Jaarverslag Rode Kruis-Vlaanderen

20 09

Jaarverslag Rode Kruis-Vlaanderen

Efficiënt met een hart

20 09

Jaarverslag Rode Kruis-Vlaanderen Efficiënt met een hart

k

l

De Nieuwjaarsduik in Oostende. Ieder jaar zetten duizenden ‘ijsberen’ het nieuwe jaar in met een duik in het ijskoude zeewater. Rode Kruisvrijwilligers bemannen de hulppost en behandelen voornamelijk onderkoelingsverschijnselen en wonden door valpartijen.

Kinderen uit kwetsbare gezinnen leven zich uit tijdens een volksdansspel op een Rode Kruiskamp. Een week lang worden ze door Rode Kruismonitoren in de watten gelegd. Onze werking in Vlaanderen ~ blz. 23

Vrijwilligersorganisatie ~ blz. 9

m Samen met het Burundese Rode Kruis verdeelt Rode Kruis-Vlaanderen muggennetten op de Imbovlakte. Rode Kruisvrijwilligers gaan langs bij alle begunstigen en helpen hen om de netten op een correcte manier op te hangen. Onze werking wereldwijd ~ blz. 51

n Rode Kruis-Vlaanderen zamelde in 2009 ruim 400.000 giften in. De vrijwillige donoren van Rode Kruis-Vlaanderen zijn de ruggengraat van de bloedvoorziening. 4,3 % van de Vlamingen is bloedgever. 70 % van alle Vlamingen hebben ooit in hun leven bloed nodig. Bloedvoorziening ~ blz. 77

o Juli 2009 – Vrijwilligers van Rode KruisVlaanderen in het Italiaanse Solferino. Samen met duizenden andere Rode Kruisvrijwilligers uit de hele wereld vierden ze de 150e verjaardag van het Rode Kruisidee. Hoogtepunt van het feest was de fiaccolata of fakkeltocht. Organisatie ~ blz. 99

p Op vraag van de federale overheid opende Rode Kruis-Vlaanderen in december 2009 een nieuw opvangcentrum in Heusden-Zolder. De gerenoveerde infrastructuur biedt een tijdelijke verblijfplaats voor 90 personen. Financieel verslag ~ blz. 119

20 09

Jaarverslag

Rode Kruis-Vlaanderen

Dag lezer, Toen we 2009 uitgeleide deden, dachten we nog: blij dat het zo’n rampenarm jaar was! Maar het was alsof 2010 ons wilde bewijzen dat 2009 echt uitzonderlijk was. Grote rampen volgden elkaar in sneltempo op. De aardbeving in Haïti en Chili en de treintramp in Halle zijn maar enkele voorbeelden. Betekent dit dan dat 2009 een kalm jaar was voor het Rode Kruis? Tuurlijk niet. Want zelfs al waren er geen grote rampen, het Rode Kruis staat het hele jaar door paraat. We spelen in op acute noden bij rampen, maar ook minder zichtbare noden pakken we aan. In 2009 deden we dat heel prominent toen we een duidelijk signaal gaven naar aanleiding van de asielcrisis door het opzetten van een tentenkamp bij de hoofdzetel van Rode Kruis-Vlaanderen. Achter de schermen pakten we ‘stille’ noden zoals armoede, eenzaamheid en ziekte aan met onze talrijke sociale activiteiten. Zij die kwetsbaar zijn, om welke reden dan ook, kunnen op ons rekenen. In de strategische denkoefening die Rode Kruis-Vlaanderen in 2009 opstartte, kijken we heel bewust naar de evolutie van de noden in de maatschappij. We willen bepalen hoe en waar het Rode Kruis zijn rol nog beter en efficiënter kan opnemen. We vroegen de mening van onze vrijwilligers. We bevroegen externe stakeholders en doen een beroep op experts. De strategische oefening is een zoektocht naar een evenwicht tussen menselijkheid en efficiëntie: welke activiteiten organiseren we zodat we met beperkte middelen zo veel mogelijk mensen kunnen helpen? De Gemeenschapsraad van Rode Kruis-Vlaanderen bepaalde daarvoor vier principes. Het eerste luidt: ‘Het Rode Kruis geeft met zijn activiteiten een antwoord op een behoefte van zijn begunstigden’. De overige principes bepalen of een activiteit georganiseerd kan worden: kunnen we voldoende vrijwilligers motiveren voor de activiteit, is het praktisch haalbaar de activiteit te organiseren, en kunnen we ze duurzaam financieren? De behoefte vanuit de maatschappij aan een activiteit staat heel bewust op de eerste plaats. Wij zijn er immers voor u, voor de kwetsbaren, voor zij die ons nodig hebben. Om dat duidelijk te maken – en ook om u wegwijs te maken in ons uitgebreide activiteitengamma – namen we op de volgende bladzijde een activiteitenmatrix op. Dit overzicht maakt u wegwijs in onze activiteiten met de begunstigden of belanghebbenden als startpunt. We wensen u veel leesplezier en een boeiende ontdekkingstocht doorheen de wereld van Rode Kruis-Vlaanderen. Heeft u vragen of wilt u graag weten wat we voor u kunnen betekenen? Aarzel dan niet om contact op te nemen. U vindt onze contactgegevens achteraan dit jaarverslag.

Christ’l Joris Voorzitter

Prof. Dr. Philippe Vandekerckhove Gedelegeerd bestuurder

Wegwijs in Rode Kruis-Vlaanderen:

Activiteitenmatrix Onderwijs, vormingscentra

Activiteitsgebied Zorg

Brugfigurenproject

48

Bedrijven

Begunstigden/belanghebbenden

Thuiszorgdiensten, ocmw’s, woon- en zorginstellingen

Medische sector (ziekenhuizen, labo’s)

• Aangepaste vakanties voor mensen met handicap • Thuis in m’n tehuis • Spring eens binnen • Uitleendienst hulpmiddelen • Zorgbib • Brugfigurenproject • Vakantiekampen voor kwetsbare kinderen • Uitleendienst hulpmiddelen • Zorgbib • Thuis in m’n tehuis

Eerstehulpopleidingen

blz.

44 44 44 45 45 48

• Eerstehulprugzak voor scholen • Eerste hulp in het secundair onderwijs • Eerste hulp in de lerarenopleiding • Eerste hulp voor leerkrachten • Eerste hulp in het kleuteren basisonderwijs

blz.

Interventie

blz.

31 32 32 32 33

• Eerste hulp voor bedrijven • Hartveilige bedrijven

31+34 38

Eerste hulp voor bedrijven

31-34

Psychosociale hulpverlening bij rampen

28

• Ziekenvervoer • Hulpverlening bij rampen

24 26

Opleidingen rampenmanagement

28

48 45 45 44

• Eerste hulprugzak voor jeugdwerk • Eerste hulp voor jeugdleiders

Jeugdwerk

Overheden

Steden en gemeenten Hartveilig

31 31

38

• Hulpverlening bij rampen • Noodopvang • Ondersteuning rampenplan pandemie • Psychosociale hulp bij rampen • Gemeentelijke psychosociale hulpverleningsnetwerken

26 26

• Preventieve hulpposten • Hulpverlening bij rampen • Psychosociale hulp bij rampen

24 26 28

Ziekenvervoer

24

• Preventieve hulpposten • Hulpverlening bij rampen • Ziekenvervoer

24 26 24

Opvang en repatriëringen

28

27 28 28

Ngo’s Organisatoren evenementen

Ouderen, mensen met een handicap, zieken

Kinderen en jongeren

Grote publiek

Hulpbehoevenden in het buitenland en asielzoekers

• Aangepaste vakanties voor mensen met handicap • Thuis in m’n tehuis • Spring eens binnen • Uitleendienst hulpmiddelen • Zorgbib

• Brugfigurenproject • Vakantiekampen voor kwetsbare kinderen

44 44 44 45 45

48 48

• Eerstehulprugzak voor scholen • Eerste hulp in het secundair onderwijs • Eerste hulp in de lerarenopleiding • Eerste hulp voor leerkrachten • Eerste hulp in het kleuteren basisonderwijs

Uitleendienst hulpmiddelen

45

Opleidingen eerste hulp en preventie

Vakantiekampen voor kwetsbare kinderen

48

• EFAM • AFAM

31 32 32 32 33

30

37+57 37+57

Activiteitsgebied Jeugd Rode Kruis

• Eerstehulprugzak voor scholen • Computerspel rond eerste hulp • Eerste hulp in het kleuteren basisonderwijs • Lespakketten voor onderwijs

Jaarthema armoede

• Opleidingen rampenmanagement • Eerste hulprugzak voor jeugdwerk • Eerste hulp voor jeugdleiders • Jeugdwerksite van het jaar

blz.

31 31 33 30

Internationale hulpverlening

• EFAM • AFAM • Verspreiding IHR

Opvang asielzoekers

blz.

Bloedvoorziening

blz.

• Bloedvoorziening • Labo-onderzoeken (HLA) • Stamcellen • Navelstrengbloed

78 94 96 96

Inspecties kwaliteit

90

Donor worden/zijn

78

33+57 37+57 66

42 43 49

28 31 31 42

• Noodhulp • Structurele hulp

52 56

• Noodhulp • Structurele hulp

52 56

19 66

Kinderrechtendorpen

42

• Kinderrechtendorpen • Eerste hulp voor jeugdleiders

42 31

Open aanbod eerste hulp voor kinderen en jongeren

33

• Inleefspel Tracing • Verspreiding IHR

48

• Noodhulp • Structurele hulp • Tracing • AFAM

Speelweken en vakantiekampen voor kwetsbare kinderen en asielzoekers

blz.

52 56 63 37+57

Opvang voor asielzoekers

• Speelweken en vakantiekampen voor kwetsbare kinderen en asielzoekers • Opvang voor asielzoekers

68

48 68

Inhoudstafel

blz. 9 Vrijwilligersorganisatie 10 12 15 16 19

Rode Kruisvrijwilligers | De basis van de Rode Kruiswerking Kerncijfers vrijwilligers Plaatselijke afdelingen in Vlaanderen | Overzichtskaart Opleidingen voor vrijwilligers | Taakgericht en praktisch Vrijwilligers vieren 150 jaar Rode Kruisidee | 2009: een jaar vol verjaardagen

blz. 23 Onze werking in Vlaanderen 24 Interventies | Medische en psychosociale hulpverlening 30 Eerste hulp en preventie | Voor het grote publiek, op school, in uw bedrijf 36 Evidence based practice | Wetenschappelijke fundamenten voor onze werking 38 Vlaanderen hartveilig | AED: een levensreddend toestel 42 Jeugd Rode Kruis | Het Rode Kruis op maat van kinderen en jongeren 44 Sociale activiteiten | Zorg voor kwetsbaren

blz. 51 Onze werking wereldwijd 52 Noodhulp | Ondersteuning bij internationale rampen 56 Structurele hulp | Rampen helpen voorkomen 60 Klein beestje, dodelijke gevolgen | Music For Life 2009 vecht tegen malaria 63 Tracing | De opsporingsdienst van het Rode Kruis 66 Internationaal humanitair recht | Wanneer de wapens spreken... 68 Opvang voor Asielzoekers | Crisisjaar treft alle betrokkenen

blz. 77 Bloedvoorziening 78 Vrijwillige donoren | De ruggengraat van de bloedvoorziening 84 Kerncijfers donoren 87 Van donor tot patiënt | Van afname tot ziekenhuis 90 Veilig en kwaliteitsvol | Kwaliteitsstreven bekroond 92 European Blood Alliance | Rode Kruis-Vlaanderen actief lid van EBA 94 Hoogtechnologische laboratoria | Labo-onderzoek bij transplantatie en transfusie 96 Weefselbank | Stamcelverwerking en navelstrengbloed

blz. 99 Organisatie 100 Rode Kruis-Vlaanderen binnen de Rode Kruisbeweging 103 De organen van Rode Kruis-Vlaanderen 109 Strategie 2010 | Een terugblik 110 Rode Kruis-Vlaanderen als werkgever | Kerncijfers personeelsbestand 112 Expertise uitdragen en delen | Publicaties en lezingen 114 Lidmaatschappen 115 Solidaritest | Maatschappelijke solidariteit beloond 116 Samenwerking | Bedrijven en organisaties steunen Rode Kruiswerking

blz. 119 Financieel verslag 120 Inkomsten Rode Kruis-Vlaanderen 122 Kosten Rode Kruis-Vlaanderen 128 Resultatenrekening en balans

De Nieuwjaarsduik in Oostende. Ieder jaar zetten duizenden ‘ijsberen’ het nieuwe jaar in met een duik in het ijskoude zeewater. Rode Kruisvrijwilligers bemannen de hulppost en behandelen voornamelijk onderkoelingsverschijnselen en wonden door valpartijen.

Vrijwilligersorganisatie 10 ~ Rode Kruisvrijwilligers | De basis van de Rode Kruiswerking 12 ~ Kerncijfers vrijwilligers 15 ~ Plaatselijke afdelingen in Vlaanderen | Overzichtskaart 16 ~ Opleidingen voor vrijwilligers | Taakgericht en praktisch 19 ~ Vrijwilligers vieren 150 jaar Rode Kruisidee | 2009: een jaar vol verjaardagen

Rode Kruisvrijwilligers De basis van de Rode Kruiswerking Vrijwilligers zijn erg belangrijk in onze samenleving. En voor de Rode Kruiswerking zijn ze van levensbelang. Duizenden Rode Kruisvrijwilligers zetten zich in Vlaanderen in voor anderen. Dat doen ze op diverse manieren: eenmalig of iedere dag opnieuw, als begeleider, lesgever of hulpverlener, alleen of in groep. Ze zijn het levende bewijs van solidariteit. Rode Kruisvrijwilligers staan dag in, dag uit paraat om hulp te bieden, maar spelen ook een cruciale rol in het Rode Kruisbeleid. Eind 2009 telde Rode Kruis-Vlaanderen 13.547 vrijwilligers. Het overgrote deel van hen is actief in een plaatselijke afdeling.

Kerncijfers 2009 Rode Kruis-Vlaanderen is een actieve beweging van overtuigde, dynamische en goed opgeleide vrijwilligers. De Rode Kruisactiviteiten, broodnodig voor heel wat kwetsbare mensen, zijn alleen mogelijk dankzij hun inzet. Enkele kerncijfers…

15.000 uitgereikte eerstehulpbrevetten voor kinderen en jongeren tot 16 jaar 2.000 eerstehulpcursussen voor volwassenen 2.300 eerstehulpcursussen en bijscholingen in bedrijven Bijna 40 hartveilige Vlaamse steden en gemeenten 7.713 preventieve acties bij evenementen en sportwedstrijden 61.151 geholpen slachtoffers op evenementen en sportwedstrijden 80 interventies bij rampen in Vlaanderen 33 interventies met psychosociale bijstand voor slachtoffers en familieleden 16.400 uitgeleende hulpmiddelen in uitleenpunten 469 sociaal kwetsbare kinderen op vakantiekamp 115.000 uur sociale activiteiten voor kwetsbaren in thuissituaties en in instellingen Kinderen uit 70 scholen krijgen hulp van een Rode Kruisvrijwilliger Ruim 126.000 personen ontleenden een boek of dvd van de Zorgbib Internationale noodhulpacties in 13 landen 3.856 opgevangen asielzoekers 343.786 bloedgiften van donoren 40.432 nieuwe donoren Meer over deze realisaties leest u verder in dit jaarverslag.

10

Nieuwe mandaten aan de slag Alle bestuursmandaten binnen Rode Kruis-Vlaanderen hebben een looptijd van 4 jaar en liepen in 2008 ten einde. Daarom werden in december 2008 verkiezingen georganiseerd. Alle Rode Kruisvrijwilligers konden naar de stembus om een nieuwe voorzitter en ondervoorzitter voor hun afdeling te kiezen. Ook op de bovenlokale niveaus werden verkiezingen gehouden. Op 1 januari 2009 startten heel wat nieuwe leidinggevenden binnen de vrijwilligersstructuur van Rode Kruis-Vlaanderen. Ruim 15 % van de afdelingen verwelkomden een nieuwe voorzitter en ruim 30 % van de afdelingen verkozen een nieuwe ondervoorzitter. Ook heel wat Afdelingscomités veranderden van samenstelling. Daar werden gemiddeld 20 % nieuwe gezichten opgemerkt bij de start van het nieuwe jaar. De verkiezingen bleven uiteraard niet beperkt tot het plaatselijke niveau. Ook op provinciaal niveau en op gemeenschapsniveau waren er verkiezingen. Gemeenschapsvoorzitter Christ’l Joris werd bevestigd in haar functie. Vanaf 1 januari 2009 kreeg ze bovendien ondersteuning van een ondervoorzitter, Freddy Snoeck. Rode Kruis-Vlaanderen nam daarnaast afscheid van vier van de vijf provincievoorzitters en heette vier nieuwe gezichten welkom. Ook werd een aantal nieuwe regiovoorzitters verkozen.

Alle vrijwilligers ontvangen vier keer per jaar het vrijwilligersmagazine inZ, boordevol actueel Rode Kruisnieuws.

Interne en externe communicatie Snelle en accurate informatiedoorstroming tussen vrijwilligers, plaatselijke Rode Kruisafdelingen en de verschillende structuren binnen Rode Kruis-Vlaanderen is erg belangrijk. Daarvoor zorgen tal van interne communicatiekanalen. Zij doen niet alleen dienst als informatiekanaal maar ook als bindingsmiddel tussen Rode Kruisvrijwilligers overal in Vlaanderen. Daarnaast verzorgen de Rode Kruisafdelingen ook hun externe communicatie op een professionele manier. Een overzicht van de communicatiekanalen… • Eind 2009 gebruikten 175 Rode Kruisafdelingen de centrale websitebuildersoftware om een eigen afdelingswebsite te bouwen. Deze websites bevatten zowel een intranet voor de leden van de afdeling als een publiek toegankelijk gedeelte. • inZ (‘inzet’), het driemaandelijkse vrijwilligersmagazine bericht over wat er reilt en zeilt in de afdelingen en het Rode Kruis. Vier keer per jaar valt het in de bussen van alle vrijwilligers. Oplage: 15.000 exemplaren. • De e-nieuwsbrief voor vrijwilligers brengt maandelijks meer dan 8.000 vrijwilligers op de hoogte van het laatste nieuws. • De vrijwilligerswebsite van Rode Kruis-Vlaanderen bundelt alle informatie die vrijwilligers nodig hebben om hun vrijwilligerstaak goed te kunnen uitvoeren. • Ruim 3.000 vrijwilligers met een verantwoordelijke functie kunnen gebruik maken van een functiegerelateerd e-mailadres. Dit e-mailadres maakt het mogelijk om snel en efficiënt te communiceren tussen de verschillende geledingen van de organisatie.

11

Kerncijfers vrijwilligers (cijfers: 31 december 2009) Aandeel vrijwilligers per leeftijdscategorie

Aandeel mannen en vrouwen in vrijwilligersbestand

7,4 %

4,8 %

15,3 %

55,9 %

21,4 %

44,1 %

18,3 % 16,3 %

16,5 % Mannen Vrouwen

Totaal: 13.547 vrijwilligers

< 20 jaar 20-29 jaar 30-39 jaar 40-49 jaar

Rode Kruis-Vlaanderen telt meer vrouwelijke vrijwilligers dan mannelijke. Ten opzichte van 2008 is het aantal vrouwelijke vrijwilligers licht gestegen (+ 1,6 %). Door de toename van het aantal zorgactiviteiten verwachten we ook in de toekomst een stijging van het aantal vrouwelijke vrijwilligers.

50-59 jaar 60-70 jaar > 70 jaar


Het aantal vrouwelijke vrijwilligers bij Rode KruisVlaanderen neemt ieder jaar toe. Een van de redenen hiervoor is de toename van het aantal sociale activiteiten.

12

Aandeel vrijwilligers per activiteit

Hulpdienst

1,2 % 1,1 % 1%

3,5 %

Leidinggevende algemene functies

5,1 %

Sociale hulpverlening

6,5 %

Vorming

38,5 % 6,6 %

Jeugd Rode Kruis Bloedinzamelingen

8,1 % Zorgbib Communicatie & Werving 12,5 %

Dringende Sociale Interventie 15,9 % Opvang voor asielzoekers

De meeste vrijwilligers zijn actief bij de Hulpdienst. Het aantal vrijwilligers dat actief is bij Sociale Hulpverlening neemt elk jaar toe (+ 0,5 % ten opzichte van 2008). Dit hangt samen met de toename van het aantal sociale activiteiten die jaarlijks georganiseerd worden. Ook het aantal Jeugd Rode Kruisvrijwilligers (+ 0,6 % t.o.v. 2008) en leidinggevende vrijwilligers (+ 0,7 % t.o.v. 2008) nam toe. Het vrijwilligersaandeel voor de activiteiten Hulpdienst, Opvang voor asielzoekers en Vorming daalde licht.

Internationale Samenwerking

Totaal: 17.674 vrijwilligers* *Het aantal vrijwilligers in dit cirkeldiagram is groter dan het totale aantal vrijwilligers van Rode KruisVlaanderen omdat sommige vrijwilligers meer dan één functie uitvoeren.

Aandeel vrijwilligers per provincie

6,9 %

Anciënniteit van vrijwilligers

0,7 %

6,6 % 4,3 % 26,2 %

12 %

6% 38,7 % 10 %

13,9 %

13,8 % 20,3 % 20 % 20,6 % Antwerpen (27,9 %*)

0-5 jaar

West-Vlaanderen (18,7 %*)

6-10 jaar

Oost-Vlaanderen (22,8 %*)

11-15 jaar

Limburg (13,4 %*)

16-20 jaar

Vlaams-Brabant (17,2 %*)

21-25 jaar

Vrijwilligers die op Vlaams niveau werkzaam zijn

26-30 jaar

Brussel

> 30 jaar



* Ter vergelijking: de schuin gedrukte cijfers duiden aan hoe de Vlaamse bevolking verspreid woont over de verschillende Vlaamse provincies. Hieruit blijkt dat de spreiding van onze vrijwilligers per provincie grotendeels overeenkomt met de verdeling van de bevolking over de provincies.

De gemiddelde anciënniteit bedraagt 8 jaar.

13

14-daagse stickerverkoop De 14-daagse stickerverkoop van het Rode Kruis is ondertussen een begrip geworden. Deze jaarlijkse fondsenwervingsactie ten voordele van de werking van de plaatselijke Rode Kruisafdelingen was ook in 2009 een groot succes. Hoe kan dat ook anders als Mega Mindy (Studio 100) de actie steunt! Van 23 april tot en met 7 mei 2009 kon de bevolking de Rode Kruissticker kopen. Daarvoor trokken duizenden Rode Kruisvrijwilligers, samen met gelegenheidsvrijwilligers, de straat op. Een sticker kostte 5 euro en die broodnodige euro’s gingen integraal naar de lokale werking van het Rode Kruis. Met de opbrengst van deze fondsenwervingsactie financieren de afdelingen hun dagelijkse werking: sociale hulpverlening, eerstehulpopleidingen geven, investeren in de aankoop van materialen en infrastructuur en opleidingen voor de vrijwilligers voorzien.

Een stevig resultaat Voorzitter Christ’l Joris maakt het resultaat van de 14-daagse stickerverkoop bekend op het vrijwilligersfeest Fiesta. 14

Günther Neefs helpt de plaatselijke Rode Kruisafdeling van Mechelen bij de stickerverkoop. Een sticker kost 5 euro en de opbrengst gaat volledig naar de plaatselijke werking.

De resultaten van de 14-daagse werden bekendgemaakt op Fiesta, het vrijwilligersfeest van Rode Kruis-Vlaanderen. Ruim 6.000 vrijwilligers en hun gezin stroomden hiervoor op 10 mei samen in Domein Bokrijk. Voorzitter Christ’l Joris onthulde in het bijzijn van verschillende politici het ingezamelde bedrag: ruim 2,8 miljoen euro, een stijging van 1,5 % ten opzichte van 2008. Dit betekent dat bijna 1 op 4 Vlaamse huisgezinnen de actie gesteund heeft.

Vrijwilligerswerving Naast louter fondsenwerving had de sticker van 2009 voor het eerst een tweede doel: nieuwe vrijwilligers aantrekken. Op de achterzijde van de sticker vonden geïnteresseerden meer informatie en een verwijzing naar onze vacaturewebsite www.wordvrijwilliger.be. Ruim 2.000 Vlamingen toonden interesse en werden persoonlijk gecontacteerd voor een intakegesprek.

Plaatselijke afdelingen in Vlaanderen

Essen

Afdeling Afdeling met JRK-kern

Wuustwezel

Blankenberge-Zuienkerke De Haan-Wenduine Oostende Middelkerke Nieuwpoort

14-daagse stickerverkoop De 14-daagse stickerverkoop van het Rode Kruis is ondertussen een begrip geworden. Deze jaarlijkse fondsenwervingsactie ten voordele van de werking van de plaatselijke Rode Kruisafdelingen was ook in 2009 een groot succes. Hoe kan dat ook anders als Mega Mindy (Studio 100) de actie steunt! Van 23 april tot en met 7 mei 2009 kon de bevolking de Rode Kruissticker kopen. Daarvoor trokken duizenden Rode Kruisvrijwilligers, samen met gelegenheidsvrijwilligers, de straat op. Een sticker kostte 5 euro en die broodnodige euro’s gingen integraal naar de lokale werking van het Rode Kruis. Met de opbrengst van deze fondsenwervingsactie financieren de afdelingen hun dagelijkse werking: sociale hulpverlening, eerstehulpopleidingen geven, investeren in de aankoop van materialen en infrastructuur en opleidingen voor de vrijwilligers voorzien.

Een stevig resultaat Voorzitter Christ’l Joris maakt het resultaat van de 14-daagse stickerverkoop bekend op het vrijwilligersfeest Fiesta. 14

Diksmuide

Günther Neefs helpt de plaatselijke Rode Kruisafdeling van Mechelen bij de stickerverkoop. Een sticker kost 5 euro en de opbrengst gaat volledig naar de plaatselijke werking.

De resultaten van de 14-daagse werden bekendgemaakt op Fiesta, het vrijwilligersfeest van Rode Kruis-Vlaanderen. Ruim 6.000 vrijwilligers en hun gezin stroomden hiervoor op 10 mei samen in Domein Bokrijk. Voorzitter Christ’l Joris onthulde in het bijzijn van verschillende politici het ingezamelde bedrag: ruim 2,8 miljoen euro, een stijging van 1,5 % ten opzichte van 2008. Dit betekent dat bijna 1 op 4 Vlaamse huisgezinnen de actie gesteund heeft.

Vrijwilligerswerving Naast louter fondsenwerving had de sticker van 2009 voor het eerst een tweede doel: nieuwe vrijwilligers aantrekken. Op de achterzijde van de sticker vonden geïnteresseerden meer informatie en een verwijzing naar onze vacaturewebsite www.wordvrijwilliger.be. Ruim 2.000 Vlamingen toonden interesse en werden persoonlijk gecontacteerd voor een intakegesprek.

Poperinge

Ieper

Oosteeklo Ertvelde

Eeklo Oostkamp Beernem

Waarschoot Zomergem

Sleidinge

Zelzate

Stekene

Zwijndrecht

Moerbeke-Wachtebeke

St-Niklaas Bazel-Kruibeke-Rupelmonde

1 6 10

8

7

2 3 9

4 5

Beerse-Merksplas Turnhout Oud-Turnhout

Zoersel

Schoten Beveren

Vosselaar Malle

Sint-Job-in-’t-Goor Brasschaat

Assenede

Rijkevorsel

Ravels

Lille

Kasterlee

Schilde Grobbendonk-Vorselaar Boechout-Vremde

Nijlen 14

Herentals

Arendonk

Retie-Dessel

Hamont-Achel

Lommel Mol Balen-Olmen

Neerpelt-Overpelt

Geel

Sint-Huibrechts-Lille Kaulille Bocholt Bree

Kinrooi Lokeren 16 17 15 Temse 11 12 Peer Lier Hechtel Waasmunster Niel-Schelle 13 Morkhoven Berlaar LochristiMeerhout Maaseik Duffel Leopoldsburg Beervelde Bornem Torhout Heist-opRuisbroek Boom-Rumst MeeuwenVorst (Kempen) NeeroeterenHeultje den-Berg Westerlo Ham Sint-Amandsberg Puurs Gruitrode Zele Hamme Willebroek Opoeteren-Dorne Hulshout Veerle Zwevezele Gent Tessenderlo St.-KatelijneDestelbergen Sint-Amands a/d Schelde HouthalenKoersel Herselt Putte Waver Helchteren Kortemark Kalken Beringen Dendermonde Gentbrugge Laarne Mechelen-Bonheiden Buggenhout Berlare Tielt Dilsen-Stokkem Heusden Kapelle-opHeusden-Zolder Muizen Lebbeke Wetteren den-bos Merelbeke Wichelen Aarschot Ardooie Deinze Opwijk Diest Melle Zonhoven Lummen Haacht Lede Gavere-Nazareth Zwartberg Roeselare Meulebeke Oosterzele Zelem Meise Maasmechelen Aalst Erpe-Mere Genk-Zutendaal Kermt Grimbergen Kuringen Sint-Lievens-Houtem Herk-de-Stad Ingelmunster Izegem Vilvoorde Wemmel Kampenhout-Herent Hasselt Asse Wielsbeke Herzele Machelen-Diegem L J C Oostrozebeke Zulte Moorslede Diepenbeek Affligem Denderleeuw F M Sint-Lambrechts-Herk-Stevoort R Zaventem E Zingem-Kruishoutem Zottegem Lendelede Lanaken K Leuven A + B + P Kortenberg Waregem-Anzegem Ternat I Liedekerke Kuurne Alken Nieuwerkerken Kortessem Bilzen O Ledegem D S Harelbeke Oudenaarde Dilbeek N G Hoeselt Bertem-Huldenberg Deerlijk Wevelgem GrootWellen Ninove H Roosdaal Zoutleeuw-Linter-Geetbets Q Kortrijk Groot-Menen Brakel Zwevegem Riemst Vossem-Duisburg Wervik Maarkedal Sint-Truiden Lennik-Gooik Tienen Borgloon Tervuren Geraardsbergen Avelgem Voeren Overijse Tongeren Hoeilaart Sint-Pieters-Leeuw Ronse Beersel-Rode Heers Landen Halle Gingelom Ichtegem

Veurne

Kaprijke

Maldegem

Brugge

Kapellen-Stabroek

Watervliet

Oudenburg-Jabbeke Gistel

Koksijde De Panne

Brecht St.-Lenaarts

Dudzele-Zeebrugge

Bredene

Hoogstraten

Kalmthout

Knokke-Heist

Lovendegem Knesselare Aalter Nevele

Eind 2009 telde Rode Kruis-Vlaanderen 254 plaatselijke afdelingen. Sommigen hebben als werkgebied een stad, anderen een gemeente of fusiegemeente. Nog anderen overkoepelen enkele gemeenten. Doordat onze Rode Kruisafdelingen verankerd zijn in heel Vlaanderen, staan ze in nauw contact met de bevolking. Zo kunnen ze hulpnoden opsporen en er een antwoord op geven. Heel wat Rode Kruisafdelingen bieden ook activiteiten aan voor het jeugdige volkje. Daarvoor staan Jeugd Rode Kruiskernen in. Eind 2009 telde Rode Kruis-Vlaanderen 103 jeugdkernen. Zij organiseren eerstehulpopleidingen voor kinderen en jongeren, maar bieden ook jeugdbewegingsactiviteiten aan.

Evergem

Heeft u een vraag voor de afdeling in uw buurt? Wilt u een beroep doen op de diensten van uw plaatselijke afdeling of wilt u zich graag als vrijwilliger aansluiten bij een afdeling? De vrijwilligers staan u graag te woord. U vindt alle contactgegevens op www.rodekruis.be > Over Rode Kruis > Rode Kruis in je buurt. Zin in jeugdig Rode Kruisplezier? Neem contact op met uw plaatselijke Jeugd Rode Kruiskern. Alle contactgegevens vindt u op www.jeugdrodekruis.be > Over JRK > Wie is wie.

1 Antwerpen-Stad 2 Merksem 3 Borgerhout 4 Wijnegem-Deurne 5 Borsbeek-Wommelgem 6 Hoboken 7 Berchem 8 Wilrijk 9 Mortsel 10 Hemiksem 11 Edegem-Kontich 12 Hove-Lint 13 Aartselaar 14 Herenthout 15 Noorderwijk 16 Olen 17 Oevel

A Brussel-Hoofdstad B Brussel C Evere D Sint-Gillis E Sint-Joost-ten-Node F Schaarbeek G Ukkel H Vorst I Anderlecht J Jette K Sint-Jans-Molenbeek L Ganshoren M Sint-Agatha-Berchem N Oudergem O Etterbeek P Elsene Q Watermaal-Bosvoorde R Sint-Lambrechts-Woluwe S Sint-Pieters-Woluwe

Opleidingen voor vrijwilligers Taakgericht en praktisch Rode Kruis-Vlaanderen staat voor kwaliteit. Om kwaliteitsvolle hulpverlening te garanderen, volgen onze vrijwilligers jaarlijks tal van opleidingen en bijscholingen. Dat is noodzakelijk, ze zijn altijd in de weer voor mensen die op hen rekenen. Het opleidingsaanbod bestaat uit introductiecursussen voor nieuwe vrijwilligers, functiegerichte opleidingen, uitbreidingscursussen (bijv. sociale vaardigheden, werken met PowerPoint) en bijscholingen. Voor iedere vrijwilligersfunctie en -taak zijn er opleidingen op maat.

Hulpdienst In 2009 werden de basisopleidingen voor Hulpdienstvrijwilligers (de cursus Verzorging en de cursus Interventie) vernieuwd. De lesonderdelen werden zo opgebouwd dat de meest voorkomende trauma’s eerst worden behandeld. Om dit te bepalen werd gebruik gemaakt van evidence based onderzoek (zie ook blz. 36) en cijfergegevens uit het registratieprogramma MedTris dat op middelgrote en grote preventieve hulpacties alle verzorgingen registreert. In 2009 organiseerde de Hulpdienst 1.526 uur opleidingslesuren. Het aantal bijscholingsuren klokte in 2009 af op 1.869 uur. Hulpdienstopleidingen en -bijscholingen zijn samengeteld dus goed voor 3.395 uur.

Hulpdienstmedewerkers hebben de keuze uit een heel gamma aan opleidingen. Iedere vrijwilliger start als logistiek medewerker na het volgen van een eerstehulpcursus, maar zal door opleidingen te volgen doorgroeien naar een functie met meer verantwoordelijkheden - meer ‘sanitaire bekwaamheden’ zoals dat in het vakjargon luidt. Wie voor de cursus ‘Verzorging’ slaagt, kan zelfstandig aan de slag in een hulppost. Hulpdienstvrijwilligers worden sinds 2009 – naar aanleiding van de interventie in de Dendermondse kindercrèche (zie blz. 29) – versterkt aangemoedigd om niet alleen taakgerichte opleidingen te volgen, maar ook opleidingen te volgen die de hulpverlener als persoon ondersteunen. Een voorbeeld hiervan is de opleiding psychosociale hulpverlening.

