Rode Kruis Vlaanderen Provincie Vlaams - Brabant. Verzorging Module 2 : Hoofdstuk 1 : sportletsels

Rode Kruis – Vlaanderen Provincie Vlaams - Brabant

Verzorging Module 2 : Hoofdstuk 1 : sportletsels

Na dit hoofdstuk weet je : hoe je sportletsels kan vermijden wat een verstuiking is wat een spier- of peesletsel is

wat een breuk is wat een ontwrichting is wat een kramp is

wat een compartimentsyndroom is wat mogelijke oorzaken van deze letsels zijn.

Na dit hoofdstuk kan je : op de gepaste manier handelen bij een slachtoffer met een verstuiking en/of kneuzing, spier- en/of peesletsel een breuk herkennen of vermoeden op de gepaste manier handelen bij een slachtoffer met een breuk een ontwrichting herkennen of vermoeden op de gepaste manier handelen bij een slachtoffer met een ontwrichting een kramp herkennen op een gepaste manier handelen bij kramp

Letsels aan bewegingsstelsel

-

Letsels aan de huid Letsels aan het aangezicht -

-

-

-

-

Hoofd- en wervelletsels -

Letsels aan het bewegingsstelsel

Kneuzingen, verstuikingen, ontwrichtingen en breuken Spier- en peesletsel Spierkramp

Letsels aan de huid

Blaren door wrijving

Letsels aan het aangezicht

Blauw oog

- Breuk van het aangezicht

Neusbloeding

- Afgebroken of uitgevallen tand

Neusbeenbreuk

- Tand door lip

Hoofd- en wervelletsels

Hersenschudding Wervelletsel

Sneeuwblindheid

Letsels aan geslachtsdelen

Letsels aan ledematen

Breuk Een botbreuk of fractuur is het onderbreken van de continuïteit van het bot. Het kan gaan om een scheur in het bot, maar ook het volledig in stukken gebroken zijn van het bot.

Breuk

       

Gesloten / open

Pijn, moeilijk gebruik lidmaat Zwelling Bloeding Blauwverkleuring Abnormale stand / beweeglijkheid Beendergeknars Open breuk : zichtbare botfragmenten

Wat doe je ? Ledematen nooit terug rechtzetten

        

Rechtstreekse druk bij bloeding Koel af met ijswater, niet op open breuk

Gebroken lidmaat zo weinig mogelijk bewegen arm / hand : tegen lichaam laten houden been / voet : niet op steunen Open breuk : steriel afdekken Letsels onderste ledematen : altijd hulpdiensten Breuk bovenste ledematen kun je zelf vervoeren Verwijder eventueel ringen

Ontwrichting Bij een ontwrichting is de gewrichtskop uit de gewrichtspan geschoten. Gewrichtsvlies, gewrichtskapsel en gewrichtsbanden zijn gescheurd.

Ontwrichting

      

Hevige pijn ter hoogte van gewricht Abnormale stand lidmaat Zwelling

Bloeding Blauwverkleuring Abnormale (on)beweeglijkheid lidmaat

Zichtbare botfragmenten

Wat doe je ?

      

Nooit terugzetten in oorspronkelijke stand

Koel letsel af met ijswater Maximaal 20 minuten Beweeg zo weinig mogelijk Laat so niet steunen Verwijs door naar arts 112 : ontwrichting onderste ledematen

Verstuiking Een verstuiking is een plotselinge verschuiving van botten in een gewricht bij bijvoorbeeld verstappen (= 'verstuikte of verzwikte enkel') of knieverdraaiing ('verzwikte knie'). Hierdoor worden het omringende gewrichtskapsel en/of gewrichtsbanden uitgerekt.

Verstuiking

 Pijn  Vermindering van de bruikbaarheid van het lidmaat

 Zwelling en blauwverkleuring

Wat doe je ?

   

Koel het letsel af, maximum 20 min Beweeg getroffen lidmaat zo weinig mogelijk Laat so nooit steunen op getroffen lidmaat Verwijs door naar arts als pijn blijft duren of bij vermoeden van breuk of ernstige verstuiking

 Soms is aanleggen steunverband aangewezen, géén tape

 Ice – regel : nut hoogstand en compressie is niet bewezen

 Zalf : gebruik in een later stadia : flexium-gel

Kneuzing Een kneuzing is als het ware een beschadiging van het weefsel onder de huid. Een kneuzing kan over het gehele lichaam voorkomen, maar vooral de armen, handen, benen en voeten zijn hiervoor gevoelig. Een kneuzing kan ontstaan door een val, een verkeerde beweging of door een stoot. Tijdens sporten kan door contact met anderen een kneuzing veroorzaakt worden, door een overtreding, een botsing of bijvoorbeeld door een trap tegen een schoen. Vooral mensen die aan contactsporten doen hebben regelmatig last van kneuzingen.

