Rondetafelgesprek Discussiegroep Participatiesamenleving verslag discussiegroep datum discussieleider aantal deelnemers locatie
: Vrijwilligers (groep 2) : 26 februari 2014 : Ruth van der Meulen (WB-raadslid) : 20 : Gerrit Komrij College
Inleiding Mevrouw Van der Meulen – hierna te noemen voorzitter – heet allen welkom. Ze deelt mee dat zij raadslid voor Winterswijks Belang is en als discussieleider van deze groep zal optreden. Het thema is vrijwilligers en de definitie van vrijwilliger is ‘iemand die op vrijwillige basis iets voor een ander doet, meestal buiten een regulier dienstverband en meestal zonder een passende betaling’. Het is daarbij van belang om een onderscheid te maken tussen een vrijwilliger en een mantelzorger; een mantelzorger is iemand die iets doet vanuit een relatie met een ander, meestal een familieband. Er kunnen vele voorbeelden van vrijwilligerswerk genoemd worden en in de participatiemaatschappij gaan vrijwilligers een steeds grotere rol spelen. Om die reden is het de bedoeling om in deze groep over dit thema te discussiëren. Stelling 1 : Meedoen is winst voor iedereen De voorzitter geeft een korte toelichting op de stelling. Vrijwilligers zijn het cement voor onze samenleving. Vrijwilligerswerk geeft een voldaan gevoel voor alle partijen, bouwt netwerken op, laat mensen onvermoede talenten ontplooien en geeft veel mensen afwisseling en structuur in hun bestaan. De vrijwilliger doet zelf mee in de maatschappij en maakt vaak ook mogelijk dat een ander meedoet. Dus winst voor iedereen. En als wij dat vinden, mag je dat dan ook afdwingen. De huidige vrijwilligers hebben we daartoe nauwelijks hoeven te bewegen, de groep die wij nu willen aanspreken zullen we enorm moeten uitdagen en wellicht moeten dwingen. Iedereen kan iets maar de vraag is of je mensen mag dwingen omdat het voor iedereen winst oplevert, bijv. als voorwaarde bij een uitkering. Reactie 1: Je mag mensen aanmoedigen maar het moet geen dwang worden, vrijwilligerswerk moet vrijwillig blijven; inspireren is heel goed. Dus eens met de stelling. Reactie 2: Eens met de stelling maar niet eens met de vorige spreker. Als de samenleving iets voor jou doet, mag je best iets terug doen Reactie 3: Eigenlijk wel met elkaar eens maar je moet niet straffen via de bijstandsuitkering. Voorzitter: Straf en dwang gaan wel heel erg ver. Je kunt ook stellen dat we de verantwoordelijkheid moeten voelen om iets terug te doen. Reactie 4: Door de veranderende wetgeving zullen ook de motieven om vrijwilligerswerk te doen veranderen. Nu gaat het vooral nog om een ander te helpen maar in de toekomst zal het motief misschien zelfontplooiïng of loopbaanontwikkeling zijn. Dat zal een nieuwe groep van vrijwilligers aantrekken. Als gemeente en vrijwilligersorganisaties moet je kijken waarop je mensen kunt aanspreken en aldus ontstaan mogelijk allerlei mooie nieuwe vrijwilligersinitiatieven waarmee je andere groepen bereikt. Reactie 5: Ook eens met de stelling maar er zijn wel grote verschillen in soorten vrijwilligers. Bijv. corsobouwers die al maanden druk zijn en mensen die alleen maar een dag komen plakken. Een ander punt is dat vrijwilligerswerk regulier werk niet mag verdringen. Voorzitter: Dit laatste punt komt bij één van de volgende stellingen nog aan de orde.