De verdeling van de ‘sanitaire bekwaamheden’ van de Hulpdienstvrijwilligers 8,7 %

1,5 % 21,2 %

Logistiek medewerker

13,1 %

Interventie Verzorging Ambulancier

21,4 %

Verpleegkundige Arts

34,1 %

16

Leren omgaan met schokkende gebeurtenissen Opleidingen uit het leven gegrepen en onmiddellijk toepasbaar

Rode Kruishulpverleners leren niet alleen hulp verlenen, ze leren ook hoe ze kunnen reageren op een schokkende gebeurtenis. Het is oktober 2009. In het leslokaal van de afdeling Lochristi verzamelen een twintigtal Hulpdienstvrijwilligers om zich gedurende een avond onder te dompelen in de psychosociale aspecten van helpen. De koekjes staan op de tafel, iedereen heeft een drankje, lesgeefster Karolien is paraat. Deze bijscholing leert de cursisten dat de rol van een hulpverlener verder gaat dan het puur medische. Karolien heeft het uitgebreid over de rol van de hulpverlener bij verlies en rouw. Ze verwijst daarbij geregeld naar gebeurtenissen die ze zelf heeft meegemaakt, als vrijwilliger of op het werk. Enkele Hulpdienstvrijwilligers voelen zich aangesproken om net als de lesgeefster hun persoonlijke ervaringen met verlies en rouw te delen met de andere aanwezigen. Een dame vertelt hoe haar moeder reageerde toen haar vader stierf. Iemand anders vraagt zich af hoe ze haar schoonzus kan helpen die een kind heeft verloren. Annick uit afdeling Zelzate: “Ik werk in een kleuterschool. De dood van de mama van een van de kleuters heeft bij mij veel vragen opgeroepen. Hoe het kind benaderen na zo’n dramatische gebeurtenis? Wij zijn als Hulpdienstvrijwilligers getraind om juist te handelen bij de eerste hulp, maar hier gaat het erom een houding en toon te vinden waardoor mensen die iets schokkends hebben meegemaakt, voelen dat je met hen meeleeft.” Na de pauze legt Karolien uit waarom het nodig is om als hulpverlener grenzen te stellen. Hoe de grenzen van het slachtoffer respecteren? Hoe je eigen grenzen als hulpverlener afbakenen en bewaken? Na de les wordt er nog druk nagepraat en van gedachten gewisseld. Want de meeste vrijwilligers zijn al in aanraking gekomen met een schokkende situatie of met getraumatiseerde slachtoffers. Een tevergeefse reanimatie, een zwaargewond kind, een angstig slachtoffer dat agressief reageert… voor Rode Kruishulpverleners zijn psychosociale vaardigheden onontbeerlijk.

17

Dringende Sociale Interventie DSI organiseerde in 2009 ruim 100 uur opleiding. De vrijwilligers fristen de vaardigheden op die essentieel zijn als ze hulp verlenen bij rampen en werkten er aan een sterk en efficiënt team. Voor nieuwe vrijwilligers werden drie opleidingsweekends (60 lesuren) georganiseerd. Ruim 50 mensen werden opgeleid tot psychosociaal hulpverlener.

Jeugd Rode Kruis In 2009 volgden 545 vrijwilligers 400 uren vorming. Eind 2009 was 85,25 % van alle Jeugd Rode Kruisers opgeleid, waarmee Jeugd Rode Kruis voldoet aan de doelen die het zich stelde in zijn beleidsnota.

Eerste hulp en ongevallensimulatie


De vrijwilligers van de dienst Vorming volgden in 2009 440 uur vorming: van de lesgeversopleiding over bijscholingen rond het gebruik van een AED tot het leren grimeren van levensechte wonden.

De vrijwilligers van Internationale Samenwerking volgden in 2009 ruim 70 uur opleiding. In het kader van Music For Life werden twee studiedagen rond malaria georganiseerd. Daarnaast vonden ook opleidingen plaats voor nieuwe vrijwilligers.

Sociale werking

Overige opleidingen

Voor de vrijwilligers die actief zijn bij de sociale activiteiten van het Rode Kruis werden ruim 4.235 opleidingsuren georganiseerd: van omgaan met dementerenden tot het correct gebruiken van hulpmiddelen.

54 verantwoordelijken Communicatie & Werving namen deel aan de opleiding die hen voorbereid op hun taken (15 lesuren).

Vrijwilligers van de SIT-teams trainen hun vaardigheden op een oefenweekend. Zo bereiden ze zich voor op een interventie bij een echte ramp.

In 2009 werden 50 instapsessies georganiseerd (150 lesuren). Dit zijn informatiesessies voor nieuwe vrijwilligers. Ze namen er onder leiding van een ervaren Rode Kruiser een duik in onze organisatie en ontdekten er de uiteenlopende activiteiten van het Rode Kruis.

Dankzij de ongevallensimulanten van het Rode Kruis kunnen lesgevers hun eerstehulpvaardigheden verfijnen en trainen op echte slachtoffers.

Gestroomlijnde opleidingsadministratie Een cursus eerste hulp, een bijscholing voor jeugdmonitoren, een opleiding tot simulant… Rode Kruis-Vlaanderen organiseert jaarlijks honderden vormingsactiviteiten voor het publiek en voor de eigen vrijwilligers. Al die opleidingen brengen veel administratie met zich mee. In 2009 lanceerde Rode Kruis-Vlaanderen de computertoepassing ACT, een database waarin alle vormingsactiviteiten geregistreerd worden. Via ACT kunnen vrijwilligers, maar ook cursisten van bijvoorbeeld de eerstehulpopleidingen, zichzelf inschrijven, hun gegevens aanpassen en attesten of brevetten downloaden. Hierdoor kan de administratieve afhandeling voortaan een pak sneller verlopen.

18

Vrijwilligers vieren 150 jaar Rode Kruisidee 2009: een jaar vol verjaardagen In 2009 had het Rode Kruis heel wat te vieren. De Verdragen van Genève vierden hun 60e verjaardag (zie blz. 67), de Internationale Rode Kruisfederatie blies 90 kaarsjes uit en de Belgische bloedtransfusieactiviteiten bestonden in 2009 precies 75 jaar. Maar het luidste feestgedruis weerklonk in Italië, nabij het Gardameer. In het kleine dorpje Solferino vierden duizenden Rode Kruisvrijwilligers uit de hele wereld de 150e verjaardag van het Rode Kruisidee.

150 jaar geleden…

150 jaar later…

Op 24 juni 1859 vochten de ItaliaansFranse en de Oostenrijkse legers een veldslag uit nabij het Italiaanse dorpje Solferino. De menselijke tol was hoog: 40.000 doden en gewonden werden zonder enige vorm van medische hulp achtergelaten op het slagveld.

Op 24 juni 2009, 150 jaar na het ontstaan van het Rode Kruisidee, was het feest in Solferino. Het Internationale Rode Kruis organiseerde van 24 tot 27 juni een samenkomst van Rode Kruisvrijwilligers uit de hele wereld. Ook 80 vrijwilligers van Rode Kruis-Vlaanderen trokken naar Italië. De reis werd een unieke ervaring. De eenheid van de grote Rode Kruisbeweging was voelbaar aanwezig en er werden contacten gelegd tussen vrijwilligers van de Verenigde Staten tot Afghanistan.

De Zwitserse zakenman Henry Dunant was getuige van de gruwelijke gevolgen van de slag en riep de hulp in van de Italiaanse bevolking om de gewonden en zieken te verzorgen. Het werd de eerste grote en gestroomlijnde hulpactie voor oorlogsslachtoffers in de Europese geschiedenis.

Op het programma stonden o.a. tentoonstellingen, trainingen, competities, infosessies en een nachtelijke fakkeltocht. Rode Kruis-Vlaanderen zette er zijn Tracing-spel op waaraan honderden Rode Kruisers deelnamen: ze kregen een fictief paspoort en moesten proberen, via het Tracingproces zoals dat in het echt ook gebeurt, hun vermist familielid terug te vinden (zie ook blz. 63). Daarnaast was er een ontmoeting van jongerenvertegenwoordigers uit de hele wereld, waaraan een delegatie van Jeugd Rode Kruis deelnam.

Dunant schreef zijn ervaringen neer in zijn boek ‘Un souvenir de Solferino’. Hij beperkte zich niet tot een objectief oorlogsverslag, maar deed ook voorstellen om de hulpverlening in oorlogstijd beter te organiseren. Deze vonden ruime weerklank bij de toenmalige beleidsmakers en in 1863 werd in Genève het Rode Kruis opgericht. Eén jaar later werd het eerste Verdrag van Genève ondertekend.

Henry Dunant (1828-1910) is de oprichter van het Rode Kruis. Hij ontwikkelde zijn idee voor het Rode Kruis na de veldslag in het Italiaanse Solferino in 1859.

19

Solferino:

vrijwilligers getuigen…

Er is maar één organisatie die dit mogelijk kan maken: 150 nationaliteiten van over heel de wereld samenbrengen. Duizenden mensen, verschillend in elk opzicht op één ding na: onze gemeenschappelijke zin voor menselijkheid.

20

Vandaag was ik getuige van één wereld van deelnemers met verschillende levenswijzen, nationaliteiten, culturen... Bij onze Tracing-tent is er geen plaats om na te denken over taal, leeftijd, levenswijze, seksuele geaardheid, kleur, sociale achtergrond, noem maar op. Al deze deelnemers willen maar één ding: hun geliefden terugvinden.

’s Avonds was de fiaccolata gepland. Deze jaarlijkse fakkeltocht door Solferino beloofde dit jaar speciaal te worden. 150 jaar Solferino en vele duizenden vrijwilligers maakten er een groot spektakel van. We vielen van het ene kippenvelmoment in het andere: duizenden kaarsen die aangestoken worden, samen One van U2 zingen, de berg afwandelen: duizenden lichtjes, zover het oog reikte.

Op reis door de geschiedenis van het Rode Kruis 1859 1862 1863 1864 1866 1894 1899 1901 1917 1919

1923 1924 1929 1934 1937

1944 1946 1949 1956 1958

1961 1963 1965

1972 1989 1993 2003 2009

Henry Dunant helpt gewonden tijdens de slag van Solferino. Henry Dunant publiceert zijn boek ‘Un Souvenir de Solferino’. Geboorte van het Rode Kruis. Eerste Verdrag van Genève. Dat verdrag beschermt zieken en gewonden van de strijdkrachten op het land. Oprichting van de eerste plaatselijke Rode Kruisafdeling in België: afdeling Sint-Niklaas. Eerste Belgische Rode Kruiscursus voor ambulanciers. Tweede Verdrag van Genève. Dat verdrag beschermt zieken, gewonden en schipbreukelingen van de strijdkrachten ter zee. Henry Dunant ontvangt de eerste Nobelprijs voor de Vrede. Het Internationale Rode Kruiscomité ontvangt de Nobelprijs voor de Vrede. Oprichting van de Liga van Rode Kruisverenigingen (nu Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen). Oprichting van Jeugd Rode Kruis. De eerste Week van het Rode Kruis. Vanaf 1945 wordt de traditie verder gezet in de 14-daagse van het Rode Kruis. Derde Verdrag van Genève. Dat verdrag beschermt krijgsgevangenen. De eerste bloedtransfusiedienst wordt opgericht. Oprichting van de eerste ziekenhuisbibliotheek (nu Zorgbib). Naar aanleiding van de Spaanse burgeroorlog start het Belgische Rode Kruis een Tracing-werking op. Nobelprijs voor de Vrede voor het Internationale Rode Kruiscomité. Oprichting van de Welfare (nu Sociale hulpverlening). Vierde Verdrag van Genève. Dat verdrag beschermt de burgerbevolking. De eerste drie Verdragen worden herzien. Tijdens de mijnramp van Marcinelle schenkt het Rode Kruis aandacht aan de psychosociale opvang van de slachtoffers. Tijdens Expo 58 verzorgt het Belgische Rode Kruis meer dan 36.000 mensen, meteen de grootste hulpverleningsactie uit de Belgische Rode Kruisgeschiedenis. Lancering van de eerste 14-daagse sticker. Nobelprijs van de Vrede voor het Internationale Rode Kruiscomité en de Liga van Rode Kruisverenigingen. Goedkeuring van de zeven fundamentele beginselen van het Rode Kruis door de Rode Kruisconventie en de Statengemeenschap. Oprichting Vlaamse Gemeenschap van het Belgische Rode Kruis (nu Rode Kruis-Vlaanderen). Oprichting Dienst Opvang Asielzoekers, op vraag van de federale regering. Introductie van de benaming Rode Kruis-Vlaanderen. In Leuven opent een centraal laboratorium voor de vier Vlaamse bloedtransfusiecentra. De Dienst voor het Bloed behaalt het ISO-certificaat.

Our World. Your move. Iedereen kan iets doen om zijn medemens te helpen, al is het iets kleins. Dat was de boodschap van de campagne ‘Our World. Your Move’ die het Internationale Rode Kruis in 2009 lanceerde. De campagnesite www.ourworld-yourmove.org bundelt informatie en filmpjes over de uitdagingen waar onze wereld mee geconfronteerd wordt. Naast schrijnende verhalen zijn er getuigenissen van vrijwilligers die het hoofd bieden aan deze uitdagingen. Via de website waarop Rode Kruisvrijwilligers ervaringen kunnen uitwisselen, wil het Rode Kruis hen dichter bij elkaar brengen. Ook vrijwilligers van Rode Kruis-Vlaanderen plaatsten enkele getuigenissen online.

21

Kinderen uit kwetsbare gezinnen leven zich uit tijdens een volksdansspel op een Rode Kruiskamp. Een week lang worden ze door Rode Kruismonitoren in de watten gelegd.

Onze werking in Vlaanderen 24 ~ Interventie | Medische en psychologische hulpverlening 30 ~ Eerste hulp en preventie | Voor het grote publiek, op school, in bedrijven 36 ~ Evidence based practice | Wetenschappelijke fundamenten voor onze werking 38 ~ Vlaanderen hartveilig | AED: een levensreddend toestel 42 ~ Jeugd Rode Kruis | Het Rode Kruis op maat van kinderen en jongeren 44 ~ Sociale activiteiten | Zorg voor kwetsbaren

Interventie Medische en psychosociale hulpverlening De dienst Interventie van Rode Kruis-Vlaanderen bestaat uit de Hulpdienst, de dienst Dringende Sociale Interventie (DSI), de ziekenwagendienst 105 en de Centrale Dispatching. Samen schieten ze in actie om hulp te verlenen na een ramp of ongeval. In 2009 werkten de verschillende diensten nauwer samen dan ooit tevoren. Die samenwerking komt de snelheid en kwaliteit van onze hulpverlening ten goede.

Rode Kruis-Vlaanderen verzorgde in 2009 een preventieve hulppost op meer dan 7.700 evenementen. Eén daarvan is het muziekfestival Dranouter.

24

Hulpdienst Preventieve hulpacties op evenementen Van kleefpleister tot levensreddende actie

Aard van verzorgingen bij slachtoffers in 2009

In 2009 stonden 6.809 Hulpdienstvrijwilligers samen 265.362 uur paraat op 7.713 evenementen. Dit komt overeen met 40.646 ingezette vrijwilligers (vrijwilligers die meer dan één keer ingezet werden, zitten dus meer dan één keer in dit cijfer vervat). In totaal hielpen Rode Kruisvrijwilligers 61.151 slachtoffers langs de zijlijn van voetbalvelden, op festivalterreinen of wandelen fietsparcours… Elke preventieve hulppost is goed uitgerust. Zo probeert het Rode Kruis zoveel mogelijk slachtoffers ter plaatse op te vangen en de eerste zorgen aan te bieden. Op die manier voorkomen we dat de hulpdiensten uit de buurt onnodig extra belast worden. In een hulppost van het Rode Kruis houden de hulpverleners nauwgezet bij welke verzorging elk slachtoffer nodig heeft.

6%

1%

9%

Advies of minimale hulp Wondverzorging of verband Behandeling door arts Verwijzing naar ziekenhuis 84 %

Totaal: 61.151 verzorgde slachtoffers

Aantal preventieve hulpacties per activiteit 3% 4% 5% 25 %

Motorsport 8%

De Hulpdienstvrijwilligers zijn goed opgeleid. De meerderheid (91 %) van de vrijwilligers heeft op zijn minst de opleiding ‘Interventie’ gevolgd (zie ook blz. 16). De logistieke medewerkers hebben de basisopleiding genoten.

Paardensport Atletiek Andere sporten 10 %

Loopsport + wandeltochten Balsport Wielersport

18 %

Om te bepalen hoeveel vrijwilligers en welk materiaal we moeten inzetten, doet het Rode Kruis vooraf een uitgebreide risicoanalyse. Als dat nodig is, staan een of meerdere ziekenwagens stand-by. In 2009 stonden onze ziekenwagens 3.007 keer paraat tijdens preventieve acties om uit te rukken (ziekenwagens die meer dan één keer ingezet werden, zitten dus meer dan één keer in dit cijfer vervat).

(levensbedreigende aandoening)

13 %

Evenementen Overige hulpacties

14 %

Totaal: 7.713 hulpacties

Grootste preventieve hulpactie Tijdens een preventieve hulpactie zijn er gemiddeld vijf vrijwillige hulpverleners aanwezig. De meeste hulpposten zijn dus eerder klein. Maar er zijn ook uitschieters: op het zomerfestival Rock Werchter bemande Rode Kruis-Vlaanderen in 2009 vier hulpposten met 800 vrijwilligers. Het Rode Kruis noteerde er 7.143 interventies, een record. 94 festivalgangers moesten afgevoerd worden naar het ziekenhuis.

25

Hulp bij rampen Alarmeringen

Noodopvang

In 2009 werd de Hulpdienst van Rode Kruis-Vlaanderen 80 keer gealarmeerd om hulp te bieden bij een ramp. De drie grootste interventies vonden plaats op 23 januari in Dendermonde na een steekpartij in het kinderdagverblijf Fabeltjesland (zie blz. 29), op 30 maart in Niel na een ontploffing in een industriële bakkerij en op 6 augustus in Melle na een brand in een rusthuis.

In 2009 stonden de Hulpdienst en Dringende Sociale Interventie klaar om opvang te bieden aan mensen in nood. In januari 2009 kwamen gewonde kinderen uit Gaza en hun familie aan op Brussels Airport. De jonge oorlogsslachtoffers werden verzorgd in Belgische ziekenhuizen. Het Rode Kruis zorgde voor de tijdelijke opvang van hun familie.

Snelle Interventie Teams (SIT) Overal in Vlaanderen staan vrijwilligers van het Rode Kruis klaar om meteen in actie te schieten bij een ramp. Op die manier is Rode Kruis-Vlaanderen een belangrijke partner van de overheid binnen de organisatie van de dringende geneeskundige hulpverlening.

Als gevolg van de opvangcrisis richtte Rode KruisVlaanderen op vrijdag 10 juli in allerijl een tentenkamp voor de meest kwetsbare asielzoekers op: gezinnen met kinderen. Samen met de dienst Opvang voor Asielzoekers zorgde de dienst Interventie voor tijdelijk onderdak voor zo’n 30 asielzoekers. Op blz. 71 leest u een uitgebreid verslag van deze actie.

In 2009 sloot Rode Kruis-Vlaanderen een overeenkomst af met de FOD Volksgezondheid. Daarin werden kwaliteitseisen en interventiesnelheden van onze Snelle Interventie Teams (SIT) vastgelegd. Het Rode Kruis engageert zich om in 95 % van de gevallen te vertrekken binnen de 30 minuten na de oproep. Bovendien zullen we in 66 % van de gevallen binnen de 40 minuten op de plaats van de ramp zijn. Deze snelle reactietijd is enkel mogelijk door de geografische verspreiding van onze Snelle Interventie Teams en de inzet van vele opgeleide vrijwilligers uit verschillende plaatselijke Rode Kruisafdelingen.

De winter van 2009 was bijzonder streng, vooral voor daklozen. Daarom verleende het Rode Kruis van december 2009 tot maart 2010 logistieke hulp. In Brussel en in Antwerpen verdeelden we dekens, slaapzakken en veldbedden aan organisaties die zich inzetten voor daklozen. Daarnaast ondersteunden we ook de organisatie en exploitatie van opvangvoorzieningen. In Gent organiseerden we – op vraag van en in samenwerking met de stad Gent – een structurele nachtopvang voor een 30tal daklozen. In Sint-Niklaas hebben we gedurende een korte periode de stad ondersteund bij de begeleiding en organisatie van de opvang voor daklozen.

In 2009 kochten we vijf nieuwe SIT-voertuigen aan. Die interventiewagens maken de medische hulpverlening op de plaats van een ramp mogelijk en bevatten een team van hulpverleners en draagberries, zuurstof, hulp- en rampenkoffers, een opblaasbare tent en een stroomgenerator. Eind 2009 stonden in totaal 19 SITvoertuigen klaar, verspreid op 15 locaties in Vlaanderen. Op elke locatie verzorgen gemiddeld 20 vrijwilligers de permanentie van de SIT-hulpverlening.

26

Hulpverleners van de Snelle Interventie Teams van Rode Kruis-Vlaanderen oefenen regelmatig hun vaardigheden. De winter van 2009 was bijzonder streng. Rode KruisVlaanderen hielp verschillende steden, waaronder Gent, bij het organiseren van nachtopvang voor daklozen.

Rampenparaatheid Voorbereid op de Mexicaanse griep

Europees netwerk voor rampenparaatheid

De Mexicaanse griep was in het voorjaar van 2009 niet uit de media weg te slaan. De Wereldgezondheidsorganisatie kondigde de hoogste alarmfase af toen bleek dat dit nieuwe griepvirus zich snel over de hele wereld verspreidde. Het Rode Kruis bereidde zich op alle niveaus voor op verschillende epidemiescenario’s.

Rode Kruis-Vlaanderen maakt deel uit van een Europees netwerk van Rode Kruisverenigingen die hun kennis en expertise van rampenmanagement uitwisselen. Een belangrijke vaststelling van alle betrokkenen is dat vrijwilligers onmisbaar zijn om de hulpverlening in geval van rampen zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Daarnaast benadrukt het Europese Rode Kruisnetwerk dat het essentieel is om de zelfredzaamheid van de bevolking te verhogen. Rode Kruis-Vlaanderen startte in 2009 met het verhogen van de zelfredzaamheid van de bevolking in geval van een griepepidemie. In 2010 zullen we de zelfredzaamheid bij andere rampen in de kijker plaatsen.

Rode Kruis-Vlaanderen bundelde alle informatie over de Mexicaanse griep op www.pandemie.rodekruis.be. Het doel: de zelfredzaamheid van de bevolking verhogen. Meer dan 5.000 bezoekers lazen er hoe ze besmetting konden voorkomen, hoe ze tijdig de symptomen van de Mexicaanse griep konden herkennen en welke eenvoudige voorbereidingen ze best troffen. Daarnaast verdeelden Rode Kruisvrijwilligers ook infofolders over de Mexicaanse griep aan vakantiegangers en toeristen die ons land bereikten via de Belgische lucht- en zeehavens. Plaatselijke Rode Kruisafdelingen ondersteunden de gemeenten bij het uitwerken van een specifiek pandemierampenplan. Het Rode Kruis hielp ook nationaal bij logistieke hulpverleningsacties. Op 18 juli zorgden 230 Rode Kruisvrijwilligers ervoor dat 135.000 dosissen virusremmers en meer dan 2 miljoen mondmaskers in 15.000 pakketten werden verpakt om te verdelen: eentje voor elke Belgische huisarts.

In juli 2009 riep de overheid de hulp in van het Rode Kruis voor het samenstellen van ruim 15.000 grieppakketten. Deze pakketjes, één voor iedere Belgische huisarts, bestonden uit o.a. griepmedicatie en mondmaskertjes. 230 vrijwilligers werden hiervoor ingeschakeld.

Meer over de griepvoorbereidingen bij de Dienst voor het Bloed: zie blz. 88

27

Dringende Sociale Interventie Psychosociale hulp bij rampen Alarmeringen De dienst Dringende Sociale Interventie (DSI) verleende in 2009 hulp bij 33 rampen. Enkele uitschieters: • Januari 2009 - Acute opvang van de familieleden, personeelsleden en hulpverleners bij de steekpartij in Dendermonde (zie getuigenis hiernaast). • April tot juni 2009 - Een discrete intensieve en langdurige psychosociale begeleiding van familieleden en gegijzelden tijdens en na de kaping van het schip de Pompeï. • Juli 2009 - Ondersteunend advies aan scholen na een brutale schietpartij in Gent. • Juli 2009 - Opvang van asielzoekers in een tentenkamp (zie blz. 71). • Augustus 2009 - Opvang van personeel en bewoners bij de rusthuisbrand in Melle. • Oktober 2009 - Groepsopvang na een steekpartij in de Leuvense gevangenis.

Hulp bij repatriëring In 2009 zorgde DSI voor de opvang van tien Belgen die gerepatrieerd werden vanuit het buitenland.

Psychologische debriefing en groepsopvang Na een schokkende gebeurtenis hebben hulpverleners en betrokkenen vaak de behoefte om in groep te bespreken wat ze meegemaakt hebben. Een groep gespecialiseerde vrijwilligers van de dienst DSI begeleidt deze psychologische debriefings. Reacties kunnen tijdens zo’n gesprek gekaderd worden, mensen ervaren dat ze niet alleen staan met hun gevoelens en dat anderen precies hetzelfde proces doormaken. DSI organiseerde in 2009 meer debriefings dan ooit: voor de familieleden van de bemanning van het gekaapte schip Pompei, voor het personeel van een bank die overvallen werd, voor de bewoners van het rusthuis in Melle, voor de cipiers van de gevangenis in Leuven na een steekpartij en voor de hulpverleners en personeelsleden van de crèches en de naschoolse opvang in Dendermonde. Ook voor de Rode Kruishulpverleners organiseerde DSI enkele debriefings.

28

Opleiding Schokdemper De dienst Dringende Sociale Interventie organiseert regelmatig de opleiding Schokdemper. Daarin leren hulpverleners van het Rode Kruis op een warme menselijke manier omgaan met slachtoffers. Het accent ligt op de eerstehulpverlener als mens. “Als je aan slachtoffers vraagt om iets te vertellen over het ongeval waar ze bij betrokken waren, dan herinneren ze zich dikwijls veel meer details over het contact met de persoon die hen verzorgd heeft dan over de precieze medische zorg die ze kregen. De persoon die eerste hulp toedient, is dus belangrijk”, vertelt Rode Kruisvrijwilliger en Schokdemper-lesgever Karolien Brangers (39). Lees de reportage op blz. 17.

Rampenparaatheid Psychosociale Hulpverleningsnetwerken Het Rode Kruis reageert snel in noodsituaties. Niet alleen medische hulpverlening, maar ook psychosociale hulpverlening is belangrijk tijdens de eerste ogenblikken na een ramp. Daarom ondersteunt het Rode Kruis de oprichting van gemeentelijke psychosociale hulpverleningsnetwerken (PSH’s). Veertien steden en gemeenten hebben in 2009 onder begeleiding van Rode Kruis-Vlaanderen een psychosociaal hulpverleningsnetwerk opgericht: Aalst, Eeklo, Herent, Lommel, Lokeren, Pajottenland (Galmaarden, Herne, Beveren, Gooik, Lennik, Roosdaal), Sint-Gillis-Waas, Stekene en Wetteren. Deze netwerken staan in voor de psychosociale opvang van betrokkenen bij rampen. De dienst DSI zorgde voor de opleiding van 450 coördinatoren, hulpverleners en logistieke medewerkers van de betrokken netwerken. Tijdens die opleidingen kregen zij uitleg over hoe een gemeente snel een crisiscentrum kan uitbouwen en een crisistelefoonnummer kan bemannen. Als de omvang van de ramp te groot is, dan springen Rode Kruisvrijwilligers bij.

Rampenplanning op kamp Elk jaar organiseert DSI samen met Jeugd Rode Kruis een opleiding voor het jeugdwerk. 25 jeugdleiders en personeelsleden van jeugdbewegingen namen in 2009 deel aan deze opleiding. Ze leerden er hoe ze kunnen reageren als er zich een ramp voordoet op kamp: wie ze moeten contacteren, hoe ze kinderen en begeleiders kunnen opvangen.

Hulpverlening na drama in Dendermonde

Vrijdag 23 januari 2009. Een man stapt een kinderdagverblijf in Dendermonde binnen en richt een ravage aan. De Rode Kruisvrijwilligers komen ter plekke om hulp te verlenen en de slachtoffers van de steekpartij psychologisch bij te staan. Talrijke Rode Kruisvrijwilligers werden onmiddellijk ingezet voor onder andere het vervoer van gewonden. Daarbij waren heel wat Rode Kruiseenheden betrokken met o.a. twee Snelle Interventie Teams (SIT), een commandowagen en acht ziekenwagens. Rode Kruisvrijwilliger Jan Standaert werd na de dodelijke steekpartij opgeroepen om de ziekenwagen te bemannen: “Om iets voor 11 uur kwamen we ter plaatse. De 100-ziekenwagens en de MUG’s waren toen al weg met de eerste groep zwaargewonden. Toch was de aanblik nog vreselijk: overal bebloede en ingezwachtelde kinderen... De samenwerking tussen de hulpverleners verliep vlekkeloos.” Er werd ook een team van 31 vrijwilligers van Dringende Sociale Interventie (DSI) ingezet in de eerste 36 uur na de ramp. Zij waren actief in het onthaalcentrum en verwerkten de identiteitsgegevens van gewonde en niet-gewonde slachtoffers. Ze stonden ouders, kinderen, naaste familieleden en de personeelsleden van de kinderopvang bij. Daarnaast zorgden ze voor de psychosociale begeleiding van de gezinnen van de dodelijke slachtoffers. “We organiseerden onder meer een ventilatiemoment voor het personeel van Fabeltjesland en de twee andere kinderopvangcentra in de buurt”, zegt Koen Van Praet van DSI. “Alle personeelsleden hebben de gebeurtenissen vanuit hun eigen standpunt meegemaakt. Door hun verhalen samen te leggen, krijgen ze een duidelijker beeld van wat er echt gebeurd is.” DSI zorgde ook voor de begeleiding van de hulpverleners die hulp boden bij de ramp. Elke betrokken hulpverlener kon terecht op een noodnummer dat bemand werd door DSI-vrijwilligers om zijn verhaal te vertellen, om te melden dat hij zich zorgen maakte over een collega of om psychologische bijstand te vragen. DSI organiseerde ook een debriefing voor de Rode Kruishulpverleners.

29

Eerste hulp en preventie Voor het grote publiek, op school, in bedrijven Steeds meer mensen willen eerste hulp leren. Om niet met de mond vol tanden te staan als er iets gebeurt of om minder afhankelijk te zijn van professionele hulp. Eerstehulplessen geven is één van de kerntaken van Rode KruisVlaanderen. Jaarlijks leren tienduizenden mensen de kneepjes van eerste hulp van onze lesgevers.

Eerste hulp voor de bevolking Eerstehulpcapaciteit bevolking neemt toe

Eerste hulp voor specifieke doelgroepen

Rode Kruis-Vlaanderen geeft steeds meer eerstehulpopleidingen voor volwassenen. In 2008 klokten we af op 26.538 uren terwijl we in 2009 maar liefst 28.974 uren eerste hulp gaven (+ 8,4 %).

Rode Kruis-Vlaanderen breidde in 2009 zijn eerstehulpaanbod voor specifieke doelgroepen uit. In samenwerking met KVLV ontwikkelde de dienst Vorming de themales ‘Eerste hulp bij huis-, tuin- en keukenongevallen’ met bijhorende minigids. De eerstehulpthema’s die hierin behandeld worden, zijn toegespitst op ongevalletjes waarmee jonge ouders of grootouders vaak te maken krijgen.

De stijging is te verklaren doordat het aantal lesuren toeneemt en doordat onze afdelingen het aantal cursussen beter registreren dankzij het nieuwe computersysteem ACT (zie blz. 18). Er werden in 2009 meer opleidingen ‘Reanimeren en defibrilleren’ georganiseerd in steden en gemeenten die deelnemen aan het Hartveilig-project (zie blz. 38). Ook het aantal eerstehulpopleidingen voor de bevolking en voor bedrijven zit in de lift. Van het naslagwerk ‘Help! Eerste hulp voor iedereen’ (eerste druk: 2007) waren eind 2009 bijna 50.000 exemplaren verkocht. Voor gedetailleerde cijfers: zie blz. hiernaast. Voor meer informatie over eerste hulp voor kinderen en jongeren: zie blz. 33. 30

Themalessen steeds populairder Themalessen – korte lessen rond een specifiek eerstehulpthema – bleken in 2009 erg populair. Er werden ruim 100 van deze lessen georganiseerd: van ‘eerste hulp en preventie bij CO-vergiftiging’ over ‘eerste hulp bij zomerongevallen’ en ‘eerste hulp bij verkeersongevallen’ tot de themales ‘reanimatie bij baby’s en kinderen’.

In samenwerking met Bloso en de Vlaamse Trainersschool ontwikkelde Rode Kruis-Vlaanderen de themales ‘Eerste hulp bij sportongevallen’. Tal van eerstehulp- en preventietips en handige verband- en transporttechnieken worden erin besproken. Beide publicaties werden evidence based onderbouwd door het Expertisecentrum van Rode Kruis-Vlaanderen (zie blz. 36).

De themalessen – korte eerstehulplessen rond een specifiek thema – waren erg populair in 2009. Meer dan 100 lesgroepen leerden hoe ze hulp moesten verlenen bij bijvoorbeeld typische zomerongevalletjes of sportongelukken.

Deze eerstehulprugzakken van Jeugd Rode Kruis kenden succes. Ruim 350 scholen en jeugdbewegingen kochten de rugzak aan en hebben zo het nodige eerstehulpmateriaal bij zich als ze op uitstap of op kamp gaan.

Eerste hulp becijferd Rode Kruis-Vlaanderen gaf in 2009 28.974 uur eerstehulples voor volwassenen. Dit is een stijging van 8,4 % ten opzichte van 2008.

