Rotterdam Grondstoffenhub
4 april 2011 Tammo Oegema
RTG003 4 april 2011
DEZE PRESENTATIE
• Voorstellen • Inleiding: grotere context • Recente onderzoeken & initiatieven • Rotterdam en langetermijnperspectief • Grondstoffen • Uitwerking Grondstoffenhub
© Len Munnik/IMSA A’dam:
Hoorn des Overvloeds? 2
EVEN VOORSTELLEN
• IMSA Amsterdam BV - 25 personen (+ associates) • Denktank duurzame ontwikkeling 1. Strategische advisering en issuemanagement 2. Maatschappelijk conflictresolutie (wasmiddelen, Waddengas, mosselen, 2e Maasvlakte) 3. Duurzaamheidsinitiatieven (zoutwaterlandbouw)
• Directeur Wouter van Dieren –
Publicatie Grenzen aan de Groei, 1972
–
Lid Club van Rome
• Bijdrage aan Langetermijnvisie Havenbedrijf Rotterdam: Rotterdamse havenoverslag in verschillende Club van Rome-scenario’s 2000 - 2100.
Towards a long-term vision for the Port of Rotterdam: looking for sustainable business opportunities
3
INLEIDING: GRONDSTOFFEN IN GROTERE CONTEXT
Belangrijkste globale risico’s: - Klimaatverandering - Begrotingscrises - Economische ongelijkheid - Geopolitieke conflicten - Extreme bewegelijkheid energieprijs
Ook hoog scoren: - Aanvoer (zoet) water - Voedselzekerheid - Extreme bewegelijkheid goederenprijzen World Economic Forum, 2011
4
BOODSCHAP VAN GRENZEN AAN DE GROEI
Interconnectie van problemen en oplossingen voor: • Landbouw en voeding • Grondstoffen • Bevolking • Water • Milieu-impact, w.o. klimaatverandering
World Economic Forum, 2011
5
GRONDSTOFFENGEBRUIK
• World III-model: Sterke samenhang tussen wereld-BNP en grondstoffengebruik • LT-onderzoek: Sterke samenhang tussen overslag in Rotterdam en wereld-BNP
6
RECENTE ONDERZOEKEN / CONFERENTIES / ...
• Scientific America (2009): Phosphorus, A Looming Crisis • VROM & BuZa: Schaarste en transitie: kennisvragen voor toekomstig beleid • M2i: Material Scarcity • Clingendael Instituut (2010): Enriching the Planet - Empowering Europe • Europees Parlement: Recycling ten behoeven vraag naar zeldzame grondstoffen • Club of Rome Climate Initiative/IMSA Amsterdam: Towards a long-term vision for the Port of Rotterdam 2010 - 2100: Resources • Word Economic Forum (2011): Global Risks 2011 • TNO: Tekort aan steeds meer • CBS, TNO, CML: Critical materials in the Dutch economy • TU Delft: Kennisnetwerk Grondstoffenhub i.o. • NWP (Netherlands Water Partnership): Fosfaat • Platform Landbouw, Innovatie en samenleving: Onvoldoende voedselvoorraden in EU • XploreLab (HbR + Prov ZH + Westland): Van Mainport-Greenport naar Growport 7
TOEKOMSTSCENARIO’S VOOR DE ZEER LANGE TERMIJN (TOT 2100) Business-as-usual scenario
Pollution Industrial output Food Population Resources
• Boodschap Grenzen aan de Groei vindt steeds meer erkenning • Europa: bijna geen eigen grondstoffen • No regret:
Stabilised world
grondstoffenrotonde • Locatie: logistiek + vervoersstromen + inventiviteit + ondernemerschap + open economie ⇒ Haven Rotterdam
