Roel Jacobs
MONUMENTAL TREES
A WORK IN PROGRESS Photographs by Roel Jacobs Maps and Landscape Design by Johan De Troeyer
In het kader van de wet op de kunst in de open ruimte is het mijn betrachting als kunstenaar om zoveel mogelijk Monumentale bomen te planten en te laten planten op zichtbare, herkenbare, belangrijke en betekenisvolle plekken. En wel op zo een manier dat er een eeuwigdurend contract met de boom ( of bomen) afgesloten wordt, compleet met notaris akte, volledig wettelijk kader en al, waarbij vastgelegd wordt dat die boom de ruimte en de zekerheid krijgt om volledig ongehinderd uit te groeien. Enerzijds voor de gezondheid en het welzijn van de boom maar ook om hem als toeschouwer in zijn volle glorie te kunnen aanschouwen en genieten.
De bedoeling is om op in een aanmerking komende plek een zaailing te planten en hem de ruimte te geven en de condities te creëren zodat hij als volwassen boom volledig kan uit groeien. Die plek moet dan heilig en onaantastbaar verklaard worden. Er mag NIETS in de wijde omgeving gebeuren wat de boom eventueel schade zou kunnen berokkenen. In de onmiddelijke omgeving, dat wil zeggen in een straal van 15 tot 30 meter (afhankelijk van de boom) mag gewoon niets meer gebeuren. Nooit meer. Er mogen dus ook geen leidingen in de nabijheid van de boom gelegd worden, of hoogspanningskabels over de plek, verhardingen of bestrating of verlichting aangebracht Gewoon niets. Er mogen in de nabije omgeving van de boom ( straal van 20 tot 50 meter) alleen maar werken uitgevoerd of constructies opgezet worden voor zover zij het zicht op de boom niet belemmeren of op een of andere manier zijn levenscondities zouden kunnen veranderen.
Het planten van Monumentale Bomen is een kunstwerk voor nu en voor de toekomst. Het vereist verbeelding om je te kunnen voorstellen hoe die plek en die bomen er na honderden jaren zouden kunnen uitzien. Het duurt immers vele mensengeneraties voordat bomen volgroeid zijn en enorme afmetingen hebben bereikt. Alleen door goede en duurzame bescherming kunnen bomen oud worden en ons met hun verschijning verbazen. Volgroeide, oude bomen zijn daarmee een kostbaar bezit. Op die manier zullen we terug leren iets te appreciëren wat alleen in onze verbeelding bestaat. Wat er pas zal zijn, wanneer wij zelf er niet meer zijn. Wat pas zijn echte impact zal hebben als het volgroeid is. Durven kunst te maken voor latere generaties. Ook al kunnen wij het alleen maar kennen in zijn beginstadium. Het is als de fundamenten en de eerste stenen van de kathedralen. De bouw van de meeste kathedralen duurde eeuwen en toch had iemand, had een gemeenschap de visie, de durf en het doorzettingsvermogen om een keer de eerste steen te leggen. Wij kunnen ons inbeelden hoe die bomen er over 200, 400... 800 jaar zouden kunnen uitzien. Er zijn immers, bijvoorbeeld, ongelofelijk mooie monumentale bomen die deze respectabele leeftijden bereikt hebben, in het Verenigd Koninkrijken de USA. Maar we kunnen alleen maar raden hoe de wereld er dan uit zal zien. Brave New World, 1984 : alle Science Fiction is anders uitgekomen dan zich men het voorgesteld heeft. Het ritselen van de bladeren blijft, vogeltjes die fluiten en bijen die zoemen hopelijk ook. Zelfs al is dat niet eens meer zeker, zo het dat ooit al geweest is, toch moeten we, zeker als kunstenaar, durven geloven dat het mogelijk blijft. Want net zo goed kan, mag en moet een kunstenaar onmogelijke doelen nastreven. Als hij het niet doet, wie dan wel? Kunst is dromen omzetten in werkelijkheid. De verbeelding aan de macht is een mooie opzet maar mag geen loze kreet zijn.
Er zijn vele mogelijke sites. Deze zijn uitgekozen omwille van hun eigen specifieke eigenschappen en voorbeeldfunctie. Voorstel voor mogelijke implant: Bisschoppenhoflaan, Antwerpen, District Deurne en Vroegere site Velodroom, Antwerpen.
1. Bisschoppenhoflaan, Antwerpen, District Deurne.
De Bisschoppenhoflaan is een brede,voor Belgische begrippen zéér brede laan die de verbinding maakt van de Ring rond Antwerpen-centrum naar de Comfortalei en verder naar de gemeeente Wijnegem.
