Wandelroute 4
4
Rondje Essche Stroom
De Essche Stroom, een traag stromende, gekanaliseerde beek, is genoemd naar het dorpje Esch. De beek begint bij Oisterwijk, waar de Voorste en de Achterste Stroom samenkomen. Na amper twaalf kilometer mondt de beek bij Halder in de gemeente Sint-Michielsgestel in de Dommel uit. Onderweg voegen de Rosep en de ‘Kleine Aa of Dommeltje’ zich bij de Essche Stroom. Bij Kasteel Nemerlaer mondt de Nemer in de Essche Stroom.
Tot vijftig jaar geleden was de Essche Stroom minstens twee keer zo lang. Het was een ondiep riviertje met hier en daar een flinke stroomversnelling. Totdat het landschap grondig werd aangepakt tussen 1960 en 1965: meanders werden dichtgegooid, de beek verbreed en verdiept. Kaden en stuwen moesten het water in toom houden. Hoogteverschillen en houtwallen verdwenen ten behoeve van de landbouw. Wie nu langs de Essche Stroom loopt, ziet afgesneden meanders en dijklichamen. Van de Nemer is slechts een piepklein, onbeduidend stroompje overgebleven; u komt het tegen bij de stuw en op de Kasteellaan van Nemerlaer.
De vroegere werkzaamheden staan haaks op het huidige waterbeleid, dat juist gericht is op beekherstel. Door beken hun natuurlijke loop terug te geven, met meer kronkels en een smallere bedding, zal het water sneller stromen en bochten gaan uitschuren. Water en natuur krijgen weer vrij spel, zo ook bij de Essche Stroom. Het landschap gaat de komende decennia flink op de schop. Vooral in het beekdal ten zuiden van Esch staan grote herinrichtingsprojecten op stapel: de oude beekloop wordt hersteld, de water- en bodemkwaliteit wordt verbeterd en vissen moeten weer naar de bron kunnen trekken. Boerenland biedt straks ruimte aan waterberging, natuur en recreatie.
19
Praktische informatie Rondwandeling Een afwisselende rondwandeling langs de beken Essche Stroom en ‘Kleine Aa of Dommeltje’. U passeert verschillende locaties die zijn ingericht met nieuwe natuur. Verder wandelt u door bos en langs hei in de Kampina, over Landgoed Nemerlaer en langs kasteel Nemerlaer. De route voert over onverharde kades en zandpaden en over verharde landbouwweggetjes. Toegankelijkheid Honden zijn aangelijnd toegestaan. Lengte 18 km, inkorten niet mogelijk. Start- en eindpunt van de route Parkeerterrein bij de toegang tot de Kasteellaan bij Kasteel Nemerlaer, ‘t Eind in Haaren. Parkeren Parkeerterrein bij de toegang tot de Kasteellaan bij Kasteel Nemerlaer, ‘t Eind in Haaren. Bij drukte voldoende parkeergelegenheid in omgeving. Bereikbaarheid startpunt met OV Van station Tilburg of station ’s-Hertogenbosch buslijn 140, halte Kasteellaan, (dagelijks 1 x per uur). Eten en drinken Haaren, ’t Eind, Herberg van Boxtel, www.herbergvanboxtel.nl Haaren, ’t Eind, Pannekoekenhuis Belveren, www.pannekoekenhuisbelveren.nl Esch, Restaurant Het Pannenkoekenbos, www.hetpannenkoekenbos.nl.
Openbaar vervoer onderweg Esch, buurtbus 203, minimaal 1 uur van tevoren reserveren, tel. 013 - 5499996. 20
Topografische ondergrond (c) Topografische Dienst Kadaster Emmen
Wandelroute 4
= 1 km
lengte 18 km
21
Nieuwe meanders in het gebied Ruiting
Routebeschrijving
Kijkpunten
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
A Ruiting Samen met de familie Van de Sande heeft Waterschap De Dommel in 2006 in het gebied Ruiting twaalf hectare van hun landbouwgrond omgevormd tot natuurgebied. De kade is verlaagd, zodat het nieuwe natuurgebied bij hoog water deels onder water staat. Tegelijkertijd is de verontreinigde bodem van de oude loop van de Essche Stroom gesaneerd. Dankzij nieuw aangelegde poelen en beplanting krijgen de das en de salamander meer ruimte om zich te verplaatsen in het landschap. Dit project in het gebied Ruiting is een voorbeeld voor de andere nog uit te voeren projecten in deze regio.