1
Ze wil graag weten of de aanwezigen het eens zijn met de stelling dat vrijwilligerswerk ook winst is voor mensen, die eenzaam zijn en zich gelukkiger zouden voelen als ze mee zouden doen. Reactie 6: Helemaal mee eens. Mensen hebben soms een duwtje nodig om vrijwilliger te worden. Als ze eenmaal vrijwilligerswerk doen, krijgen ze heel veel hiervoor terug. De eigen creativiteit wordt aangesproken, meer contacten met anderen en het sociale netwerk wordt verbreed. Het brengt eigenlijk alleen maar geluk. Ervaring met eigen vader die met de VUT ging en door een buurvrouw gestimuleerd werd om chauffeur van een gehandicaptenbus te worden. Dat gaf hem een heel goed gevoel en ook zijn sociaal netwerk werd hierdoor vergroot. Reactie 7: Wil wel een kanttekening hierbij plaatsen. Er is in Winterswijk al een behoorlijke groep mensen die eenzaam zijn en geen netwerk hebben. Als je deze mensen vrijwilligerswerk laat doen en als zij geen eigenwaarde kunnen ontlenen aan hun status, kunnen andere vrijwilligers juist erg bedreigend overkomen omdat deze vrijwilligers vaak goed uit hun woorden kunnen komen en een goede baan hebben gehad. Hierdoor voelen deze vrijwilligers zich helemaal een kneus. De kans dat deze mensen zich gaan terugtrekken wordt hierdoor alleen maar groter. Daarom is het vooral voor deze groep lastig om goed vrijwilligerswerk te vinden. Reactie 8: Heeft ervaring in het werken met mensen in een sociaal isolement en merkt dat mensen die zelf uit een sociaal isolement zijn gehaald zich graag inzetten om op basis van hun ervaringen weer anderen te helpen. De voorzitter sluit de discussie over deze stelling af en vraagt iedereen om over de stelling te stemmen. Uitslag stemming: 20 eens / 0 oneens
Stelling 2 : Omdat mensen steeds meer en steeds langer werken, hebben ze geen of minder tijd voor vrijwilligerswerk De voorzitter geeft weer een korte toelichting op de stelling. We hebben te maken met een latere pensioenleeftijd, een grotere arbeidsparticipatie van vrouwen, oplopende werkeloosheid, een grote groep Wajonger’s en mensen steeds ouder worden. Hierdoor wordt het potentieel voor vrijwilligerswerk steeds groter. In Winterswijk is de grootste groep vrijwilligers boven de 65 jaar en heeft 21% van de vrijwilligers een fulltime baan. Slechts 2 tot 3 % van de vrijwilligers zijn mensen die werkeloos zijn. Dit betekent dat veel meer fulltime werkenden vrijwilliger zijn dan werkelozen. Is het dan wel zo dat het hebben van een betaalde baan en het langer doorwerken de deelname aan vrijwilligerswerk in de weg staat of heeft dat geen of weinig verband met elkaar ? Verwachten we van mensen die een baan hebben dat ze vrijwilligerswerk doen ? Mogen we werkende ouders van kinderen vragen om mee te draaien op school of op de sportclub ? Hangt het met elkaar samen, beïnvloedt het elkaar en mag het elkaar beïnvloeden ? Dat zijn de vragen die onder dit thema vallen. Reactie 1 : Je zou inderdaad verwachten dat mensen die veel werken minder tijd hebben maar uit ervaring kan spreekster zeggen dat juist mensen met een fulltime baan en soms nog meer activiteiten vrijwilligerswerk doen. Ze is zelf werkzaam bij stichting Welzijn Winterswijk en werkt daar samen met 40 vrijwilligers w.o. veel jongeren waarvan een aantal fulltime werkt en ook nog een studie doet. Ook bij ouderen zie je dat actieve mensen zo actief zijn dat ze zeven dagen per week druk zijn. Reactie 2: Je ziet dat mensen die werken en bijv. een gezin hebben wel vrijwilligerswerk willen doen maar niet meer het ouderwetse vrijwilligerswerk op een vast moment. Zij voelen veel meer voor flexibel vrijwilligerswerk. Het is goed om daar in de toekomst rekening mee te houden.
