven op discussieforums
5.0
9.8
16.0
15.9
1.2
mijn mening geven op andere websites
2.5
6.0
4.0
9.5
0.6
producten vergelijken
20.0
26.3
16.0
19.0
4.9
producten kopen op het internet
10.0
13.5
12.0
11.1
6.1
iets verkopen
10.0
9.8
0.0
6.3
3.3
vakanties uitzoeken
52.5
33.1
24.0
23.8
7.3
online reserveringen maken
37.5
17.3
12.0
11.1
2.1
internet bankieren
40.0
30.1
28.0
41.3
6.7
belastingaangifte doen
20.0
15.0
20.0
20.6
3.3
kijken naar filmpjes zoals op Youtube nieuws volgen (op nieuwssites, krantensites, startpagina's van providers)
7.5
6.8
8.0
9.5
3.3
22.5
16.5
20.0
27.0
2.7
radio luisteren/TV kijken (bijv. Uitzending gemist)
15.0
10.5
12.0
19.0
1.2
5.0
1.5
8.0
3.2
1.5
foto's bewerken/online plaatsen/afdrukken
17.5
18.0
20.0
20.6
20.4
spelletjes doen
25.0
21.8
24.0
33.3
6.7
informatie zoeken (via zoekmachine zoals Google)
downloaden van muziek en films
30.0
28.6
16.0
42.9
10.9
dingen leren, cursussen
2.5
7.5
4.0
9.5
1.2
informatie verzamelen over hobby's
5.0
7.5
8.0
6.3
2.4
informatie verzamelen over leuke dingen om te doen
25.0
12.8
16.0
14.3
6.4
vervoersinformatie opzoeken (NS, OV) geografische informatie bekijken, routes zoeken (bijv. Google Earth, Google Maps)
35.0
21.8
20.0
30.2
5.2
22.5
21.1
16.0
27.0
4.6
informatie over het weer bekijken
37.5
23.3
20.0
30.2
5.8
contact met de overheid, gemeente
15.0
9.0
8.0
20.6
1.5
0.0
2.3
0.0
0.0
0.6
zo maar naar leuke sites surfen
12.5
16.5
20.0
20.6
8.2
geen van deze
40.0
38.3
36.0
20.6
50.5
n
40
133
25
63
329
%
3.7
12.2
2.3
5.8
30.2
een eigen website of weblog onderhouden
22
Tabel 5.2 Meer doen aan activiteiten en veranderde sociale omstandigheden de afgelopen 5 jaar; percentages
ontslagen
eigen gezondheid aanzienlijk verslechterd
gezondheid partner aanzienlijk verslechterd
48.7
42.9
28.9
5.6
7.7
6.9
3.7
4.9
1.4
2.6
7.9
9.6
7.4
2.8
5.1
6.9
2.2
9.0
4.2
20.5
5.3
2.2
met pensioen/VUT gegaan
aanzienlijk korter gaan werken
e-mailen
58.1
47.9
telefoneren via internet, skypen
11.3
contact met huisarts, specialist, zorginstanties sociale contacten onderhouden door chatten, twitteren, MSN sociale contacten onderhouden via sociale websites als Hyves, Facebook of LinkedIn, Schoolbank ontmoeten en daten
1.8
0.0
0.0
1.1
0.0
mijn mening geven op discussieforums
14.1
12.7
20.5
7.9
1.5
mijn mening geven op andere websites
11.0
14.1
15.4
7.4
2.2
producten vergelijken
37.1
26.8
33.3
18.0
7.4
producten kopen op het internet
15.9
12.7
12.8
12.2
5.2
iets verkopen
13.0
11.3
12.8
6.3
2.2
vakanties uitzoeken
48.1
36.6
23.1
21.2
8.9
online reserveringen maken
25.1
18.3
12.8
12.7
2.2
internet bankieren
45.5
29.6
25.6
33.3
17.0
belastingaangifte doen
26.1
14.1
25.6
14.3
7.4
15.4
6.9
2.2
kijken naar filmpjes zoals op Youtube nieuws volgen (op nieuwssites, krantensites, startpagina's van providers)
9.7
12.7
34.5
26.8
30.8
23.8
8.9
radio luisteren/TV kijken (bijv. Uitzending gemist)
11.8
7.0
20.5
7.4
2.2
5.4
4.2
10.3
4.8
1.5
24.0
16.9
12.8
13.8
8.1