1900 1920 1940 1960 1980 2000 2020 2040 2060 2080 2100 Source: Meadows, Limits to Growth - the 30-Year update, 2004 and PBL, 2009
8
RESERVES VAN NIET-HERNIEUWBARE MATERALEN BULK, EUROPA EN REST VAN DE WERELD
Verdeling
van
bewezen
reserves
over
de
werelddelen
anno
2006;
bron:
SERI,
2007
9
TYPES GRONDSTOFFEN MET SCHAARSTE-ASPECT IN EU-VERBAND Zeldzame metalen Au Gold Ag Silver Platinum Group: Pt Platinum Pd Palladium Rh Rhodium Ru Ruthenium Os Osmium Ir Iridium
Doping Agents
Bulk
Ga Li Mo No Hf Ta W Z RE
Metalen Cu Copper Mn Manganese Ni Nickel Sn Tin Zn Zinc Fe Iron (Steel) Al Aluminium
Gallium Lithium Molybdenum Niobium Hafnium Tantalum Tungsten Zirconium Rare Earths
• Relatief kleine volumes • Mogelijk kritisch op korte termijn • Lokale milieu-effecten
Landbouw P Phosphate
Brandstoffen Coal* Lignite Oil* Uranium
Overig Sand Rock Salt
• Grote volumina • Mogelijk kritisch op lange termijn • Grote milieu-effecten 10
DUURZAME TOEPASSINGEN EN MOGELIJKE KRITISCHE STOFFEN
Brandstofcel
Pt
Pd
Co
RE
Hybride auto’s
Ag
PGM
Sm
Nd
Zonnecellen (PV)
Si
Ag
In
Ga
Geconcentreerde zonnekracht (spiegels)
Ag
Au
Opslag electriciteit (batterijen)
Zn
Li
Ta
Co
Efficiënte verlichting (LED)
RE
In
Ga
Emissiereductie (katalysatoren))
Ag
PGM
RE
Mogelijk kritisch:
< 5 jaar
< 10 jaar 11
VOORBEELD: LITHIUM
2008 productie
2050 cumulatieve vraag
Reserve
Kleine batterijen, met recycling Grotere batterijen, zonder recycling
Geen echte limiet vanuit reserves,
Vermoedde reserves
maar productie zal enorm toenemen Recycling vrijwel noodzakelijke optie Maar wel heel lastig ! 12
MILIEU-IMPACT (METALEN): BROEIKASPOTENTIEEL & AFVAL Oppervlaktes zijn indicatie voor volumina De getallen geven een indicatie van de impact in kilogrammen per kilo geproduceerd eindproduct
Broeikaspotentieel
22
3.3 Wereldproductie
4.5
29
Vast afval Aluminum
4.6
36
17 Titanium
2.1
11
15
65
Lood
Nikkel
64 Zink
100.000 kton Koper 1.000.000 kton 2.000.000 kton
© IMSA, 2010, naar: USGS (2009) en Norgate (2007)
13
GRONDSTOFFENHUB: UITWERKING
Uitwerking is nog niet uitgekristalliseerd Nodig zijn zeker: 1. Ondernemerschap en zakenmodellen 2. Opzetten / ontsluiten / ontwikkelen kennis grondstoffen 3. Draagvlak in Havenbedrijf / Rotterdam / verladers etc. 4. Beleid & politiek 5. Coalities
14
UITWERKING 1 - ONDERNEMERSCHAP + VOORBEELDEN
Bestaande initiatieven
Nieuwe initiatieven
Materiaalrecycling: • Schillen ⇒ GFT
Materiaalrecycling: • Verpakkingen: Nespresso-cups • Van Gansewinkel: fosfaat • Sita (R’dam): kunststofverpakkingsafval • ...
• • • •
Papier Schroot Glas Bierflesjes, frisdrankflesjes
Productrecycling: • Desso, InterfaceFLOR: tapijt (CtoC) • Herman Miller, Steelcase: stoelen (CtoC) • Containers • CO2 (kassen Westland)
Productrecycling: • Van Gansewinkel-papier (CtoC) • EOR (CO2-injectie zeebodem) • ....
15
UITWERKING 1 - ZAKENMODELLEN Voorbeeld: Nespresso Consumentenzak v lege cups
TNT-transport...