13. 58 3

11. 23 6

8.4 10

11. 37 9

11. 23 4

Aantal lesuren eerste hulp voor de bevolking (volwassenen)

14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 2005

2006

2007 2008

Eerstehulprugzak voor jeugdwerk en scholen

Online eerstehulpspel

4

12.000 10.000

500

8.000

400

6.000

300

4.000

200

2.000

100

40 3

33 7

14.000

0

0 2008 2009

Eerste hulp leer je voortaan niet alleen door een cursus te volgen of een boek te lezen. Kinderen kunnen het ook al spelend online leren. Op www.jeugdrodekruis.be (klik op ‘Kids’) kunnen ze ‘Rescue Race Online’ spelen. Al racend met een driewieler leren ze tal van eerstehulpsituaties juist te beoordelen.

Aantal lesuren ‘Reanimeren en defibrilleren’ (in kader van Hartveilig-project)

13. 10

6 12. 46

Jeugd Rode Kruis liet in 2009 een eerstehulprugzak samenstellen op maat van het jeugdwerk en scholen. De rugzak bevat al het nodige eerstehulpmateriaal voor een groep van 30 personen. Samen met de publicatie ‘Eerste hulp voor jeugdleiders’ of ‘Eerste hulp voor leerkrachten’ vormt deze rugzak een ideaal duo voor op kamp of schoolreis! Eind 2009 waren 350 van de 400 beschikbare exemplaren de deur uit.

Aantal lesuren eerste hulp voor bedrijven

2009

2008 2009

Duurzame beleggingen steunen eerstehulpcursussen In november 2009 ontvingen het Rode Kruis en drie andere organisaties elk 30.000 euro via de actie ‘Beleg niet alleen met je hoofd, maar ook met je hart’ van BNP Paribas Fortis. Per inschrijving in duurzame beleggingsproducten schonk de bank 10 euro aan het goede doel. Het Rode Kruis zet het geld in voor zijn eerstehulpcursussen voor de bevolking.

31

Eerste hulp op school Rode Kruis-Vlaanderen probeert ook via het onderwijs de eerstehulpcapaciteit van de bevolking te verhogen. Daarom bieden we een waaier aan aangepaste opleidingen aan voor leerkrachten, leerlingen en studenten.

Leerkrachten in spé leren eerste hulp

Eerste hulp in bijscholingsaanbod onderwijs

Reanimatie in secundair onderwijs

Leerkrachten kennen best eerste hulp: om zelf te kunnen helpen, maar ook om aandacht te leren hebben voor een veilige schoolomgeving. Daarom wordt in de lerarenopleiding ruim aandacht besteed aan eerste hulp.

De initiatie ‘Eerste hulp voor leerkrachten’ werd 93 keer georganiseerd in 2009, goed voor bijna 280 vormingsuren. Van de bijhorende publicatie werden 4.894 boekjes verkocht. De prijs van deze initiatie houdt Rode Kruis-Vlaanderen bewust laag zodat ze een vaste waarde wordt in het bijscholingsaanbod van scholen. Een gedeelte van de cursus kan bovendien aangepast worden aan de noden van de school.

In oktober 2009 sloten de Erasmus hogeschool / VUB en Rode KruisVlaanderen een samenwerkingsovereenkomst voor een onderzoek naar de ideale didactische methode om reanimatie aan te leren in het secundair onderwijs. Rode Kruis-Vlaanderen ondersteunt de onderzoekers met zijn inhoudelijke expertise en levert waar nodig didactisch materiaal aan.

Deze eerstehulplessen worden gegeven door de docenten van de opleiding zelf. Zij krijgen vooraf een gedegen opleiding van Rode KruisVlaanderen. Deze opleiding werd in 2009 uitgebreid van 4 dagen naar 5 dagen. Na de opleiding mogen de docenten zelf eerstehulplessen geven, examens afnemen en het Europese erkende eerstehulpbrevet afleveren aan de studenten. In 2009 werden 46 docenten opgeleid, wat het totale aantal opgeleide docenten op 236 personen brengt. In de loop van 2009 behaalden ruim 3.000 studenten aan de lerarenopleiding tijdens hun studies het brevet Eerste Hulp of Helper. In oktober 2009 werd voor het eerst ook een intervisiemoment georganiseerd voor docenten van de lerarenopleiding. 42 docenten kregen de kans om bij te leren van elkaar en om zich bij te scholen tot lesgever ‘Reanimeren en defibrilleren’ (in het kader van het Hartveilig-project, zie blz. 38).

32

Bedrijfseerstehulp in secundair onderwijs Sinds de start van het schooljaar 2009-2010 schrijft het curriculum voor dat er in de praktijkgerichte richtingen Integrale Veiligheid en Veiligheidsberoepen bedrijfseerstehulp moet onderwezen worden. In september 2009 startten 14 scholen met deze eerstehulpcursussen. Een aantal van hen werken hiervoor samen met Rode Kruis-Vlaanderen. De leerkrachten geven de lessen zelf, na hiervoor een opleiding te hebben gevolgd bij Rode Kruis-Vlaanderen. De examens worden afgenomen door Rode Kruismedewerkers. De eerste brevetten zullen in juni 2010 worden uitgereikt. Voor de leerlingen biedt dit brevet een aanzienlijke meerwaarde: niet alleen voor zichzelf, maar ook als sterk punt bij het solliciteren naar een job.

In het licht van de al bestaande samenwerking tussen de lerarenopleiding en Rode Kruis-Vlaanderen en de samenwerkingsverbanden met de onderwijskoepels is dit partnerschap voor Rode Kruis-Vlaanderen erg waardevol om de eerstehulpvaardigheden van de bevolking nog meer te verhogen.

Samenwerkingsovereenkomst OVSG Op 22 december 2009 gingen Rode Kruis-Vlaanderen en het OVSG een samenwerkingsovereenkomst aan. Het OVSG is de koepelorganisatie van het stedelijk en gemeentelijk onderwijs. Eerder sloot Rode Kruis-Vlaanderen al een samenwerking met het Katholiek Onderwijs (VSKO) en het Gemeenschapsonderwijs (Go!).

Ook kinderen leren eerste hulp In 2009 leerden ook heel wat kinderen eerste hulp, op school of bij de plaatselijke Jeugd Rode Kruiskern. Van de boekjes die bij de eerstehulpinitiaties (korte lesjes) horen, werden in 2009 ruim 15.000 exemplaren verkocht. Om deze lesjes te kunnen geven, hoeven leerkrachten zelf geen eerstehulpbrevet behaald te hebben, ze kunnen bij Jeugd Rode Kruis terecht voor handleidingen.

Eerstehulpkennis is wel vereist om de uitgebreide eerstehulpcursussen te kunnen geven. Deze publicaties werden ruim 1.300 keer verkocht. In Brussel leerden vanaf september 2009 418 leerlingen van de derde graad lager onderwijs eerste hulp dankzij het project ‘Eerste hulp Brusselt’ dat gesteund wordt door de Vlaamse Gemeenschapscommissie dienst Welzijn en Gezondheid. Een medewerker van Jeugd Rode Kruis gaf er 21 initiaties in de loop van 2009.

Eerste hulp ook in andere onderwijstakken? Het Rode Kruis is vragende partij om eerste hulp in alle onderwijsniveaus te integreren. Ook leerlingen zijn dat, blijkt uit een studie. De Vlaamse Scholierenkoepel (VSK) voerde in 2009 een onderzoek uit bij 4.000 leerlingen over hoe zij de school van de toekomst zien. Hieruit bleek o.a. dat leerlingen binnen hun studierichting graag enkele vakken zelf willen kiezen. Eerste hulp staat zelfs in de top 10 van favoriete keuzevakken. Om leerkrachten te helpen om eerste hulp te integreren in hun lesprogramma, schreef Rode Kruis-Vlaanderen in 2009 een leerlijn rond eerste hulp, rekening houdend met de vakoverschrijdende eindtermen. De leerlijn wijst aanknopingspunten aan waar eerste hulp en het onderwijstraject elkaar raken. De leerlijn wordt nu evidence based onderzocht en zal in 2010 gefinaliseerd worden.

Dankzij het project ‘Eerste hulp Brusselt’ leerden ruim 400 Brusselse schoolkinderen eerste hulp van een Jeugd Rode Kruismedewerker. Ook in 2010 loopt het project verder.

33

34

Opleidingen bedrijfseerstehulp “Bevattelijk uitgelegd en direct toepasbaar op de werkvloer”

Een man komt binnen en valt bewusteloos. Een collega snelt toe, controleert de ademhaling en het bewustzijn en alarmeert de hulpdiensten. Deze situatie blijkt gespeeld, maar ze zou evengoed realiteit kunnen geweest zijn. Net daarom is het voor bedrijven interessant om bedrijfseerstehulp op te nemen in hun opleidingsaanbod. Cedric Van Kerckhove werkt bij BIS Industrial Services, een bedrijf dat gespecialiseerd is in onder meer industriële isolatie, steigerbouw, asbestverwijdering, lawaaibeheersing en vuurbescherming. “Een drietal jaar geleden volgde ik de basiscursus Bedrijfseerstehulp”, vertelt Cedric. “Vandaag volg ik de bijscholing. Het is goed om alle kennis eens grondig op te frissen en opnieuw in te oefenen.”

Meer dan twintig situaties Tijdens een vier uur durende opleiding worden Cedric en zijn collega’s geconfronteerd met meer dan twintig verschillende aandoeningen, waaronder een hersenschudding, een brandwonde, een hondenbeet, een alcoholintoxicatie, een te lage bloedsuikerspiegel, een snijwonde, een hartinfarct, een insectenbeet en een beroerte. Om beurten dienen de cursisten het slachtoffer de eerste hulp toe. Hun collega’s volgen nauwlettend elke handeling en controleren of de vier basisprincipes van eerste hulp - veiligheid, beoordelen, alarmeren en eerste hulp - correct worden toegepast. Wat heeft de eerstehulpverlener goed gedaan? Wat kon beter? In de loop van de cursus ontspint zich meermaals een levendige discussie. Was het nodig om de 100-centrale op te bellen of niet? Was het verstandig om zelf de splinter uit de vinger van een collega te verwijderen of was dit beter toevertrouwd aan een dokter? Was het goed om de man met een te lage bloedsuikerspiegel een glas water aan te bieden? Lesgeefster Chris Stevens stelt vragen, stuurt bij waar nodig en legt geduldig uit wat de eerstehulpverleners zeker niet uit het oog mogen verliezen bij een ‘echte’ interventie. “Spelenderwijs leren we in de cursus Bedrijfseerstehulp hoe we het best reageren als zich een ongeval voordoet op het werk”, vertelt Hilde Schouwaerts van de dienst inkoop en logistiek bij BIS Industrial Services. “De lesgeefster van Rode Kruis-Vlaanderen legt alles heel bevattelijk uit. Wat ik leer in de cursus, is direct toepasbaar op de werkvloer. Ook in de privésfeer heb ik al dingen uit de cursus kunnen gebruiken, dat is mooi meegenomen.”

Waarheidsgetrouwe simulaties Cedric is blij met de aanwezigheid van twee ongevallensimulanten. “Ze simuleren heel overtuigend al die verschillende aandoeningen. We oefenen op ‘echte’ mensen, dat vind ik bijzonder knap. Iedereen komt aan de beurt. We krijgen de kans om vragen te stellen en om van gedachten te wisselen over interventies die we zelf al uitgevoerd hebben.” “Dankzij de eerstehulpopleiding weet ik wat ik moet doen als een collega zich bijvoorbeeld snijdt aan een stuk glas of metaal”, vult collega Luc Geldof aan. “Ik merk ook dat ik door de opleiding aandachtiger ben voor de werkomstandigheden en er mee op let dat de veiligheid gewaarborgd is en er zo weinig mogelijk ongevallen gebeuren.”

35

Evidence based practice Wetenschappelijke fundamenten voor onze werking In 2007 startte Rode Kruis-Vlaanderen, met steun van de Europese Commissie, een uniek eerstehulpproject op: een uniform eerstehulphandboek voor heel Europa maken, ontwikkeld met behulp van de evidence based medicine-methodologie. Het resultaat ervan was het European First Aid Manual, kortweg EFAM, dat nu al in 28 landen wordt gebruikt. Sindsdien is evidence based practice niet meer weg te denken bij Rode Kruis-Vlaanderen. In 2009 werd de opdracht verruimd en werd het Expertisecentrum Rode KruisVlaanderen opgericht. Het specialiseert zich in evidence based practice en is dagelijks bezig met het onderzoeken en wetenschappelijk onderbouwen van technieken en praktijken van alle actieterreinen van Rode Kruis Vlaanderen.

Evidence based?

Van EFAM naar AFAM

Reviews

Evidence based practice is een wetenschappelijke methode om de praktijk te onderbouwen met betrouwbaar bewijsmateriaal of kwantitatief cijfermateriaal uit wetenschappelijke literatuur of eigen onderzoek. Dit wordt gecombineerd met praktijkervaring of expertise, voorkeuren van de doelgroep (is de voorgestelde praktijk praktisch haalbaar?) en beschikbare middelen.

Rode Kruis-Vlaanderen is de referentie voor de ontwikkeling van eerstehulprichtlijnen. Eind 2009 gebruikten 32 organisaties uit 28 landen het European First Aid Manual (www.efam.be). Het overgrote deel van hen komt uit Europa, maar er zitten ook enkele Afrikaanse en Aziatische landen in het lijstje. De richtlijnen werden in 2009 ook gepubliceerd in het vakblad ‘Huisarts nu’ (zie blz. 112).

Naast het ontwikkelen van praktijkrichtlijnen staat het Expertisecentrum in voor het schrijven van ‘systematic reviews’, een overzicht van alle beschikbare literatuur die relevant is voor een specifieke vraag. Een voorbeeld van een systematische review is het onderzoek naar het helpend gedrag (zie hierna).

PRAKTIJKERVARING

VOORKEUREN

BEST BESCHIKBARE BEWIJSMATERIAAL 36

In navolging van dit eerstehulpproject startte het Expertisecentrum in 2009 met de ontwikkeling van een Afrikaans eerstehulphandboek: eerstehulprichtlijnen die helemaal aangepast zijn aan de Afrikaanse context. Ook hier wordt de evidence based methodologie toegepast en wordt er nauw samengewerkt met een Afrikaans expert panel. De richtlijnen resulteren in de African First Aid Materials (kortweg: AFAM), dat tegen begin 2011 klaar zal zijn. Meer over AFAM: zie blz. 57.

Ook het schrijven van ‘rapid reviews’, waarbij vanuit de literatuur antwoord wordt geboden op een praktijkvraag van de Dienst voor het Bloed, een Rode Kruisdienst of van Rode Kruisvrijwilligers, behoort tot de activiteiten van het centrum. De literatuur wordt op een systematische manier verzameld en kwalitatief beoordeeld en er wordt steeds samengewerkt met experts. Een bloemlezing van uitgevoerde rapid reviews leest u in de kader op de bladzijde hiernaast.

Eigen onderzoek Daarnaast voert het Expertisecentrum eigen veldstudies uit om een wetenschappelijke hypothese te onderzoeken. In 2009 startte het een veldstudie waarin de impact van een bijkomende module bij een eerstehulpcursus een zelf ontwikkeld pakket ‘Helpen? Gewoon doen!’- getest werd. Dit pakket focust erop om de drempels die hulpverleners ervaren om te helpen, te overwinnen. Het onderzoek, waaraan ongeveer 100 cursisten deelnamen, wordt voltooid in 2010. De aanleiding voor dit onderzoek was de literatuurstudie uit 2008 (systematic review) naar het helpend gedrag van mensen die een eerstehulpcursus volgden. Hieruit bleek dat zij niet vaker of sneller hulp bieden dan niet-getrainde mensen omdat ze tal van remmingen ervaren. De resultaten van deze literatuurstudie werden in januari 2009 gepubliceerd in Annals of Emergency Medicine (zie blz. 112).

Kennis beheren en delen Al de kennis die het centrum verzamelt en opbouwt, wordt beheerd in een eigen kennisdatabank. Ook kennis delen en verspreiden behoort tot de kerntaken van het Expertisecentrum. Via wetenschappelijke publicaties en presentaties over uitgevoerde projecten (zie blz. 113) wordt de kennis internationaal verspreid. De werking van Rode Kruis-Vlaanderen kent geen grenzen!

Mensen ondervinden in een eerstehulpsituatie heel wat remmingen waardoor ze niet of minder snel zullen reageren. In 2009 startte het Expertisecentrum een project op om cursisten te helpen om deze remmingen te overwinnen.

Op alle terreinen actief Hoewel evidence based practice bij Rode Kruis-Vlaanderen gegroeid is vanuit de eerstehulpopleidingen, wordt de methode sinds 2009 ook toegepast op de andere domeinen waarin Rode Kruis-Vlaanderen actief is: van bloedvoorziening tot noodhulp. In 2009 behandelde het Expertisecentrum tal van onderzoeksvragen. Een selectie om de variatie aan onderwerpen te verduidelijken: • Welke methode is het meest efficiënt om hoofdluizen te bestrijden? (vraag in opdracht van Jeugd Rode Kruis) • Zijn er bepaalde types oordopjes waarbij het risico kleiner is dat ze vast komen te zitten? (vraag in opdracht van Hulpdienst, naar aanleiding van I Love Techno) • Welke methoden om data te verzamelen zijn het meest betrouwbaar in ontwikkelingslanden? (vraag in opdracht van Rode Kruis-Vlaanderen Internationaal) • Is het veilig en effectief om bloed van patiënten met hemochromatose te gebruiken bij bloedtransfusie? (vraag in opdracht van Dienst voor het Bloed) • Welke richtlijnen en systematische reviews bestaan er in verband met bloeddonatie? (vraag in opdracht van Dienst voor het Bloed) • Welke interventies zijn effectief in het bestrijden van eenzaamheid bij ouderen? (vraag in opdracht van de dienst Sociale Hulpverlening) Rode Kruis-Vlaanderen streeft ernaar om alle publicaties van Rode KruisVlaanderen systematisch evidence based te onderbouwen. In eerste instantie worden de eerstehulpboeken onder handen genomen. Onder andere de minigids ‘Eerste hulp bij huis-, tuin- en keukenongelukken’, de themales ‘Eerste hulp bij sportongevallen’ en de herdruk van ‘Eerste hulp bij CO-vergiftiging’ kregen in 2009 het label ‘evidence based’.

37

Vlaanderen hartveilig AED: een levensreddend toestel In België krijgen dagelijks ongeveer 30 mensen een hartstilstand buiten het ziekenhuis. Thuis bijvoorbeeld, of op het bedrijf waar ze werken of na het sporten. Nu overlijden veel van hen nog voor ze het ziekenhuis bereiken. Dramatisch, want een snel opgestarte reanimatie met behulp van een automatische externe defibrillator (AED) waardoor het normale hartritme kan herstellen, is in sommige gevallen bewezen levensreddend.

Wat is een AED? Een automatische externe defibrillator of AED is een draagbaar toestel dat een elektrische schok aan het hart kan toedienen bij een hartstilstand. Het toestel is volledig computergestuurd en analyseert het hartritme van het slachtoffer. Het bepaalt automatisch of een stroomstoot het slachtoffer kan helpen. Een AED is eenvoudig te bedienen en gidst de hulpverlener met gesproken instructies doorheen de reanimatie. Een AED is een hulpmiddel bij de reanimatie, het kan reanimatie in geen geval vervangen.

38

Is uw stad of gemeente al hartveilig?

38 hartveilige steden en gemeenten

Een AED mag door iedereen gebruikt worden en is volkomen veilig. Een snel opgestarte reanimatie met een AED kan bovendien levens redden. Daarom moedigt Rode Kruis-Vlaanderen sinds 2007 steden en gemeenten aan om ‘hartveilig’ te worden met het project ‘Steden en gemeenten Hartveilig’. Een stad of gemeente is hartveilig als ze minstens één AED beschikbaar stelt op een openbare plaats en opleidingen ‘Reanimeren met een AED’ organiseert voor haar inwoners, verenigingen en personeelsleden in samenwerking met de plaatselijke Rode Kruisafdeling.

Eind 2009 droegen 38 steden en gemeenten de titel ‘hartveilige gemeente of stad’. Nog 18 andere gemeenten en steden voldeden aan de voorwaarden, maar dragen het label nog niet. Samengeteld waren in 2009 56 gemeenten en steden klaar om mensen met een hartstilstand sneller en efficiënter te helpen.

Om steden en gemeenten te overtuigen om hartveilig te worden, startte Rode Kruis-Vlaanderen in 2009 een communicatiecampagne waarbij alle schepencolleges van Vlaamse steden en gemeenten een infogids ontvingen. Dit initiatief werd aangemoedigd door de Belgische Cardiologische Liga. Ook werd www.hartveilig.rodekruis.be gelanceerd. Deze nieuwe site bundelt alle informatie over het project en brengt alle publieke AED-toestellen in Vlaanderen in kaart.

28 steden en gemeenten startten de voorbereiding van het Hartveiligproject op in 2009 en zijn op weg om in 2010 hartveilig te worden. Nog eens 14 gemeenten hebben concrete plannen om AED-toestellen te plaatsen in 2010. Samengeteld zullen tegen eind 2010 dus 98 steden en gemeenten hartveilig zijn. Dat is bijna een derde van de Vlaamse steden en gemeenten.

Opgeleid

Hartveilige afdelingen

De deelnemende steden en gemeenten werken nauw samen met de plaatselijke Rode Kruisafdelingen voor de opleiding van de bevolking. Eind 2009 hadden de Rode Kruisafdelingen meer dan 300 lesgevers paraat om in de gemeenten en steden de cursus ‘Reanimeren en defibrilleren’ te geven. In 2009 werden 3.400 mensen opgeleid. Dat is een verdubbeling in aantal ten opzichte van 2008. Bijna een derde hiervan zijn werknemers van ‘hartveilige’ bedrijven. Ook het personeel van het Vlaams Parlement volgde de opleiding.

Ook de vrijwilligers van Rode KruisVlaanderen kunnen overweg met een AED. 60 % van de Hulpdienstvrijwilligers (3.052 personen) waren eind 2009 opgeleid om met een AED te reanimeren. De Rode Kruisafdelingen bezitten samen 150 AED-toestellen. Ze gebruiken deze onder meer in de ziekenwagens en voor de hulpverlening op evenementen. O.a. in Zottegem werd in april 2009 een wielertoerist gereanimeerd met de AED van Rode Kruis-Herzele tijdens de Ronde van Vlaanderen.

Eind 2009 telde Vlaanderen bijna 40 hartveilige steden en gemeenten. Deze steden en gemeenten stellen ten minste één automatische externe defibrillator ter beschikking op een openbare plaats en bieden opleidingen aan voor de bevolking. Voor deze opleidingen werken ze samen met de plaatselijke Rode Kruisafdeling.

Ook tijdens het Tiense muziekfestival Suikerrock en tijdens de match Club Brugge-Anderlecht in september 2009 redden de aanwezige Rode Kruishulpverleners een slachtoffer met een hartstilstand.

In 2009 werd www.hartveilig.rodekruis.be gelanceerd. Deze website bundelt alle informatie over het Hartveilig-project en brengt alle publieke AED-toestellen in Vlaanderen in kaart. Zeker een bezoekje waard! 39

Hartveilig-project in kaart gebracht

Volgende steden en gemeenten werden in 2009 hartveilig. Aarschot, Dendermonde, De Pinte, Deinze, Diepenbeek, Genk, Haacht, Kalmthout, Kuurne, Laarne, Lanaken, Lommel, Mortsel, Overpelt, Poperinge, Schoten, Tessenderlo, Zele, Zulte, Zutendaal. Volgende steden en gemeenten waren al eerder hartveilig. Eeklo, Erpe-Mere, Grobbendonk, Hasselt, Herk-de-Stad, Hoeilaart, Ieper, Jabbeke, Kampenhout, Merchtem, Merksplas, Neerpelt, Opglabbeek, Riemst, Schilde, Sint-Truiden, Tienen, Voeren. Volgende steden en gemeenten startten in 2009 de voorbereidingen voor het Hartveilig-project. Zij zullen in 2010/2011 een hartveilige stad of gemeente zijn. Arendonk, Berlaar, Bocholt, Bonheiden, Boutersem, Buggenhout, Duffel, Edegem, Hamont-Achel, Heist-op-denBerg, Hove, Hulshout, Kapellen, Leopoldsburg, Lille, Lochristi, Mol, Nazareth, Nieuwpoort, Opwijk, Oud-Turnhout, Putte, Ravels, Roosdaal, Stabroek, Steenokkerzeel, Tremelo, Willebroek. Volgende steden en gemeenten dragen het label ‘hartveilige gemeente’ nog niet, ze bezitten wel minstens één AED en bieden opleidingen aan in samenwerking met het Rode Kruis. Aalst, Assenede, Bornem, Brugge, Essen, Gent, Geraardsbergen, Grimbergen, Halen, Hemiksem, Lebbeke, Nijlen, Sint-Lievens-Houtem, Sint-Niklaas, Temse, Tervuren, Wijnegem, Wezembeek-Oppem. Volgende gemeente- en stadsbesturen hebben concrete plannen om AED-toestellen aan te kopen in 2010. Aartselaar, Beersel, Bierbeek, Drogenbos, Halle, Hamme, Heers, Herne, Keerbergen, Koksijde, Landen, Lennik, Mechelen, Sint-Katelijne-Waver.

40

“Absoluut geen overbodige luxe” Jabbeekse AED redde al twee levens

Sinds begin 2008 is Jabbeke een hartveilige gemeente. Burgemeester Hendrik Bogaert: “Een AED-toestel zorgt ervoor dat je op dramatische momenten snel tot actie kunt overgaan. Daarom besliste onze gemeente in 2008 om in elke deelgemeente een toestel te hangen. Sinds de AED’s in onze gemeente hangen, hebben we er al twee keer een leven mee kunnen redden. Deze toestellen zijn dus absoluut geen overbodige luxe!” De eerste keer dat de Jabbeekse AED gebruikt werd, was in het voorjaar van 2008. Twee oudere dames waren toen op vakantie in Jabbeke. Ann Dumon: “Eén van de vrouwen zakte ineen, in de armen van haar zus. Toen ik dat zag gebeuren, heb ik onmiddellijk aan mijn man gevraagd om de 112 te bellen. Ik wilde net met de reanimatie beginnen toen er nog iemand kwam helpen, Karen. Zij is meteen gestart met 30 hartmassages, ik nam de beademingen voor mijn rekening.” Burgemeester Hendrik Bogaert zag wat er gebeurde en ging onmiddellijk het AED-toestel halen, bij het gemeentehuis. Karen: “We hadden allebei nog nooit een AED gebruikt, maar het toestel gaf duidelijke instructies. Het beoordeelde automatisch de toestand van de vrouw en diende drie keer een schok toe. Na elke schok vroeg het toestel om verder te reanimeren.” Pas na 20 minuten waren de hulpdiensten ter plaatse. Zij voerden het slachtoffer meteen naar het ziekenhuis. Karen: “De vrouw is onlangs helemaal naar hier gekomen om ons te bedanken. Ze heeft een bypassoperatie gehad en is volledig hersteld.” De Jabbeekse AED werd in mei 2009 voor de tweede keer succesvol ingezet bij een reanimatie.

41

Jeugd Rode Kruis Het Rode Kruis op maat van kinderen en jongeren Jeugd Rode Kruis is het Rode Kruis op maat van kinderen en jongeren. Het maakt alle actieterreinen van het ‘grote’ Rode Kruis toegankelijk voor hen. Aangepaste eerstehulplesjes, leuke spelen rond de internationale werking van het Rode Kruis, opleidingen voor het jeugdwerk en speelweken voor kinderen uit de opvangcentra…, het zijn maar enkele van de activiteiten die Jeugd Rode Kruis organiseert.

Jeugdbeweging in volle groei Jeugd Rode Kruis mocht in 2009 heel wat nieuwe afdelingen verwelkomen. Volgende afdelingen richtten een eigen jeugdkern op: Dendermonde, Essen, Geraardsbergen, Gistel, Grobbendonk-Vorselaar, Herk-De-Stad, Hoboken, Kalmthout, Knokke-Heist, Groot-Kortrijk, Menen, Noorderwijk, Oostkamp, Oudenburg-Jabbeke, Tessenderlo, Waregem en Wuustwezel. Eind 2009 telde Jeugd Rode Kruis in totaal 103 jeugdkernen. Wilt u weten waar zich de Jeugd Rode Kruiskernen bevinden? Neem een kijkje op de kaart op blz. 15.

dagen neerstreken om het jeugdwerk in Vlaanderen, Jeugd Rode Kruis en zijn eerstehulplesjes onder de loep te nemen. Het betrof een delegatie uit Malta (april), Namibië (juni en november) en Burundi (juni). Daarnaast nam Jeugd Rode Kruis deel aan het driedaagse European Union Red Cross Youth Network (EURCYN). Dit is een tweejaarlijkse samenkomst van alle Jeugd Rode Kruisafdelingen uit Europa. EURCYN vond plaats van 2 tot 4 oktober in Kopenhagen. Het centrale thema was migratie.

Jeugdwerksite van het jaar

Jaar in teken van armoede

De website van Jeugd Rode Kruis werd nog maar in 2008 gelanceerd, en in 2009 won hij al de prijs ‘Beste bovenlokale jeugdwerksite van 2009’ van Jeugdwerknet. “Er is voldoende aandacht besteed aan de opbouw van de site, gericht naar de verschillende doelgroepen, om snel de interessante informatie op te vragen. De grafische elementen ondersteunen de website op alle vlakken,” aldus de jury.

Bij de start van het nieuwe schooljaar trapte Jeugd Rode Kruis naar aloude traditie ook het nieuwe werkjaar op gang. Op 5 september 2009 vond in Dworp de jaarlijkse startdag van Jeugd Rode Kruis plaats. Het jaarthema van 2009-2010 is armoede.

Jeugd Rode Kruis gaat internationaal In de eerste helft van 2009 werkte Jeugd Rode Kruis rond zijn jaarthema ‘Café International’. Centrale thema was de internationale werking van het Rode Kruis. Jeugd Rode Kruis maakte deel uit van het Kinderrechtendorp op tal van kinderfestivals. Meer dan 6.000 kinderen doken in de snuffelkoffers en ontdekten zo hoe het Rode Kruis mensen in andere landen helpt. 2009 was voor Jeugd Rode Kruis bovendien een boeiend jaar wat internationale contacten betreft. Het ontving vier buitenlandse delegaties die meerdere 42

Jeugd Rode Kruis op alle terreinen thuis Jeugd Rode Kruis werkte in 2009 samen met alle Rode Kruisdiensten en -disciplines. Je leest meer over de activiteiten van Jeugd Rode Kruis elders in dit jaarverslag: Deelname jongerenontmoeting in Solferino: zie blz. 19 Training ‘Rampenplanning op kamp’: zie blz. 28 Een flitsend computerspel rond eerste hulp: zie blz. 31 Eerstehulprugzak voor school en jeugdbeweging: zie blz. 31 Lespakketten eerste hulp voor jongeren: zie blz. 33 Jaarthema ‘Zet ‘M niet buiten spel’: zie blz. 49 Lespakket over malaria (Music For Life): zie blz. 60 Kinderopvang in humanitair tentenkamp: zie blz. 71

“Elk jaar gaan er enkele kinderen uit kansarme gezinnen mee op kamp” Jeugd Rode Kruis-Aalter brengt het jaarthema ‘armoede’ in de praktijk

Jeugd Rode Kruis stimuleert zijn afdelingen om kansarme kinderen mee op kamp te nemen. Want net voor hen is een weekje onbezorgd ravotten meer dan welkom. In afdeling Aalter is die werkwijze ondertussen traditie geworden. “Elke zomervakantie organiseren we een kamp voor onze leden. Als ik een kampplaats vastleg, zorg ik voor een locatie die groot genoeg is, zodat er ook enkele kansarme kinderen meekunnen”, vertelt Leen Van de Vyvere van Jeugd Rode Kruis-Aalter. “We maken ons aanbod bekend bij het OCMW, maar ook bij een plaatselijke vereniging voor kansarmen en bij het opvangcentrum voor asielzoekers van het Rode Kruis in Wingene. Voor hen is het eenvoudiger om de juiste mensen te bereiken.” Jeugd Rode Kruis-Aalter zorgt er elk jaar voor dat de kansarme kinderen zich helemaal thuis voelen op kamp. “De leden van Jeugd Rode Kruis kennen elkaar al. Maar zij nemen soms een vriendje, een neefje of nichtje mee op kamp. Die kinderen zijn ook helemaal nieuw in de groep, net als de kansarme kinderen. Dat levert eigenlijk nooit problemen op. De mix tussen kinderen uit kansarme gezinnen en ‘gewone’ gezinnen biedt volgens mij ook een hele meerwaarde”, zegt Leen. “We zorgen ervoor dat alles inbegrepen is in de deelnameprijs: het vervoer, het eten, alle activiteiten, de verzekering… Kinderen hebben nergens geld voor nodig als ze op kamp zijn. We geven de ‘nieuwe’ kinderen natuurlijk wel iets meer aandacht als dat nodig is. Vaak gaat dat om kleine dingen: bij het begin van het kamp controleren we bijvoorbeeld of alle deelnemertjes een warme slaapzak hebben. Als het nodig is, dan wassen we tijdens het kamp snel eens een paar sokken uit. Veel extra zorg hebben ze niet nodig.” Bij iedereen die meegaat op kamp, gaat een vrijwilliger van Jeugd Rode Kruis op voorhand op bezoek om uitleg te geven over het kamp. Leen: “We geven altijd een checklist mee met spulletjes die de kinderen nodig hebben. Als je kind nooit eerder op kamp ging, is het voor ouders moeilijk om in te schatten wat echt noodzakelijk is. We geven hen uitleg en zoeken naar een oplossing zodat kansarme gezinnen geen nieuwe spullen hoeven te kopen voor ons kamp. Soms helpen we zelfs bij het inpakken van de bagage.” Het grootste verschil met onze leden? “De kinderen die meegaan via het OCMW zijn vaak extra dankbaar”, vindt Leen. “Ze zijn blij dat er speciaal voor hen een hele week lang leuke activiteiten georganiseerd worden. Ik denk dat ze er achteraf ook vaker aan terugdenken. Soms zie ik hen jaren later terug en dan herinneren ze zich nog zoveel van het kamp! 43

Sociale activiteiten Zorg voor kwetsbaren Het Rode Kruis is er voor iedereen, ook voor de sociaal kwetsbaren in onze maatschappij. Via allerlei projecten en activiteiten maken vrijwilligers hun dagelijkse leven zo aangenaam mogelijk. Niet alleen zieken, maar ook mensen met een handicap, kansarmen, bejaarden, allochtonen, maatschappelijk kwetsbare kinderen en mensen die in instellingen verblijven, kunnen rekenen op de steun van het Rode Kruis.

Activiteiten voor ouderen, zieken en mensen met een handicap Aangepaste vakanties

Thuis in m’n tehuis

Spring eens binnen

Voor mensen die een dagje ouder worden, ziek zijn of leven met een handicap is vakantie niet vanzelfsprekend. Voor hen organiseert Rode Kruis-Vlaanderen aangepaste vakanties in samenwerking met het Nederlandse Rode Kruis. Individueel genieten en ontspannen staan er op het voorplan.