downloaden van muziek en films foto's bewerken/online plaatsen/afdrukken spelletjes doen
26.6
22.5
28.2
26.5
11.9
informatie zoeken (via zoekmachine zoals Google)
50.9
33.8
51.3
37.6
34.8
9.0
11.3
7.7
9.0
5.2
informatie verzamelen over hobby's
14.6
9.9
15.4
9.0
7.4
informatie verzamelen over leuke dingen om te doen
22.8
19.7
20.5
12.7
5.2
vervoersinformatie opzoeken (NS, OV) geografische informatie bekijken, routes zoeken (bijv. Google Earth, Google Maps)
34.3
21.1
17.9
15.3
10.4
31.7
16.9
23.1
13.8
9.6
informatie over het weer bekijken
33.8
22.5
17.9
22.2
10.4
contact met de overheid, gemeente
16.9
5.6
7.7
8.5
7.4
3.8
5.6
0.0
0.5
0.0
zo maar naar leuke sites surfen
19.4
19.7
23.1
14.3
5.9
geen van deze
19.7
38.0
23.1
33.3
44.4
dingen leren, cursussen
een eigen website of weblog onderhouden
n
391
71
39
189
135
%
35.9
6.5
3.6
17.4
12.4
23
6. Activatie Het internet kan aanzetten tot het ondernemen van acties in de reële wereld, zie tabel 6.1. Een voor de hand liggende actie is aanmelden voor een nieuwsbrief. Omdat deze goedkoop kunnen worden gemaakt en verstuurd via het web worden deze door vele organisaties verspreid. Daarna is vooral vakanties en uitstapjes een veel voorkomende follow-up van een bezoek aan een website. Commerciële activiteiten als het meedoen aan acties of kopen van producten gebeurt door ongeveer de helft van de respondenten. De overige genoemde acties komen minder vaak voor, maar kunnen desondanks een aanzienlijke impact hebben, zoals het doen van vrijwilligerswerk of meer bewegen/sporten. Enkele acties hangen significant samen met leeftijd en geslacht. Daarvan is de correlatie vermeld in de laatste twee kolommen van tabel 6.1. Tabel 6.1. Activiteiten ondernomen naar aanleiding van het bezoek aan een website; frequenties en correlaties met leeftijd en geslacht
aanmelden voor een nieuwsbrief voor een bepaalde vakantiebestemming kiezen een uitstapje maken meedoen aan een actie of prijsvraag een product kopen andere mensen opzoeken lid worden van een vereniging donateur worden van een goed doel vrijwilligerswerk gaan doen meer bewegen/sporten een nieuwe hobby beginnen inschrijven op een relatiesite geen van deze
n 839
% 77.1
692 633 607 476 139 136 135 133 92 56 50 47
63.6 58.2 55.8 43.8 12.8 12.5 12.4 12.2 8.5 5.1 4.6 4.3
correlatie geslacht leeftijd (vrouw)
-0.087 -0.127 -0.125 -0.120
0.105 -0.062
0.070
In figuur 6.1 is de relatie tussen meedoen aan een actie of een prijsvraag met leeftijd en geslacht grafisch weergegeven. Tot aan 70 jaar neemt ongeveer de helft van de mannen hieraan deel; daarna zakt het weg. Vrouwen doen dit aanzienlijk vaker: 50 jarigen rond 70%; daarna loopt het terug naar 55% op 80-jarige leeftijd. In tabel 6.2, tenslotte, zijn de activiteiten uitgesplitst naar lidmaatschap van Seniorweb. Seniorweb lijkt vooral de sociale activiteiten te stimuleren: andere mensen opzoeken, lid worden van een vereniging en vrijwilligerswerk en niet commerciële activiteiten als meedoen aan een actie of een prijsvraag.