De voorzitter merkt op dat ook uit publicaties blijkt dat mensen niet meer echt commitment willen geven om op een bepaald vast moment vrijwilligerswerk te doen. Dat betekent dat organisaties die met vrijwilligers werken zich hierop moeten instellen. Reactie 3: Deze constatering betekent dat er nog een enorm potentieel aan mogelijke vrijwilligers is. Uit het betreffende rapport blijkt ook dat 9 % wel wil maar niet de mogelijkheid heeft om vrijwilligerswerk te doen. Plus al die mensen die geen baan hebben en nog niet actief zijn. Dat is dus het goede nieuws. De voorzitter stelt naar aanleiding van deze constatering de vraag hoe je deze mensen zou kunnen bereiken. Reactie 4: Spreekster brengt naar voren dat ze altijd gewerkt heeft en binnenkort zal stoppen. Ze is daarom op zoek naar vrijwilligerswerk maar dat is nog niet zo eenvoudig. Ze heeft op de website van de gemeente Winterswijk gekeken maar daar is niets te vinden over een vrijwilligerscentrale. Reactie 5: Het doen van vrijwilligerswerk heeft ook veel met opvoeding te maken. Bij spreker thuis was vader lid van de toneelvereniging, dus ging iedereen naar de toneelvereniging. Maar als je er niet mee bent opgegroeid, is het moeilijk om je dit eigen te maken. De voorzitter merkt op dat dit inderdaad ook een belemmering kan zijn. Dat blijkt ook uit cijfers. Heel vaak blijken kinderen van ouders die veel vrijwilligerswerk doen ook zelf vrijwilligerswerk gaan doen. Ze stelt voor om over de stelling te stemmen. Uitslag stemming : 3 eens / 17 oneens
Stelling 3: De gemeente moet organisaties ondersteunen in het opnemen van mensen. De voorzitter geeft weer een korte toelichting op de stelling. Vraag en aanbod zal bij elkaar gebracht moeten worden, Nu is het zo dat organisaties zelf in hun vrijwilligers voorzien. De gemeente speelt daarin geen enkele rol. Wat vindt u ervan als gezegd wordt: bij participeren in de samenleving hoort een organisatie die daarbij helpt en bemiddelt ? Is dat een taak van de gemeente of moeten organisaties die vrijwilligers nodig hebben dat zelf maar doen. Niet alleen organisaties die vrijwilligers nodig hebben maar andersom ook mensen die vrijwilligerswerk zoeken. M.a.w. laten we dit aan de markt over of moet de gemeente zich hierin actief opstellen ? Reactie 1 : Spreekster vindt niet zozeer dat de gemeente dit moet doen maar er moet wel iets komen. Het vrijwilligerswerk in Winterswijk moet een echt gezicht krijgen. Zelf werkt ze voor de stichting Welzijn en het Sociaal team en dat is een samenwerkingsverband tussen gemeente, het Zorgloket, de Post, Iriszorg, Radar etc. Eén van de thema’s die bij dit team hoog op de agenda staat is het vrijwilligerswerk. Ze is bezig met het schrijven van een projectplan en daarin zal het opzetten van een vrijwilligerscoördinatiepunt zeker worden opgenomen. Dat zou ook door vrijwilligers gerund kunnen worden en ze voorziet daarin een belangrijke rol voor de Winterswijkse Uitdaging en Club Vooruit. Er zijn in Winterswijk heel veel verenigingen en organisaties die met vrijwilligers werken; je moet dit veel meer bundelen zodat je elkaar weet te vinden en dat zou vanuit een centraal coördinatiepunt heel goed kunnen werken. Het zou voor mensen die vrijwilligerswerk zoeken ook prettig zijn om bij één punt terecht te kunnen. Spreekster is daarom een groot voorstander van één centraal punt én voor organisaties én voor vrijwilligers. De voorzitter voegt toe dat de gemeente dit niet per se zelf hoeft uit te voeren maar zou wel een faciliterende rol kunnen spelen door bijv. ruimte beschikbaar te stellen of het secretariaat te faciliteren. Reactie 2 : Spreekster kent een organisatie Nederland Cares die in verschillende gemeenten flexibel vrijwilligerswerk regelt en daarbij nauw met het bedrijfsleven samenwerkt. Bedrijven kunnen afspraken met deze organisatie maken over het doen van vrijwilligerswerk door 3