Patiënten en bewoners van ziekenhuizen en woon- en zorgcentra krijgen graag bezoek of trekken er graag nog eens op uit. De hulp van Thuis in m’n tehuis-vrijwilligers bestaat in vele vormen. Ze gaan met de bewoners wandelen, doen samen een terrasje of begeleiden hen bij de boodschappen.

Mensen die een dagje ouder worden, ziek zijn of een handicap hebben, blijven vaak het liefst zo lang mogelijk thuis wonen. Om hen te ondersteunen, organiseert Rode Kruis-Vlaanderen het project ‘Spring eens binnen’. Rode Kruisvrijwilligers brengen een bezoekje aan huis en maken tijd voor een babbel of een kleine wandeling.

In 2009 gingen 231 gasten met een handicap en 71 mantelzorgers mee op 10 vakanties. 168 vrijwilligers van Rode Kruis-Vlaanderen en 81 vrijwilligers van het Nederlandse Rode Kruis leidden de vakantieweken in goede banen.

In 2009 stonden 896 Rode Kruisvrijwilligers uit 54 plaatselijke afdelingen klaar om op bezoek te gaan in 110 instellingen. Samen legden ze 30.838 bezoekjes af en daaraan spendeerden ze 93.675 vrijwilligersuren.

Zorghotel in Vlaanderen Rode Kruis-Vlaanderen werd, samen met Pasar vzw en Kompas Camping, door Toerisme Vlaanderen geselecteerd als geprefereerde partner voor de mogelijke exploitatie van een zorghotel voor zwaar zorgbehoevenden op Domein Polderwind in Zuienkerke.

44

In 2009 gingen 171 Rode Kruisvrijwilligers uit 29 plaatselijke afdelingen op bezoek bij ouderen thuis. Samen legden ze 7.000 bezoekjes af, goed voor 21.413 vrijwilligersuren.

Uitleendienst voor hulpmiddelen

Zorgbib

Slecht te been? Speciaal ziekenbed nodig? De uitleendienst voor hulpmiddelen biedt hulpmiddelen aan zoals loopkrukken, looprekjes, rollators en een elektrisch hoog-laag bed. 329 Rode Kruisvrijwilligers bemannen 180 uitleendiensten in Vlaanderen. In 2009 werden 16.400 uitleningen geregistreerd.

Bewoners van een woon- en zorgcentrum of patiënten in een ziekenhuis kunnen niet zomaar binnenspringen in de plaatselijke openbare bibliotheek om een voorraad leesvoer op te halen. Daarom is er de Zorgbib van Rode Kruis-Vlaanderen: een mobiele bibliotheek rondgereden door Rode Kruisvrijwilligers.

Uniek aan de dienstverlening van de Rode Kruisuitleendiensten is dat ze ook ’s avonds en gedurende het weekend klaar staan om te helpen. Iedereen kan er terecht, ook wie geen lid is. Zo werken ze aanvullend op de dienstverlening van bijvoorbeeld mutualiteiten.

In 2009 telde de Zorgbib 901 vrijwilligers die samen 58.728 uren vrijwilligerswerk presteerden in 236 uitleenpunten. We noteerden 72.932 gesprekken met leesgierige patiënten. 126.077 kinderen, ouderen of zieken maakten kennis met onze dienstverlening.

Rode Kruis-Vlaanderen hecht veel belang aan de kwaliteit, het onderhoud van het materiaal en de opleiding van de vrijwilligers. Alle uitleendiensten krijgen tweejaarlijks het bezoek van een professionele medewerker of deskundige vrijwilliger. Zij inspecteren alle hulpmiddelen op kwaliteit en onderhoud. Vrijwilligers krijgen grondige opleidingen en bijscholingen over de materialen en het juiste gebruik ervan.

De Zorgbib biedt een ruime keuze uit meer dan 150.000 boeken, cd’s en dvd’s. In 70 instellingen halen Rode Kruisvrijwilligers ook het beste uit de nieuwe media: met een goede dvd en een geschikte ruimte wordt er bijvoorbeeld een filmnamiddag georganiseerd. In 53 ziekenhuizen verzorgt de Zorgbib voorleesmomenten op de kinderafdeling.

Vrijwilligers van het project Thuis in m’n tehuis brengen patiënten en bewoners van ziekenhuizen en instellingen geregeld een bezoek. Samen gaan ze wandelen of doen ze een terrasje. In 2009 werden ruim 30.000 bezoeken geregistreerd.

De Zorgbib kocht in 2009 ongeveer 10.000 nieuwe boeken aan. Slechtzienden vinden hun gading in het aanbod van 20.000 boeken met grote letters en dankzij de medewerking van de Luisterpuntbibliotheek zijn er ook ‘gesproken’ boeken.

De e-reader Een e-reader is een toestel dat toelaat om boeken en kranten digitaal te lezen. Een e-reader is licht, heeft een gemakkelijk te vergroten lettertype en een zeer groot geheugen. Zorgbib heeft als eerste bibliotheek in Vlaanderen 25 e-readers aangekocht die uitgeleend zijn in verschillende rusthuizen. Deze e-readers bevatten verschillende boeken en elke dag een verse krant.

Vrijwilligers van de Zorgbib brengen boeken, cd’s en dvd’s rond in ruim 230 ziekenhuizen en instellingen. Bijna 130.000 mensen deden in 2009 beroep op deze mobiele bibliotheek

45

46

Vakantiekriebels Aangepaste vakantieweek in Hotel IJselvliedt

“Een zalig verblijf in een comfortabel hotel dat aangepast is aan uw handicap”, belooft de brochure van de aangepaste vakanties. Wordt die belofte ook waargemaakt? We vroegen het aan enkele gasten van de kerstshopweek in IJsselvliedt. IJsselvliedt, donderdag 10 december 2009, 9 uur. Het Hollandse ontbijtbuffet lacht de Vlaamse vakantiegangers toe. Graag een sneetje ontbijtkoek? Marcel en Agna begeleiden Hacer en Ann naar hun tafel. Als Hacer de fotograaf opmerkt, tovert ze een guitige glimlach op haar gezicht. Ook kamergenote Ann is in haar nopjes. “Voor het eerst in mijn leven ben ik ‘alleen’ op vakantie, zonder de medebewoners en verzorgers van de instelling waar ik woon”, vertelt Ann. “Na één dag voelde ik me al helemaal thuis. O, wat heb ik hier al veel gelachen.” Gastvrouw Marianne neemt de microfoon in de hand en overloopt de ochtendactiviteiten. Wie heeft zin om in de lounge kerstbloemstukken te maken met de hobbydames? Of om in de oranjerie te kleuren met Wendy? Ingrid gaat vandaag naar het schoonheidssalon. “Ik leef van een invaliditeitsuitkering en moet dus goed op mijn uitgaven letten. Naar het schoonheidssalon gaan, is voor mij normaal gezien te duur. Hier maakt het deel uit van het programma en kan het dus wel. Pure luxe is dat!”

Erop uit met de duofiets Daniel kiest ondanks het slechte weer voor een sportieve uitdaging in de buitenlucht. Hij maakt samen met Ludo een ritje met een duofiets. “Ik ben hier samen met mijn vrouw Lut, die net als ik rolstoelafhankelijk is. Vroeger gingen we met z’n tweeën zelfstandig op reis, maar dat kan nu niet meer omdat Lut almaar meer hulpmiddelen nodig heeft die je niet in een gewoon hotel of vakantieverblijf vindt. Hier zijn al die hulpmiddelen beschikbaar in onze kamer: een tilapparaat, een actieve stalift, een speciaal bed… Dankzij die toestellen kunnen we ons samen goed beredderen.”

Naar het shoppingcentrum Na een portie stevige winterkost en een toetje, vertrekken de meeste gasten op uitstap. Joost heeft de kaarsenmakerij gekozen. “Ik heb gisteren enorm genoten van het bezoek aan de orchideeënhoeve”, vertelt hij via zijn stemcomputer. “Die kaarsenmakerij lijkt me ook wel iets leuks.” In het busje maken we kennis met Hilda, de moeder van Joost. “Ik ben blij dat ik dit samen met mijn zoon kan beleven. Als Joost te moe is, ga ik soms alleen mee op uitstap. Ik weet dat mijn zoon dan in goede handen is bij de vrijwilligers, dus hoef ik me geen zorgen te maken.”

47

Activiteiten voor kinderen Brugfigurenproject Elke dag leveren scholen grote inspanningen om alle kinderen mee te krijgen. Toch vinden sommige kinderen nog steeds moeilijk aansluiting bij de rest van de klas. Rode Kruisvrijwilligers van het Brugfigurenproject helpen de school een handje om alle leerlingen de toekomstkansen te geven die ze verdienen. In 2009 waren meer dan 200 Rode Kruisvrijwilligers uit 38 plaatselijke Rode Kruisafdelingen actief in 70 scholen. Ze werkten nauw samen met scholen, Centra voor Leerlingenbegeleiding en OCMW’s die hun hulpverlening bijzonder appreciëren. Er kwamen in 2009 meer aanvragen om kinderen van anderstalige nieuwkomers te begeleiden. Zij hebben vaak een goede basiskennis rekenen, maar wel een taalachterstand. Brugvrijwilligers helpen hen spelenderwijs om het Nederlands onder de knie te krijgen. Een student van de lerarenopleiding van de Hogeschool Gent maakt een eindwerk over het Brugfigurenproject en stelt een koffer met didactisch materiaal samen waarin nieuwe vrijwilligers het noodzakelijke basismateriaal vinden om aan de slag te kunnen, ongeacht de doelgroep.

48

Vakantiekampen voor maatschappelijk kwetsbare kinderen Sommige kinderen hebben niet de kans om een onbezorgde vakantie mee te maken. Ze vallen uit de boot omdat mama of papa kampen met financiële problemen of omdat de familiale omstandigheden niet meezitten. Speciaal voor hen organiseert het Rode Kruis vakantiekampen voor maatschappelijk kwetsbare kinderen. In 2009 organiseerde Rode KruisVlaanderen 12 kampen. 184 monitoren en 62 logistieke medewerkers zorgden ervoor dat 469 kinderen konden genieten van een unieke vakantie-ervaring. Omdat de zoektocht naar monitoren in 2009 moeilijk verliep, deden we beroep op de media. En met succes: onze oproep vond weerklank in de regionale katern van de Gazet van Antwerpen, op RTV, op TV Limburg, op Radio 1, Studio Brussel, Joe FM, Nostalgie… Zo vonden alle vakantiekampen de nodige monitoren en kookploegen.

Een brief schrijven naar mama en papa, ook dat maakt deel uit van het kampritueel. Rode Kruis-Vlaanderen organiseerde in 2009 12 kampen voor maatschappelijk kwetsbare kinderen.

De Rode Kruischeque Na het grote succes van de Rode Kruischeque in 2008, werd de actie in samenwerking met Sodexo tijdens de zomermaanden van 2009 herhaald. Meer info op blz. 117.

Rode Kruisbrugfiguren begeleiden kinderen bij hun schoolse activiteiten. In 2009 kwamen er meer aanvragen binnen voor de begeleiding van kindjes van anderstalige nieuwkomers. Vrijwilligers helpen hen om hun taalachterstand spelenderwijs in te lopen.

1 op 15 kinderen in Vlaanderen leeft in een gezin met een verhoogd armoederisico. Armoede is dus een brandend actueel thema. Jeugd Rode Kruis roept zijn afdelingen op om tijdens het schooljaar 2009-2010 te werken rond het jaarthema ‘armoede’. Met de hulp van campagnefiguur Armand de kabouter en talrijke spelen rond armoede maakte Rode Kruis dit moeilijke thema toegankelijk voor kinderen en jongeren.

Zet ‘M niet buiten spel Jeugd Rode Kruis vecht mee tegen armoede en uitsluiting 2010 is het Europees Jaar van de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting. Ook Jeugd Rode Kruis laat zich niet onbetuigd in deze problematiek. In september 2009 lanceerde het op zijn jaarlijkse startdag (5 september in Dworp) het nieuwe jaarthema: ‘armoede’. Onder het motto “Zet ‘M niet buiten spel” onder leiding van Armand de kabouter, binden Jeugd Rode Kruisers een jaar lang de strijd aan met armoede en uitsluiting. De webstek van Jeugd Rode Kruis (www.jeugdrodekruis.be) biedt Jeugd Rode Kruiskernen en andere geïnteresseerden een volledig dossier rond armoede aan, met armoedespeltips voor verschillende leeftijden en verschillende niveaus. De strafste of meest vernieuwende activiteiten met als thema ‘armoede’ van Jeugd Rode Kruiskernen werden beloond met een Armand-trofee. Jeugd Rode Kruis-Sint-Amands-aan-de-Schelde organiseerde bijvoorbeeld een groot spel rond armoede waarbij ze vooral de jongsten betrokken en Jeugd Rode Kruis-Brugge zette op 6 december 2009 een sinterklaasfeestje op poten voor kansarme kinderen. Ze werkten hiervoor samen met de vrijwilligers van Sociale Hulpverlening en het Rode Kruisopvangcentrum ‘De Patio’.

49

Samen met het Burundese Rode Kruis verdeelt Rode Kruis-Vlaanderen muggennetten op de Imbovlakte. Rode Kruisvrijwilligers gaan langs bij alle begunstigen en helpen hen om de netten op een correcte manier te bevestigen.

Onze werking wereldwijd 52 ~ Noodhulp | Ondersteuning bij internationale rampen 56 ~ Structurele hulp | Rampen helpen voorkomen 60 ~ Klein beestje, dodelijke gevolgen | Music For Life 2009 vecht tegen malaria 63 ~ Tracing | De opsporingsdienst van het Rode Kruis 66 ~ Internationaal humanitair recht | Wanneer de wapens spreken... 68 ~ Opvang voor asielzoekers | Crisisjaar treft alle betrokkenen

Noodhulp Ondersteuning bij internationale rampen Als een natuurramp toeslaat, dan toont het tv-journaal beelden van Rode Kruismedewerkers die noodhulp bieden aan mensen die net alles verloren hebben. Wat je niet ziet, is dat het Rode Kruis al ter plaatse was, lang voordat de verwoestende ramp toesloeg. In bijna elk land ter wereld - 186 landen om precies te zijn - staat een Rode Kruisvereniging klaar om hulp te bieden. Haar Rode Kruisvrijwilligers zijn voorbereid op tal van noodscenario’s. Maar soms is een ramp te groot. In dat geval brengt het Internationale Rode Kruis, samen met de Rode Kruisvereniging van het land, de omvang van de ramp in kaart. Vervolgens wordt een wereldwijde hulpoproep gelanceerd. Elke buitenlandse Rode Kruisvereniging kan dan haar steentje bijdragen via financiële steun, de aankoop van noodhulpmateriaal of door experts ter plaatse te sturen.

52

Rode Kruis-Vlaanderen steunde in 2009 de Bengaalse Rode Halve Maan om nieuwe huizen te bouwen voor 500 gezinnen. Hun woningen werden vernield na de doortocht van cycloon Sidr in 2007.

ERU?

Snelle noodhulpploeg naar overstroomd Burkina Faso In september 2009 zorgde hevige regen voor ongeziene overstromingen in het West-Afrikaanse Burkina Faso. De natuurramp trof vooral de hoofdstad Ouagadougou waar het water tot 1 meter hoog stond in sommige wijken. Meer dan 150.000 mensen raakten dakloos. Het overstromingswater zorgde ook voor gezondheidsrisico’s zoals infectieziektes. Het traditioneel kurkdroge land was amper voorzien op de onverwachte zondvloed, daarom deed het Burkinese Rode Kruis een beroep op zusterverenigingen om de bevolking hulp te bieden.

Rode Kruis-Vlaanderen stuurde een Emergency Response Unit (ERU) naar Burkina Faso. Die noodhulpploeg bestond uit vier medewerkers, terreinwagens, hulpgoederen en communicatiefaciliteiten. Samen met het Burkinese Rode Kruis zorgde het team voor de selectie van begunstigden en de verdeling van hulpgoederen. In een tijdelijk kamp ontvingen de getroffenen een tent en de meest noodzakelijke hulpgoederen. Er werd gezorgd voor zuiver drinkwater, voedsel, medicijnen en muskietennetten. In totaal hielp het Rode Kruis meer dan 8.000 personen.

Het Rode Kruis telt wereldwijd verschillende ERU’s of noodhulpploegen. Zij bestaan uit specialisten die door Rode Kruisverenigingen uitgezonden en gefinancierd worden om noodhulp in goede banen te leiden. Niet elke ERU heeft dezelfde taak: sommigen bestaan uit specialisten in basisgezondheidszorg, anderen zorgen voor water en sanitaire voorzieningen. Sinds 2007 maakt Rode KruisVlaanderen deel uit van een Relief ERU waarin experts uit de hele Benelux actief zijn. Een Relief ERU zorgt voor de verdeling van hulpgoederen onder de slachtoffers.

Tijdens de nacht van 1 september veroorzaakte een zware regenbui ongeziene overstromingen in het kurkdroge Burkina Faso. Rode Kruis-Vlaanderen stuurde een noodhulpploeg ter plaatse om te helpen bij de verdeling van hulpgoederen.

Op de wereldkaart op blz. 54-55 staan alle landen aangeduid waar Rode Kruis-Vlaanderen in 2009 noodhulp bood. Op www.rodekruis.be vindt u per land een infofiche die het project omschrijft en die het aantal begunstigden, de projectperiode en het totale budget vermeldt.

53

Rode Kruis-Vlaanderen verleende in 2009 hulp in volgende landen: Noodhulp Structurele hulp

3

4

Noodhulp 1 Afghanistan 2 Bangladesh

12 Namibië

3 Burkina Faso

13 Oeganda

4 Colombia 5 Ethiopië 6 Filippijnen 7 Indonesië 8 Pakistan 9 Soedan 10 Somalië 11 Sri Lanka

54

Noodhulp en structurele hulp

17

1 8 19

2 6 9 10

5

16

11

13 20 15 18

7

Structurele hulp 14 Botswana 15 Burundi 16 DR Congo

12

14

17 Libanon 18 Mozambique 19 Nepal 20 Rwanda

55

Structurele hulp Rampen helpen voorkomen In samenwerking met de Rode Kruisverenigingen in het Zuiden biedt Rode Kruis-Vlaanderen structurele hulp op lange termijn. Zo steunen we kwetsbare landen in het voorkomen van rampen. De drie pijlers van onze werking zijn basisgezondheidszorg, eerste hulp en het versterken van de plaatselijke Rode Kruisstructuren.

Basisgezondheidszorg

Eerste hulp

Ziekten zoals malaria, hiv/aids, diarree, tbc en luchtweginfecties treffen in het Zuiden vaak de meest kwetsbare mensen. Daarom zet Rode Kruis-Vlaanderen wereldwijd projecten op die de toegang tot algemene gezondheidsvoorzieningen verbeteren. Het doel is meer dan alleen maar dodelijke ziektes te bestrijden. We proberen ook de levenskwaliteit van kwetsbare inwoners te verhogen.

Eerste hulp is een kernactiviteit van Rode Kruisverenigingen overal ter wereld. Elk jaar leidt het Rode Kruis honderdduizenden mensen op in eerste hulp. Met resultaat: eerstehulpkennis redt elk jaar opnieuw ontelbare mensenlevens. Mensen leren hoe ze correct moeten reageren op een medische noodsituatie, is een goedkope en rendabele manier om de tol van ziekte en ongevallen te verminderen.

In 2009 bouwde Rode Kruis-Vlaanderen verder aan de basisgezondheidszorg in Burundi, DR Congo, Mozambique, Namibië, Rwanda en Nepal. Dat deden we onder andere door medisch personeel op te leiden, materiaal te financieren en door plaatselijke gezondheidsposten of regionale ziekenhuizen te bouwen.

Rode Kruis-Vlaanderen ondersteunt sinds tien jaar zusterverenigingen in het Zuiden op het vlak van eerste hulp. In 2009 waren we actief in Botswana, Mozambique, Rwanda en Nepal. In 2010 breiden we onze eerstehulpondersteuning in het Zuiden verder uit. Bovendien werkten we in 2009 aan AFAM, de African First Aid Materials (zie blz. hiernaast).

Versterking van de plaatselijke Rode Kruisstructuren Het ondersteunen en versterken van de nationale Rode Kruisvereniging is een belangrijke pijler in elk ontwikkelingsproject van Rode Kruis-Vlaanderen. Door de plaatselijke Rode Kruisstructuren te versterken, zijn we er zeker van dat projecten verder blijven bestaan nadat onze inbreng stopt. Door onze eigen expertise door te geven aan de Rode Kruisverenigingen, kunnen we de capaciteit ervan versterken. Dat gebeurt door vrijwilligers te rekruteren, lesgevers op te leiden en professionele krachten aan te werven. We geven onze kennis door over algemeen projectbeheer, fondsenwerving, eerste hulp, rampenparaatheid en basisgezondheidszorg.

Op de wereldkaart op blz. 54-55 staan alle landen aangeduid waar Rode Kruis-Vlaanderen in 2009 werkte aan duurzame ontwikkelingsprojecten. Op www.rodekruis.be vindt u per land een infofiche die het project omschrijft en die het aantal begunstigden, de projectperiode en het totale budget vermeldt.

56

Introductie van wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen Eerstehulpcursussen zijn niet overal gelijk. In een tropisch gebied krijg je te maken met andere ziektes en ongevallen dan bij ons in België. Daarom moet de inhoud van een eerstehulpcursus afgestemd zijn op de plaatselijke noden. Even belangrijk is dat de aangeleerde technieken ook wetenschappelijk onderbouwd zijn. Na de succesvolle lancering van uniforme Europese eerstehulprichtlijnen (EFAM) werkte Rode Kruis-Vlaanderen in 2009 aan AFAM, African First Aid Materials.

EFAM: Europese richtlijnen In 2007 bracht Rode Kruis-Vlaanderen EFAM (European First Aid Manual) uit. Deze handleiding biedt een geheel van eerstehulprichtlijnen om de cursussen eerste hulp in Europa te uniformiseren. Experts uit verschillende Europese landen werkten mee aan de ontwikkeling ervan en baseerden zich daarbij op de principes van evidence based medicine (zie blz. 36).

AFAM: Kwaliteit van eerste hulp verbeteren in zuidelijk Afrika

De AFAM-werkgroep staat onder leiding van Jimmy Volmink. Hij is co-directeur van de South African Cochrane Centre en is professor en decaan Onderzoek aan de faculteit Gezondheidswetenschappen van de universiteit van Stellenbosch (ZuidAfrika). Professor Volmink is een autoriteit op vlak van onderzoek naar strategieën en therapieën tegen tuberculose, hiv/aids en hart- en vaatziekten.

In 2009 werkte Rode Kruis-Vlaanderen aan een Afrikaanse tegenhanger. AFAM, African First Aid Materials, bundelt richtlijnen en didactisch materiaal voor eerstehulpcursussen in Afrika. Een multidisciplinair team van Afrikaanse experts, onder leiding van prof. Jimmy Volmink en bestaande uit vijf specialisten in evidence based geneeskunde en vijf eerstehulpexperts van Afrikaanse Rode Kruisverenigingen, beoordeelden het materiaal.

Jimmy Volmink: “Het enthousiasme waarmee iedereen zich inzet die betrokken is bij AFAM, duidt erop dat veel Afrikaanse landen hier echt nood aan hebben. De evidence based-benadering is een sterke toegevoegde waarde. Met AFAM zijn we als Rode Kruis trendsetters voor gelijkaardige projecten in eerste hulp, maar ook in de gezondheidszorg in het algemeen.”

Het team vergaderde twee keer in 2009. In september bespraken ze de aanbevelingen, het materiaal, de evidence based methodologie en de consensusprocedure in de Keniaanse hoofdstad Nairobi. In november vond een tweedaagse consensusvergadering plaats waar ze de voor- en nadelen, de kwaliteit van het bewijsmateriaal en de voorkeuren van de Afrikaanse bevolking bespraken in Kaapstad, Zuid-Afrika.

De leden van de werkgroep: Jaoko Walter en Gichuhi Stephen (Universiteit van Nairobi, Kenia), Ahmed Omar (ICAP International Center for AIDS Care and Treatment Programs, Ethiopië), Macgregor Hayley (Universiteit van Sussex, Groot-Brittannië), Naidoo Navin (Cape Peninsula University of Technology, ZuidAfrika), Agbro Benson (Nigeriaanse Rode Kruis), Khamati Anekha Sylvia (Keniaanse Rode Kruis), Bitex Okot Paul (Oegandese Rode Kruis), Bakker Jenny (Zuid-Afrikaanse Rode Kruis), Jérôme Sebaganwa (Rwandese Rode Kruis)

Net zoals dat het geval is bij EFAM, zijn ook de eerstehulprichtlijnen in AFAM wetenschappelijk onderbouwd. Enkel handelingen waarvan bewezen is dat ze werken, worden opgenomen. Bijzondere aandacht werd besteed aan onderzoek naar traditionele Afrikaanse gebruiken. Handelingen die verouderd, ondoeltreffend of zelfs schadelijk kunnen zijn, komen niet voor in AFAM. De opgenomen eerstehulpthema’s zijn geselecteerd op basis van statistieken over ziekte en kwetsuren in Sub-Sahara-Afrika.

Begin 2010 werd het volledige materiaal voorgelegd aan drie onafhankelijke experts en vond er in Swaziland en Oeganda een try-out plaats. Begin 2011 zal de definitieve versie van AFAM ter beschikking zijn van de Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen in Afrika. 57

Slechts 43 % van de vrouwen in Nepal kan lezen en schrijven. Door lange werkdagen blijft er weinig ruimte voor opleiding en opvoeding. Het Rode Kruis zorgt voor basisonderwijs voor moeders en kinderen.

Efficiënt organiseren in Nepal Het Nepalese Rode Kruis is de grootste hulporganisatie in Nepal. De organisatie telt meer dan een miljoen vrijwilligers en 235 werknemers. Die zijn actief in 75 districten, 1.225 plaatselijke afdelingen en 4.588 jeugdkernen. Het Nepalese Rode Kruis telt 155 ziekenwagendiensten, 68 bloedtransfusiecentra, een oogziekenhuis en 27 opslagplaatsen voor noodhulpgoederen. Het is dus van groot belang dat een organisatie van een dergelijke omvang op een professionele manier kan werken. Rode Kruis-Vlaanderen is al meer dan 20 jaar een partner van het Nepalese Rode Kruis. In de eerste plaats bestaan de projecten uit basisgezondheidszorg, eerste hulp en rampenparaatheid. Enkele jaren geleden vroeg het Nepalese Rode Kruis ook hulp op het vlak van human resources management. Een omvangrijke hulpverleningsorganisatie zoals het Nepalese Rode Kruis ondervindt af en toe moeilijkheden om haar werking zo efficiënt mogelijk te organiseren. Ze geniet bovendien een goede reputatie waardoor

58

ervaren en bekwame werknemers vaak ‘weggekocht’ worden door internationale hulporganisaties. De knelpunten werden aangepakt. Het doel: de capaciteit van het Nepalese Rode Kruis versterken door een efficiëntere organisatiestructuur en personeelsbeleid. Rode Kruis-Vlaanderen werkte samen met de directie van het Nepalese Rode Kruis aan het opstellen van functieomschrijvingen, evaluatiesystemen en motivatiesystemen voor personeelsleden. In samenwerking met het internationaal gerenommeerde bedrijf HAY werd in Nepal een ‘Leaderschip Training Course’ voor kaderpersoneel van het Nepalese Rode Kruis en Europese bedrijfsleiders georganiseerd. De Europese bedrijven betaalden de opleiding. Naast een boeiende opleiding over leiderschapscompetenties en personeelsbeleid, werd er ook gewerkt rond concrete ontwikkelingsprojecten en was dit ook een uitgelezen kans tot uitwisseling waarbij Europese topmanagers en de top van het Nepalese Rode Kruis ervaringen konden delen.

Solidair met een zustervereniging in het Zuiden Rode Kruisafdelingen adopteren een ontwikkelingsproject Sinds 2008 betrekt Rode Kruis-Vlaanderen zijn plaatselijke Rode Kruisafdelingen nog actiever bij de Zuidwerking via de ‘afdelingsprojecten’. Afdelingen die ervoor kiezen om een ontwikkelingsproject te financieren, blijven nauw betrokken bij de realisatie van het project. In 2009 hebben 20 afdelingen een afdelingsproject geadopteerd in Mozambique, Namibië, Nepal en Rwanda. Vaak zijn het langetermijnprogramma’s en gaan de afdelingen een engagement aan voor meerdere jaren. Samen investeerden ze 54.517 euro in 2009.

Sommige Rode Kruisafdelingen kiezen ervoor om samen hun schouders te zetten onder een project in het Zuiden. Zo financieren de afdelingen Vosselaar, Kasterlee en Turnhout samen een opvangcentrum voor wezen en kwetsbare kinderen in Namibië. Daardoor geven ze weeskinderen een kans op een écht kinderleven. Weeskinderen worden opgevangen, begeleid en met liefde omringd. Bovendien zullen de kinderen het nodige materiaal krijgen om naar school te kunnen gaan. De opvoeders en vrijwilligers leren eerstehulptechnieken en krijgen les over kinderrechten en psychologische begeleiding van getraumatiseerde kinderen. Peter Sas, verantwoordelijke Internationale Samenwerking in Rode KruisVosselaar: “We kozen dit project uit omdat het ons het meeste aansprak: het heeft een zeer directe impact op het leven van de kinderen. Voor hen maken we echt het verschil.” Afdeling Vosselaar is een kleine afdeling met een beperkt jaarbudget. “Voor preventieve hulpacties werken we regelmatig samen met andere Rode Kruisafdelingen zoals Kasterlee en Turnhout. Door onze krachten ook te bundelen bij dit internationale project, kunnen we onze impact vergroten”, vertelt Peter.

In het verleden steunde Rode KruisVosselaar al sporadisch projecten, bijvoorbeeld na een grote natuurramp. “Maar dit is het eerste structurele internationale project waar we als afdeling onze schouders onder zetten. De interesse bij onze vrijwilligers is aanwezig en zal nog verder groeien. Mijn taak als verantwoordelijke Internationale Samenwerking gaat verder dan geld inzamelen: ik probeer ook alle vrijwilligers bewust te maken van de noodzaak van een dergelijk project. Het is goed dat onze vrijwilligers zich wekelijks inzetten op preventieve hulpacties of in sociale acties voor kwetsbare mensen dicht bij ons. Maar er zijn ook mensen in het Zuiden die onze hulp hard nodig hebben.”

De drie afdelingen gingen ook op zoek naar partners buiten het Rode Kruis. Met succes. Zo besliste de gemeente Vosselaar om het project financieel te ondersteunen. Peter: “In ruil daarvoor zullen wij de bevolking op de hoogte brengen van het project. In 2010 plannen we een tentoonstelling en een avond waarop experts komen vertellen over de vorderingen ter plaatse.” De samenwerking op internationaal vlak met de gemeente werpt zijn vruchten af: “Toen begin 2010 een verwoestende aardbeving Haïti trof, kwam de gemeente zelf naar ons toe met de vraag hoe we samen geld konden inzamelen voor de hulpverlening in het getroffen land.”

De plaatselijke Rode Kruisafdelingen in Vosselaar, Kasterlee en Turnhout geven weeskinderen in Namibië een kans op een echt kinderleven. Zo helpen ze de allerarmsten in de regio aan een menswaardig bestaan. 59

Klein beestje, dodelijke gevolgen Music For Life 2009 vecht tegen malaria Music For Life was in 2009 aan zijn vierde editie toe. De radiomarathon van Studio Brussel zette zich dit jaar in voor slachtoffers van malaria. Met de opbrengst – 3.649.595 euro – zal Rode Kruis-Vlaanderen er mee voor zorgen dat tegen 2011 iedereen in Burundi een malarianet ter beschikking heeft!

Elk jaar maakt malaria 247 miljoen mensen ziek. Jaarlijks overlijden 2 miljoen mensen rechtstreeks of onrechtstreeks aan de ziekte. Van een stille ramp gesproken! Toch is malaria relatief gemakkelijk te voorkomen. Met insecticide behandelde muskietennetten beschermen mensen tegen de parasieten die via muggensteken in het lichaam terecht komen. Dankzij het grote succes van Music For Life 2009 kan Rode Kruis-Vlaanderen in 2010 563.600 muggennetten verdelen op de Burundese Imbovlakte. Bovendien zullen we op het einde van 2010 bijdragen aan een malariacampagne in de laatste regio van Burundi die nog geen malarianetten ontvangen heeft.

60

Actie!

Hang up, keep up

Meteen na Music For Life schoot Rode Kruis-Vlaanderen in actie. Al in december 2009 vertrokken negen containers met 563.600 muggennetten per schip vanuit Thailand naar Dar Es Salaam, een havenstad in Tanzania. Daar werden ze overgeladen op vrachtwagens die de lange rit maakten naar Bujumbura, de hoofdstad van Burundi.

De hang up- keep up-aanpak werkt omdat de Rode Kruisvrijwilligers uit de plaatselijke gemeenschap komen. Ze kennen dus de taal en de culturele gewoontes. Bovendien gaan de Rode Kruisvrijwilligers steeds op zoek naar de meest kwetsbaren van de gemeenschap: zwangere vrouwen, bejaarden, wezen en mensen met een handicap. Deze mensen worden vaak vergeten bij grootschalige campagnes.

Begin april 2010 verdeelde het Rode Kruis de met insecticide behandelde muggennetten op de Imbovlakte, in het westen van het land. Een week later startten Rode Kruisvrijwilligers met huisbezoeken om de mensen te helpen om de netten op een correcte manier op te hangen (hang-upcampagne). Een jaar later zullen ze weer langsgaan om te kijken of iedereen de netten nog juist heeft ophangen (keepupcampagne).

Lespakket malaria Naar aanleiding van Music For Life 2009 ontwikkelde Jeugd Rode Kruis in samenwerking met het Nederlandse Rode Kruis een lespakket rond malaria voor de derde graad van de lagere school. Het lespakket werd bijna 500 keer gedownload door leerkrachten. Malaria no more, een Nederlandse stichting die zich ten doel stelt een bijdrage te leveren aan de preventie en behandeling van malaria, was erg enthousiast over het lespakket en zal het overnemen om te gebruiken in haar eigen werking. Het lespakket blijft beschikbaar via www.jeugdrodekruis.be.