24
Figuur 6.1. Deelname aan acties en prijsvragen naar leeftijd en geslacht; percentages
Tabel 6.2. Activiteiten ondernomen naar aanleiding van het bezoek aan een website; percentages naar lidmaatschap seniorweb andere mensen opzoeken vrijwilligerswerk gaan doen lid worden van een vereniging donateur worden van een goed doel een uitstapje maken voor een bepaalde vakantiebestemming kiezen een product kopen een nieuwe hobby beginnen meer bewegen/sporten inschrijven op een relatiesite aanmelden voor een nieuwsbrief meedoen aan een actie of prijsvraag
lid 14.1 14.8 16.6 13.2 53.6
geen lid 11.8 10.4 9.6 11.8 61.4
61.6 43.0 7.1 8.6 4.6 81.9 49.4
65.0 44.3 3.8 8.3 4.6 73.7 60.3
25
7. Stellingen Hoe ervaren de vijftigplussers het internet? Vrijwel unaniem is men er geweldig blij mee! Uit tabel 7.1 blijkt dat men het aantal leuke dingen dat op internet te doen is flink is toegenomen, en slechts een kleine 16% beperkt zich tot de strikt noodzakelijke toepassingen op het internet. Het percentage respondenten dat zich onzeker voelt en bang is om fouten te maken is dan ook zeer beperkt. Wel is er een zorg om de privacy. Ouderen, die van nature graag de rol van adviseur spelen, vinden het leuk om hun internetkennis voor anderen te etaleren. Dit geldt vooral voor de leden van Seniorweb (tabel 7.2). Zij zijn zo mogelijk nog enthousiaster over het internet dan de niet leden. Wel vinden ze vaker dat ze soms tè veel tijd aan het internet besteden. Tabel 7.1. Stellingen, frequentieverdelingen en gemiddelden; rood: negatieve stellingen 1 helemaal mee oneens
2 een beetje mee oneens
Ik vind het fijn om te internetten
1.6
Ik vind internet een fantastisch medium Ik ben blij dat er internet is Als mijn computer kapot gaat mis ik hem enorm Ik vind dat er tegenwoordig veel meer leuke dingen op internet te doen zijn dan vroeger Behalve de noodzakelijke toepassingen vind ik internet tijdverspilling
niet mee eens, niet mee oneens
4 een beetje mee eens
helemaal mee eens
1.6
8.6
26.6
61.7
4.46
1.7
0.8
3.3
13.6
80.5
4.70
2.1
1.7
8.1
23.8
64.3
4.47
4.0
5.2
11.9
28.6
50.3
4.16
2.3
4.2
38.1
36.3
19.1
3.66
46.4
20.8
17.0
12.9
2.9
2.05
42.4
21.1
18.0
13.4
5.1
2.18
55.9
18.8
16.7
6.3
2.2
1.80
25.7
16.9
25.5
22.2
9.7
2.73
Ik ben bang om fouten te maken
47.3
20.1
18.3
10.6
3.7
2.03
Ik ben nooit een fervente internetter geweest
30.7
21.6
25.9
14.2
7.5
2.46
Ik ben bezorgd om mijn privacy/veiligheid Ik vind het leuk om aan anderen uit te leggen wat ze met het internet allemaal kunnen doen Ik doe veel verschillende dingen op internet en ben niet bang om nieuwe dingen te proberen
13.1
14.3
26.9
31.5
14.2
3.19
11.0
11.1
29.3
28.0
20.5
3.36
4.7
8.4
21.8
33.4
31.8
3.80
Ik zit meer op het internet dan eigenlijk goed is Ik zou liever meer tijd willen besteden aan internetten dan ik nu doe
29.0
17.4
28.5
18.8
6.3
2.56
33.5
25.1
32.3
7.2
2.0
2.19
Ik zit op vaste tijden aan het internet
24.5
17.0
28.6
21.7
8.2
2.72
Ik begrijp het internet nog niet goed, maar blijf proberen Ik schaam me eigenlijk dat ik nog niet goed kan internetten Ik doe alleen de noodzakelijke toepassingen op internet
3
5
gemiddeld
26
Tabel 7.2. Stellingen, gemiddelden naar lidmaatschap Seniorweb lid
geen lid
Ik vind het fijn om te internetten
4.54
4.39
Ik vind internet een fantastisch medium
4.76
* 4.66 *
Ik ben blij dat er internet is
4.52
4.43
Als mijn computer kapot gaat mis ik hem enorm Ik vind dat er tegewoordig veel meer leuke dingen op internet te doen zijn dan vroeger
4.23
4.11
3.71
3.62
Behalve de noodzakelijke toepassingen vind ik internet tijdverspilling
1.91
2.15
*
Ik begrijp het internet nog niet goed, maar blijf proberen
