Romantiek en Realisme (19e eeuw) Hammed & Mariken (vervolg) Nadat alle opdrachten over de moderne tijd goed volbracht zijn, denkt Hammed dat hij klaar is en Eduard hem zal helpen Mariken terug te krijgen. Maar als Eduard komt opdagen, wordt even later de deur open getrapt. Hammed kan zich nog net in een hoekje verstoppen. Hij ziet dat het drie soldaten van Hitler zijn. Twee nemen Eduard mee en één giet benzine door de kamer en steekt het aan. Hammed weet: Ik moet hier weg, maar hoe nu verder? De kast met zijn logboek antwoorden staat in brand en Eduard kan hem niets meer zeggen. Hammed kijkt weer naar buiten en ziet dan warempel op de brug zijn vriendinnetje lopen. Hij probeert haar te roepen en zwaait naar haar, maar zij hoort en ziet hem niet. Ze springt in het water vanaf de Schlossbrücke. Hij aarzelt geen seconde, is ineens net zo dapper als Eduard en duikt haar achterna. Als hij weer boven water komt, is dat zonder Mariken, hij hoort haar nog wel roepen: ‘Help!!! De tijdmachine heeft me weer opgezogen, maar is halverwege stuk gegaan. Er is een elektromotor afgevallen en nu ben ik nog niet thuis, maar weer in een andere eeuw beland! Help me Hammed, ik ben nu in een hele chique kamer en er staat een tekentafel en een raar soort telefoon ik heb al geprobeerd te bellen naar je mobiel, maar ik snap niks van dat ding! Er zit ook een rare man in deze kamer. Volgens mij is het een architect. Hij is alleen maar aan het werk! Ik kan niet naar buiten kijken het raam zit namelijk echt vol met stof. Kom me halen voordat de tijdmachine me weer opzuigt! Hammed ziet dat hij bij een andere brug boven water is gekomen, hij herkent waar hij is in Berlijn en vermoedt dat hij nog verder terug in de tijd is. Geen soldaten en tanks meer, geen auto’s, veel paarden die wagens trekken. Noemen ze die niet postkoetsen, postillons of gewoon rijtuigen? Waar is hij nu dan ? Gelukkig wel bekende gebouwen. Hij loopt naar de Friederichswerderische Kirche, volgens het christendom ben je toch altijd veilig in een kerk. Hij wil niets liever dan dat, na wat hij heeft meegemaakt en hij wil zo snel mogelijk zijn natte Hitlerjugendkleren uit. Aan een vrouw die de kerk aan het schoonmaken is, vertelt hij van zijn avonturen. Hij wordt moeilijk begrepen, zijn Duits is niet precies van hun tijd blijkbaar. Hij wordt ook nauwelijks geloofd, maar zijn natte kleren overtuigen haar wel dat hij droge en schone kleren nodig heeft. Ze neemt hem mee naar huis en krijgt dan eigenlijk ook wel medelijden met hem. Zijn naam klinkt haar volkomen onbekend, ze vraagt of ze de politie misschien moet waarschuwen, omdat hij zo verward is en die hem misschien helpen kan. Dat wil Hammed zeker niet, hij zegt dat hij naar huis gaat en in het Nicolai Viertel woont. Dat overtuigt de vrouw enigszins, misschien weet hij toch wel wie en waar hij is. Hammed weet dat hij zijn ouders daar niet zal aantreffen, vertelt haar dit echter niet. Hun huis was erg oud en zal er
dus al wel staan, wie weet vindt hij een teken en komt hij dan verder. Hij vindt de 19e - eeuwse kleding wat vreemd en protserig, maar trekt ze aan en vervolgt zijn zoektocht naar Mariken. Voor zijn woonhuis staat hij stil en kijkt stiekem naar binnen. Zoals hij al verwachtte is de woonkamer nu heel anders ingericht. Zou hij moeten proberen binnen te komen om te kijken of deze voorwerpen ook weer opdrachten bevatten? Als er nou maar een aanwijzing gegeven werd zoals Eduard dat deed. Zou die misschien een voorvader hebben die hem wil helpen ? Ach onzin zo simpel zal het niet zijn. Terwijl hij zo staat te aarzelen gaat de deur open en vraagt een vrouw: ‘’he ben jij die schoorsteenveger die ze zouden sturen, je baas heeft alle spullen hier al heen gebracht, maar moest zelf zo nodig bij de adellijke heren aan het werk. Ik moet even naar de markt, als jij nou ondertussen die klus klaart en zorgt dat het binnen niet vuil wordt, zal ik bij thuiskomst dik tevreden zijn’. Die kans laat Hammed natuurlijk niet voorbijgaan, hij knikt – gaat naar binnen en suggereert meteen aan de slag te gaan, waardoor de vrouw vertrekt. Maar nauwelijks heeft hij het laken gespreid voor de haard of hij keert eerst alle vreemde voorwerpen om en leest inderdaad allerlei nieuwe opdrachten. Die moet hij dus goed onthouden om straks mee aan de gang te gaan. Nu eerst maar eens kijken hoe hij deze klus klaart, gelukkig heeft hij het zijn vader wel eens zien doen in Turkije. Bij thuiskomst is de vrouw zeer tevreden, hij krijgt wat geld voor zijn baas en een homp brood. Hammed vertrekt en kan aan zijn zoektocht met opdrachten beginnen. Het waren er veel, zal hij ze allemaal wel kunnen onthouden ? En Mariken, zou die hem nog berichten door kunnen geven in dit i.c.t.