Product Consumentenproduct
Materiaal Aluminium
Betrokken partijen
AluCycleTM (Internet) winkel
...naar Recycling
Winkel Transporteur Recyclingindustrie
Succesfactoren Exclusiviteit ICT
www.ecolaboration.com
16
UITWERKING 1 - ZAKENMODELLEN Voorbeeld: Van Gansewinkel CtoC-papier Inzamelen
Beveiligd transport
Product Business-to-Business
Materiaal Papier
Betrokken partijen
Destra Data Tissueproducten
Vernietiging
Van Gansewinkel Transporteur Papierverwerking
Succesfactoren Beveiliging
www.destradata.nl
17
UITWERKING 1 - ZAKENMODELLEN
Voorbeeld: hergebruik container In gebruik
Opslag
Product Business-to-Business
Materiaal Staal
Betrokken partijen Containerterminals Havenbedrijven
Succesfactoren Standaardisering Lange levensduur (10-100 jaar) Alternatief gebruik (woning)
18
UITWERKING 1 - ZAKENMODELLEN TECHNICAL CYCLE: MIRRA CHAIR - Herman Miller
PRODUCTION
PURCHASE AND USE
REPOLYMERIZATION
TAKE-BACK
DISASSEMBLY
De Mirra Chair is a Herman Miller product
19
UITWERKING 1 - ZAKENMODELLEN
20
UITWERKING 1 - ZAKENMODELLEN
Technical cycle: Desso
21
UITWERKING 1 - ZAKENMODELLEN
22
UITWERKING 2 - KENNISONTWIKKELING
Dimensies: Type tekort, groepen resources
Fysiek
Economisch
Geo-politiek
Voorraden olie?
Teerzand / schaliegas???
Spanningen te over
Landbouwgrond Productiviteit Extreem weer
Ontwikkelingsvraagstukken
Fysieke tekorten o.m. door high tech-vraag
Grote prijsschokken, alternatieven?
Spanningen China etc.
Bevolkindsdruk Klimaatverandering Extreem weer
Markten?
Midden-Oosten
Energie
Voedsel
Mineralen/ metalen Water
Bron: PBL, 2011, Scarcity in a sea of plenty ? 23
UITWERKING 2 - KENNISONTWIKKELING
• Beslisboom ontwikkelen • Voor kritische materialen: – Volumina, absolute / relatieve / geopolitieke schaarste – Overige duurzaamheidsaspecten – Systeemeffecten, terugkoppelingen – ‘Kringloop’ nu ? Meest ‘logische’ schaal voor kringloop – Verwachte substitutiemogelijkheden – Technologische schaalsprongen – Wet- en regelgeving die recycling de facto blokkeren – Hulp nodig bij introductie / overwinnen marktimperfecties etc.? – Bruikbare cyclische zakenmodellen • Faciliteiten nodig in Europa / Nederland / Rotterdam / .... 24
UITWERKING 3 - DRAAGVLAK
• Welke faciliteiten zijn nodig in de haven? • Welke organisatiemodellen horen daar bij? • Moeten we NU wat, of kan dat later ook nog? • Wat doet Havenbedrijf Rotterdam? • Wat doen verladers? • Implicaties voor vervoersstromen / modal split / milieu • Herdefinitie duurzaamheidsbeleid HbR
25
UITWERKING 4 - BELEID & POLITIEK
• Nagaan welke wet- en regelgeving ontwikkeling grondstoffenhub in de weg staan • Idem voor subsidieregelingen • Generiek: optie voor exportverboden • Wat te doen als niet iedereen zich aan spelregels vrije wereldhandel houdt? • Strategische opslagmogelijkheden • Wat te doen als voorraden die essentieel voor Nederland zijn te klein blijken? • Nadenken over verhouding WTO - grondstoffenhub • Duurzaam inkopen - stimulering secundair gebruik 26
UITWERKING 5 - COALITIES
Grondstoffenhub is vrijwel van nature een samenwerkingskwestie Niet alleen vertrouwde volumestromen, ook: voeding, gassen, water Denk aan mogelijke coalities met NGO’s: – Rotterdam Climate Initiative / CATO – Vereniging Afvalbedrijven – Materials Pooling (Cradle to Cradle) – Rotterdam - Westland (Growport) – ...
27
Initiatieven - Voorbeelden
28
Havenbedrijf Rotterdam: • P. van Essen
Dank voor uw aandacht
• J.J Feenstra • H. Du Mez • K. De Mooij
[email protected] www.imsa.nl