medewerkers. Medewerkers kunnen bijvoorbeeld aangeven dat ze zich bijv. 3 keer per jaar willen inzetten als vrijwilliger en het bedrijf financiert deze inzet. De voorzitter ziet dit als een mooi initiatief en vraagt nog een keer naar de naam van de organisatie. Spreekster antwoordt dat de naam van de organisatie Nederland Cares is en er ook verschillende plaatselijke afdelingen zijn zoals Amsterdam Cares en Arnhem Cares. Reactie 3 : Opgemerkt wordt dat er op de site van de gemeente Winterswijk een verwijzing naar vrijwilligerswerk staat. Spreekster heeft een paar keer een oproep geplaatst en ook enkele mailtjes gestuurd maar ze heeft geen enkele reactie hierop ontvangen. Dus dat werk niet en dat is erg jammer. Reactie 4: Persoonlijk contact is voor vrijwilligers ook erg belangrijk. De digitale weg is voor een eerste contact wel handig maar persoonlijk contact zoals dit bij De Post gebeurd mensen opvangen en doorverwijzen - is ook heel prettig. De voorzitter deelt deze mening en merkt op dat dit het begin is van de opbouw van een eigen netwerk. Ze brengt de stelling in stemming. Uitslag stemming : 19 eens / 1 oneens
Stelling 4 : Vrijwilligerswerk verdringt regulier werk De voorzitter geeft opnieuw een korte toelichting op de stelling. Naarmate we meer moeten bezuinigen, bestaat de kans dat werk dat eerst door een betaalde kracht werd gedaan nu door een vrijwilliger wordt uitgevoerd. Betekent dat ook dat het vrijwilligerswerk een betaalde kracht verdringt ? In onze maatschappij is ieder werk dat we konden wegbezuinigen ook wegbezuinigd, geautomatiseerd of verplaatst naar het buitenland. Aan de andere kant staan er heel veel mensen werkeloos aan de kant. Voor veel mensen zal dit ook de toekomst worden. We doen allemaal mee maar niet voor iedereen is er betaald werk. Participeren door iets te doen voor de samenleving in plaats van een baan. Wellicht zal een grote groep mensen in de toekomst nooit meer een betaalde baan vinden. Volgens het kabinet is een betaalde baan de hoogste graad van participatie aan de samenleving maar is dat wel reëel ? Kunnen we zeggen dat participeren iets anders is dan een betaalde baan ? Reactie 1 : Spreekster denkt dat we weer terug gaan naar de oude Melkert-banen, een soort veredeld vrijwilligerswerk. Daar stond dan wel iets tegenover. Wat je nu wel ziet, is dat er een soort vrijwilligersvergoeding wordt gegeven in de vorm van een bijdrage van maximaal € 1500 op jaarbasis. Ze noemt de heer Klanderman als bekend voorbeeld; hij was blij met het werk en de vergoeding en stichting Welzijn idem dito. Het mes snijdt dan aan twee kanten. Het mag het reguliere werk niet verdringen maar er zal wel steeds meer met vrijwilligers worden gewerkt. Reactie 2 : Heel veel regulier werk verdwijnt door bezuinigingen terwijl we toch vinden dat het werk moet gebeuren. Dat is de essentie van de participatiesamenleving. We hebben geen geld meer om het betaald te doen, dus moet het onbetaald. De voorzitter verwijst naar de “400-euro”-banen in Duitsland die hiermee vergelijkbaar zijn. Het uitvoeren van werk dat we heel erg nuttig vinden maar waarvoor geen geld meer is. En of nu gaat om een vergoeding van € 200 of € 400, dat is niet zo belangrijk. De vraag is of we hier achter kunnen staan. Er zijn mensen die vinden dat dit niet kan en al het werk dat nu betaald wordt ook betaald moet blijven. Reactie 3 : Spreekster werkt zelf met zorgvrijwilligers ter ondersteuning van mantelzorgers. Als het echter gaat om echt verpleegkundige of zorgverlenende taken, dan doen zij dat beslist niet. Het hangt ook af van de betreffende organisaties die dit goed moeten bewaken. Het is ook belangrijk dat vrijwilligers hun werk met plezier kunnen doen en geen taken uitvoeren die zij niet aan kunnen. Het is een taak van de organisatie om de vrijwilligers daarbij goed te