- loze tijdperk? Maak een speelscène over de nieuwe periode: Hammed en de schoonmaakster of Hammed als schoorsteenveger vooraf aan de opdrachten van Romantiek en Realisme. Nachtelijke monologen van Mariken: Hammed ik blijf je helpen Mariken kan niets digitaal meer laten weten, ze is nu te ver terug in de tijd. Ze schrijft alles wel voor zichzelf op, om het te kunnen onthouden. Gelukkig kan ze zo af en toe ’s nachts doordringen in de droomwereld van Hammed; hij staat daar wel open voor. Toch nog niet zo gek dat hij die ervaring met die ruimtemachine heeft. Andere tijden of andere culturen dat maakt toch niet zoveel uit? Fragmenten uit het dagboek van van Mariken: Mijn leven in de 19e eeuw In haar dagboek beschrijft ze haar belevenissen en avonturen van alledag. Hoe komt Mariken ondertussen aan de kost, waar leeft ze, wat voor werk moet ze doen ? Hoe gaan de jongens in die tijd met haar om ? Wordt ze als wees behandeld ? Fragmenten uit het logboek van Hammed: Mijn ontdekkingen in de deze tijd Alles wat Hammed ontdekt, bewaart hij zorgvuldig digitaal om aan te kunnen tonen
dat hij voldoende weet om Mariken terug te winnen. Want het voelt al veel meer een kwestie van moeten weten dan van moedig zijn. Hammed is wel geïnteresseerd in de vroege telefoon, techneut als hij is. Maar hij moet zo veel meer ontdekken om deze periode te leren kennen. De tijdgeest van de Romantiek De romantiek ontstaat tegen een achtergrond van industrialisatie, verstedelijking en de toenemende armoede van de arbeider die verdwijnt in de anonieme massa. Kunstenaars vluchten in een denkbeeldige wereld van sprookjes, mythen en sagen. Ze verheerlijken het verleden en niet-westerse exotische culturen. De natuur wordt geïdealiseerd en de aandacht voor gevoel en sentiment groeit. Volkeren herontdekken hun eigen geschiedenis en gebruiken deze als nationaal bindmiddel. Er ontstaat een kloof tussen de kunstenaars en het grote publiek. Kunstenaars nemen veel meer vrijheid in de vormgeving van hun kunst en het grote publiek kiest zijn kunst ook naar eigen believen. In enkele tientallen jaren ontstaan er overal industriesteden. Hele massa’s trekken van het platteland naar de stad. In de nieuwe en oude steden ontstaat een ware bouwexplosie. Er wordt bij voorkeur gebouwd in de oude historische stijlen. De industrie is in het begin erg arbeidsintensief. Arbeiders leven in onmenselijke omstandigheden. De opkomende socialistische beweging wil de positie van de arbeiders radicaal verbeteren. Voor sommige socialistische denkers geldt de middeleeuwse werkplaats als een voorbeeld voor hoe het anders kan. Als reactie op de verstedelijking groeit de waardering voor de natuur. Heimwee naar vroeger en naar de natuur hoort bij de Romantiek. In de snelgroeiende steden is er behoefte aan allerlei gebouwen waarvoor geen voorbeelden bestaan, zoals stations en fabrieken. De romantische architect kenmerkt zich door het toepassen van allerlei historische stijlen van weleer zoals gotiek, renaissance en barok. Achter het historische uiterlijk van gebouwen gaan vaak moderne industriële bouwmethoden schuil. Typerend voor deze periode zijn dan ook monumentale spoorwegstations, kantoren, musea of concertgebouwen die eruit zien als kathedralen of kastelen, waarin nieuwe materialen, zoals ijzer en glas, en nieuwe bouwmethoden achter gevels verborgen blijven. Het neoclassicisme Wat voor stroming in de kunst is dit en wanneer bepaalde deze de negentiende eeuw? Waar verwijst de term neoclassicisme naar? Wanner was volgens vele kunstenaars en kunstkenners de ideale schoonheid bereikt in de klassieke oudheid. Wat behelsde het neoclassicisme? De neogotiek Breng een bezoek aan de Friedrichswerder Kirche in Berlijn. Maak tweetallen en ga samen door de kerk lopen. Focus je in eerste instantie op de architectuur, het kerkgebouw zelf. Probeer minstens twee duidelijke onderdelen van de neogotiek vast te leggen met je digitale camera. Je moet kunnen onderbouwen waarom dit typisch neogotiek is. Als je niet naar Berlijn gaat, zoek dan via internet geschikte afbeeldingen.