Malariabestrijding dankzij Music For Life Afgevaardigde Mathieu Destrooper: “Zo kun je malaria indijken”

In Burundi is malaria de grootste doodsoorzaak bij kinderen onder de vijf jaar. Daarom koos Rode Kruis-Vlaanderen ervoor om de ziekte op grote schaal aan te pakken. “Met goede netten en een goed uitgevoerde campagne kunnen we de kindersterfte aanzienlijk terugdringen”, vertelt Mathieu Destrooper, afgevaardigde bij Rode Kruis-Vlaanderen. “In Ethiopië en Rwanda bleken gelijkaardige malariacampagnes bijzonder succesvol: de kindersterfte is er tot 70 % gedaald.” Wie malaria krijgt en snel naar de dokter gaat, geneest. Maar Burundi telt amper 83 dokters voor 9 miljoen mensen en die werken meestal in ziekenhuizen in de grote steden. Mensen op het platteland kunnen enkel terecht in primitieve verpleegposten. Een doktersvisite en de medicijnen om malaria te genezen, zijn bovendien onbetaalbaar voor de meerderheid van de Burundezen. Mathieu: “Ook muskietennetten zijn veel te duur voor hen. Daarom verdeelde het Rode Kruis in april 2010 563.600 met insecticide behandelde muggennetten op de Imbovlakte. Deze grote actie was mogelijk dankzij Music For Life 2009. Rode Kruismedewerkers geven elk dorp een demonstratie. Ze tonen hoe je een muskietennet correct ophangt en leggen uit hoe belangrijk een muskietennet is om malaria een halt toe te roepen.” Netten uitdelen is één aspect, de opvolging is minstens even belangrijk. Tien dagen nadat de netten verdeeld zijn, gaan de Rode Kruisvrijwilligers langs in elk huis om te controleren of de netten correct zijn opgehangen en of mensen er ook echt onder slapen. “Door ervoor te zorgen dat mensen niet langer gestoken kunnen worden, kun je het hele malariaprobleem een halt toeroepen”, legt Mathieu uit. “Als een gezonde mug een besmet persoon prikt, kan die mug geïnfecteerd raken. Vanaf dan kan de mug malaria overdragen naar een andere persoon. De bedoeling van de netten is dus niet alleen om te voorkomen dat muggen mensen steken, maar ook om te voorkomen dat muggen besmet raken en de ziekte kunnen overdragen. Dankzij de netten kunnen we de kringloop doorbreken.” 61

Ook in 2008 draaiden drie presentatoren van Studio Brussel zes dagen lang verzoeknummers vanuit het Glazen Huis. De opbrengst ervan werd besteed aan Rode Kruisprojecten voor moeders op de vlucht.

Eugénie Haronimana uit Burundi heeft dankzij het Rode Kruis opnieuw een huis. Samen met haar man moest ze zelf bakstenen maken in een van de oventjes in de wijk. Rode Kruisvrijwilligers hielpen het gezin met de bouw van het huis.

Music For Life 2008: Moeders op de vlucht voor oorlog en geweld Wereldwijd zijn meer dan 36 miljoen mensen op de vlucht voor oorlog, repressie, hongersnood en natuurrampen. Music For Life 2008 vroeg aandacht voor deze stille ramp. Dankzij de duizenden verzoekjes van luisteraars en heel wat inzamelacties, klokte Music For Life af op 3.503.246 euro. Dankzij die opbrengst konden we in 2009 ongeveer 153.000 moeders en kinderen op de vlucht helpen. Een deel van de opbrengst ging naar projecten van het Internationale Rode Kruis in Afghanistan, Colombia, Filippijnen, Oeganda, Soedan, Somalië, Sri Lanka en Pakistan.

62

De rest van de opbrengst gaat naar langetermijnprojecten die Rode Kruis-Vlaanderen heeft opgezet in Burundi, Oeganda en Libanon. Vluchtelingen die daar opnieuw op een vaste plaats gaan wonen, krijgen er hulp van het Rode Kruis bij de reïntegratie in de maatschappij. Veel mensen die vluchten voor oorlog en geweld zoeken in eigen land een veiligere plaats om te leven. Het Rode Kruis biedt hen noodhulp met water, voedsel, onderdak en medische verzorging. Daarnaast helpt het Rode Kruis ook om vermiste personen op te sporen. We geven Rode Kruisberichten door aan familieleden en herenigen families die elkaar kwijt raakten tijdens hun vlucht voor geweld of rampen.

Tracing De opsporingsdienst van het Rode Kruis Na een zware natuurramp of bij een ernstig conflict verliezen mensen elkaar soms uit het oog. Door middel van het wereldwijde Rode Kruisnetwerk spoort de dienst Tracing vermiste personen op en herstelt het contact tussen familieleden.

Vermisten opsporen

Europese databank

In 2009 opende de dienst Tracing 325 nieuwe opsporingsdossiers. Bovendien sloot de dienst 103 dossiers af met een positief resultaat.

Tracing startte 402 nieuwe dossiers van gezinshereniging op, een sterke stijging tegenover het vorige jaar. De dienst kon 178 gezinnen herenigen, waardoor 422 personen naar België overkwamen.

Eén van de hoofdtaken van Tracing is het opsporen van familieleden die elkaar uit het oog verloren door een natuurramp, geweld of migratie. Vaak raken gezinsleden elkaar kwijt tijdens hun reis naar Europa. Om het zoekwerk efficiënter te laten verlopen, richtte Tracing een Europese databank op voor vermiste personen. Eind 2009 werkten 17 Rode Kruisverenigingen met het systeem en werden er 629 aanvragen tot opsporing geregistreerd.

Rode Kruisberichten

Tracing online

Familieleden kunnen elkaar Rode Kruisberichten sturen wanneer de traditionele communicatiekanalen zijn weggevallen. In 2009 gaf Rode Kruis-Vlaanderen 138 Rode Kruisberichten door.

Op www.tracing.rodekruis.be vinden lezers informatie over de werking van Tracing in 6 talen: Nederlands, Frans, Engels, Duits, Russisch en Arabisch. De website verwelkomde 5.244 bezoekers in 2009.

Gezinshereniging

Als traditionele communicatiekanalen stilvallen, kunnen mensen nieuws uitwisselen via Rode Kruisberichten. Deze berichten zijn kort en bondig en bevatten enkel persoonlijk nieuws.

Vrijwillige terugkeer Tracing helpt ook bij de repatriëring naar het land van herkomst in het kader van de programma’s voor vrijwillige terugkeer van de International Organization for Migration (IOM). Rode Kruis-Vlaanderen behandelde vorig jaar 57 repatriëringdossiers.

Dankzij het wereldwijde Rode Kruisnetwerk kan de dienst Tracing vermiste personen opsporen. 63

Dankzij het Rode Kruis vond R. haar familie terug “Ik wil teruggeven wat ik gekregen heb”

Het Rode Kruis heeft wereldwijd een netwerk uitgebouwd van opsporingsdiensten die samen proberen om vermisten op te sporen en families te herenigen. Elk jaar kloppen honderden mensen uit de hele wereld aan bij de dienst Tracing van Rode Kruis-Vlaanderen. Op de vlucht voor oorlog of geweld verloren ze hun ouders, kinderen, broers of zussen uit het oog. Eén van hen is R., een 23-jarige vrouw uit Kameroen, die in 2009 dankzij Tracing haar broer en moeder terugvond. R. is 16 jaar als haar vader sterft. Haar oom besluit om de gezinstaken over te nemen. R: “Toen mijn vader stierf, vluchtte mijn moeder weg. Mijn broer verhuisde kort nadien naar Nigeria om te studeren. Ik bleef alleen achter en mijn oom huwelijkte mij uit aan een oude man die al drie vrouwen had. Ik raakte zwanger en wist niet hoe ik kon ontsnappen. Een vriend van mijn overleden vader hielp me om te vluchten. Ik verliet Kameroen halsoverkop.” R. is 17 en hoogzwanger als ze in België aankomt. “Ik was jong, alleen en vertrouwde niemand. Ik had er geen idee van hoe ik opnieuw in contact kon komen met mijn broer en mijn moeder. Gelukkig belandde ik via een maatschappelijk assistente bij de dienst Tracing van het Rode Kruis. Het was een enorme opluchting om te weten dat er vanaf nu iemand was die me steunde en die me hoop gaf. Want hoop heb je nodig als je op zoek bent naar je familie.”

Het verlossende telefoontje Maanden na haar eerste bezoek aan het Rode Kruis, ontbreekt nog steeds elk spoor van haar familie. Alle uitgestuurde Rode Kruisberichten blijven onbeantwoord. “Ik was kwaad en teleurgesteld! Soms wilde ik het gewoon opgeven, maar na een goed gesprek besloot ik om verder te zoeken. Het gaf me nieuwe moed.”

64

In 2009, vijf jaar na haar eerste bezoek aan de dienst Tracing, krijgt R. telefoon van het Rode Kruis. Haar broer werd teruggevonden. R.: “Ik wist niet wat me overkwam. Ik ben meteen naar het Rode Kruis gereden. Een medewerker toonde me een foto van mijn broer en ik herkende hem meteen. Eindelijk had ik zijn telefoongegevens in handen! Het eerste telefoongesprek met mijn broer was zeer emotioneel, zeker toen hij me vertelde dat onze moeder nog leefde. Na vijf jaar zoeken had ik mijn familie terug!”

Mensen steunen tijdens hun zoektocht Eind 2009 ontmoette R. haar broer en moeder in Kameroen. “Je kunt je niet voorstellen hoe gelukkig ik was! Het Rode Kruis heeft mijn leven veranderd. Ze gaven me telkens weer hoop als ik het niet meer zag zitten. En uiteindelijk vonden ze mijn familie ook terug.” Uit dankbaarheid besloot R. om zich als vrijwilliger in te zetten bij het Rode Kruis: “Zo kan ik teruggeven wat ik gekregen heb. Ik verwijs nu zelf mensen naar het Rode Kruis om hun familie op te sporen. Ik weet hoe die mensen zich voelen en wat ze doorstaan. En ik heb ontdekt hoe fantastisch het is dat iemand je blijft helpen, ook als je zelf de moed hebt opgegeven.”

Vermiste familieleden opsporen in Solferino In het kleine dorpje Solferino vierden duizenden Rode Kruisvrijwilligers uit de hele wereld de 150e verjaardag van het Rode Kruisidee (zie blz. 19). Rode Kruis-Vlaanderen speelde er zijn Tracingspel: 600 deelnemers kregen een fictief paspoort en moesten proberen hun vermist familielid terug te vinden.

zoals dat ook in werkelijkheid verloopt. Dat betekent dat ze aankloppen bij het Rode Kruis om hun vermiste geliefde op te sporen. De ongerustheid en het wanhopige wachten op nieuws van het Rode Kruis, het luisteren naar de verhalen tijdens hun zoektocht en de zucht van opluchting bij een geslaagde hereniging… het zit allemaal in het inleefspel.

Rode Kruis-Vlaanderen ontwikkelde het Tracingspel enkele jaren geleden en speelde het spel al met verschillende groepen. De herdenking in Solferino was een mooie gelegenheid om het spel voor te stellen aan de talrijke aanwezige nationale Rode Kruisverenigingen. 600 deelnemers vanuit de hele wereld leefden zich drie dagen lang in in de situatie van vluchtelingen die het contact met hun familieleden verloren.

Twee Tracingmedewerkers en zeven Tracingvrijwilligers zorgden voor de begeleiding van het spel. De vrijwilligers werden allemaal ooit zelf door dienst Tracing geholpen en zijn afkomstig uit Burundi, Oeganda, Rwanda, Congo en Afghanistan.

De deelnemers kregen een denkbeeldig paspoort en namen een nieuwe identiteit aan. In drie dagen tijd doorliepen ze versneld het Tracing-proces

Van de 600 deelnemers vonden ongeveer 250 spelers hun vermiste familielid terug. Vijf nationale Rode Kruisverenigingen vroegen Rode KruisVlaanderen meer informatie over het Tracingspel. Zij kregen al het spelmateriaal toegestuurd zodat ze het inleefspel ook zelf kunnen organiseren.

Aandeel nationaliteiten in dossiers gezinshereniging

Aandeel nationaliteiten in opsporingsdossiers

17,5 % 26 %

26 %

29 %

2% 2% 2,5 % 3% 3,5 % 11 %

4%

9%

3% 3% 4%

5% 6%

10,5 %

6%

7%

Irak

Sri Lanka

Tibet

Iran

Congo

Kameroen

Afghanistan

Burundi

Rwanda

Mauritanië

Guinee

Andere*

Somalië

* Andere: Albanië, Angola, Bangladesh, Benin, Chechnya, China, Cuba, Eritrea, Ethiopië, Gambia, Ghana, India, Ingoesetië, Ivoorkust, Kenia, Kosovo, Kirgizië, Libanon, Liberia, Libië, Mongolië, Nepal, Nicaragua, Niger, Nigeria, Pakistan, Rusland, Senegal, Sierra Leonne, Syrië, Turkije, Oeganda, Wit-Rusland, Zuid-Afrika.

8%

5% 7%

Afghanistan

Somalië

Sri Lanka

Guinee

Angola

Burundi

Irak

Polen

Congo

Andere*

* Andere: Armenië, Azerbeidzjan, Bangladesh, België, Benin, Cambodja, Kameroen, Chechnya, Dagestan, Eritrea, Ethiopië, Gambia, Georgië, Duitsland, Ghana, India, Iran, Kenia, Kosovo, Liberia, Mauritanië, Mongolië, Marokko, Nepal, Nigeria, Pakistan, Palestina, Rwanda, Sierra Leonne, Slowakije, Soedan, Syrië, Tanzania, Tibet, Oeganda, Joegoslavië.

65

Internationaal humanitair recht Wanneer de wapens spreken… Zelfs in oorlog zijn er grenzen. Het internationaal humanitair recht omvat rechtsregels die gelden in gewapende conflicten over de hele wereld. Ze beschermen personen die niet (of niet meer) deelnemen aan de vijandelijkheden en leggen beperkingen op aan de middelen en methoden van oorlogvoering. Vandaar het woordje ‘humanitair’ in de naam van dit recht: het internationaal humanitair recht wil het menselijk leed in gewapende conflicten verzachten. Het is zowel de taak van het Internationale Rode Kruiscomité als van de verschillende Rode Kruisverenigingen om de uitvoering van het humanitair recht te bevorderen en bij te dragen aan de ontwikkeling ervan. Ook Rode KruisVlaanderen speelt hierin een belangrijke rol.

Een antwoord op al uw vragen

Verspreiding en vorming

Nieuwsberichten in 2009

Rode Kruis-Vlaanderen stelde in 2009 de brochure ‘Internationaal Humanitair Recht. Antwoord op uw vragen’ samen die een uitgebreid antwoord biedt op 19 veel voorkomende vragen over het internationaal humanitair recht. De brochure richt zich in begrijpelijke taal tot de lezer en wordt kosteloos verspreid onder geïnteresseerden. U kunt deze publicatie ook downloaden op www.rodekruis.be (Mediatheek).

Rode Kruis-Vlaanderen organiseert diverse activiteiten met het oog op het verspreiden van de regels van het internationaal humanitair recht. Zo verzorgde Rode Kruis-Vlaanderen in 2009 o.m. een module ‘inleiding tot het internationaal humanitair recht’ voor meer dan 500 geïnteresseerden in het kader van verschillende opleidingen (zie blz. 113).

Rode Kruis-Vlaanderen stuurt regelmatig een digitale nieuwsbrief uit met achtergrondinformatie over het internationaal humanitair recht bij actuele thema’s. De nieuwsbrief geeft duiding over de rol van het Rode Kruis in een conflictgebied en de toepassing van het internationaal humanitair recht. In 2009 verstuurden we 17 nieuwsbrieven aan 1.091 abonnees.

De brochure is het resultaat van een samenwerkingsverband tussen Rode Kruis-Vlaanderen en het Nederlandse Rode Kruis. De vragen en antwoorden zijn gebaseerd op de brochure ‘International humanitarian law. Anwers to your questions’ van het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC).

66

Daarnaast heeft Rode Kruis-Vlaanderen, in samenwerking met de rechtsfaculteit van de Universiteit Antwerpen, CIDSE en Vlaams Palestina Komitee, inhoudelijke en praktische medewerking verleend aan een case study door de studenten van het vak ‘Grondige Studie Volkenrecht’ met aansluitend een rondetafelgesprek over de toepassing van het internationaal humanitair recht op de ontwikkelingen in het conflict IsraëlPalestina in 2009.

Virtuele leeromgeving Naar aanleiding van de samenwerking met de Belgische Technische Coöperatie startte Rode KruisVlaanderen in 2009 de ontwikkeling van een virtuele leeromgeving, die de deelnemers van de Algemene Informatiecyclus toelaat om vooraf al kennis te maken met de beginselen van het internationaal humanitair recht.

60 jaar Verdragen van Genève Op 12 augustus 2009 vierden de Verdragen van Genève hun 60e verjaardag. Deze verdragen van 1949 vormen nog steeds de hoeksteen van het huidig internationaal humanitair recht. Ze zijn geratificeerd door 194 staten en zijn dus universeel erkend. De Verdragen van Genève en de drie Aanvullende Protocollen beschermen alle personen die niet of niet meer deelnemen aan een gewapend conflict, zoals gewonde en zieke strijders, burgers en krijgsgevangenen. Ook het humanitaire mandaat van het Internationaal Rode Kruiscomité, zoals het bezoeken van gevangenen, het organiseren van hulpoperaties en gezinshereniging, staat in de verdragen omschreven. Naar aanleiding van deze 60e verjaardag voerde het Internationale Rode Kruiscomité een studie ‘Our World. Views from the field’ uit in landen waar gewapende conflicten hebben plaatsgevonden of nog steeds plaatsvinden. Mensen werden gevraagd naar hun mening over welke gedragingen aanvaardbaar zijn tijdens gewapende conflicten en over de toepassing van de Verdragen van Genève.

Raad van Afgevaardigden 2009, Nairobi

Fototentoonstelling Our World - At War.

Van 23 tot 25 november 2009 vond in Nairobi (Kenia) een vergadering van de Raad van Afgevaardigden van de Rode Kruis- en Rode Halve Maanbeweging plaats. De bijeenkomst nam nieuwe beleidslijnen aan om een antwoord te bieden op huidige humanitaire uitdagingen zoals ontheemding en migratie, de bescherming van de gezondheidszorg in gewapende conflicten of andere situaties van geweld, de gevolgen van klimaatsverandering en de regulering van wapens onder het internationaal humanitair recht.

Naar aanleiding van de 150e verjaardag van de Slag bij Solferino (zie blz. 19) bundelden het Internationale Rode Kruiscomité en vijf gerenommeerde fotografen van het VII-fotoagentschap in 2009 hun krachten. Het doel: op de gevoelige plaat vastleggen hoe gewelddadige conflicten het leven van de burgerbevolking aantasten – tijdens, maar ook na de oorlog. Dat resulteerde in de tentoonstelling ‘Our World – At War. Het menselijk lijden in conflicten in 40 beelden’. Een beklijvende inkijk in oorlog en zijn gevolgen.

Diep verontrust door de zware dodentol die gewapende conflicten jaarlijks eisen, benadrukte de Raad dat het internationaal humanitair recht nog steeds de beste juridische beschermingsgrond biedt voor de getroffenen van gewapende conflicten. Niettemin miskent men niet dat er 60 jaar na de goedkeuring van de Verdragen van Genève een gebrekkige naleving is van de bestaande rechtsregels, die internationaal verder ontwikkeld en verduidelijkt moeten worden naargelang de veranderende realiteit van gewapende conflicten.

Deze tentoonstelling reisde in 2009 langs meer dan 40 landen. Rode Kruis-Vlaanderen exposeerde de beelden van 13 juli tot 30 augustus in de Boerentoren in Antwerpen. Ongeveer 4.100 bezoekers namen een kijkje en waren onder de indruk van de kwaliteitsvolle en aangrijpende foto’s.

De studie toonde aan dat mensen die wonen in oorlogsgebieden het er over eens zijn dat bepaalde gedragingen niet aanvaardbaar zijn in gewapende conflicten. Zo mogen burgers niet het slachtoffer worden van het conflict tussen de strijdende partijen, mag geweld tegen hulpverleners niet worden toegestaan en moet aan alle gewonden hulp worden verleend.

De fototentoonstelling Our World – At War toont het menselijk lijden tijdens conflicten in 40 aangrijpende beelden. 67

Opvang voor asielzoekers Crisisjaar treft alle betrokkenen In opdracht van de overheid vangt Rode Kruis-Vlaanderen al 20 jaar asielzoekers op in 12 Vlaamse en 2 Brusselse opvangcentra. 2009 werd getekend door de opvangcrisis. Alle betrokkenen probeerden met beperkte middelen er het beste van te maken. We laten hen in dit hoofdstuk aan het woord.

Opvang in cijfers Rode Kruis-Vlaanderen beheert 12 Vlaamse en 2 Brusselse opvangcentra, goed voor in totaal 1.603 plaatsen. Het nieuwe opvangcentrum in Heusden-Zolder opende eind 2009 de deuren. Rode Kruis-Vlaanderen vangt op vraag van de overheid ook families met kinderen in illegaal verblijf op. In 2009 kwamen in de twee centra die deze opvang organiseren 29 nieuwe gezinnen aan. Minderjarige vreemdelingen die in België aankomen, krijgen een voogd toegewezen die hun situatie opvolgt. Rode Kruis-Vlaanderen stelt 5 voogden tewerk. In 2009 namen ze 214 voogdijen op zich, waarvan 88 nieuwe. 16 jongeren kwamen het land binnen via Brussels Airport, 72 via andere wegen. 94 voogdijdossiers werden afgesloten, de helft omdat de jongeren meerderjarig werden. Vijf kinderen werden met hun ouders herenigd in België of in een ander Europees land.

Top 3 van nationaliteiten in de opvangcentra van het Rode Kruis: • Rusland • Afghanistan • Kosovo

• 385 bewoners konden uit de In 2009 vingen we 3.856 asielzoecentra vertrekken met een status kers op. We verwelkomden 2.636 waardoor ze recht kregen op nieuwe asielzoekers en 2.313 mensen financiële steun of tewerkstelling. verlieten onze centra. • 960 bewoners konden, zoals voor- • 130 mensen werden verplicht teruggebracht naar een ander Euzien in de opvangwet, doorstromen ropees land volgens een Europese naar een kleiner opvanginitiatief na richtlijn (Dublin-Schengen). minstens vier maanden verblijf. • 630 bewoners verlieten spontaan • 43 bewoners keerden terug naar het land van herkomst. het opvangnetwerk.

Afkomst van de asielzoekers die de centra van Rode Kruis-Vlaanderen opvingen in 2009

Rusland en Europa: 39,8 % Azië: 42 % Afrika: 16,8 % Noord-Amerika: 0,3 % Onbekend: 1,1 %

68

Overbezette opvangcentra België werd in 2009 overspoeld met asielaanvragen terwijl relatief weinig asielzoekers het opvangnetwerk verlieten. De opvangcrisis raakte in de eerste plaats de asielzoekers zelf. Maar alle betrokkenen in het opvangnetwerk merkten de gevolgen ervan: ook de medewerkers in de Rode Kruiscentra voelden dat het geheel haperde. “Rode Kruis-Vlaanderen organiseert al 20 jaar opvang voor asielzoekers. We hebben dus al heel wat meegemaakt, maar geen enkel jaar was zo turbulent als 2009”, zegt Hilde Van Gastel, manager Opvang Asielzoekers. “In onze opvangcentra was het alle hens aan dek. Om de meest acute noden te leningen, staken sommige centra een tandje bij. Ze creëerden extra plaatsen in de gemeenschappelijke ruimtes om meer asielzoekers dan voorzien te kunnen opvangen.”

De volledig gerenoveerde infrastructuur biedt onderdak aan 94 bewoners. Maar we wachten nog steeds op structurele maatregelen op langere termijn om het opvangprobleem op te lossen.”

Maar dat volstond niet om alle nieuwe asielzoekers onderdak te geven, stelde Hilde vast. “De opvangcrisis leidde tot schrijnende situaties. In juli moesten asielzoekers met hun kinderen op straat overnachten omdat zelfs de noodoplossingen niet langer volstonden. Toen ook de dienst Dispatching van Fedasil de deuren sloot, besliste Rode KruisVlaanderen om een tentenkamp op te zetten. Daarmee gaven wij een duidelijk signaal aan de overheid: dit kan niet langer.” In de tweede helft van 2009 verbeterde de situatie doordat de regering nieuwe opvangplaatsen creëerde. “Op vraag van de overheid opende het Rode Kruis een nieuw opvangcentrum in Heusden-Zolder.

In de opvangcentra voor asielzoekers was het alle hens aan dek. Om de meest acute noden te leningen, staken sommige centra een tandje bij.

Budget De opvang van asielzoekers wordt gefinancierd door de federale overheid. Rode Kruis-Vlaanderen betaalt met dat budget onder andere het personeel, de huur van gebouwen en de catering. Om blijvend kwaliteit te bieden ligt een budgetvermeerdering al jaren op de onderhandelingstafel. Eind 2009 werd die eindelijk toegekend voor 2010.

69

Medewerkers aan het woord

“Oog in oog met de opvangcrisis” Martine Van Hecke werkt als Rode Kruismedewerker voor de dienst Dispatching en wijst asielzoekers toe aan de opvangcentra. Ze stond oog in oog met de opvangcrisis: “In normale omstandigheden kan ik dagelijks tientallen plaatsen toewijzen. Maar de systemen zaten muurvast, waardoor er maar af en toe een enkeling bij kon. Stel je voor: op weg naar het werk wist ik al dat ik opnieuw tientallen mensen geen onderdak zou kunnen geven in een opvangcentrum. Ik ontmoette mensen die verward, boos maar vooral angstig met hun bagage terug op straat belandden. Verschrikkelijk! Gelukkig ben ik aan de slag bij het Rode Kruis, een organisatie die ook in crisissituaties het hoofd helder houdt”, zegt Martine. “We bleven elke dag zoeken naar alternatieven en extra opvangplaatsen. En we bezochten asielzoekers in de hotels om toch de noodzakelijke juridische informatie te kunnen geven. Die humanitaire werkwijze typeert het Rode Kruis.”

“Noodopvang in gemeenschappelijke ruimte” Mik Tavernier, facilitair medewerker in het opvangcentrum in Lint, vertelt: “Op het moment dat de opvangcrisis een piek bereikte, vingen wij in het opvangcentrum tien mensen extra op. Natuurlijk is het opvangcentrum daar niet op voorzien. Dus moesten we de koppen bij elkaar steken om die extra opvangplaatsen te kunnen creëren. Op het gelijkvloers zijn er twee gemeenschappelijke ruimtes waar we tijdelijk extra kamers ingericht hebben. Samen met bewoners heb ik materiaal van zolder gehaald en zo slaagden we erin om tijdelijk tien mensen extra onderdak te geven. Dat betekende dat er maar beperkte gemeenschappelijke ruimte overbleef voor 130 bewoners. Alle activiteiten moesten plots in die ene ruimte doorgaan. Ook de logistieke organisatie, zoals de verschillende beurtrolsystemen, moest aangepast worden. Iedereen stak een tandje bij. Als we op tv beelden zagen van asielzoekers die de nacht moesten doorbrengen in een station, waren we opgelucht dat we tien mensen deze ellende konden besparen.”

“Hectische periode” Nachtbegeleider Dominiek Baron uit het opvangcentrum van Menen: “Op het hoogtepunt van de crisis hebben we beslist om extra plaatsen te maken in de ontspanningszaal op de bovenste verdieping. Daardoor was het in ons centrum natuurlijk veel drukker, zeker ’s avonds. ’s Nachts ga ik na of iedereen in het opvangcentrum aanwezig is. Maar in de grote ontspanningsruimte was het niet vanzelfsprekend om elke avond op de hoogte te blijven van het aantal aanwezigen. Bovendien brachten de nieuwe gasten ook extra administratief werk met zich mee. Ik kijk met voldoening op deze hectische periode terug, ook al besef ik dat dit een druppel op een hete plaat was.”

70

Mechels tentenkamp voor asielzoekers Op donderdag 9 juli 2009 besloot de dienst Dispatching van Fedasil zijn deuren tijdelijk te sluiten om het tekort aan opvangplaatsen aan te klagen. Nieuwe asielzoekers kregen daardoor zelfs geen noodplaatsen meer toegewezen. Rode Kruis-Vlaanderen richtte op vrijdag 10 juli in allerijl een tentenkamp op om de meest kwetsbare asielzoekers – gezinnen met kinderen – op te vangen. Een blik achter de schermen van een hectische dag.

09:00 Op het bureau van Hilde Van Gastel, manager Opvang Asielzoekers, zitten verschillende managers van Rode Kruis-Vlaanderen in spoedvergadering bij elkaar.

10:30 De medewerkers van de dienst Opvang Asielzoekers (OPA) worden gebrieft. Het Rode Kruis zal enkele tientallen asielzoekers onderdak bieden in een tentenkamp. Medewerkers van verschillende diensten van Rode Kruis-Vlaanderen schieten te hulp. Samen met de medewerkers van OPA zullen ze het tentenkamp op poten zetten. “Dit hebben we nooit eerder gedaan in Vlaanderen. Een tentenkamp in een Westers land, het verbaast me dat het zover is moeten komen”, zegt Koen Van Praet van de dienst Dringende Sociale Interventie (DSI).

14:00 Vrijwilligers uit Rode Kruisafdelingen in de buurt komen helpen bij de opbouw van een tentendorpje in het magazijn achter de hoofdzetel van Rode Kruis-Vlaanderen. Daarna installeren ze toiletten, een douchewagen en nutsvoorzieningen.

17:00 De pers is op de hoogte van de noodhulpactie en stroomt massaal toe. Tegelijkertijd komen de eerste bewoners aan. Ze zijn een beetje onder de indruk van de mediabelangstelling als ze een tent toegewezen krijgen. 18:00 Vrijwilligers van DSI vangen de nieuwe bewoners op en bieden psychosociale begeleiding. Ondertussen zoekt OPA sanitaire pakketten en kleding bij elkaar.

11:00 De medewerkers beslissen om bij aankomst van de asielzoekers veel zorg te besteden aan het opstellen van een lijst met namen van de bewoners. Zo kunnen ze de asielzoekers het beste begeleiden en de procedure op de voet volgen. De opvangcentra van Lint en Linkeroever springen te hulp om logistieke steun te leveren.

20:30 Rode Kruismedewerkers van Hulpdienst en DSI nemen de begeleiding in handen. Vrijwilligers van Jeugd Rode Kruis en Zorgbib zorgen voor ontspanningsmogelijkheden voor kinderen en ouders.

Tot maandag 13 juli zorgden vrijwilligers en personeelsleden van alle humanitaire diensten van het Rode Kruis samen voor de basisopvang: bed, bad, brood. Daarna vonden de asielzoekers onderdak in de noodopvang van Fedasil.

71

Nieuw opvangcentrum in Heusden-Zolder Op vraag van de federale overheid opende Rode Kruis-Vlaanderen een nieuw opvangcentrum in Heusden-Zolder. De gemeente Heusden-Zolder zette – na uitgebreide consultatierondes – het licht op groen. Dankzij de ervaring die het Rode Kruis opbouwde bij de oprichting van nieuwe opvangcentra en de goede samenwerking met de plaatselijke diensten, verliep de inplanting rustig.

De afgelopen 20 jaar opende Rode Kruis-Vlaanderen verschillende opvangcentra. Soms bleef het verrassend rustig, dan weer brak er hevig protest uit. “In 1991 opende het Rode Kruis het opvangcentrum in Lint. Toen brak er een heuse proteststorm los. De gemeente was toen gekant tegen de inplanting in een residentiële buurt”, vertelt Hilde Van Gastel, manager Opvang Asielzoekers. “De vijandigheid nam grillige vormen aan. Medewerkers werden bedreigd en het verdeelde de gemeente in twee kampen.”

In december 2009 opende een nieuw opvangcentrum in Heusden-Zolder. In het centrum vinden 90 personen een tijdelijke verblijfplaats.

72

Hoe dat komt? “De opvang van asielzoekers is een federale materie: daar wordt beslist over de locatie van een nieuw opvangcentrum. Pas als alles beslist is, wordt de gemeente betrokken. Plaatselijke politici staan vaak sceptisch tegenover de komst van een nieuw opvangcentrum. Als je met hen aan tafel gaat zitten, voel je de angst”, zegt Hilde. “Ik begrijp het wel: mensen willen een houvast en weten niet waaraan ze zich moeten verwachten. Daarom nemen we de tijd om uit te leggen hoe een opvangcentrum draait. We hebben ondertussen heel wat ervaring opgebouwd en kunnen de betrokkenen verzekeren dat de impact aanvaardbaar zal zijn.”

“In elke gemeenten waar een opvangcentrum van Rode Kruis-Vlaanderen staat, verloopt de samenwerking op dit moment correct. Ook op die plaatsen waar we een bewogen start meemaakten”, legt Hilde uit. “Ondertussen hebben we ervaren dat de houding van de burgemeester een goede barometer blijkt te zijn voor de reacties van buurtbewoners. De burgemeester van HeusdenZolder heeft haar schouders gezet onder het nieuwe opvangcentrum. Zij zorgde ervoor dat buurtbewoners voldoende en correcte informatie kregen. Daardoor werd een opening mee mogelijk gemaakt.”

Asielzoeker op hotel “Drie lange maanden zonder uitleg of begeleiding”

In 2009 zaten alle opvangcentra voor asielzoekers overvol. Ook al werd elke vierkante meter maximaal benut, toch volstond dat niet om elke asielzoeker een plaats te geven. Als noodoplossing werden asielzoekers ondergebracht in goedkope Brusselse hotels. De familie H. verbleef drie lange maanden in twee hotels voordat ze onderdak vond in het nieuwe opvangcentrum van Rode KruisVlaanderen. H.: “Drie maanden leefden mijn vrouw en ik, samen met onze twee kinderen, in een heel kleine kamer. Een ontbijt kregen we wel, maar verder moesten we onze plan trekken. Met eetbonnen van 6 euro per persoon per dag moesten we proberen rond te komen. Mijn vrouw waste de kleren van het hele gezin met de hand, in de lavabo van de hotelkamer. En onze kinderen konden niet naar school gaan, terwijl er op enkele honderden meters van het hotel een school was.” Het gezin kreeg geen ondersteuning. “Enkel een receptionist van het hotel hielp ons in noodgevallen verder. Als er een medisch probleem was, moesten we zelf proberen een afspraak te regelen met de dokter.” Na drie lange maanden kon het gezin H. terecht in het opvangcentrum van Heusden-Zolder. “De opluchting was groot! Ook al is onze slaapkamer nog steeds klein voor een gezin van vier, hier zijn gemeenschappelijke ruimtes waar we tijd kunnen doorbrengen. Bovendien zorgen de georganiseerde activiteiten voor een beetje afleiding tijdens de lange dagen van wachten. We waren erg blij dat onze kinderen nu naar school kunnen gaan. Het is goed om te zien dat onze dochter openbloeide op school!” “Het leven in het centrum is veel beter voor mijn familie dan het leven op hotel”, vertelt H. tevreden. “We kunnen beroep doen op een dokter als dat nodig is. De begeleiders zorgen ervoor dat het leven hier georganiseerd verloopt en we krijgen de nodige uitleg over de asielprocedure. In vergelijking met onze lotgenoten die nog steeds in een hotel verblijven, hebben wij het hier echt goed!” 73

Voor en door bewoners Asielzoekers werken mee aan de leefbaarheid van hun opvangcentrum In 2009 zaten de centra eivol. De besluiteloosheid die de opvangcrisis veroorzaakte, maakte het gebrek aan perspectieven van de asielzoekers pijnlijk zichtbaar. Toch bleef de sfeer in de opvangcentra aangenaam.