ondersteunen en te beschermen. Dit laatste betekent ook dat zij tegen een vrijwilliger moeten kunnen zeggen dat een taak te zwaar is. De voorzitter vraagt of spreekster daarmee bedoeld dat professioneel werk ook professioneel moet blijven. Dus het werk waarvoor mensen zijn opgeleid laten doen door een professional en ander werk door vrijwilligers ? Reactie 4 : Inderdaad. Licht verzorgend werk kan door vrijwilligers gedaan worden, tenminste als een vrijwilliger dat ook leuk vindt en aan kan. Het zou jammer zijn dat het professionele werk op deze manier wordt verdrongen. Aan de andere kant zijn er ook projecten waarbij vrijwilligers, mantelzorgers en beroepskrachten samen werken. Als dit goed met elkaar in balans is, is dit een prima aanpak. Reactie 5 : Spreekster is het voor een belangrijk deel eens met de vorige spreekster. De afgelopen 10 jaar werden er in de ambulante begeleiding heel veel taken gedaan die ook en misschien zelfs beter door vrijwilligers uitgevoerd hadden kunnen worden, omdat de relatie tussen deelnemer en vrijwilliger een ander karakter heeft. Zo zou je kunnen overwegen om in een gezin met heel veel problemen alle hulpverleners aan de kant te zetten en in plaats hiervan een vrijwilliger in te zetten. Daarmee wil ze niet zeggen dat professionele hulp niet nodig is maar je kunt er eens op een andere manier naar kijken. Reactie 6 : Alles wordt nu op één hoop gegooid maar er zijn zoveel verschillende soorten vrijwilligerswerk dat je deze stelling niet zo maar kunt beantwoorden. Volgens de voorzitter is het werken met stellingen meestal vaak heel erg zwart wit. De gemeente wil graag informatie van de deelnemers en als je heel sterk gaat nuanceren, kun je niets met de reacties. Daarom worden de deelnemers gevraagd zich duidelijk uit te spreken. En als je toch geen keuze kunt maken, dan stem je niet mee. Reactie 7 : Als je praat over vrijwilligerswerk en regulier werk, zolang betaald werk professioneel uitgevoerd moet worden, kun je dit niet wegschrijven. Je zou ook kunnen zeggen dat je bovenin maar moet gaan bezuinigen om niet iedereen op straat te zetten en vrijwilligerswerk te laten doen. Dat zou ook kunnen want salarissen liggen soms wel heel erg ver uit elkaar. De voorzitter merkt op dat dit los staat van de stelling. Ze stelt voor om weer tot stemming over te gaan en naar aanleiding van de discussie over de stelling als zodanig wordt de stelling gewijzigd in ´vrijwilligerswerk mag regulier werk verdringen´. Mensen die geen keuze kunnen maken, kunnen zich van stemming onthouden. Uitslag stemming : 9 eens / 4 oneens
Stelling 5 : De gemeente moet bij subsidieverlening verenigingen verplichten om mensen met een beperking op te nemen binnen de vereniging. De voorzitter geeft weer een korte toelichting. De standaard vrijwilliger is op dit moment niet de vrijwilliger die we in de participatiemaatschappij willen activeren. We willen nu mensen activeren die aan de kant staan. Daarnaast wordt er van mensen die een bijstandsuitkering ontvangen een tegenprestatie verwacht. Dat zijn mensen die nu niet of nauwelijks mee doen en wellicht ook niet staan te springen om mee te doen. Mag de gemeente van organisaties eisen dat ze deze mensen opnemen ? Het gaat dan om mensen die onder dwang ergens geplaatst worden. Mag er vanuit de gemeente naar organisaties dwang uitgeoefend worden om iemand met een arbeidshandicap of beperkte vaardigheden op te nemen ? Reactie 1 : Spreekster vindt dit een stomme stelling. Alles wat je mensen gaat verplichten werkt niet; je wilt gemotiveerde mensen hebben en zijn ze dat niet, dan wordt het niks.