Wat doe je ?

 Koel gekneusde plaats af : koud, stromend water / ijszak

 Vraag naar bijkomende klachten  Verwijs door naar arts bij bijkomende klachten of bij grote of frequent voorkomende blauwe vlekken

 Gebruik Hirudoid zalf : pas na enkele dagen !  Reden : doorbloeding en bloeduitstorting vergroot door massage

 Nooit gebruiken : op open wonden, slijmvliezen, ogen

Spierletsel De oorzaak van een spierletsel kan een direct uitwendig trauma of een acute overbelasting zijn. Het letsel treedt op in de vorm van verrekking, verscheuring en bloeding.

Spierletsel

     

Meestal door plotse / bruuske bewegingen

Plotse, hevige pijn Verminderde bruikbaarheid Soms zwelling Grote spierscheur : indeuking Blauwverkleuring door inwendige bloeding ( soms pas later)

Wat doe je ?

 Koel het getroffen lidmaat af, maximum 20 min  Beweeg zo weinig mogelijk, laat so lidmaat zelf

ondersteunen indien mogelijk, laat so niet steunen op gekwetst lidmaat

 Verwijs door naar arts

Peesletsel De meest voorkomende oorzaak van een peesblessure is overbelasting door het maken van repeterende bewegingen of zware voordurende belasting. Daarnaast kan door een verminderde belastbaarheid van het weefsel bijvoorbeeld door oververmoeidheid of letsel van een gewricht een andere oorzaak zijn.

Peesletsel

 Veel pijn  Spier die met pees verbonden is = minder of helemaal niet meer bruikbaar

 vb scheur achillespees : niet meer op tenen kunnen staan

 Soms uitwendige zwelling / bloeding

Wat doe je ?

 Koel het getroffen deel af, maximum 20 minuten  Beweeg zo weinig mogelijk, laat so zelf lidmaat ondersteunen

 Verwijs door naar arts

Kramp Kramp is het plotseling onwillekeurig samentrekken van een spier of van meerdere spiergroepen. Dit samentrekken van de spieren gaat meestal gepaard met pijn door de grote kracht van het aanspannen van de spieren. Krampen kunnen ontstaan in gezonde mensen en hoeven daarom niet op een ziekte te wijzen. Dit samentrekken van je spieren ontstaat meestal na zware lichamelijke inspanning, maar kan ook tijdens het slapen ontstaan.

Waardoor ontstaat kramp?

Er kunnen voor kramp allerlei oorzaken worden aangegeven. Één hiervan is een verminderde bloedtoevoer naar de spieren. Dit is ook de reden waarom wordt gewaarschuwd om na het eten niet te gaan zwemmen. Wanneer je net hebt gegeten, gaat een groter gedeelte van je bloed naar je maag en je darmen om het eten te verteren. Je spieren lopen dan een groter risico om te weinig bloed te krijgen en hierop wordt dan gereageerd met kramp.

Verlies van vocht en zouten, bijvoorbeeld door zweten en uitdroging. Deze krampen ontstaan bij zware inspanning in grote hitte en worden ook wel hittekrampen genoemd.

Ook bij extreme kou kunnen je spieren gaan verkrampen. Een tekort aan suiker (glucose) in het bloed kan een andere oorzaak zijn voor het ontstaan van spierkramp. Als bijwerking van bepaalde medicijnen. En als laatste vermoeidheid.

Wat doe je ?

 2 mogelijkheden :  kuitkramp : rek geleidelijk en voorzichtig de spier, je trekt de voet omhoog

 

kramp in de dij : je strekt het been, voet naar beneden In beide gevallen : geef lichte sportmassage

 Opgelet : spierkrampen door hitteslag : nooit

masseren, spieren zijn immers al oververhit ! ! !