Onderdak, maaltijden en veiligheid vormen de spil van de werking. Daarnaast staat het welzijn van de asielzoeker centraal. Als mensen toekomen in het opvangcentrum is de brug die moet overgestoken worden lang en breed. Velen laten een woelige periode achter zich en lopen

dus wat verloren rond. Persoonlijke begeleiding staat dan ook met stip genoteerd op de agenda van het personeel. Bovendien streeft het Rode Kruis ernaar om bewoners verantwoordelijkheid te geven in de werking.

Stafmedewerker Katia Verbiest: “We schakelen bewoners in bij de dagelijkse werking van een opvangcentrum. De ‘kippenclub’ in Menen is daarvan een leuk voorbeeld. Bewoners tekenden en timmerden een hok en verzorgen de dieren. Dat klinkt op het eerste zicht banaal, maar het geeft mensen een bezigheid en het is bovendien iets waar ze zelf voor kozen. Andere opvangcentra geven bewoners meer verantwoordelijkheid in de dagelijkse werking. Asielzoekers houden bijvoorbeeld zelf het computerlokaal of de bibliotheek draaiende. Zij staan dan in voor de orde, houden een oogje in het zeil en zorgen dat de beurtrol gerespecteerd wordt. We noemen dat het ‘voor en door bewoners’-principe. Door bewoners meer om handen te geven, krijgen mensen opnieuw controle over hun eigen leven. Ze kunnen zelf verantwoordelijkheid opnemen en hun frustraties op een gezonde manier kanaliseren.”

Voor een goed begrip Asielzoeker Iemand die bij de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) om asiel (= bescherming) vraagt. Hij krijgt opvang in een asielcentrum en verblijft hier geldig zolang zijn asielaanvraag onderzocht wordt.

bepaalde sociale groep. Omdat hij in het herkomstland vreest voor zijn leven of vrijheid, krijgt hij bescherming van België. Hij krijgt een speciale verblijfskaart als vluchteling.

Uitgeprocedeerde asielzoeker Erkende vluchteling Een asielzoeker die de asielprocedure met goed gevolg heeft doorlopen. Een vluchteling is iemand die buiten zijn land verblijft en niet kan terugkeren wegens een gegronde angst voor vervolging op grond van ras, religie, nationaliteit, politieke opinies of lidmaatschap van een

74

Iemand die om asiel heeft gevraagd maar het niet heeft gekregen omdat uit het onderzoek is gebleken dat hij zijn land niet ontvlucht is wegens een gegronde angst voor vervolging. Een uitgeprocedeerde asielzoeker verblijft niet langer rechtmatig in het land en krijgt een bevel om het grondgebied te verlaten.

Wegwijs in de wereld van asielzoekers Integratiemedewerkers openen de deuren van het opvangcentrum Integratiemedewerkers slaan bruggen tussen het opvangcentrum en de buurt. Zo maken zij buurtbewoners en andere geïnteresseerde groepen wegwijs in de werking van een opvangcentrum. Ze geven ook meer uitleg over de asielproblematiek.

Integratiemedewerker Kris Duchateau uit opvangcentrum Deinze vertelt: “Het viel me op dat in 2009 de term ‘asielzoeker’ ontzettend vaak over de tongen ging. Mensen hoorden van alles, maar konden het niet altijd goed kaderen. Nuanceren en relativeren, dat doe ik vaak in mijn uiteenzettingen over asielzoekers. De meesten denken bijvoorbeeld dat de opvangcrisis veroorzaakt wordt door de stijging van het aantal economische vluchtelingen. Het verhaal is echter genuanceerder dan dat! Bezoekers van het opvangcentrum zijn ook vaak verrast als ik de vluchtelingenproblematiek in een wereldperspectief plaats. Dat de meeste vluchtelingen niet in Europa verblijven, maar in derdewereldlanden is voor velen echt nieuw.”

Illegaal

Naturalisatie

Iemand die geen geldig verblijfsdocument (meer) heeft. Dit kan een uitgeprocedeerde asielzoeker zijn, maar evengoed een toerist of een buitenlandse student die langer dan toegelaten in België verblijft.

Een manier om na drie jaar (twee jaar voor erkende vluchtelingen) onbeperkt en geldig verblijf, de Belgische nationaliteit te verwerven.

Ontheemde Geregulariseerde vreemdeling Een vreemdeling die van de minister van Migratie- en Asielbeleid uitzonderlijk een verblijfsdocument krijgt omdat hij gegronde redenen heeft om niet terug te keren naar het thuisland. Voorbeelden: de vader van een Belgisch kind, een asielzoeker die onredelijk lang wacht op zijn asielbeslissing...

Iemand die op de vlucht is, maar die binnen zijn eigen land blijft en bijgevolg voor bescherming afhankelijk blijft van zijn eigen staat.

75

Rode Kruis-Vlaanderen zamelde in 2009 ruim 400.000 giften in. De vrijwillige donoren van Rode KruisVlaanderen zijn de ruggengraat van de bloedvoorziening. 4,3 % van de Vlamingen is bloedgever. 70 % van alle Vlamingen hebben ooit in hun leven bloed nodig.

Bloedvoorziening 78 ~ Vrijwillige donoren | De ruggengraat van de bloedvoorziening 84 ~ Kerncijfers donoren 87 ~ Van donor tot patiënt | Van afname tot ziekenhuis 90 ~ Veilig en kwaliteitsvol | Kwaliteitsstreven bekroond 92 ~ European Blood Alliance | Rode Kruis-Vlaanderen actief lid van EBA 94 ~ Hoogtechnologische laboratoria | Labo-onderzoek bij transplantatie en transfusie 96 ~ Weefselbank | Stamcellen en navelstrengbloed

Vrijwillige donoren De ruggengraat van de bloedvoorziening Rode Kruis-Vlaanderen zamelde in 2009 ruim 400.000 giften in. Na het verwerken en testen van al die zakjes bloed, plasma en bloedplaatjes werden ze bezorgd aan de ziekenhuizen. De vrijwillige donoren van Rode KruisVlaanderen zijn de ruggengraat van de bloedvoorziening. Dankzij hun engagement worden iedere dag honderden mensen geholpen. 4,3 % van de Vlamingen is bloedgever. 70 % van alle Vlamingen daarentegen hebben ooit in hun leven bloed nodig.

Grootschalige campagne Om iedere dag voldoende bloed, plasma en bloedplaatjes ter beschikking te hebben voor de ziekenhuizen, moeten er steeds voldoende donoren naar een bloedinzameling komen. Daarom is Rode Kruis-Vlaanderen voortdurend in de weer om de bevolking te sensibiliseren over het belang van donorschap. De donorwervers werken daarvoor nauw samen met de Rode Kruisafdelingen en Vriendenkringen.

De campagnewagen van ‘Bloed Geven Doet Leven’. Twaalf maanden lang zoekt Rode Kruis-Vlaanderen 4.000 nieuwe donoren per maand. Daarbij krijgen we de steun van tal van mediafiguren.

78

Om de donorwerving te ondersteunen, startte Rode Kruis-Vlaanderen op 4 augustus 2009 een groots opgezette jaarcampagne: Bloed Geven Doet Leven. De campagne bestaat uit 12 uitdagingen voor Vlaamse mediafiguren, één per maand tot en met augustus 2010 en steeds met een ander thema. De uitdaging voor de mediafiguren is dezelfde: 4.000 kandidaat-donoren rekruteren op één maand tijd. De thema’s waarin de uitdagingen zich afspelen, spreken telkens een nieuw segment aan binnen de donorengroep van Dienst voor het Bloed. Daarbij wil het Rode Kruis elke groep van donoren zo gepersonaliseerd mogelijk benaderen.

De weg tussen het zien van de campagne en het effectief naar een bloedinzameling gaan, is lang. Daarom focust de campagne op het registeren van kandidaat-donoren via sms, een gratis telefoonnummer of de nieuwe website www.bloedgevendoetleven.be. Medewerkers van Rode KruisVlaanderen bellen de geregistreerde personen nadien één voor één op, ze informeren hen over bloed geven en helpen bij het zoeken naar een geschikte plaats en dag om bloed te gaan geven. Op deze manier hopen we de kandidaat-donoren ook echt als donor te mogen ontmoeten op een collecteplaats.

De campagne van maand tot maand Augustus | De Kust Uitdagers: Nicole & Hugo

4.128

geregistreerde kandidaat-donoren

Heel wat toeristen aan onze Belgische kust maakten kennis met de ‘Bloed geven doet leven’-campagne. Nicole en Hugo waren aanwezig op talrijke evenementen en Hugo gaf zelf het goede voorbeeld door bloed te geven in het donorcentrum in Jette. Het duo trad ook op voor de donoren van Rode Kruis-Vlaanderen op BloedFEEST!

September | Terug naar school Uitdager: Geena Lisa Leerkrachten, ouders en leerlingen werden overtuigd om zich te registreren als donor door Geena, Rode Kruisvrijwilligers en via de informatiekanalen van de onderwijskoepels en het tijdschrift Klasse. Leerlingen zijn vaak te jong om te mogen bloed geven. Daarom konden scholen deelnemen aan ‘Fata Morgana’. 20 scholen probeerden elk meer dan 200 registraties te verzamelen en kregen daarbij hulp van Dana Winner, Wim Soutaer, Els Thibau en Sean D’hondt. De actie was erg aanwezig in de lokale media. Deze actiemaand kreeg de steun van minister van Onderwijs Pascal Smet en de onderwijskoepels.

Oktober | Onderweg Uitdagers: Marleen Merckx & Hilde De Baerdemaecker Trein, tram, bus of tankstation? Overal was onze campagne aanwezig. Marleen en Hilde maakten de actie bekend in verschillende radio- en tv-programma’s en kwamen mee flyeren. Minister van Mobiliteit Hilde Crevits ondersteunde de actie.

November | Bloedserieus Uitdager: Sean D’hondt November is traditioneel ‘Bloedserieus’-maand in studentenkringen in Leuven, Gent en Antwerpen. In 2009 werd dit concept uitgebreid naar Brugge, Brussel, Hasselt en Kortrijk. Uitdager Sean was een graaggeziene gast op deze evenementen en gaf de actie ook ruime bekendheid op JimTV.

December | Cultuur & feest Uitdager: Veerle Dobbelaere Wie een bezoek bracht aan een cultureel centrum, bioscoop of optreden, kwam onze actie tegen. In de geschenkenmaand december werd “Het mooiste geschenk komt van jezelf” de themaslogan.

4.024


4.230


5.069


4.012


79

Traditionele donorwerving

BloedFEEST! 2009

Uiteraard bleef Rode Kruis-Vlaanderen ook de traditionelere communicatietechnieken gebruiken om donoren te werven en te informeren over de bloedinzamelingen. Iedere bloedgever kreeg ongeveer een week voor de bloedinzameling in zijn woonplaats een uitnodiging per post. In 2009 verstuurden we ruim 800.000 uitnodigingen. Als de bloedvoorraad van een bepaalde bloedgroep het vereiste, kregen bloedgevers met die specifieke bloedgroep de dag van de bloedinzameling bovendien een sms’je. In 2009 verzonden we ongeveer 500.000 sms’jes. Daarnaast was er in mei en juni 2009 een radiocampagne waarin mensen getuigden over het belang van bloedtransfusies en aan de luisteraars vroegen om donor te worden. In de week voor de Werelddag van de Bloedgever (14 juni) bedankten we via de spotjes alle donoren voor hun inzet.

Op zondag 30 augustus trokken enkele duizenden Rode Kruisdonoren met hun familie naar Oostende voor BloedFEEST! 2009. Met deze tweede editie bedankte Rode Kruis-Vlaanderen alle bloed-, plasma- en bloedplaatjesgevers voor hun belangeloze en onbezoldigde

inzet. De donoren en hun gezinsleden werden getrakteerd op tal van activiteiten en animatie: springkastelen, ballenbaden, gratis toegang tot musea, straatanimatie, een groots volksspelenparcours en nog veel meer. Daarnaast waren er optredens van bekende artiesten. De dag werd afgesloten met een concert van Bart Peeters.

BloedFEEST!, het jaarlijkse bedankfeest voor alle Rode Kruisdonoren en hun familie vond in 2009 opnieuw plaats in Oostende. Enkele duizenden donoren genoten van de optredens, de animatie en een dagje aan zee.

Plasmaplan Het Rode Kruis heeft ieder jaar een belangrijk volume plasma nodig. Daarom werd in 2009 een ‘plasmaplan’ opgezet om nieuwe donoren te zoeken, maar ook om bestaande donoren en studenten te motiveren om extra langs te komen voor een plasmagift. Een donor mag iedere twee weken plasma geven en kan daarvoor een afspraak maken. Een plasmagift duurt ruim 30 minuten en het afsprakensysteem garandeert dat hij niet onnodig moet wachten voor de gift in het centrum.

80

Nicole en Hugo behaalden eind augustus 2009 ruimschoots het streefdoel van 4.000 geregistreerde donoren. Na hun optreden op BloedFEEST! werden ze uitvoerig bedankt voor hun inspanningen.

Hoe tevreden zijn de donoren van Rode Kruis-Vlaanderen? De Dienst voor het Bloed onderzoekt geregeld de tevredenheid van de donoren. Enerzijds omdat de ISO- en GMP-normen dit vereisen, maar ook omdat er veel uit te leren valt. Op basis van de resultaten kan het afnameproces bijgestuurd en verbeterd worden. Van augustus tot oktober 2009 werden meer dan 1.000 donoren bevraagd op de mobiele bloedinzamelingen en in de donoren bloedtransfusiecentra. Eerder waren er al tevredenheidsbevragingen in 2003 en 2006.

Algemene tevredenheid

Aandachtpunten

Meer dan 90 % van de donoren is zeer tevreden of eerder tevreden over de dienstverlening van het Rode Kruis. Donoren zijn enthousiast over de vriendelijkheid van medewerkers en vrijwilligers. Ook de ontvangst en de nazorg bij de afname en de gezellige afnamelocaties kunnen op veel bijval rekenen.

Donoren zijn tevreden over de communicatie van het Rode Kruis, maar de opvolging van klachten kan beter. Daarom werd in 2009 een meldingsformulier ontwikkeld waarmee donoren hun klachten, suggesties en bemerkingen gemakkelijker kunnen doorgeven.

99 % van de donoren voelt zich geapprecieerd als donor én vindt dat er voldoende persoonlijk contact is met het personeel op de afnamelocatie.

Ook de bereikbaarheid van de afnameplaatsen door middel van het openbaar vervoer en kinderopvang tijdens de afname, zijn verbeterpunten. Voor mensen met opvangproblemen voor hun kinderen organiseert de Dienst voor het Bloed vier keer per jaar een zaterdagopening van de afnamecentra waarop kinderopvang voorzien is. In 2009 bevroeg het Rode Kruis ook alle nieuwe bloeddonoren. Zij werden na hun gift opgebeld door een medewerker. De gemiddelde tevredenheid bedraagt 82 %.

Evolutie van de algemene tevredenheid van de donoren

Hoe ervaren nieuwe donoren hun eerste bloedgift?

80 % 100

100

90

90

80

80

70

70

60

60

50

50

40

40

30

30

20

20

10

10

0

85 %

90 %

77 %

85 %

83 %

86 %

85 %

88 %

87 %

86 %

0 2003

2006

2009

Tevredenheid over: Zeer tevreden

Uitnodiging

Onvangst in de zaal

Eerder tevreden

Ontvangst op de collecte

Ervaring eerste prik

Geen van beiden

Vriendelijkheid medewerkers

Omgang met personeel

Eerder ontevreden

Wachttijd

Nazorg

Zeer ontevreden

Invullen formulier

Geschenkje

Gesprek met dokter

81

Bloedgevers vertellen over hun engagement Op bezoek bij de bloedinzameling van Heist-op-den-Berg

Afdeling Heist-op-den Berg organiseert jaarlijks 36 bloedinzamelingen, goed voor zo’n 3.300 ingezamelde bloedgiften. “We willen dat de mensen graag komen”, zegt Rode Kruisvrijwilliger Renilda Van Meensel, “en daarom proberen we het zo gezellig mogelijk te maken. Op die manier wordt de bloedinzameling een sociaal gebeuren waar de mensen naar uitkijken.” Ook op de inzameling van 15 april 2009 in Zonderschoot is de opkomst groot. Terwijl de donoren een kwartiertje plaatsnemen in het afnamebed, vertellen ze graag over hun engagement als bloedgever.

Wim Claes: “Al 130 keer bloed gegeven en van plan om nog lang door te gaan” Wim Claes (51) gaf voor de eerste keer bloed in 1976, net na zijn achttiende verjaardag. “Ik kreeg het sociaal engagement met de paplepel ingegoten”, vertelt Wim. “Mijn ouders hebben allebei bloed gegeven zo lang ze dat mochten. Van hun acht kinderen zijn er zes die bloed geven en van hun twintig kleinkinderen geeft meer dan de helft regelmatig bloed. Bloed geven is iets wat we in onze familie dus doorgeven van generatie op generatie.” Wim geeft viermaal per jaar bloed. In zijn 33-jarige ‘carrière’ als bloedgever heeft hij maar twee beurten overgeslagen. “Als ik een nieuwe agenda in gebruik neem, vul ik meteen de data van de bloedinzamelingen in. Ik hou die data op alle mogelijke manieren vrij en zal dat blijven doen tot mijn 65ste verjaardag. Aangezien het niet mogelijk is om op een kunstmatige manier bloed te maken, blijft het nodig dat mensen bloed geven. Ik vind het niet meer dan normaal dat ik mijn steentje bijdraag.”

82

Wytse Camaerts: “Ik doe het voor de goede zaak” We ontmoeten Wytse Camaerts (18) bij zijn allereerste bloedgift. “Ik ben drie weken geleden 18 geworden en ben blij dat ik nu bloed mag geven. Ik moet regelmatig pompen in het balletje, mijn bloed stroomt blijkbaar niet krachtig genoeg. Maar al bij al valt deze eerste keer ontzettend goed mee. Ik kom zeker terug.” De vader, moeder, broer en tante van Wytse zijn ook trouwe bloedgevers. “Ik vond dat ik niet mocht achterblijven”, lacht Wytse. “Mijn Chirovrienden zijn hier trouwens ook. Straks drinken we nog iets samen. Een gelegenheid om bij te babbelen en samen iets voor de goede zaak te doen!”

Johan Saenen: “Vroeger gaf mijn vrouw bloed, nu doe ik het” “Mijn vrouw heeft jarenlang trouw bloed gegeven”, vertelt Johan Saenen (42). “Tien jaar geleden moest ze ermee stoppen omdat ze iets minder dan 50 kilogram weegt (mensen onder de 50 kg mogen uit gezondheidsoverwegingen geen bloed geven, red.) . Ik heb de taak zonder aarzelen van haar overgenomen, omdat ik vind dat er iemand van ons gezin het aan de maatschappij verplicht is om bloed te geven. Ik ga met de fiets naar de bloedinzameling, dikwijls in het gezelschap van mijn zoon of dochter. Mijn kinderen gaan graag met me mee. Dat is te danken aan de inspanningen van de plaatselijke Rode Kruisafdeling, die er alles aan doet om het de kinderen naar hun zin te maken. De drankjes, lekkere versnaperingen en leuke geschenkjes voor de donoren zitten daar voor iets tussen, maar zeker ook het kinderhoekje met strips en kleurpotloden.” Of dochter Ina later ook bloed zal geven? “Als het geen pijn doet, zal ik dat zeker doen”, knikt Ina, die fier toekijkt hoe haar papa bloed geeft.

83

Kerncijfers donoren Verdeling aantal donoren per soort gift in 2009

Verdeling aantal donoren per soort gift (2003-2009)

1,5 %

6,6 %

7,8 %

80,6 %

10,5 %

1,1 % 0,5 %

0,3 %

Bloed

Bloed

Plasma

Plasma 0,4 %

Bloedplaatjes

90,7 %

Bloedplaatjes

Totaal: 194.179 donoren

Totaal: 194.179 donoren

Evolutie aantal nieuwe donoren per soort gift

.5 34 34

4 0

81 26 .

84 24 .

8

.4 76 28

57

26 .6 5

29 .2

5. 02 7

89 2 26 4

2. 37 2

2. 18 4

3. 08 4

4. 1.2

95 0

77 5

94 9

73 2

87 1

21 1.2

3. 00 4

8 2. 71

3. 03 8

90 0 2.

3. 02 6

3. 05 9

2. 61 3

2.000

0

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

1.000 0

2003

84

3.

3 .13 15

84 .8

10.000 5.000

4.000 3.000

11

.3 79 11

15.000

13 .10 6

16

.0 00

.10 7 18

18

.2 52

5.000 20.000

4. 64

2

20.000

57

0. 18 7

15 4. 42 6

0 15

150.000

40.000 30.000

81 6. 15

15 3. 50 8

15 5. 9

92

170.000 160.000

15 5. 88 1

180.000

24 .7 83

17 6. 04

2

Evolutie aantal donoren per soort gift

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Bloed

Bloed

Plasma

Plasma

Bloedplaatjes

Bloedplaatjes

Geslacht van de donoren, per soort gift

10

10.000

0

5.000

3. 78 6 34

6

34

33 7. 24

0. 32 7

0 34 9. 50

62 .6 70

53 .5 68

60 .9 62

72 .16 7

12 .19 6

13 .16 4

13 .10 7

13 .4 89

15.000 7. 40 3

Totaal: 176.042 bloeddonoren 15.133 plasmadonoren 3.004 bloedplaatjesdonoren

20

13 .6 62

50.000

12 .5 12

59 %

75.000 Man

30

35 3. 01 7

100.000

Vrouw

47 %

52 %

40

10 0. 65 4

11 8. 70 0

70 60

35 3. 33 7

a

330.000

11 5. 89 8

340.000

80

50

34

350.000

4. 14 5

360.000

41 %

Pla sm 53 %

Blo ed 90

48 %

100

Blo ed pla at

jes

Evolutie aantal afnamen, per soort gift

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Bloed Plasma Bloedplaatjes

Bloeddonoren volgens leeftijd in 2009

Verdeling bloedgroepen bij bloeddonoren (2003-2009)

6,3 %

15 %

2,5 % 0,5 % 1,3 %

25 % 7,3 % 39,2 % 21 %

33,7 %

9,2 %

39 %

18-23 jaar

O+

24-35 jaar

O-

36-50 jaar

A+

+50 jaar

AB+

Totaal: 176.042 bloeddonoren BAB+ AB-

85

2,1 3 4,1 6 4,4 1

2,1 8 4,8 5 4,4 9

2,2 2 4,2 7 5,3 3

2,2 2 4,2 7 5,4 7

2,2 4 4,4 1 6,2 4

2,2 5 4,4 4 6,3 4

2,2 6 4,2 1 6,5 1

Gemiddeld aantal giften per jaar per donor

7 6 5 4 3

Bloed

2

Plasma

1

Bloedplaatjes

0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

Top 10 redenen voor schorsing als bloedgever (2003-2009) 1. Leeftijdsgrens van 65 jaar bereikt 2. Verhuisd en adres onbekend 3. Operatie (scopie) 4. Verblijf in een land waar malaria heerst 5. Op verzoek van de donor zelf 6. Verblijf in buitenland met risico op bepaalde infecties 7. Kleine heelkundige ingrepen 8. Tatoeage, piercing… 9. Tekenbeet 10. Zwangerschap en borstvoeding

86

2009

Een donor wordt steeds medisch onderzocht voor de afname. De arts checkt enkele parameters en aan de hand van de medische vragenlijst wordt de medische voorgeschiedenis van de donor bevraagd. Na de gift krijgen alle donoren een drankje aangeboden om de vochtbalans in het bloed weer op peil te brengen.

Van donor tot patiënt … van afname tot ziekenhuis Een bloed-, plasma- of bloedplaatjesgift legt een heel traject af. Alles start bij de donor en eindigt bij de patiënt. Om de patiënt kwalitatieve bloedproducten te kunnen toedienen en de ziekenhuizen optimale kwaliteit te kunnen leveren, werkt de Dienst voor het Bloed van Rode Kruis-Vlaanderen voortdurend aan de verbetering van de dienstverlening in alle stadia die een gift doorloopt. Daarom werden in de loop van 2009 tal van nieuwigheden of verbeteringen geïntroduceerd en voorbereid.

Nieuw allesomvattend computerprogramma Informatica neemt een belangrijke plaats in in de werking van de Dienst voor het Bloed. In 2007 startte Rode Kruis-Vlaanderen met de zoektocht naar een informaticapakket om de oude bloedbanksoftware te vervangen. Kort op de bal kunnen spelen i.v.m. vragen van donoren, ziekenhuizen en andere partners in het bloedtransfusietraject stond daarbij centraal. In 2008 werd gekozen voor het pakket CTS Serveur van de Franse firma Inlog (ondertussen: Haemonetics). Het pakket is de standaard voor veel bloedtransfusiediensten in Europa. Het sluit bovendien naadloos aan op het informaticapakket dat in de Rode Kruislabo’s draait: Labo Serveur, een product van dezelfde leverancier.

fusiecentrum West-Vlaanderen als eerste de nieuwe software in gebruik nemen. Kort daarna volgt de uitrol naar de overige centra. De vernieuwingen: • De vier provinciale donorendatabanken worden geïntegreerd in één databank. Dit betekent dat alle gegevens van donoren centraal worden bijgehouden. Voor donoren die in verschillende provincies bloed geven, zal dit een sterke administratieve vereenvoudiging betekenen. Bovendien zullen donoren zich met hun elektronische identiteitskaart kunnen aanmelden,

waardoor alle gegevens automatisch geregistreerd worden. Naam, adres en andere persoonsgegevens schriftelijk doorgeven, wordt zo vermeden, evenals de fouten die dit met zich kan meebrengen. • Het nieuwe pakket omvat functioneel de volledige kern van de bloedtransfusie: van donorwerving, afname, medische opvolging, productie en distributie tot en met facturatie en attestatie. De Dienst voor het Bloed zal op deze manier zeer snel kunnen reageren op vragen van ziekenhuizen, labo’s en de andere partners in het transfusieproces.

Dankzij de nieuwe bloedbanksoftware zal de donorregistratie op de afnamelocaties vanaf eind 2010 volledig papierloos verlopen. De nieuwe software zal ook het hele bloedtransfusietraject – van donorwerving tot levering aan ziekenhuizen, facturatie en attestatie – vlotter laten verlopen.

In 2009 werd de uitrol van het systeem voorbereid. Omdat de Dienst voor het Bloed wettelijk moet voldoen aan de kwaliteitseisen van GMP (Goede Manier van Produceren) nam dit heel wat tijd in beslag. Alles moet volledig gedocumenteerd en gevalideerd worden. Ook meer dan 500 medewerkers moeten opgeleid worden in het nieuwe systeem. In november 2010 zal het bloedtrans87

Nieuwe medische vragenlijst

Voorbereid op pandemie

Donoren van Rode Kruis-Vlaanderen worden vòòr hun bloed-, bloedplaatjes- of plasmagift altijd medisch onderzocht. Daarnaast vullen ze een ‘medische vragenlijst’ in die ze samen met de arts overlopen. In 2009 werden de voorbereidingen getroffen om deze vragenlijst te vernieuwen. Begin 2010 werd de nieuwe vragenlijst geïntroduceerd.

Wat als er een pandemie uitbreekt? Hoe geraak je aan voldoende bloedproducten als een hoog percentage donoren ziek in bed ligt? En hoe zorg je ervoor dat het bloed van onberispelijke kwaliteit blijft?

De nieuwe lijst bevat meer vragen. Zo krijgt de arts meer informatie over de gezondheidstoestand van de donor. De vragen zelf werden duidelijker geformuleerd en logischer gerangschikt. Daarnaast zijn ze ook explicieter gesteld. De ‘oude’ lijst vroeg indirect naar druggebruik, nu wordt de vraag duidelijk gesteld: ‘heb je ooit drugs gesnoven of gespoten?’. Door de nieuwe vragen en de nieuwe vraagstelling worden donoren verplicht om opnieuw na te denken bij de vragen en stil te staan bij hun veiligheid. Het automatisme dat ontstaan was bij het invullen van de oude vragenlijst, werd zo doorbroken.

Europese bloedinstellingen waren al langer bezig met het zoeken naar een geschikt noodplan bij de uitbraak van een pandemie. In 2009 rondde de European Blood Alliance (zie blz. 92) de ontwikkeling van een ‘Pandemic Toolkit’ af waarvan het belangrijkste element een handboek ‘Flu Pandemic Plan’ was. Dit is een leidraad voor bloedinstellingen om zich zo goed mogelijk voor te bereiden op een pandemie. Toen in 2009 de eerste tekenen van de A/H1N1-griep de kop opstaken, ondernam de Dienst voor het Bloed de nodige stappen. Om in geval van een werkelijke uitbraak van de pandemie voldoende bloed ter beschikking te hebben, zat Rode Kruis-Vlaanderen rond de tafel met de bevoegde overheid. Dit overleg leidde tot de goedkeuring om mannelijke donoren tijdelijk (tijdens de

pandemie) toe te staan om zes keer per jaar bloed te geven (in plaats van maximaal vier keer in normale omstandigheden). Verder werden ook maatregelen getroffen voor het eigen personeel en donoren. Er werden specifieke procedures geschreven voor het verloop van de bloedafnames in een pandemiesituatie. Deze procedures werden in augustus 2009 bovendien getest op een bloedinzameling op de hoofdzetel van Rode Kruis-Vlaanderen. Daarnaast werden overeenkomsten gesloten met leveranciers van kritische producten (zoals bloedafnamezakken, sets voor de afname van plasma en bloedplaatjes, reagentia…) om ervoor te zorgen dat deze steeds voldoende op voorraad zijn. Ook voorraden ontsmettingsalcohol, handschoenen, maskers en schorten werden opgetrokken tot een continue beginvoorraad. Om op de hoogte te zijn van de noodplannen van ziekenhuizen stuurde Rode Kruis-Vlaanderen bovendien een vragenlijst rond. De Dienst voor het Bloed werkte in haar noodplan nauw samen met de Hulpdienst van Rode Kruis-Vlaanderen. Meer over hulpverlening door Rode Kruis-Vlaanderen bij de A/H1N1-griep? Zie blz. 27.

De Dienst voor het Bloed bereidde zich voor op een uitbraak van de A/H1N1-grieppandemie. Er werden specifieke procedures uitgeschreven en getest voor het verloop van de afname in een pandemiesituatie. Met de overheid werden afspraken gemaakt om steeds voldoende bloed beschikbaar te kunnen hebben.

88

Transport en bewaring: continue monitoring van de koude keten Bloedproducten en reagentia worden bewaard in koelkamers of koelkasten. De temperatuursgrenzen waarbij de producten mogen bewaard worden zijn strikt vastgelegd. Rode bloedcelconcentraten worden bewaard tussen 2 en 6°C, bloedplaatjescon-

centraten tussen 20 en 24°C en vers ingevroren plasma bij temperaturen lager of gelijk aan -30°C. In het kader van het kwaliteitssysteem voerde de Dienst voor het Bloed in 2009 een drastische controle uit over de volledige koude keten, zowel op vlak van sturing als monitoring.

De temperatuursgrenzen waarbinnen bloedproducten bewaard mogen worden, zijn strikt vastgelegd. In 2009 ontwikkelde de Dienst voor het Bloed een controlesysteem dat de volledige koude keten opvolgt. Van bewaring tot transport naar de ziekenhuizen.

In 2010 wordt een nieuw Centraal Monitoring Systeem geïmplementeerd dat niet enkel de temperatuur registreert, maar ook andere factoren zoals luchtvochtigheid, deuren contactalarmen of kabelbreuk. De monitoring gebeurt in real-time en alle alarmen worden 24/7 doorgegeven aan een meldkamer die alle temperatuurcellen op afstand kan opvolgen. Het systeem bezit bovendien een eigen e-logboek dat alle alarmen en wijzigingen van instellingen bijhoudt. Het systeem is daarmee volledig Part 11 compliant. Ook de transportwagens die het bloed vervoeren, zullen volledig gelogd worden met het Monitoring System. Dit zal gebeuren via een buffersysteem waarbij alle registraties op een lokale harde schijf worden opgeslagen in de voertuigen. Alarmen worden rechtstreeks aan de chauffeur gemeld zodat deze de nodige acties kan ondernemen. Zo heeft de Dienst voor het Bloed een volledige controle over de temperatuur van alle bloedproducten van afname tot distributie.

Levering aan ziekenhuizen

6 32 0. 65

32 0. 2

1.8

89

26

310.000

Rodebloedcelconcentraten

31

31 1

30 9. 39

1

.9 50

96 3 5. 31

320.000

Standaardbloedplaatjes

18 7. 2

89

20 6.

1

19 5. 02 7

Eéndonorbloedplaatjes

1.0

18 7.0 2

Virus-geïnactiveerd plasma

17

180.000

59

200.000

18

6. 40 9

37 7

300.000

17

58 .8 7

.5

21

54

54 .

55.000

55 .7 55

53 .8 37

60.000

88

62 .4 10

160.000

2006

2007

11 7.7 99

34 1 8.

9 8. 19

8. 63 6

3

15.000 10.000

.5 21

50.000

9. 44

De bloedtransfusiecentra van Rode Kruis-Vlaanderen voorzien de ziekenhuizen in hun provincie van bloedproducten. In 2009 leverden zij samen 320.656 rodebloedcelconcentraten, 187.289 eenheden standaardbloedplaatjes, 54.517 eenheden virusgeïnactiveerd plasma en 11.521 eenheden ééndonorbloedplaatjes aan de ziekenhuizen.

Evolutie van het aantal leveringen aan ziekenhuizen

5.000 2004

2005

2008

2009

89

Veilig en kwaliteitsvol Kwaliteitsstreven bekroond De Dienst voor het Bloed wil de referentie in de bloedvoorzieningssector zijn. Daarom werken we dagelijks aan het kwaliteitssysteem en aan een efficiënte en doordachte organisatie. In 2009 werden deze inspanningen bekroond met het ISO 9001:2008-certificaat.