2.28
2.11
*
Ik schaam me eigenlijk dat ik nog niet goed kan internetten
1.87
1.75
Ik doe alleen de noodzakelijke toepassingen op internet
2.69
2.76
Ik ben bang om fouten te maken
2.07
2.00
Ik ben nooit een fervente internetter geweest
2.44
2.48
Ik ben bezorgd om mijn privacy/veiligheid Ik vind het leuk om aan anderen uit te leggen wat ze met het internet allemaal kunnen doen Ik doe veel verschillende dingen op internet en ben niet bang om nieuwe dingen te proberen
3.13
3.24
3.51
3.25
3.87
3.74
Ik zit meer op het internet dan eigenlijk goed is
2.68
Ik zou liever meer tijd willen besteden aan internetten dan ik nu doe
2.34
Ik zit op vaste tijden aan het internet
2.82
* 2.08 * 2.65 *
*: verschil tussen leden en niet-leden significant
2.48
*
27
8. Ervaring De ervaring met het omgaan met computers en het surfen op het internet is de afgelopen jaren, ook bij vijftigplussers, gaandeweg gestegen. Het CBS houdt dit vanaf 2005 bij. In het Route50+ onderzoek is hierover een aantal vragen gesteld die identiek zijn aan de CBS-vragen. Dit maakt het mogelijk om in tabel 8.1 de historische ontwikkeling te volgen en met deze enquête te vergelijken. Daarbij hebben de percentages van het CBS betrekking op personen die over een internetaansluiting, respectievelijk een PC beschikken, waardoor de uitkomsten vergelijkbaar worden met het huidige onderzoek, waar immers ook alle respondenten een internetaansluiting hebben. Uit tabel 8.1 blijkt dat Route50+ meestal de CBS-trend volgt. Slechts bij het zelf programmeren en het comprimeren van bestanden is enige trendbreuk. Dit laatste is verklaarbaar uit het feit dat hiervoor vanaf Windows Vista geen aparte software als Winzip hoeft te worden gebruikt. De cijfers zijn een aanwijzing dat de uitkomsten van Route50+ representatief zijn voor de internetgebruiker. Tabel 8.1. Ervaring met PC’s en op het internet; CBS-gegevens in de tijd en uitkomsten Route50+; respondenten bij het CBS: mensen met een PC, respectievelijk een internetaansluiting. 2005
2006
2007
2008
2009
55-64 Zoekmachine gebruiken E-mail sturen met bijvoeging documenten Berichten op chatroom/nieuwsgroep/forum Mappen delen ivm uitwisselen muziek/film Webpagina ontwerpen Map of folder kopiëren/verplaatsen Kopiëren of plakken van informatie Eenvoudige form. gebruiken spreadsheet Mappen / bestanden comprimeren (zippen) Programmeren
90 75 5 4 7 71 65 38 31 6
91 79 9 5 7 60 66 37 36 5
92 79 11 7 9 72 65 39 32 7
91 79 14
65-74 Zoekmachine gebruiken E-mail sturen met bijvoeging documenten Berichten op chatroom/nieuwsgroep/forum Mappen delen ivm uitwisselen muziek/film Webpagina ontwerpen Map of folder kopiëren/verplaatsen Kopiëren of plakken van informatie Eenvoudige form. gebruiken spreadsheet Mappen / bestanden comprimeren (zippen) Programmeren
84 66 4 2 4 56 50 24 17 4
88 73 9 2 5 54 52 24 27 4
81 65 6 4 2 58 52 22 20 2
85 69 9
7 72 67 41 36 7
2 54 45 23 22 4
Route50+ 94 91 18 12 8 75 73 48 42 9
94 92 22 9 10 76 69 44 36 5
89 85 15 8 7 65 57 34 34 7
93 88 14 5 11 69 65 41 30 5
In tabel 8.2 komen alle ervaringsvragen aan de orde, ook de vervolgvraag of met geroutineerd is in deze activiteiten. Ook wordt gekeken in hoeverre bredere ervaring op het internet uit deze vragen kan worden voorspeld. Ervaring op het internet wordt hier geoperationaliseerd door het totaal aantal activiteiten dat in hoofdstuk 3 is genoemd. Gemiddeld zijn dat er 15,1 (onderste regel tabel 8.2). Inderdaad blijkt meer ervaring samen te gaan met een groter aantal activiteiten op het internet, en Wanneer met aangeeft routine te hebben is per regel het gemiddeld aantal activiteiten op het internet groter.