5
Reactie 2 : Spreekster is het helemaal eens met de stelling. De overheid dwingt bedrijven om voor 5 % van het personeelsbestand medewerkers met een arbeidshandicap in dienst te nemen. Waarom zou de gemeente dit dan niet van verenigingen mogen vragen. Reactie 3 : Je moet wel van de dwang af en uit gaan van vrijwilligheid maar er zijn wel mooie initiatieven van mensen met een beperking die iets terug doen, bijv. op scholen of binnen welzijnsorganisaties. Als je deze mensen triggert om iets voor de samenleving te doen en ook daarin begeleidt, dan biedt dit mogelijkheden. Reactie 4 : Het is toch al wettelijk geregeld dat je mensen niet mag discrimineren en niet mag zeggen dat mensen met een beperking niet in de club mee mogen doen. Volgens de voorzitter gaat het hier om de vraag of de gemeente aan verenigingen de voorwaarde mag opleggen om mensen met bijv. een handicap of een verslavingsprobleem op te nemen. Het gaat dus niet om de persoon die zelf iets wil maar de verplichting voor verenigingen om deze mensen op te nemen. Dit zou bijv. een subsidievoorwaarde kunnen zijn. Reactie 5 : Als je als vereniging mensen binnen krijgt die niet gemotiveerd zijn of een moeizaam verleden hebben, wie controleert deze mensen dan ? Deze mensen moeten toch begeleid worden maar hoe doe je dat ? De voorzitter ziet dit als één van de grote voetangels. Dat geldt ook voor de begeleiding van mensen met een handicap in het bedrijfsleven. Vooral door de bezuinigingen is dit onder druk komen te staan. Maar als we dit niet met elkaar kunnen oplossen, dan gaat dit nooit lukken. Reactie 6 : Spreekster ziet dit vooral als een opstartprobleem. Misschien zijn er verenigingen die zich daar goed mee redden maar er zijn ook verschillende verenigingen die dat niet kunnen en voor die leden is dat bepaald niet prettig. Reactie 7 : Er wordt veel nadruk gelegd op mensen die onder dwang in een vereniging moeten worden opgenomen maar dat is niet de stelling. Er staat alleen de verplichting voor mensen met een beperking en deze mensen worden misschien wel heel erg blij om bij een vereniging aan de slag te kunnen. Reactie 8 : Maatwerk is heel erg belangrijk. Daar moet een oplossing voor komen. Reactie 9 : Misschien moet je zeggen dat je je als vereniging moet inspannen, dus een inspanningsverplichting om mensen met een beperking op te nemen. Reactie 9 : Het is voor verenigingen al heel moeilijk om mensen te krijgen. Als het gaat om mensen met een beperking is dat des te moeilijker want daar moet je hier veel meer energie insteken terwijl je deze capaciteit niet hebt. Reactie 10 : Spreekster is hoofd personeelszaken van een industrieel bedrijf en krijgt vrijwel iedere week verzoeken van organisaties voor reïntegratietrajecten maar vanuit het bedrijf kan deze mensen niet begeleid worden. Er zijn genoeg mensen met een beperking of handicap die graag mee willen doen maar dat niet kunnen. En dat probleem geldt ongetwijfeld ook voor verenigingen. Uitslag stemming : 9 eens / 9 oneens
De voorzitter bedankt alle aanwezigen voor hun inbreng en verzoekt iedereen zich weer naar de theaterzaal te begeven voor het vervolg van het plenaire deel.