ISO 9001 Certified

Inspecties van de overheid

In april 2009 behaalde de bloedinstelling van Rode Kruis-Vlaanderen het ISO 9001:2008-certificaat. Dit certificaat vormt een externe en onafhankelijke bevestiging van de correcte werking van het Kwaliteits Management Systeem, dat veilig en voldoende bloed centraal stelt.

Naast deze ISO-certificatie werd de Dienst voor het Bloed in 2009 uitgebreid geïnspecteerd door de overheid, met het oog op de verlenging van de erkenning van de bloedinstelling. Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) voerde meerdere inspecties uit op de mobiele bloedinzamelingen, in de bloedtransfusie- en donorcentra en in het centraal labo.

Het aantal inspecties bij de Dienst voor het Bloed nam de voorbije jaren sterk toe: van 12 inspecties in 2004 naar 55 inspecties in 2009 (zie grafiek hieronder). Deze toename kan toegeschreven worden aan de verdere toepassing van de nationale en Europese wetgeving (directive). De verlenging van de erkenning bevestigt dat de werking van Dienst voor het Bloed GMP-compliant is.

23 27 5

5 22 9

8 21 0

0 17 0

1 23 0

0 12 0

Aantal inspecties bij Dienst voor het Bloed 2004-2009

30 25 20 15

FAGG

10

CAF

5

ISO 9001

0 2004

90

2005

2006

2007

2008

2009

Op weg naar nieuwe accreditaties

Kwaliteitszorg

In 2009 startte Rode Kruis-Vlaanderen met de voorbereiding voor het behalen van een aantal accreditaties. Voor het Centrale Laboratorium en de labo’s Immuno-Histocompatibiliteit (IH) en Histocompatibiliteit en immunogenetica (HILA) is het streefdoel ISO 15189. De Navelstreng-activiteiten streven naar de Netcord-accreditatie. Tot slot wordt er gewerkt aan het behalen van de JACIE-accreditatie voor de therapeutische afname.

Binnen het kader van de continue verbetering in de kwaliteitszorg, zette de Dienst voor het Bloed in 2009 volgende speerpunten centraal: • Kwaliteitsborging: steeds procesmatig denken en handelen, met een duidelijk engagement om te voldoen aan alle eisen van wetten, normen en regelgeving.

• Bedrijfsprocessen permanent evalueren en verbeteren door ons te richten op een zo degelijk mogelijke procesbeheersing en -bewaking. • Storingsvrije processen door een optimale samenwerking met onze interne en externe leveranciers. • Een organisatie zijn die de nodige knowhow ontwikkelt en borgt, met als doel een partnerschap en langdurige samenwerking met onze klanten.

91

European Blood Alliance Rode Kruis-Vlaanderen actief lid van EBA Rode Kruis-Vlaanderen is lid van de EBA. EBA staat voor European Blood Alliance en is het Europees netwerk van nationale bloedinstellingen dat bijdraagt tot de veiligheid van de bloedvoorziening in Europa. Rode Kruis-Vlaanderen is vertegenwoordigd in zes comités en werkgroepen van het EBA: het executive commitee, het EU-Blood-Inspectioncommitee en de werkgroepen Pandemie, Benchmarking, Donor Management en Tissue and Cells.

Workshop ‘Operationele efficiëntie op de bloedinzamelingen’ De Dienst voor het Bloed van Rode Kruis-Vlaanderen staat aan de internationale top wat betreft de efficiëntie bij de organisatie van mobiele bloedinzamelingen. Al drie jaar op rij scheert de Dienst voor het Bloed hoge toppen in de vergelijkende studie die het EBA hiernaar jaarlijks uitvoert. Daarom stond de Dienst voor het Bloed mee aan de basis van de organisatie van de eerste EBA-workshop over ‘operationele efficiëntie op de bloedinzamelingen’, een initiatief van de EBA-Benchmarking-werkgroep.

92

Tijdens de workshop op 31 maart 2009 in Mechelen kwamen sprekers van de Dienst voor het Bloed (Vlaanderen), Sanquin (de Nederlandse bloedbank) en NHSBT (de Engelse bloedbank) aan bod. Daarnaast was er gelegenheid om informatie uit te wisselen tussen de verschillende bloedinstellingen. De EBA-leden stuurden 40 deelnemers naar de workshop.

Symposium ‘10 jaar European Blood Alliance’ Op 14 mei 2009 vond in Brussel een symposium plaats om de tiende verjaardag van het EBA te vieren. Het Belgische Rode Kruis, met zowel Dienst voor het Bloed (Vlaanderen) als Service du Sang (Wallonië), was gastheer voor dit symposium. Prof.

Philippe Vandekerckhove en prof. Véronique Deneys waren moderator voor respectievelijk het voor- en namiddagprogramma. Vooraanstaande sprekers uit Europese bloedinstellingen, de academische wereld en de Europese Commissie vulden een rijk programma met als centraal thema ‘Safe blood for Europe’. Daarbij werd het Europees beleid op vlak van bloed en bloedproducten toegelicht, was de combinatie van een bloeddienst en weefselbanken aan de orde en werd de rol van EBA in de verbetering van de kwaliteitsstandaarden van de bloeddiensten belicht. Wijlen Karel Van Miert, voormalig EU-commissaris (1989-1999) gaf een uiteenzetting rond het thema ‘The EU and the safe blood supply : blood feud or blood brothers?’

Op 14 mei vierde de European Blood Alliance zijn tiende verjaardag met een symposium in Brussel. Het Belgische Rode Kruis was gastheer. Van links naar rechts: Jeroen De Wit (voorzitter EBA), Karel Van Miert (gewezen EU-commissaris), Thomas Brégeon (Europese Commissie), Martin Gorham (gewezen voorzitter EBA), Prof. Danny Pieters (KULeuven).

Het ontstaan van EBA EBA startte in 1998 met minder dan tien leden. De Europese Commissie was toen bezig met het opstellen van de Europese Bloedrichtlijn (EC/2002/98) waarvoor ze graag één gesprekspartner wou die alle bloeddiensten van de Europese Unie vertegenwoordigde. Tien jaar later telt EBA meer dan twintig leden uit volgende landen (in alfabetische volgorde): België, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal, Slovenië, Spanje, Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. Cyprus, de Amerikaanse bloedbank ABC en de International Plasma Fractionation Association (IPFA) zijn waarnemende leden. Alle EBA-leden samen zamelen jaarlijks meer dan 16 miljoen bloedgiften in bij een bevolking van meer dan 400 miljoen.

EBA stelt zichzelf tot doel om bij te dragen aan de veiligheid en het veilig stellen van de bloedvoorziening voor de inwoners van de Europese Unie door een sterk en efficiënt Europees netwerk van bloedbanken te ontwikkelen en te onderhouden. Patiënten, en de donoren die hen helpen, staan steeds centraal. De speerpunten van EBA zijn: • Het bewustzijn creëren bij het grote publiek en de professionele sector dat vrijwillige en niet-betaalde bloedgiften en de bereiding van bloedbestanddelen een onmisbaar therapeutisch hulpmiddel zijn. • Technische en professionele steun verlenen aan de leden. • Technische en professionele steun verlenen aan nationale en Europese autoriteiten, vooral diegenen die betrokken zijn bij de voorbereiding van richtlijnen, adviezen, standaarden en inspecties.

• Activiteiten ontwikkelen en coördineren die het delen van informatie (wetenschappelijk, onderwijskundig, medisch, wettelijk, regulerend, promotioneel) vergemakkelijken op een nationale, Europese en wereldwijde basis om zo de slagkracht van de leden te vergroten. Omdat EBA voornamelijk afhankelijk is van de bijdragen van de leden, is het essentieel dat EBA de prioriteiten van de leden behartigt. Daardoor nemen weefselbanking en stamcellen, als aanvulling op de traditionele bloedtransfusieactiviteiten, een steeds belangrijker deel van de werking in.

93

Hoogtechnologische laboratoria Labo-onderzoek bij transfusie en transplantatie De afname van bloed, plasma en bloedplaatjes is wellicht de meest bekende activiteit van de Dienst voor het Bloed. Minder bekend zijn de labo-activiteiten. Toch vormen zij een erg belangrijk deel van onze werking. Alle labo-activiteiten van Rode Kruis-Vlaanderen zijn gegroepeerd binnen het Centrale Laboratorium (CELA) te Leuven, de diagnostische laboratoria Immunohematologie (IH) in Antwerpen, Gent, Jette en Leuven en het Centraal Laboratorium voor Histocompatibiliteit en Immunogenetica (HILA) in Mechelen.

HILA: nieuwe website Het HILA-labo is gespecialiseerd in het uitvoeren van tests die nodig zijn bij de transplantatie van organen en stamcellen. Bij orgaantransplantatie worden tests uitgevoerd die helpen bij het selecteren van het juiste orgaan voor de juiste patiënt. Voor deze tests is dag en nacht permanentie voorzien. Bij stamceltransplantatie gaat het labo via tests op zoek naar een donor (broer, zus of onverwante donor) die hetzelfde HLA-type heeft als de patiënt. In het HILA-labo worden ook moleculaire typeringen uitgevoerd van rodebloedcellen. Met deze typeringen helpt het labo om het juiste bloedproduct te selecteren voor patiënten die een groter risico lopen op transfusiereacties.

Het Centraal Laboratorium voor Histocompatibiliteit en Immunogenetica (HILA) lanceerde in 2009 zijn nieuwe website: www.hila.rodekruis.be. 94

In 2009 lanceerde het HILA-labo zijn nieuwe website: www.hila.rodekruis.be. Deze website richt zich zowel tot het algemene publiek als tot medici en paramedici. Er is vooral informatie te vinden rond weefseltyperingen bij transplantatie. Ook praktische informatie in verband met aanvraagformulieren en nuttige links naar o.a. donororganisaties zijn hier te vinden.

Het is de bedoeling deze website verder uit te bouwen met meer informatie over de routinewerking van het labo zodat een aanvragende arts, een patiënt of een bezoeker goed wordt geïnformeerd.

CELA: drievoudige procesoptimalisatie Het Centraal Laboratorium van de Dienst voor het Bloed (CELA) voert de laboratoriumtests uit op alle donaties die ingezameld worden. Deze tests bepalen of een gift mag gebruikt worden voor de bereiding van veilige en geschikte bloedproducten. Het CELA vervult een sleutelrol in de bereiding van bloedproducten. Bedrijfszekerheid is daarom van cruciaal belang, maar ook de efficiëntie en de kwaliteit van de uitgevoerde laboratoriumtests moeten optimaal zijn. Daarom investeert Rode Kruis-Vlaanderen permanent in kwaliteitsverbetering en kwaliteitsborging van de werking van het CELA. Tijdens de voorgaande jaren werden in het CELA meerdere procesoptimalisatieprojecten uitgevoerd. In de loop van 2009 werd gefocust op drie projecten. In het Centraal Laboratorium worden alle bloedgiften getest.

1. Nieuw laboratoriuminformatiesysteem Al sinds 2007 werkt de Dienst voor het Bloed aan de vervanging van het verouderde laboratoriuminformatiesysteem (LIS). Na een intense voorbereiding en grondige validatie van het nieuwe systeem, werd het in 2009 ingevoerd. Dankzij dit nieuwe systeem zijn de bedrijfsprocessen binnen het CELA aanzienlijk versneld en verbeterd. 2. Nieuwe apparatuur voor het opsporen van via bloed overdraagbare infecties In 2009 werd een uitgebreide voorstudie uitgevoerd met het oog op de vervanging van de moleculaire biologie-laboratoriumtests, de zogenaamde NAT-tests. Deze tests kunnen in bloedgiften ziektes opsporen die via bloed overdraagbaar zijn. In de tweede helft van 2009 werd het nieuwe systeem gevalideerd. Nieuw is dat aan de tests voor hiv en hepatitis C ook een test voor hepatitis B is toegevoegd. De tests worden bovendien verregaand geautomatiseerd. Zo is de kans op fouten nog kleiner en wordt de snelheid van de uitvoering van de tests geoptimaliseerd. Het nieuwe systeem wordt in gebruik genomen in 2010. 3. Nieuwe en gewijzigde laboratoriumprocedures in een aangepast kwaliteitssysteem De Dienst voor het Bloed hecht het hoogste belang aan veiligheid en kwaliteit. Daarom wordt ernaar gestreefd, ook in het CELA, om de kwaliteit van de processen te borgen door de uitbouw van een kwaliteitssysteem dat voldoet aan de strengste internationale normen. De toepasselijke norm voor het CELA is ISO 15189:2007. In 2009 werd er hard gewerkt om het kwaliteitssysteem aan te passen aan de gewijzigde organisatie. Streefdoel is het behalen van een ISO 15189-accreditatie in het voorjaar van 2010.

Het HILA-labo is gespecialiseerd in het uitvoeren van tests die nodig zijn bij de transplantatie van organen en stamcellen. Voor deze tests is dag en nacht permanentie voorzien. 95

Weefselbank Stamcellen en navelstrengbloed Stamcellen zijn cellen die o.a. bloed kunnen aanmaken. Ze kunnen bijvoorbeeld leukemiepatiënten helpen genezen. Rode Kruis-Vlaanderen zamelt twee soorten stamcellen in: stamcellen uit perifeer bloed of uit beenmerg en stamcellen uit navelstrengbloed. Het Rode Kruis verwerkt en bewaart navelstrengbloed in de navelstrengbloedbank in Gent.

Donorschap? Ook voor stamcellen! Bloed, plasma of bloedplaatjes geven, het is in België een ingeburgerde gewoonte. Stamcellen geven is minder bekend. Nochtans zijn er in België jaarlijks een honderdtal patiënten die geholpen worden dankzij een stamceltransplantatie; leukemiepatiënten bijvoorbeeld. Al sinds 1989 registreert het Marrow Donor Program Belgium Registry (MDPB-R) van het Belgische Rode Kruis kandidaat-stamceldonoren en zoekt het naar de juiste donor voor een patiënt. Net zoals in 2008 werd ook in 2009 meer aandacht besteed aan het rekruteren van nieuwe stamceldonoren. Doel is het donorenbestand te verjongen en uit te breiden, zodat Belgische patiënten vaker een beroep kunnen doen op Belgische donoren, wat de donatieprocedure versnelt en vergemakkelijkt. Hiervoor kreeg Rode Kruis-Vlaanderen in 2009 steun van vzw De Maakbare Mens. De nieuwe campagne werd opgestart op 3 december 2009: “Doe vandaag eens iets levensbelangrijks”. Er werd een brochure ontworpen met informatie i.v.m. stamceldonatie en stamcelregistratie. Via het netwerk ‘Cultuur op school’ werden ruim 1.600 affiches verspreid en via de website www.stamceldonor.be kunnen geïnteresseerden zich registeren als kandidaat-stamceldonor. Ook op Facebook is de campagne aanwezig.

Met de slogan ‘Doe vandaag eens iets levensbelangrijks’ worden mensen aangemoedigd zich aan te melden als stamceldonor. Op de website www.stamceldonor.be is alle informatie over de campagne gebundeld. De campagne kwam tot stand in samenwerking met vzw De Maakbare Mens. 96

De campagne kon rekenen op veel media-aandacht en op tal van interessante samenwerkingsverbanden met de verschillende mutualiteiten, centra voor dienstverlening, Vlaamse Liga tegen Kanker en de Centra voor Vrijzinnigen. Ook in 2010 wordt de actie verdergezet. Voor meer informatie over het Belgisch Register voor Stamceldonoren: raadpleeg www.mdpb.be of bezoek de campagnewebsite www.stamceldonor.be.

Diversiteitsproject bij navelstrengbloedbank De navelstrengbloedbank van Rode Kruis-Vlaanderen rondde in 2009 een tweejarig project af dat financieel gesteund werd door Kom op tegen kanker. Dit project moest de basis leggen voor de uitbreiding van het aantal allochtone navelstrengbloedeenheden in de bank. Tijdens het tweede projectjaar stelden we niet alleen een lichte stijging vast van de algemene afnamen. Ook het aantal afnamen van niet-Europese navelstrengbloedjes steeg. In 2008 vertegenwoordigden de navelstrengbloedjes van niet-Europese oorsprong slechts 5,4 % van de totale ingezamelde hoeveelheid navelstrengbloedjes, terwijl dit in 2009 steeg naar 7,1 %. In totaal werden in 2009 336 afnames geregistreerd. Deze stijging is het gevolg van de sensibiliseringsessies bij gynaecologen en vroedvrouwen, die midden 2009 werd gestart. Er werd in 2009 ook gewerkt aan communicatiemiddelen om moeders van allochtone afkomst te bereiken. Naast een nieuwe Nederlandstalige folder werd ook een viertalige folder gemaakt (Nederlands, Frans, Engels en Turks). Een presentatie en technische folder worden gebruikt om gynaecologen, vroedvrouwen en socio-culturele verenigingen op te leiden. Deze communicatiecampagne zal het aantal nietEuropese navelstrengbloedjes de volgende maanden en jaren nog doen toenemen. Ondertussen is de navelstrengbank in volle voorbereiding van de NETCORDaccreditatie die ervoor zorgt dat de kwaliteit en de procedures met betrekking tot navelstrengbloed gegarandeerd worden.

De Navelstrengbloedbank breidde in 2009 het aantal allochtone navelstrengbloedjes in de bank uit in het kader van een diversiteitsproject dat de steun kreeg van Kom op tegen kanker. Deze sensibiliseringsfolder voor allochtone moeders is één van de realisaties van dit project.

Diversiteit is levensbelangrijk Het project wil de navelstrengbloedbank van Rode Kruis-Vlaanderen meer laten aansluiten bij de diversiteit aan weefseltyperingen van de bevolking in Vlaanderen. Bepaalde weefseltypes komen vaker of zelfs uitsluitend voor bij bepaalde bevolkingsgroepen. Als alle bevolkingsgroepen hun navelstrengbloed afstaan en de navelstrengbloedbank dus navelstrengbloed van al die verschillende bevolkingsgroepen bevat, is de kans veel groter dat voor een patiënt de geschikte stamcellen gevonden worden.

97

Juli 2009 - Vrijwilligers van Rode Kruis-Vlaanderen in het Italiaanse Solferino. Samen met duizenden Rode Kruisvrijwilligers uit de hele wereld vierden ze de 150e verjaardag van het Rode Kruisidee. Hoogtepunt van het feest was de fiaccolata of fakkeltocht.

Organisatie 100 ~ Rode Kruis-Vlaanderen binnen de Rode Kruisbeweging 103 ~ De organen van Rode Kruis-Vlaanderen 109 ~ Strategie 2010 | Een terugblik 110 ~ Rode Kruis-Vlaanderen als werkgever | Kerncijfers personeelsbestand 112 ~ Expertise uitdragen en delen | Publicaties en lezingen 114 ~ Lidmaatschappen 115 ~ Solidaritest | Maatschappelijke solidariteit beloond 116 ~ Samenwerking | Bedrijven en organisaties steunen Rode Kruiswerking

Rode KruisVlaanderen binnen de Rode Kruisbeweging Rode Kruis-Vlaanderen is actief in heel Vlaanderen en Brussel en voert zeer verscheiden activiteiten uit. We streven naar optimale organisatiestructuren zodat vrijwilligers en personeelsleden maximale mogelijkheden krijgen om hun opdrachten te realiseren. Op beleids- en bestuursvlak wordt dit gekoppeld aan de principes van deugdelijk bestuur.

De Vlaamse schakel van het Internationale Rode Kruis

koers, gericht op de noden in hun gemeenschap.

Rode Kruis-Vlaanderen is een onafhankelijke organisatie en maakt via het Belgische Rode Kruis deel uit van het Internationale Rode Kruis. De Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen (IFRC) coördineert de internationale activiteiten van de 186 nationale verenigingen in vredestijd. Het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC) coördineert de Rode Kruisactiviteiten in conflictgebieden. Wereldwijd zijn 100 miljoen Rode Kruisvrijwilligers actief.

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kent een bijzondere regeling. Een aantal activiteiten zijn er gemeenschappelijk voor de Vlaamse en de Franstalige gemeenschap van het Rode Kruis en zijn bijgevolg tweetalig, zoals de hulpverlening bij rampen. De eerstehulpcursussen voor de bevolking zijn dan weer gemeenschapsgebonden en worden apart georganiseerd. De Duitstalige gemeenschap van het Rode Kruis kan beroep doen op de diensten en de infrastructuur van de Franstalige gemeenschap van het Rode Kruis.

Rode Kruis-Vlaanderen binnen het Belgische Rode Kruis Het Belgische Rode Kruis heeft een federale structuur. Dit betekent dat de dienstverlening en de activiteiten van de gemeenschappen autonoom zijn. Rode Kruis-Vlaanderen en de Franstalige vleugel van het Belgische Rode Kruis bepalen elk hun eigen

100

Drie onderdelen binnen Rode Kruis-Vlaanderen Rode Kruis-Vlaanderen bestaat uit drie onderdelen: de Humanitaire Diensten, de Dienst voor het Bloed en de Ondersteunende Diensten. De Dienst voor het Bloed zorgt voor het inzamelen en het bereiden van bloed,

plasma, bloedplaatjes en weefsels en voor gespecialiseerde diensten zoals laboratoriumtests. De Humanitaire Diensten omvatten alle andere activiteiten van Rode Kruis-Vlaanderen. De Ondersteunende Diensten (ICT, Personeelszaken, Communicatie & Werving, Financiën, Aankoop & Facility Management) ondersteunen beide onderdelen.

De beslissingsniveaus van Rode Kruis-Vlaanderen Alleen al in Vlaanderen zijn er 254 plaatselijke afdelingen. Rode KruisVlaanderen telt ongeveer 14.000 vrijwilligers. Zij sporen binnen het werkgebied van hun afdeling de noden op en spelen daarop in, rekening houdend met de kernactiviteiten die door Rode Kruis-Vlaanderen geformuleerd werden. Een afdeling kan als werkgebied een gemeente, een stad, een deelgemeente of een groep gemeenten hebben. De afdelingen zijn gegroepeerd in 16 regio’s en 5 provincies.

Wereldwijd zijn er 186 nationale Rode Kruisverenigingen actief. Rode Kruis-Vlaanderen steunt het Burundese Rode Kruis in de strijd tegen malaria.

Op plaatselijk en provinciaal niveau en op gemeenschapsniveau zijn alle operationele activiteiten georganiseerd binnen ‘disciplines’. Een discipline omvat het geheel van de werking van Rode Kruis-Vlaanderen op een bepaald activiteitsgebied. Rode Kruis-Vlaanderen telt 8 disciplines: Communicatie & Werving, Dringende Sociale Interventie, Hulpdienst, Internationale Samenwerking, Jeugd Rode Kruis, Sociale Hulpverlening, Vorming en Zorgbib.

Vrijwilligersorganisatie met deugdelijk bestuur

We onderscheiden binnen Rode Kruis-Vlaanderen het stuur- en controleniveau en het operationele niveau.

leidende orgaan van Rode KruisVlaanderen: de Gemeenschapsraad. Deze raad bepaalt het algemene beleid.

Stuur- en controleniveau Binnen Rode Kruis-Vlaanderen zijn er drie stuur- en controleniveaus met bijbehorende organen: het centrale niveau (Gemeenschapsraad en Raad van Bestuur), het provinciale niveau (Provincieraad, Provinciale Vergadering, Regiocomité) en het lokale niveau (Afdelingscomité).

De Gemeenschapsraad heeft de bevoegdheid voor het vastleggen van de principes over algemeen beleid en strategie; de Raden van Bestuur hebben de bevoegdheid voor het verwezenlijken van de doelstellingen binnen dit kader.

De ruggengraat van het Rode Kruis zijn de vrijwilligers. Het is dus niet meer dan normaal dat zij een belangrijke stem hebben in het beleid van het Rode Kruis. De regio- en provincievoorzitters vertegenwoordigen de afdelingen binnen het hoogste

Operationeel niveau Onder het stuur- en controleniveau bevindt zich het operationele niveau. Rode Kruis-Vlaanderen telt drie operationele niveaus met bijbehorende organen: het centrale niveau (Directiecomités), het provinciale niveau (Provinciecomité, Regiocomité) en het lokale niveau (Afdelingscomité).

De bestuurs- en beleidsorganisatie van Rode Kruis-Vlaanderen verzoent twee belangrijke uitgangspunten: het beslissingsrecht van de vrijwilligers over het algemeen beleid en het naleven van de principes van deugdelijk bestuur. Het beslissingsrecht van de vrijwilligers wordt georganiseerd volgens een systeem van getrapte democratie, waarbij de vrijwilligers vertegenwoordigd worden door gemandateerde verkozenen. Alle mandaten binnen Rode Kruis-Vlaanderen hebben een duurtijd van vier jaar. Daarnaast zorgen efficiënte en transparante besluitvormingsprocessen, duidelijk afgelijnde verantwoordelijkheden in lijn met de wettelijke bepalingen en inspraak van maatschappelijke belanghebbenden (stakeholders) voor het naleven van de principes van deugdelijk bestuur.

101

Organogram IFRC

ICRC

INTERNATIONALE FEDERATIE VAN RODE KRUIS- EN RODE HALVE MAANVERENIGINGEN

INTERNATIONALE RODE KRUISCOMITÉ

186 nationale verenigingen 100 miljoen vrijwilligers

BELGISCHE RODE KRUIS

RODE KRUIS-VLAANDEREN Voorzitter: Christ’l Joris

BELGISCHES ROTES KREUZ DEUTSCHSPRACHIGE GEMEINSCHAFT

Stuur- en controleniveau GEMEENSCHAPSRAAD

RAAD VAN BESTUUR DIENST VOOR HET BLOED

RAAD VAN BESTUUR HUMANITAIRE DIENSTEN

GEDELEGEERD BESTUURDER Prof. dr. Philippe Vandekerckhove

Operationeel niveau DIRECTIECOMITÉ

DIRECTIECOMITÉ

DIENST VOOR HET BLOED

HUMANITAIRE DIENSTEN

4 BLOEDTRANSFUSIECENTRA 4 DONORCENTRA

DIENST VOOR HET BLOED

5 PROVINCIES 16 REGIO’S 254 AFDELINGEN 12 OPVANGCENTRA

HUMANITAIRE DIENSTEN

ONDERSTEUNENDE DIENSTEN

102

CROIX-ROUGE DE BELGIQUE COMMUNAUTÉ FRANCOPHONE

BELGISCHE RODE KRUISBRUSSEL HOOFDSTAD 19 plaatselijke afdelingen

De organen van Rode Kruis-Vlaanderen Stuur- en controleniveau

(situatie t.e.m. 15 maart 2010)

Gemeenschapsraad De Gemeenschapsraad is het hoogste beleidsorgaan van Rode Kruis-Vlaanderen en wordt voorgezeten door de gemeenschapsvoorzitter. De raad bepaalt het algemene beleid van Rode Kruis-Vlaanderen. Hij is samengesteld uit democratisch verkozen vertegenwoordigers van de 14.000 vrijwilligers en de 254 plaatselijke Rode Kruisafdelingen in Vlaanderen. Zo wordt erop toegezien dat het beleid van de organisatie bepaald wordt door de vrijwilligers. De Gemeenschapsraad oefent zijn bevoegdheden op de meest effectieve en efficiënte wijze uit. Hiertoe kan hij o.a. in zijn schoot permanente of occasionele werkgroepen oprichten (zie verder). De Gemeenschapsraad vergaderde in 2009 op 24 januari, 21 maart, 20 juni, 3 oktober, 17 oktober en 12 december.

Pierre Mattelaer,

bestuurder Dienst voor het Bloed

Stef Meynendonckx,

regiovoorzitter Taxandria

Roger Mottard,

voorzitter Brussel-Hoofdstad

Dieter Probst,

voorzitter Adviescommissie

Rudy Pypops,

regiovoorzitter Oost-Brabant

Paul Ragé,


François Segers,

regiovoorzitter West-Brabant

Yolanda Simons,


Frank Slootmans,

provincievoorzitter West-Vlaanderen

Diane Solon,


Freddy Snoeck,

gemeenschapsondervoorzitter

Jan Standaert,


(vanaf 1 januari 2010) Jeugd Rode Kruis

Hulpdienst

Zorgbib (vanaf 20 juni 2009) Communicatie & Werving


Leden van de Gemeenschapsraad

Laurette Steenssens,


Christ’l Joris,

Lut Swennen,


Hugo Tant,

regiovoorzitter Antwerpen

gemeenschapsvoorzitter (voorzitter)

Sociale Hulpverlening

Stefan Beerten,

provincievoorzitter Limburg

André Brems,

provincievoorzitter Antwerpen

Paul Broos,

voorzitter Medische Commissie

Marjan Thijssen,

regiovoorzitter Zuid-Limburg

Humanitaire Diensten

Vic Valgaeren,


Frans Carsau,

(vanaf 13 juni 2009)

regiovoorzitter Noorderkempen

Pol Casteleyn, provincievoorzitter Vlaams-Brabant Mike De Maeyer,

regiovoorzitter Mechelen

Christ Declerck,

regiovoorzitter

Vorming Raymond Van Ballaer, regiovoorzitter Midden-Limburg Luc Van Hauwenhuyse, provincievoorzitter Oost-Vlaanderen Gilbert Van Laethem, bestuurder Humanitaire Diensten en

Zuid-West-Vlaanderen Manu Heyse,

voorzitter Adviescommissie DSI

Dienst voor het Bloed Pascal Van Waeyenberghe, regiovoorzitter

(vanaf 20 juni 2009)

Aalst-Oudenaarde

Dirk Huyghe,

voorzitter Auditcomité

Pieter Laekeman,

regiovoorzitter

Geert Vanlommel,

regiovoorzitter Zuiderkempen

Noord-West-Vlaanderen

Denis Verslype,

regiovoorzitter Westhoek

Pedro Vervliet,

regiovoorzitter Gent-Eeklo

Geert Maelfait, gemeenschapspenningmeester Liesbeth Maes,

Philippe Vandekerckhove, gedelegeerd bestuurder

regiovoorzitter Dendermonde/Sint-Niklaas

103

Raden van Bestuur

Comités van de Raden van Bestuur

Binnen Rode Kruis-Vlaanderen zijn er twee Raden van Bestuur: één voor de Dienst voor het Bloed en één voor de Humanitaire Diensten. Deze Raden van Bestuur zorgen voor de uitvoering van het beleid en de beslissingen van de Gemeenschapsraad. Ze worden beiden voorgezeten door de gemeenschapsvoorzitter.

Binnen de schoot van de Raden van Bestuur zijn volgende comités opgericht: het Auditcomité, het Investeringscomité en het Remuneratie- en Benoemingscomité. Deze comités hebben het mandaat om gespecialiseerde aangelegenheden te analyseren en hierover verslag uit te brengen bij de Raden van Bestuur. Zo stellen ze de Raden van Bestuur in staat om beslissingen te nemen of hun toezichthoudende rol te vervullen.

De Raden van Bestuur vergaderden in 2009 op 8 januari, 5 maart, 17 april, 6 mei, 11 juni, 30 juli, 3 september, 22 oktober, 12 november en 10 december. Leden van de Raden van Bestuur Christ’l Joris,

gemeenschapsvoorzitter (voorzitter)

Dirk Huyghe,

voorzitter Auditcomité Humanitaire Diensten en Dienst voor het Bloed

Geert Maelfait,

gemeenschapspenningmeester

Freddy Snoeck,

gemeenschapsondervoorzitter

Pierre Mattelaer,


Laurette Steenssens, bestuurder Dienst voor het Bloed Luc Van Hauwenhuyse, bestuurder Dienst voor het Bloed Gilbert Van Laethem, bestuurder Humanitaire Diensten en Dienst voor het Bloed

Auditcomité Het Auditcomité oefent toezicht uit op de risico’s en controlemechanismen van de vereniging. Het kijkt, meer in het bijzonder, de volgende materies na, en evalueert en beveelt verbeteringsacties aan over: • de organisatie, de procedures en de systemen, • de interne en externe financiële rapportering, • de waarderingsregels, • de gedragsregels en eventuele belangenconflicten, • de risicoanalyse, • de systemen en werking van de interne en externe controle.

Philippe Vandekerckhove, gedelegeerd bestuurder

Samenstelling: Leden van de Raad van Bestuur Humanitaire Diensten met adviserende bevoegdheid

Dirk Huyghe, bestuurder (voorzitter)

André Brems,

provincievoorzitter Antwerpen

Geert Maelfait, gemeenschapspenningmeester

Roger Mottard,

voorzitter Brussel-Hoofdstad (vanaf 1 januari 2010)

Stefan Beerten,

provincievoorzitter Limburg

Pol Casteleyn,

provincievoorzitter Vlaams-Brabant

Luc Van Hauwenhuyse, provincievoorzitter Oost-Vlaanderen Frank Slootmans,

provincievoorzitter West-Vlaanderen (vanaf 20 juni 2009)

Christ’l Joris, gemeenschapsvoorzitter

De interne auditfunctie is toevertrouwd aan de firma Deloitte en wordt uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van Guido Vandervorst, partner. In 2009 werd door Deloitte de werking van de provinciale zetels, de plaatselijke afdelingen Avelgem en Sint-Niklaas en het contractmanagement geauditeerd. De externe audit (wettelijk revisoraat) is toevertrouwd aan V.M.B. Bedrijfsrevisoren en wordt uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van Alain Bolssens, partner. Het Auditcomité vergaderde in 2009 op 6 maart, 4 april, 16 september en 16 december.

104

Remuneratie- en benoemingscomité

Investeringscomité

Het Remuneratiecomité verleent advies aan de Raad van Bestuur en de Gemeenschapsraad over: • de selectie, benoeming en herbenoeming van de leden die in deze organen zetelen (behalve de Adviescommissie-, provincie- en regiovoorzitters); • de benoeming van de directieleden; • het remuneratiebeleid en het daaraan gekoppelde performantiebeleid voor het personeel dat niet onderworpen is aan een cao-regeling; • de expertisematrix van de Raden van Bestuur en het daaruit bepalen van de ontbrekende competenties.

Het Investeringscomité adviseert de Raad van Bestuur over: • het thesauriebeleid van de vereniging, • het investeringsbeleid in onroerend en roerend vermogen, • het verlenen van kredieten aan entiteiten, • het aangaan van leningen, • het budget en de jaarrekeningen. Het Investeringscomité vergaderde in 2009 op 23 maart, 17 april, 20 mei, 22 juli, 17 augustus en 28 oktober. Samenstelling: Hugo Lasat

Het Remuneratiecomité vergaderde in 2009 op 23 februari, 12 oktober en 7 december.