28
Tabel 8.2. Ervaring met computeractiviteiten en routine in computeractiviteiten en gemiddeld aantal activiteiten op het internet ervaring
routine
n
%
gem aantal activiteiten
n
%
gem. aantal activiteiten
Het opruimen van uw 'postvak in' van e-mail
1028
94.5
15.4
979
95.2
15.5
Een zoekmachine gebruiken om informatie te vinden
1019
93.7
15.4
930
91.3
15.9
Een e-mail sturen met bijgevoegde documenten Het overzetten van foto's van uw digitale camera naar uw computer
980
90.1
15.6
840
85.7
16.1
870
80.0
16.0
751
86.3
16.4
Een map of folder kopiëren of verplaatsen Het kopiëren of plakken van informatie in een document Het installeren van nieuwe apparatuur zoals een printer of modem Eenvoudige formules gebruiken in een spreadsheet (Excel)
789
72.5
16.3
636
80.6
16.9
725
66.6
16.6
601
82.9
17.1
682
62.7
16.2
390
57.2
17.1
455
41.8
17.3
332
73.0
17.3
Mappen of bestanden comprimeren bv. met WinZip Foto's delen met anderen via een webalbum (b.v. Picasa) Berichten achterlaten in chatroom, nieuwsgroep of op discussieforum
369
33.9
17.6
227
61.5
18.1
321
29.5
17.7
198
61.7
18.2
198
18.2
19.0
110
55.6
19.5
Eigen website maken/weblog bijhouden Mappen delen met anderen om muziek, films e.d. uit te wisselen
110
10.1
19.0
66
60.0
19.2
89
8.2
20.5
60
67.4
21.0
44
4.0
18.4
20
45.5
18.0
6
0.6
11.3
1088
100.0
15.1
Zelf een computerprogramma schrijven Geen van deze totaal
Tabel 8.3. Ervaring met activiteiten naar lidmaatschap Seniorweb Een e-mail sturen met bijgevoegde documenten Een zoekmachine gebruiken om informatie te vinden Een map of folder kopiëren of verplaatsen Het kopiëren of plakken van informatie in een document Het installeren van nieuwe apparatuur zoals een printer of modem Mappen of bestanden comprimeren bv. met WinZip Eenvoudige formules gebruiken in een spreadsheet (Excel) Berichten achterlaten in chatroom, nieuwsgroep of op discussieforum Mappen delen met anderen om muziek, films e.d. uit te wisselen Eigen website maken/weblog bijhouden Het opruimen van uw 'postvak in' van e-mail Het overzetten van foto's van uw digitale camera naar uw computer Foto's delen met anderen via een webalbum (b.v. Picasa) Zelf een computerprogramma schrijven Totaal aantal activiteiten (gemiddeld) *: statistisch significant verschil
lid 90.3 95.6 75.7 70.6 68.4 36.0 41.9
geen lid 89.9 92.3 70.2 63.8 58.6 32.4 41.7
17.7 7.9 11.7 95.6
18.6 8.3 9.0 93.7
* * * *
* 83.0 36.0 4.2 15.3
77.8 24.9 * 3.9 15.0
29
Zijn de leden van Seniorweb meer ervaren dan degenen die geen lid zijn? Tabel 8.3 suggereert dat dit wel het geval is. Met de grote meerderheid van de gevraagde handelingen hebben meer Seniorwebleden ervaring. Het totaal aantal activiteiten van Seniorwebleden ligt iets hoger dan bij niet-leden, maar dit verschil is niet significant. Tabel 8.4 beschrijft in welke mate mensen ervaring en moeite hebben met andere apparaten dan computers en in hoeverre dit voorspellend is voor het aantal activiteiten dat men op het internet doet (de kolom “activ”). Er is inderdaad sprake van duidelijke verschillen. Wie gemakkelijk een nieuw televisietoestel inregelt of muziek op een mp3-speler zet doet ook meer op het internet. Dit doet vermoeden dat affiniteit met techniek in het algemeen helpt bij het omgaan met het internet. Tabel 8.4. Ervaring met niet-computerapparatuur en gemiddeld aantal activiteiten op het internet nooit gedaan, lijkt me makkelijk % Een telefoonnummer van een bekende opslaan in uw mobiele telefoon Een treinkaartje kopen bij een kaartautomaat op het station De zenders op nieuw televisietoestel instellen Geld op een OV-chipkaart zetten Zorgen dat televisieprogramma op een bepaalde tijd wordt opgenomen (als u niet thuis bent)
activ.
nooit gedaan, lijkt me moeilijk %
activ.
wel eens gedaan, vind ik makkelijk %
activ.
wel eens gedaan, vind ik moeilijk %
activ.
3.5
12.3
7.3
11.1
81.6
15.8
7.6
13.2
17.4
14.0
11.1
12.6
64.6
15.9
6.9
14.6
5.6
13.5
23.0
13.1
51.7
16.2
19.8
15.0
43.5
15.5
19.5
13.1
34.3
15.9
2.8
14.8
20.9
14.8
20.0
13.4
53.1
15.9
6.0
15.3
8.5
13.5
12.2
12.1
72.0
15.9
7.4
14.3
Een SMS versturen met de mobiele telefoon Een Tomtom of andere routeplanner instellen om ergens naar toe te gaan
21.2
14.5
12.4
12.7
63.1
15.9
3.3
13.2
Muziek op mp3-speler zetten en beluisteren
35.8
15.3
35.6
13.1
25.1
17.5
3.5
16.6