Beeldhouwkunst Focus je op de sculpturen die in de kerk tentoongesteld zijn. Ga vanuit dit beeld denken in de tijdgeest van de romantiek. Schrijf een kort verhaal waarin je het beeld laat spreken. Waar zal het personage op dit moment over fantaseren en dagdromen? Welke gevoelens gaan er in hem/haar om? Beeldt het beeld uit en laat het spreken. Waar hielden mensen in de 19e eeuw zich mee bezig? Probeer te omschrijven welke van de volgende romantische elementen je in tentoonstelling hebt ontdekt: - het gevoel laten stromen, er zijn geen regels - de natuur wordt verheerlijkt - drang en verheerlijking van het verleden - op zoek naar exotische niet-westerse culturen - vluchten in mythes, legendes en sprookjes Karl Friedrich Schinkel Wanneer is hij geboren en gestorven, waarin was hij een belangrijk Duitse architect ? Welke reizen maakte hij en hoe hebben deze zijn werk beïnvloed? Welke bekende gebouwen ontwierp Schinkel en hoe vormen zijn ontwerpen een combinatie tussen het klassieke Pruisen en Athene. Het uitzicht laat zien hoe het er in de 19e eeuw op straat uit zag. Op het plaatje staan, de brug (De Schlossbrücke ) zonder beelden, paard en wagen, de 1e lantaarnpalen, mensen in 19e eeuwse kostuums. Hieronder zie je het uitzicht van een paar jaar later o.a. de brug met beelden. - Zoek informatie over de Schlossbrücke. Zoals je gezien hebt vanuit het raam zaten er in 1840 nog geen beelden op de brug. Maar in 1875 wel. - Zoek uit waarom deze beelden later wel op de brug zijn geplaatst en welke symboliek elk beeld heeft en welk verhaal erbij hoort. - Waaraan kun je bij de beelden zien dat het het die symboliek heeft. - Zoek uit wie de gekroonde Godin Athene is en wie de gevleugelde Godin Nike is Ga op zoek naar de digitale rondleiding langs het Altes Museum (Schinkel) Neue Wache, Schinkelplatz, Friederichswerdische Kirche (neogotisch Schinkel) en het Schauspielhaus. - Organiseer een rondleiding voor je klasgenoten die langs al deze gebouwen gaat. Alle gebouwen liggen op loopafstand van elkaar. - Vertel tijdens de rondleiding aan je klasgenoten wat je weet over de bouwstijlen van de gebouwen. - Ga met zijn allen een kijkje nemen in het Schauspielhaus. Daar vindt een gouden beeld van Schinkel. Beschrijf hoe wordt Schinkel afgebeeld in dit beeld. - Wat vind je van het interieur van het Schauspielhaus? Welke stijl heeft het interieur? Het interieur was oorspronkelijk ook van Schinkel. Door omstandigheden is het interieur veranderd door een andere ontwerper. Vertel hoe dit komt. En wat is de huidige naam van Het Schauspielhaus?