Op de site van de Stad Antwerpen is het volgende te lezen:
Deurne-Noord, een wijk vol kansen. Een sfeerbeeld en een blik op de wijk Deurne-Noord... U kent de wijk Deurne-Noord hoogstwaarschijnlijk van het Sportpaleis, de buurt Kronenburg en de typische confortawoningen. U kan deze wijk omschrijven als een sociale plek waar veel culturen samenleven. Ligging Deurne-Noord Ten noorden van de wijk Deurne-Noord ligt het Albertkanaal. Het historisch centrum bevindt zich in het zuiden, grenzend aan de groene long 'het Rivierenhof'. De Bisschoppenhoflaan snijdt deze wijk letterlijk doormidden. Deurne-Noord is een woongebied dat deel uitmaakt van de dichtbebouwde stedelijke agglomeratie. De wijk kent daardoor een sterke vermenging van uiteenlopende activiteiten (wonen, bedrijven, verkeer,...). Deze verwevenheid is zowel een kracht als een zwakte voor de wijk. Door de snelle groei in het verleden, heeft de wijk te kampen met een aantal problemen zoals een lage woningkwaliteit en leegstand. Anderzijds heeft deze wijk ook een heleboel troeven. Ze ligt dicht bij de stad, is vlot bereikbaar, heeft veel woningen met een tuin, ...Maar deze wijk wordt ook doorkruist door drukke verkeersaders die de verkeersveiligheid niet bevorderen. De diversiteit van de wijk biedt de mogelijkheid om samen aan de wijk te werken. http://www.antwerpen.be/eCache/BTH/253.cmVjPTY0Nzc.html
Zoals dikwijls met dit soort overheidscommunicatie wordt er veel gesproken over mogelijkheden. Die zijn er inderdaad. Maar in plaats van energie en middelen te gebruiken voor deelaspecten en kleine aanpassingen zou een masterplan moeten ontworpen worden voor het geheel en voor een lange tijd geldig. Zou moeten! Een veel gehoorde verzuchting van de burger. Hierbij een denkpiste om voor de eeuwigheid te denken. Nogmaals de situatie van de Bisschoppenhoflaan. De woonwijken ten noorden en ten zuiden worden door de breedte en het vele verkeer de facto gescheiden. De structuur van de weg, namelijk zeer breed, 2 X 2 rijvakken, parkeervakken, fietspaden en voetpaden, nodigt bijna uit om snel, te snel te rijden. Er mag dan ook zeventig km/u worden gereden. Er is daarenboven veel vrachtverkeer. Het centrale gedeelte bestaat uit een grasveld met onlangs geplante, nog jonge bomen. Dit soort aanplant, hoe goed bedoeld ook, is alleen maar een tijdelijk gebaar. Er wordt aan groen gedacht en er wordt wat geplant maar niet meer dan dat.
Dit maakt dat er praktisch een continu geraas voor geluidsoverlast bezorgd, en dat ook het stof, en vooral het fijnstof, vrij de kans krijgt om de wijken binnen te dringen. Mijn voorstel is om het doorgaande industrieverkeer om te leiden en het lokale verkeer te beperken tot twee enkele rijvakken die in een vloeiende S-beweging de beschikbare ruimte herverdelen. Op die manier wordt de mogelijkheid gecreëerd om grotere groene ruimtes te voorzien van eilanden van rust en schoonheid met Monumentale Bomen als ankerpunten. Deze worden dan omgeven door een bufferzone van openbaar groen, dat gedeeltelijk een recreatieve functie kan hebben en tegelijkertijd ook een ecologische beschermende functie voor die Monumentale Bomen. Aan de bomen, een keer dat ze er staan, mag niet meer getornd worden. Dat wil zeggen dat de aanleg van alle nutsvoorzieningen zo moet gebeuren dat daar al in de aanlegfaze mee rekening gehouden wordt. De bomen, een symbool van de eeuwige noodzakelijkheid van de natuur, zijn dan een visueel herkenningspunt en een baken voor de hele omgeving. Op die manier, ontlast van het overtollige verkeer, wordt een nieuw hart en een nieuwe levensnoodzakelijke groene ader voorzien en zal het woonaspect, de leefbaarheid en de levenskwaliteit van de wijk versterkt worden. De wijk zelf wordt immers gekoppeld in een logische groenverbinding aan de twee bestaande groengebieden, het Rivierenhof en de groene zones van Deurne-Oost. De kleine landschapselementen ( KLE) van de vernieuwde groene Bisschoppenhoflaan maken dan een natuurlijke migratie van kleine dieren en planten mogelijk en deze ecologische corridor brengt dus de natuur vanuit de omliggende groengebieden tot middenin de wijk.
1. Vroegere Velodroom, Sint-Laureisstraat, Antwerpen.