Opmerking : In sommige gevallen kan je warmte ter ontspanning toedienen Bijvoorbeeld als de sporter in vochtige en koude omstandigheden heeft gelopen en geplaagd wordt door krampen, kan je hem een warme douche of een “ hotpack “ aanraden

Wat doe je ? Sportmassage  Gebruik : pijnlijke spieren (spierstijfheid) en krampen

 Dit is géén therapeutische massage of behandeling  Nooit : op open wonden  zelf wonden aan handen  acute sportletsels behalve krampen  masseren met handschoenen

Voorbereiding

     

Massagetafel / draagberrie

Ontspannen houding : zit / lig Handen : persoonlijke hygiëne Ontbloot te masseren deel / dek rest af

Gebruik massageolie ( niet in koffer PREV ) Breng massageolie aan op de handen, NIET rechtstreeks

 Nooit combineren met zalven !  Na massage wrijf je teveel olie weg

 Techniek : effleureren of

strijken : handen onder constante en lichte druk in de richting van het hart verplaatsen, zonder contact met de huid te verliezen

 Steeds terugkeren naar vertrekpunt

 Gedurende 5 tot 10 min  Opgelet : nooit stevige druk geven, spier kan weer verkrampen

   

En bracelet : beide handen samen Hand over hand : afwisselend linker en rechterhand gebruiken, zonder contact te verliezen met de huid

Compartimentsyndroom

Het compartimentsyndroom (soms ook: logesyndroom) is een verstoring van de bloedtoevoer door zwelling binnen een compartiment in (meestal een ledemaat van) het lichaam dat acute medische zorg behoeft. Meestal wordt de zwelling veroorzaakt door een ontsteking. Zo'n ontsteking kan komen door een beschadiging in het compartiment of bijvoorbeeld een operatie. De zwelling kan nergens heen omdat de compartimenten worden gescheiden door onrekbaar bindweefsel. Als de bloedtoevoer niet wordt hersteld, kunnen beschadigingen door zuurstoftekort optreden, zoals uitval van zenuwen en verschrompeling en afsterven van spieren.

2 soorten : acuut : plots voordoen na een ernstig letsel ledematen, bloeduitstorting in het compartiment, bij hevige inspanning chronisch : regelmatig terugkomen, vooral bij jonge mannen die sporten, dikwijls op een harde ondergrond, sporters die op hun tenen lopen met naar buiten gekantelde voeten of sportschoenen met noppen, geneest niet spontaan

Wat stel je vast :

 pijn ter hoogte van de spieren na een letsel of bij zware inspanning

   

harde spieren krampgevoel zwakte, krachtverlies

gevoelsstoornissen

Wat doe je ?

 Raad so aan om te rusten  Hou het lidmaat horizontaal ( niet in hoogstand )  Verwijs door naar een arts, kinesist of ervaren

sportverzorger als de klachten telkens terugkomen of erger worden

Letsels aan geslachtsdelen

 Meestal : benen opgetrokken, handen ter hoogte van geslachtsdelen

 Inwendige bloeding : kan  Omgeving : kan gezwollen zijn

Wat doe je ?

 Laat SO zich ontspannen, dit om pijnreflexen te onderbreken

   

Laat SO paar keer rustig en diep inademen Koel af indien zwelling

Laat SO urineren Verwijs door : blijvende pijn, bloed bij urineren, verwondingen

Preventie van sportletsels Sportbegeleiding

         

Kies de juiste sport

Raadpleeg een arts Respecteer rust / herstelperiode bij letsel Fairplay

Spelregels Scheidsrechter heeft altijd gelijk Sportuitrusting

Gebruik steeds de juiste uitrusting Draag beschermingsmateriaal Onderhou je sportmateriaal

Training

 Opwarming ( warming up )  doel : spieren beter doorbloed, meer zuurstof,

sportletsels vermijden, fysieke prestaties verbeteren

       

Afkoeling ( koeling down ) doel : terugkeren oorspronkelijke toestand van rust Rekoefeningen ( stretching ) doel : spiervezels opnieuw normale lengte na inspanning, vermijden van spierklachten Training aangepast aan leeftijd en niveau Juiste technieken toepassen = beste tactiek Controleer houding en train voldoende, overdrijf niet Gebruik steeds aangepaste kledij / schoeisel

Enkele aandachtspunten

 Belangrijkste hulp van dit hoofdstuk : 20 min

afkoelen en getroffen lidmaat zo weinig mogelijk bewegen

 Zalven pas in latere fase gebruiken  Flexium : kneuzing, verrekking, verstuiking  Hirudoid : pas na enkele dagen : kneuzing of bloeduitstorting

 Als je een elastische zwachtel aanlegt, kies dan voor een kruisverband, dit zit steviger dan spiraalverband

Vragen ?

Aan jullie ! ! !