- Ga naar de Schlossbrücke, vertel je klasgenoten over de brug en de beelden. En geef je klasgenoten de opdracht om op het Schinkelplatz in duo’s bij de volgende titels van de beelden een levend standbeeld te maken: Nike bekroont de winnaar Nike dirigeert de gewonde Nike draagt de gevallen strijder de Olympusberg op. Athene geeft instructies aan de jonge man over het gebruik van zijn wapens Athena bewapent de strijder Athena leidt de jonge man het nieuwe gevecht in - Athena beschermt de jonge held. Daarna gaan jullie deze beelden opzoeken op de brug. Bij de beelden op de brug maken de duo’s de levende standbeelden opnieuw bij het desbetreffende beeld. Jullie kijken naar elkaar en letten op wat de verschillen en overeenkomsten zijn met het bestaande standbeeld. Romantische schilderkunst In de romantische schilderkunst was een grote verscheidenheid van stijlen; een gevolg van de ruimte voor het individuele en persoonlijke. De romantische kunstenaar zag de kunst als neerslag van zijn eigen persoonlijkheid. In de romantiek gaat de schilderkunstenaar in op het gevoel. Het schilderij is geen verbeelding van een klassiek verhaal, maar beeld en emotie in één. Dat de romanticus de voorstelling vanuit zijn gevoel benaderde, blijkt ook uit de vormgeving: felle licht- en donkercontrasten en een compositie met schuine lijnen benadrukken de spanning. Duitse schilders schilderen overdreven grootse landschappen waarin de mens zich klein voelt. Vaak gaat hij verloren in het kosmisch natuurgeweld. Dit schilderij heet: ‘Middeleeuwse stad aan het water’ of ‘Dom boven een stad’. Het is geschilderd rond 1813 door Karl Friedrich Schinkel. Bekijk het schilderij en noem vier elementen van de romantiek die je herkent in dit schilderij. Kijk op dit moment naar buiten op de plek waar je bent. Maak een kleine tekening van dit uitzicht waarin’ twee romantische elementen te vinden zijn. Landschapskunst in de 19e eeuw In 1841 vond John Goff Rand de opvouwbare verftube van tin uit. Door deze uitvinding kon je de verf een tijdje bewaren en je kon de verf makkelijk meenemen om ermee in de open lucht te werken. Voor 1841 werd de olieverf door de kunstenaar of een assistent zelf gemaakt en bewaard in zakjes van varkensblazen. Vanaf deze tijd nemen verffabrieken de productie van olieverf over en wordt de verf in tubes gemeengoed. Leg uit wat de uitvinding van de verftube voor revolutionaire ontwikkeling teweegbracht in de schilderswereld. Drenthe Landschapskunst Schilders zijn geïnspireerd geraakt om naar Drenthe te komen om daar het Drentse
landschap op romantische wijze te schilderen. Door haar afwisselende natuur en cultuurhistorisch verleden (hunebedden, menhirs, aangeplante bossen, turf velden en kanalen) is Drenthe een goede plek voor het maken van landschapskunst. Niet alleen Duitse schilders kwamen naar Nederland, ook Engelse, Japanse. Eén ervan is Max Liebermann. Probeer te ontdekken waarom hij een periode in Drenthe heeft geschilderd en welke schilderijen hij daar heeft gemaakt. Theater als vermaak in de 19e eeuw Noem een voorbeeld van een actueel theaterstuk/ musical/ cabaretstuk/ televisieshow waarin jij vermaakt werd.
Beschrijf waardoor je vermaakt werd. Zoek op internet een affiche van een melodrama of vaudeville uit de 19e eeuw. Probeer hierin elementen te herkennen van vermaak in het theater. De afbeelding hiernaast is het affiche van een Nederlands eerste revue. Zoek uit welke revue dit was en probeer te ontdekken wat deze revue te maken had met de Duitse keizer. “Met de stijgende welvaart van de snelgroeiende middenklasse neemt in de steden ook de behoefte aan vermaak toe. Bij het brede publiek worden twee theatervormen populair: het melodrama en de vaudeville. In het melodrama overwint uiteindelijk het goede het kwade. Eind goed al goed. Maar voor het zover is wordt het publiek meegesleurd van de ene naar de andere scene, waarin geweld en sentiment flink worden opgeblazen. De scènes worden met overdadige decors, dans en muziek ondersteund. Met bombastische theatereffecten beconcurreren de theaters elkaar. De orkanen, branden of vulkaanuitbarstingen die ze op het toneel laten zien, lijken net echt. In de vaudeville is er geen doorlopend verhaal. Het zijn een soort revues waarin zangers, dierentemmers, dansers, acrobaten en krachtpatsers in een tijgerpak elkaar afwisselen met korte optredens van hooguit 10 minuten. De manier waarop in de negentiende eeuw theatermakers inspelen op de wensen van het brede publiek, is vandaag de dag nog herkenbaar in musicals, cabaret en televisieshows.” Bronvermelding: “De bespiegeling- Romantiek en Realisme in de 19e eeuw”. Naar de vorige tijd Als jullie (in subgroepen naar eigen tempo) de opdrachten goed hebben volbracht, krijgen jullie van de begeleider een muziekstuk te horen (voor ieder subgroepje een ander stuk natuurlijk). Als jullie het/de muziekinstrument(en) kunnen benoemen mogen jullie door naar de tijd van de Burgerij.