22
Vanaf uitrit Kasteellaan RA, grasberm langs asfaltweg ri Boxtel Even verder oversteken en asfaltweg verder volgen Vóór bord ‘wegversmalling 150 m’ LA, zandweg Blijf RD onverharde weg volgen, zijwegen negeren Na 3 km op asfaltweg RD In flauwe bocht naar L gaat u RA omlaag langs een groenmetalen kast, graspad Na 150 meter LA loopplank over Op dijk RA Aan waterkant LA, kade langs Essche Stroom Kade RD blijven volgen tot in Esch RA stuw oversteken Aan overzijde LA naar brug Bij brug RA bebouwde kom van Esch in Volg de weg RA LA over Marktplein naar de kerk Vóór kerk RA, Groenweg Aan het eind LA, De Venakker In bocht naar L gaat u RA fietspad op, Smaldijkje
B Eenheid Esch - Essche Stroom De omgeving rond het dorp Esch zal er rond het jaar 2030 heel anders uitzien. Nu zijn de dorpelingen zich amper bewust van de aanwezigheid van de Essche Stroom. Als straks de kades langs de beek zijn verplaatst, vormen dorp en beek weer een eenheid. Om de vissen meer bewegingsvrijheid te geven komt er bij de stuw een
Kampina Huisven
C Vennen op Kampina Ruim een eeuw geleden zijn er heel veel Brabantse vennen verdwenen, omdat de gronden op grote schaal werden ontgonnen. Gelukkig greep Natuurmonumenten als beheerder van de Kampina in: de vennen werden uitgebaggerd, de oevers geplagd en de bomen aan de oevers gekapt. De wind heeft nu vrij spel over het water, dat dankzij meer licht voedselrijker is geworden. Daardoor leven er nu weer salamanders. Moerashertshooi, zonnedauw, oeverkruid en veenbes gedijen er goed.
Karpervissers
Jens Struijk
vispassage of de stuw wordt verwijderd, omdat hij door de hermeandering overbodig is geworden. Een ambitieus plan, waarbij ook het Essche Loopje ten oosten van het dorp wordt betrokken, verandert het laaggelegen land achter het dorp in een waterbergingsgebied. Uitvoering van de plannen vindt plaats in nauwe samenwerking met de dorpsbewoners, gemeente en het waterschap.
19 Einde fietspad RA, Koningsweg 20 Voorrangsweg oversteken en asfaltweg RD ri fkp 89, Nergena 21 Op driesprong LA, Nergena 22 Op splitsing R aanhouden, nog steeds Nergena 23 Op driesprong met Dennendreef RD 24 Aan het eind oversteken en RD zand weg op, Kromakker 25 Op asfaltweg LA spoor oversteken 26 Na overweg gelijk RA onverharde weg op, Vinkenberg 27 Aan het eind RA, zandweg 28. Brug oversteken en gelijk RA 29 Door klaphek terrein van Natuur monumenten betreden, blauwe route volgen 30 Graspad slingert langs de Kleine Aa 31 Door klaphek blauwe route langs Kleine Aa blijven volgen 32 Kort voor spoorlijn LA, akkerrand aanhouden 33 Op asfaltweg RA en gelijk LA, Het Loo 34 Waar asfalt eindigt RD onverharde weg met fietspad volgen 35 Op driesprong RD door klaphek 36 Begrazingsgebied Kampina betreden, nog steeds blauwe route
23
37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69
24
Op splitsing LA, onverhard pad Na vennetje buigt pad naar R Op driesprong vóór groot ven RA, witte route Pad gaat tussen twee vennen door Bij bordje ‘Groot Huisven’ RA Na 100 meter op driesprong LA Op splitsing R aanhouden Op volgende splitsing met routepaaltje LA, witte route verlaten Op brede zandweg voor ruiters en aan- gespannen wagens RA Eerste pad LA langs bordje ‘Kampina’ Op splitsing van paden R aanhouden Zandpad gaat langs het Palingven Door klaphek en RA breder pad volgen Op kruising en fkp 45 RD zandweg met fietspad volgen Riviertje de Rosep oversteken en RD Aan het eind LA, zandweg met fietspad Op kruising RA, Nemelaerweg Op asfaltweg RD, Nemelaerweg Voorbij Hoeve Kievitsblek LA Langs slagboom Landgoed Nemerlaer, gele route Gelijk op splitsing L aanhouden Op driesprong RD Houten bruggetje over en RA Pad RD volgen richting spoor Onbewaakte overweg voorzichtig oversteken! Aan waterkant LA RA via stuw Essche Stroom oversteken Aan overzijde LA Volg onverhard pad RA, blauwe route Bruggetje over en pad verder volgen Aan het eind RA, halfverharde weg Bij kasteelpoort LA, lange laan Kasteellaan aflopen tot parkeerplaats.
D Nemer in ere hersteld Tijdens de landinrichting van de jaren ’60 uit de vorige eeuw is het beekje de Nemer in verval geraakt. Samen met Brabants Landschap herstelde Waterschap De Dommel de oude situatie. In de zomer van 2007 is de Nemer uitgebaggerd, waarbij het beekje werd doorgetrokken en aansluiting kreeg op de Essche Stroom. Net zoals vroeger. Tevens krijgt de Nemer een vispassage met vistrappen. Zo kunnen vissen straks weer vrij rond zwemmen zonder last te hebben van onnatuurlijke barrières. Het opschonen van de waterbodem zorgt ervoor dat verontreiniging van de Nemer voorbij is.
Kamsalamander
E Kasteel Nemerlaer Dit 14e eeuwse kasteel ligt op een uitgestrekt landgoed van 116 hectare. De naam is herleid van de beek de Nemer. ‘Laer’ was vroeger een open plek in het bos. Het kasteel is eeuwenlang bewoond door adellijke families. Vroeger zou het er gespookt hebben. Het spook waart - tot op de dag van vandaag - rond in de geest van een jonkvrouw, die door haar man werd vermoord. Tegenwoordig is het kasteel in handen van Stichting Kasteel Nemerlaer, die er cursussen, exposities en concerten organiseert. In het kasteel woont ook de verhalenvertelster Carole Vos, weduwe van schrijver/uitgever Anton van Oirschot.
Landgoed Nemerlaer
25