Geert Maelfait,

gemeenschapspenningmeester (voorzitter)

Gilbert Van Laethem, bestuurder

Samenstelling: Gilbert Van Laethem, bestuurder (voorzitter) Dirk Huyghe, bestuurder Christ’l Joris,

gemeenschapsvoorzitter

Operationeel niveau


Directiecomités Er zijn twee Directiecomités binnen Rode KruisVlaanderen: één voor de Humanitaire Diensten en één voor de Dienst voor het Bloed. De Directiecomités zijn verantwoordelijk voor het dagelijkse en operationele beheer van de organisatie. Ze nemen autonoom beslissingen over operationele kwesties, binnen de objectieven die door hun Raad van Bestuur zijn bepaald. De Directiecomités worden voorgezeten door de gedelegeerd bestuurder. Directiecomité Humanitaire Diensten Samenstelling: Stemgerechtigde leden: Philippe Vandekerckhove, gedelegeerd bestuurder (voorzitter); Stefan Beerten, provincievoorzitter Limburg; André Brems, provincievoorzitter Antwerpen; Pol Casteleyn, provincievoorzitter Vlaams-Brabant; Roger Mottard, voorzitter Brussel-Hoofdstad (vanaf 1 januari 2010); Frank Slootmans, provincievoorzitter West-Vlaanderen (vanaf 20 juni 2009) en Luc Van Hauwenhuyse, provincievoorzitter Oost-Vlaanderen

Niet-stemgerechtigde leden: Marc Biesemans, directeur HR (tot en met 19 februari 2009); Luc Botten, financieel-administratief directeur; Michel Leduc, directeur Communicatie & Werving (tot en met 16 juli 2009); Greet Massart, directeur HR a.i. (vanaf 16 juni 2009); Filip Rylant, directeur Communicatie & Werving a.i. (vanaf 17 juli 2009) en Katja Verhelst, directeur Humanitaire Diensten – Vlaanderen Het Directiecomité Humanitaire Diensten vergaderde in 2009 op 22 januari, 5 en 19 februari, 5 maart, 2 en 23 april, 28 mei, 11 en 25 juni, 30 juli, 27 augustus, 24 september, 8 en 22 oktober, 12 en 26 november en 10 december. Directiecomité Dienst voor het Bloed Samenstelling: Philippe Vandekerckhove, gedelegeerd bestuurder (voorzitter); Martine Baeten, medisch directeur Dienst voor het Bloed; Marc Biesemans, directeur HR (tot en met 19 februari 2009); Luc Botten, financieeladministratief directeur; Karin Genoe, directeur operationele zaken; Michel Leduc, directeur Communicatie & Werving (tot en met 16 juli 2009); Greet Massart, directeur HR a.i. (vanaf 16 juni 2009) en Filip Rylant, directeur Communicatie & Werving a.i. (vanaf 17 juli 2009) Het Directiecomité Dienst voor het Bloed vergaderde in 2009 op 13 januari, 10 februari, 14 april, 2 juni, 28 juli, 25 augustus, 29 september, 10 november en 15 december.

105

Externe mandaten van de leden van de Gemeenschapsraad, Raden van Bestuur en Directiecomités De bestuurders van Rode Kruis-Vlaanderen maken op transparante wijze hun mandaten in andere organisaties kenbaar. Martine Baeten • Bestuurder Wetenschappelijke Vereniging Transfusie Vlaanderen Paul Broos • Bestuurder vzw Vereniging Diestse Ziekenhuizen; Bestuurder AZ St. Maria, Halle; Lid Medische Raad U.Z. K.U. Leuven Frans Carsau • Voorzitter vzw Gezin en Handicap; Voorzitter vzw Federatie Vijftact; Bestuurder Katholieke Vereniging voor Gehandicapten Pol Casteleyn • Sociaal rechter arbeidsrechtbank Hasselt; Lid AV Gezinsbond; Lid AV CAW Sonar Limburg; Lid Commissie Sociale verhoudingen, Zorgnet Vlaanderen; Confrère Sint-Leonardus Zoutleeuw Dirk Huyghe • Bestuurder vzw Belgian Senior Consultants, Vlaams gewest Christ’l Joris • Voorzitter Raad van Bestuur ETAP nv; Voorzitter Raad van Commissarissen Parfibel nv; Voorzitter Directieraad Agoria Vlaanderen; Bestuurder VOKA – VEV; Lid Directiecomité VBO; Voorzitter Raad van Bestuur Flanders Investment & Trade; Voorzitter Stichting Gillès; Ondervoorzitter De Wolkammerij NV; Lid AV Universitair Ziekenhuis Antwerpen

Geert Maelfait • Bestuurder vzw Identifin Yolanda Simons • Voorzitter Beheerraad Openbare Bibliotheek Steenokkerzeel; Lid Welzijnsraad Steenokkerzeel Freddy Snoeck • Bestuurder vzw Vlaams Communicatie Assistentie Bureau voor Doven (CAB) Jan Standaert • Zonevoorzitter Lions Clubs International, district 112B, zone 12 Raymond Van Ballaer • Voorzitter Financieel Forum, Nationale Bank (Limburg); Lid Directiecomité, nv Research Campus Hasselt Gilbert Van Laethem • Voorzitter vzw Sociaal Woonkrediet; Bestuurder Jobpunt Vlaanderen; Bestuurder AZ Sint-Maria, Halle; Bestuurder Revalidatiecentrum Land van Halle-Pajottenland; Lid Adviesraad vzw Cocom; Lid AV CAW Delta Philippe Vandekerckhove • Bestuurder AZ Damiaan, Oostende; Bestuurder AZ Jessa, Hasselt/Herk-de-Stad; Bestuurder Instituut voor Tropische Geneeskunde, Antwerpen; Bestuurder AZ Sint-Elizabeth, Herentals; Bestuurder European Blood Alliance; deeltijds docent faculteit Geneeskunde KULeuven

Alle eerstehulppublicaties en -cursussen worden nauwgezet gecontroleerd door de Medische Commissie van de Humanitaire Diensten: een groep medische experts met ruime ervaring op het vlak van eerste hulp. Op deze manier wordt de kwaliteit van onze producten gegarandeerd.

106

Adviesorganen Medisch Comité van de Dienst voor het Bloed Samenstelling: Dr. Martine Baeten, medisch directeur (voorzitter); Jan Ceulemans, manager QA; dr. José Coene, hoofdgeneesheer bloedtransfusiecentrum (BTC) West-Vlaanderen; Ap. Annie Desmet, medisch expert donorlaboratorium (CELA); Prof. dr. Marie-Paule Emonds, hoofdgeneesheer BTC Vlaams-Brabant-Limburg; Prof. dr. Philippe Vandekerckhove, gedelegeerd bestuurder en dr. Inge Van Haute, hoofdgeneesheer BTC Oost-Vlaanderen. Het Medisch Comité van de Dienst voor het Bloed vergaderde in 2009 op 13 en 27 januari, 10 februari, 10 en 24 maart, 7 en 21 april, 19 mei, 2, 16 en 30 juni, 8 en 22 september, 6 en 20 oktober, 17 november en 1 en 15 december. Medische Commissie van de Humanitaire Diensten Samenstelling: Prof. dr. Paul Broos (voorzitter); dr. Martine Baeten, medisch directeur Dienst voor het Bloed; dr. Thierry Lafullarde, provinciaal hoofdgeneesheer Antwerpen (sinds 18 augustus 2009); dr. Karel Vandevelde, provinciaal hoofdgeneesheer West-Vlaanderen; dr. Marc Van Goethem, provinciaal hoofdgeneesheer Oost-Vlaanderen; dr. Marc Vanpoecke, provinciaal hoofdgeneesheer Limburg; dr. Pascal Vranckx, provinciaal hoofdgeneesheer Vlaams-Brabant; dr. Jan Van Heuverswyn, afgevaardigde van de Vlaamse Minister van Volksgezondheid; dr. Eric De Reu en dr. Luc Schollaert, afgevaardigden van de Minister van Defensie en dr. Cor Bellanger, medisch expert. De Medische Commissie van de Humanitaire Diensten vergaderde in 2009 op 9 januari, 13 maart, 8 mei, 10 juli en 13 november. Permanente Adviescommissies Voor iedere discipline binnen Rode Kruis-Vlaanderen bestaat er een permanente Adviescommissie. De Adviescommissies vertegenwoordigen de expertise van de disciplines en geven advies over bestaande problemen en nieuwe opportuniteiten binnen hun werkterrein.

De verschillende Adviescommissies vergaderden in 2009 op volgende data: Adviescommissie Communicatie & Werving: 14 januari, 31 maart en 3 december – voorzitter Diane Solon Adviescommissie Dringende Sociale Interventie: 6 en 28 maart, 6 juni, 2 oktober en 4 december – voorzitter Manu Heyse (vanaf 20 juni 2009) Adviescommissie Hulpdienst: 31 januari, 24 maart, 25 juni, 10 oktober en 15 december – voorzitter Paul Ragé Adviescommissie Internationale Samenwerking: 13 maart, 17 juni, 2 september en 12 december – voorzitter Jan Standaert Adviescommissie Jeugd Rode Kruis: 14 januari, 26 maart, 15 augustus en 31 oktober – voorzitter Dieter Probst Adviescommissie Sociale Hulpverlening: 4 maart, 28 april, 23 juni, 15 september en 16 december – voorzitter Lut Swennen Adviescommissie Vorming: 10 februari, 26 mei, 9 september en 19 december – voorzitter Vic Valgaeren Adviescommissie Zorgbib: 13 januari, 26 maart, 18 juni, 24 september en 19 november – voorzitter Yolanda Simons Tijdelijke advieswerkgroepen Naast de bestaande Adviescommissies kunnen de bestuursorganen ook ad hoc commissies of tijdelijke werkgroepen oprichten en belasten met de studie van een bepaald onderwerp. In 2009 waren volgende ad hoc werkgroepen actief: • operationele werkgroep ‘ziekenvervoer/dispatching’ – voorzitter Luc Van Hauwenhuyse, • werkgroep ‘strategie ziekenvervoer/dispatching’ – voorzitter Freddy Snoeck, • werkgroep ‘Rode Kruiskledij’ – voorzitter Pedro Vervliet.

107

Ondernemingsraad


Dienst voor het Bloed


Personeelsafvaardiging Ignace Amant Katrien Bultynck Erik De Meester Anne Gossye Chantal Lambert Wilfried Mertens Paul Tamsin Thérèse Vanruymbeke Rita Vanmaele (secretaris)

Personeelsafvaardiging Anne-Marie Beirnaert (vanaf 4 december 2009) Daniël Cavents François De Boeck (t.e.m 3 december 2009) Marleen De Kegel Sophie Henau Herman Jacob Maarten Steyaert (t.e.m 31 december 2009) Marian Van Buggenhout Guido Van Den Spiegel (secretaris) Laurent Van Rillaer Tom Verbruggen (vanaf 1 januari 2010)

Werkgeversafvaardiging Philippe Vandekerckhove (voorzitter) Marc Biesemans (ondervoorzitter, t.e.m 19 februari 2009) Karin Genoe (ondervoorzitter, vanaf 20 februari 2009) Martine Baeten Tuur Hoste

Werkgeversafvaardiging Philippe Vandekerckhove (voorzitter) Marc Biesemans (ondervoorzitter, t.e.m 19 februari 2009) Katja Verhelst (ondervoorzitter, vanaf 20 februari 2009) Tuur Hoste Michel Leduc (t.e.m 16 juli 2009) Hilde Van Gastel (vanaf 20 februari 2009)

Comité voor Preventie en Bescherming op het werk Dienst voor het Bloed


Personeelsafvaardiging Ignace Amant Erik De Meester Ann Gossye Wilfried Mertens Paul Tamsin Marc Van Beethoven Joseph Van Ermen Rita Vanmaele Thérèse Vanruymbeke Maria Willemsens

Personeelsafvaardiging Dominique Baron Anne-Marie Beirnaert Monique Bertels François De Boeck (t.e.m 3 december 2009) Marleen De Kegel Herman Jacob Maarten Steyaert (t.e.m 31 december 2009) Pierre Swales Roland Ummels Guido Van Den Spiegel Tom Verbruggen (vanaf 1 januari 2010) Sylvain Zwakhoven (vanaf 4 december 2009)

Werkgeversafvaardiging Philippe Vandekerckhove (voorzitter) Marc Biesemans (ondervoorzitter, t.e.m 19 februari 2009) Karin Genoe (ondervoorzitter, vanaf 20 februari 2009) Tuur Hoste

108


Werkgeversafvaardiging Philippe Vandekerckhove (voorzitter) Marc Biesemans (ondervoorzitter, t.e.m 19 februari 2009) Katja Verhelst (ondervoorzitter, vanaf 20 februari 2009) Tuur Hoste

Strategie 2010 Een terugblik

gestart met het uittekenen van een samenhangend vrijwilligersbeleid.

In 2009 zette de Gemeenschapsraad van Rode KruisVlaanderen het licht op groen voor het uitwerken van een volgend vijfjarig Strategisch Plan. Vanzelfsprekend vond eerst een evaluatie plaats van het lopende plan, Strategie 2010. Een terugblik leert dat 80% van de ruim 125 projecten gerealiseerd zijn.

De actieplannen over het verhogen van de eerstehulpcapaciteit bij de bevolking zijn gerealiseerd. Belangrijke successen zijn de Europese eerstehulpnormen, het gedifferentieerde cursusaanbod en de samenwerking met het onderwijs. Het verhogen van het aantal Vlamingen met eerstehulpkennis zal ook de komende jaren een belangrijke opdracht blijven. De realisaties van het doel ‘Een eigen plaats en stem in rampenbestrijding verkrijgen’ zijn gedeeltelijk verwezenlijkt. Er is nog geen coherente wettelijke regeling voor onze binnenlandse hulpverlening. Wel kwamen er, naast een aantal kleinere overeenkomsten, drie KB’s over de rol van het Rode Kruis bij rampenhulpverlening tot stand. De noodzakelijke investeringen voor de Snel Inzetbare Middelen werden gerealiseerd, ondanks de beperkte financiële steun van de overheid. Ook werd meer aandacht besteed aan onze internationale activiteiten. Zo is er operationele samenwerking met het Nederlandse en Duitse Rode Kruis en ook binnen de eigen organisatie is de internationale rampenhulpverlening meer zichtbaar geworden en in belang toegenomen. De resultaten voor de zorgactiviteiten zijn beter dan verwacht,

zeker voor de vakantieactiviteiten. Het aantal deelnemers en ingezette vrijwilligers groeide sterk. Ook het Brugfigurenproject en de Zorgbib kenden succes. Zorgbib groeide fors en zorgde voor een moderner en gevarieerder aanbod. Ook de meer traditionele zorgactiviteiten namen langzaam in aantal toe. De Dienst voor het Bloed behaalde op vlak van kwaliteitsborging belangrijke successen, met als hoogtepunt het behalen van de ISO 9001- en JACIE-accreditatie. Dankzij de realisaties op vlak van donorrekrutering en -motivatie werd in 2008 en 2009 geen enkele noodoproep gelanceerd. Tevredenheidsonderzoek in 2006 en 2008 wees uit dat de ziekenhuizen zeer tevreden zijn met onze dienstverlening. Strategie 2010 omvat ook doelstellingen die de juiste voorwaarden willen scheppen om de vorige vier doelstellingen te realiseren. Het verhogen van het aantal vrijwilligers en het scheppen van een attractieve werkomgeving is één daarvan. Hoewel het aantal vrijwilligers is gestabiliseerd, staat er op dit vlak nog heel wat te gebeuren. O.a. het aandeel vrouwen en jongeren in de beleidsorganen en het aantal allochtone vrijwilligers zal extra aandacht krijgen. Een denkgroep is in 2009

De ambities voor een globaal vormingsbeleid zijn nog niet gerealiseerd en zijn overgedragen naar het volgende strategisch plan. Functioneringsgesprekken en functiebeschrijvingen zijn zowel voor personeelsleden als vrijwilligers gerealiseerd. Strategie 2010 bevatte ook de ambitie om de impact van Rode KruisVlaanderen te vergroten. Er is veel vooruitgang geboekt in de werking naar het onderwijs. Binnen het jaar na de start van het strategisch plan ging een onderwijscoördinator aan de slag die een onderwijsbeleid uittekende. Door ‘Music For Life’ nam de impact van onze internationale werking op het terrein toe. De actie genereert hiervoor al vier jaar belangrijke projectgebonden inkomsten. De doelstellingen voor de communicatie zijn gerealiseerd. Zowel de aanwezigheid op internet als de zichtbaarheid in de media is sterk toegenomen. Om een referentie te kunnen worden als kwaliteitsbewuste organisatie, werd de interne organisatie sterk verbeterd. Door kerntaken vast te leggen en het huishoudelijk reglement te herzien, nam de efficiëntie toe en werd de interne en externe financiële transparantie en de interne controle verhoogd. Tot slot is er dankzij een toename van de fondsenwerving en een beheersing van de kosten ook sprake van een duurzame basis en een gezonde financiële structuur.

109

Rode Kruis-Vlaanderen als werkgever Kerncijfers personeelsbestand (situatie op 31 december 2009) Hoewel Rode Kruis-Vlaanderen een vrijwilligersorganisatie is, zijn er vaste medewerkers nodig die de werking ondersteunen of die taken uitvoeren die niet door vrijwilligers kunnen uitgevoerd worden. Rode Kruis-Vlaanderen telde eind 2009 1.292 personeelsleden.

200

200

100

100

0

0 5

20 0

20 0




Centraal Ondersteunende Diensten

Centraal Ondersteunende Diensten

Totaal 2009: 1.292 werknemers

Totaal 2009: 1.033 VTE’s

Diploma’s werknemers 7% 16 %

Max. lager secundair onderwijs Max. hoger secundair onderwijs Hoger onderwijs 40 %

37 %

110

Universitair onderwijs

Totaal: 1292 werknemers

45 4 48 9 91

42 9 49 9 64

42 5 52 1 73

40 2 51 0 83


20 09

300

20 08

400

300

20 07

400

20 09

500

20 08

600

500

20 07

600

20 06

700

5

700

20 06

41 0 50 9 72

Evolutie aantal VTE’s (voltijdse equivalenten)

65 2 54 2 98

62 1 55 1 69

62 0 62 0 79

60 0 55 9 89

60 7 56 0 78

Evolutie aantal werknemers

Aandeel mannen en vrouwen bij werknemers van Rode Kruis-Vlaanderen in 2009

19 %

66 %

34 %

81 %

Rode Kruis-Vlaanderen


Man

Man

Vrouw

Vrouw



46 %

54 %

52 %

48 %

Centraal ondersteunende diensten

Humanitaire diensten

Man

Man

Vrouw

Vrouw



Anciënniteit van werknemers in 2009

Aantal werknemers per leeftijdscategorie in 2009 6% 22 %

15 %

30 %

43 %

17 %

15 %

31 %

21 % Jonger dan 30 jaar

Minder dan 5 jaar

Tussen 30 en 40 jaar

Tussen 5 en 10 jaar



Ouder dan 50 jaar





111

Expertise uitdragen en delen Publicaties en lezingen Rode Kruis-Vlaanderen is actief op tal van terreinen: van medische hulpverlening over sociale activiteiten tot eerstehulpcursussen. Uit al deze activiteiten is een hoop expertise en ervaring gegroeid. Omdat die expertise nuttig is voor iedereen, moedigt Rode Kruis-Vlaanderen zijn werknemers en vrijwilligers aan om deze te delen met anderen. Een overzicht…

Wetenschappelijke publicaties Humanitaire Diensten Vlaanderen Van de Velde S, Heselmans A, Ramaekers D, Roex A, Vandekerckhove P, Aertgeerts B; Effectiveness of non-resuscitative first aid training for increasing competence and helping behaviour in laypersons: a systematic review; Annals of Emergency Medicine, www.annemergmed.com, 19 januari 2009. Zie blz. 37 van dit jaarverslag Van de Velde S, Broos P, Van Bouwelen M, De Win R, Sermon A, Verduyckt J, Van Tichelen A, Lauwaert D, Vantroyen B, Tobback C, Van den Steene P, Villere S, Mieres CU, Gobl G, Schunder S, Monsieurs K, Bierens J, Cassan P, Davoli E, Sabbe M, Lo G, De Vries M, Aertgeerts B; Europese richtlijnen voor eerste hulp; Huisarts Nu 2009; 38(4):159-66. Zie blz. 36 van dit jaarverslag

112

De Buck E, Van de Velde S; Towards evidence based emergency medicine: best BETs from the Manchester Royal Infirmary. BET 2: potato peel dressings for burn wounds; gepubliceerd op www.bestbets.org in december 2009 en in januari 2010 in Emergency Medicine Journal; 27(1):55-6. Dienst voor het Bloed Van Pelt K, Venken T, Van Sandt V, Mahieu S, Emonds MP; The current Lifecodes Donor specific antigen kit offers no advantage over the single antigen identification kit in detecting donor specific HLA antibodies; Tissue Antigens 2009; 73(5):425 Van Sandt V, Mahieu S, Emonds M-P: Implementation of a monoallelic sequencing strategy producing > 90 % first step HR typing result without unacceptable ambiguities conform EFI standards; Tissue Antigens 2009; 73(5):452

Van Cauwenbergh R, Robberecht H, Van Vlaslaer V, De Smet A, Emond M-P, Hermans N; Plasma selenium levels in healty blood bank donors at the coastal area of Belgium; Trace Elements and Electrolytes 2010; 27 (2): 47-56.

Studiedagen, voordrachten, congressen, gastdocent… Humanitaire Diensten Vlaanderen Opleiding Een hartveilige school; GO!-onderwijs; 18 mei 2009 (door H Eelen)

Inleidende vergadering expert panel AFAM; 10 september 2009; Nairobi (sprekers: S Van de Velde, A Vande Veegaete, P Vandekerckhove, K Verhelst)

Consensusvergadering AFAM; 29-30 oktober 2009; Kaapstad (sprekers: S Van de Velde, A Vande Veegaete, P Vandekerckhove)

Zie blz. 57 van dit jaarverslag

Studiedag Aangepast lezen voor openbare bibliotheken; een samenwerking tussen Zorgbib Rode KruisVlaanderen en Luisterpuntbibliotheek; Gent; 15 december 2009

Voordracht Humanitarian mandates; studiedag ingericht door the International Centre for Reproductive Health (ICRH) and the United Nations Population Fund (UNFPA); Gent; 4 november 2009.

Workshop Operationele efficiëntie op de bloedinzamelingen; georganiseerd door Rode Kruis-Vlaanderen en een initiatief van de EBA-Benchmarkingwerkgroep; Mechelen; 31 maart 2009.

Humanitaire Diensten Internationaal Opleiding Internationaal Humanitair Recht; bijscholingsdagen voor stagiair-diplomaten en ambtenaren van de Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken; ministerie van Buitenlandse Zaken; Brussel; 27 januari 2009 (door A Vande Veegaete)

(door A Vande Veegaete)

Lezing HLA antigens and antibodies; Belgian Society for Analytical Cytology (BVAC/ABCA); Molecular Biology and Cytometry Course; Mol; 7-8 mei 2009 (door Apr. Biol. S Mahieu)

Opleiding Humanitair recht en humanitaire hulpverlening; postgraduaat van het Centrum voor Intercultureel Management en Internationale Communicatie (CIMIC); Katholieke Hogeschool Mechelen; Mechelen, 17 maart 2009. (door A Vande Veegaete) Vorming Raadgever in Recht van Gewapende Conflicten; Federale Overheidsdienst Defensie; Koninklijke Militaire School; Brussel; 23 maart 2009 (door A Vande Veegaete) Opleiding Humanitair recht en humanitaire hulpverlening; Belgische Technische Coöperatie; voor mensen die in de sector van de ontwikkelingssamenwerking willen werken; Gent; 27 maart, 26 juni, 13 september, 23 oktober 2009 (door A Vande Veegaete en A Waldt)

Voordracht Humanitaire hulpverlening; voor medisch personeel; Instituut voor Tropische Geneeskunde; 14 mei 2009 (door A Vande Veegaete)

Voordracht Bescherming en humanitair recht; voor medisch personeel; Instituut voor Tropische Geneeskunde Antwerpen; 27 november 2009 (door A Waldt)

Dienst voor het Bloed Voordracht HLA Analysetechieken; voor Vlaamse cardiologen; Mechelen; 19 januari 2009

(door A Vande Veegaete)

(door T Venken)

(door Apr. Biol. S Mahieu)

Voordacht Bloedtransfusie en de rol van het bloedtransfusiecentrum bij een ramp; permanente vorming rampenmanagement: slachtoffergerichte benadering - module medische technieken; KULeuven, 28 januari 2009

Workshop Implementation of a monoallelic sequencing strategy for HR HLA typing; Belgian Society for Analytical Cytology (BVAC/ABCA); Molecular Biology and Cytometry Course; Mol; 7-8 mei 2009 (door V Van Sandt)

(door dr. M Baeten)

Voordracht Pretransplant strategie bij de geïmmuniseerde hart/long receptor; voor Vlaamse cardiologen; Mechelen; 19 januari 2009 (door Prof. M-P Emonds)

Gastdocent Free State University of Bloemfontein; Workshop on bloodconservation, lecture on Pathogen inactivation, Lecture on Platelet transfusion triggers, Lecture on Cord blood banking, Lecture on HLA and bloodtransfusion; opleiding Transfusion medicine, Bloemfontijn (ZuidAfrika); maart 2009 (door Prof. M-P Edmonds)

Voordracht Rol van het ICRC en het Rode Kruis bij opsporen van vermiste personen; studiedag ‘Vermiste Personen’ van het studiecentrum voor Militair Recht en Oorlogsrecht; Brussel; 22 september 2009

Workshop HLA antibodies detection and typing with bead assays; Belgian Society for Analytical Cytology (BVAC/ABCA); Molecular Biology and Cytometry Course; Mol; 7-8 mei 2009

Voordracht Guidelines for pretransfusion testing; congres Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid; Leuven; 26 maart 2009 (door Dr. A Vanhonsebrouck)

Posterpresentatie The current Lifecodes Donor specific antigen kit offers no advantage over the single antigen identification kit in detecting donor specific HLA antibodies; 23rd European Immunogenetics and Histocompatibility Conference (EFI); Ulm – Duitsland; 10-12 mei 2009 (door K Van Pelt, T Venken, V Van Sandt, S Mahieu, M-P Emonds)

Symposium 10 jaar European Blood Alliance; gastheer: Rode Kruis-Vlaanderen; Brussel; 14 mei 2009 Posterpresentatie; Implementation of a monoallelic sequencing strategy producing >90% first step HR typing result without unacceptable ambiguities conform EFI standards; 23rd European Immunogenetics and Histocompatibility Conference (EFI); Ulm – Duitsland; 10-12 mei 2009 (door V Van Sandt, S Mahieu, M-P Emonds) 113

Presentatie Algemene basisprincipes transfusie; symposium ‘Bloedtransfusie: Van Kidd tot Duffy’ van het Forum Assistenten Klinische Biologie; Leuven; 5 juni 2009

Voordracht Waarom één centraal HLA laboratorium; meeting Vlaamse Nefrologen; Mechelen; 24 september 2009 (door V Van Sandt en T Venken)

(door H Blanckaert)

Voordracht Externe QC HILA; meeting Vlaamse Nefrologen; Mechelen; 24 september 2009

Presentatie Bloedtransfusie in de oncologie; symposium ‘Bloedtransfusie: Van Kidd tot Duffy’ van het het Forum Assistenten Klinische Biologie (FAKB); Leuven; 5 juni 2009 (door Dr. A Vanhonsebrouck)

Presentatie Moleculaire typering ter ondersteuning van transfusieadvies; symposium ‘Bloedtransfusie: Van Kidd tot Duffy’ van het het Forum Assistenten Klinische Biologie (FAKB); Leuven; 5 juni 2009 (door Apr. Biol. S Mahieu)

Opleiding arts; Praktische hematologie – Co-assistentschap: klinische biologie en hematologie; KU Leuven, faculteit Geneeskunde (door Prof. dr. P Vandekerckhove)

(door Apr. Biol. S Mahieu)

Opleiding Biomedische Wetenschappen; Management in the Healthcare Sector; KU Leuven, faculteit Geneeskunde (door Prof. dr. P Vandekerckhove)

Voordracht HLA; meeting Vlaamse Nefrologen; Mechelen; 24 september 2009 (door Prof. M-P Emonds) Cursus Kwaliteitszorg 2009-2010 (een multidisciplinaire aanpak in een biomedische, biotechnologische of farmaceutische omgeving); Capita Selecta Proces – Bloedvoorziening en Capita Selecta Product – Regelgeving normen; KU Leuven, faculteit Geneeskunde (door Prof. dr. M-P Emonds)

Lidmaatschappen Rode Kruis-Vlaanderen is lid van tal van organisaties en samenwerkingsverbanden. Op internationaal niveau maken we deel uit van de Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen. Op Europees niveau maken we deel uit van het European Red Cross/Red Crescent Network for Psychosocial Support (ENPS), het Red Cross-European Union Office, de European Blood Alliance (EBA) en het First Aid Education European Network. Op nationaal niveau is Rode Kruis-Vlaanderen lid van de Belgian Resuscitation Council, het Belgisch Comité voor Hulp aan vluchtelingen, de Confederatie voor Social Profit Ondernemingen (Unisoc), de Hoge Raad voor Vrijwilligerswerk, de Nationale Raad voor Dringende Geneeskundige Hulpverlening en de Vereniging voor Ethiek in de Fondsenwerving.

114

In Vlaanderen is Rode Kruis-Vlaanderen lid van Coprogram, Luisterpunt, Steunpunt Jeugd, Verso, het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie, de Vlaamse Commissie Niet-Dringend Ziekenvervoer, de Vlaamse Onderwijsraad, het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk, de Wetenschappelijke Vereniging Transfusie Vlaanderen, het Expertisecentrum Valpreventie Vlaanderen en het Platform Gezondheid van het VSKO. Op provinciaal en lokaal vlak is Rode Kruis-Vlaanderen lid van o.m. de provinciale commissies voor Dringende Geneeskundige Hulpverlening en van heel wat gemeentelijke adviesraden op vlak van jeugd, ontwikkelingssamenwerking en cultuur.

Solidaritest® Maatschappelijke solidariteit beloond Heel wat ondernemingen leveren inspanningen op het vlak van maatschappelijke solidariteit. Maatschappelijk sterkeren in de samenleving bieden zo steun aan maatschappelijk zwakkeren. Onder impuls van het Rode Kruis werd daarom Solidaritest® opgestart. In 2009 vond de derde editie plaats.

Solidaritest® is een enquête die op basis van negen parameters meet hoe sterk bedrijven zich inzetten voor ‘maatschappelijke solidariteit’. De jury geeft scores op basis van objectieve criteria en benchmarks zodat ondernemingen van verschillende omvang en uit verschillende sectoren op evenwaardige wijze punten kunnen scoren. Gespreid over de drie edities van Solidaritest® namen in totaal 51 unieke ondernemingen deel. Solidaritest® editie 2009 leverde negen Solidaritest® Kampioenen op (lijst in alfabetische volgorde): CARE nv, Inter Partner Assistance, KBC Group nv, Pidpa opdrachthoudende vereniging, Plus Uitzendkrachten, Reynaers Aluminium nv, SD Worx, The Ring Ring Company nv en TORFS L nv. Vier bedrijven uit deze lijst ontvingen uit handen van (toenmalig) Belgisch premier Herman Van Rompuy de Solidaritest® Award: Plus Uitzendkrachten, CARE nv, Inter Partner Assistance en SD Worx.

Brede ondersteuning Solidaritest® kan rekenen op een brede professionele ondersteuning. De enquête zelf wordt uitgevoerd door Vigeo Belgium in samenwerking met Forum Ethibel. Zij staan garant voor een correcte zakelijk-ethische analyse. De academische wereld verleent haar medewerking via het Centrum voor Economie en Ethiek van de K.U. Leuven, de Vlerick Leuven Gent Management School en de HEC-Ecole de Gestion de l’Université de Liége.

Maatschappelijke solidariteit in de praktijk Ingrid Verduyn, algemeen directeur Plus Uitzendkrachten: “Plus Uitzendkrachten investeert een aanzienlijk deel van zijn winst in de omkadering van uitzendkrachten waarvan velen tot maatschappelijk zwakkere groepen behoren. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om loopbaanbegeleiding, persoonlijke begeleiding en een inzetpremie. Arbeid is voor ons de belangrijkste sleutel tot het welzijn van mensen. Ieder jaar starten we initiatieven op. Binnen de onderneming werd bijvoorbeeld een pioniersgroep van medewerkers uit alle regio’s en functies opgericht die één dag per maand samenkomt om initiatieven te ontwikkelen op het gebied van maatschappelijke solidariteit. Vanuit die pioniersgroep werd in 2008 het Plus Solidariteitsfonds opgericht dat maatschappelijke projecten sponsort.” Meer getuigenissen, good practices en alle informatie over de volgende editie van Solidaritest® vindt u op www.solidaritest.be.

Plus Uitzendkrachten, CARE nv, Inter Partner Assistance en SD Works ontvingen uit handen van Herman Van Rompuy de Solidaritest® Award 2009.

Dankzij de samenwerking met het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) en met Roularta Media Group kon de boodschap rond maatschappelijke solidariteit maximaal doordringen in bedrijven. Voor de jaarlijkse uitreiking van de awards kon Solidaritest® bovendien opnieuw rekenen op de medewerking van Les Disciples d’Auguste Escoffier. 115

Samenwerking Bedrijven en organisaties steunen Rode Kruiswerking Tal van organisaties en ondernemingen steunen de werking van het Rode Kruis of zetten mee hun schouders onder een Rode Kruisproject of activiteit.

Rode Kruis-Vlaanderen werkt samen met verschillende organisaties en instellingen. Zo bestaat er bijvoorbeeld een samenwerking met Sodexo voor de inzameling van Rode Kruischeques (zie hierna), met het VBO en de Roularta Media Group voor Solidaritest® (zie blz. 115), met BNP Paribas Fortis voor de eerstehulpopleidingen (zie blz. 31). Daarnaast ondersteunen of sponsoren talrijke bedrijven onze grote acties zoals de 14-daagse stickerverkoop, Fiesta en BloedFEEST!... In 2009 droegen o.a. Škoda, AkzoNobel (Levis) en Park Molenheide hun steentje bij. Rode Kruis-Vlaanderen rekent al enkele jaren op de Nationale Loterij en Fenwal als corporate partners. Hun structurele steun is van onschatbare waarde voor de Rode Kruiswerking.

Medewerkers van Sodexo zetten zich vrijwillig in als kookouder tijdens de vakantiekampen voor kwetsbare kinderen van het Rode Kruis.

116

Samenwerking in de praktijk: de Rode Kruischeque In 2009 sloegen Sodexo en het Rode Kruis voor de tweede maal de handen in elkaar voor de ‘Rode Kruischeque’. Werknemers die Sodexo maaltijdcheques ontvangen, konden tijdens de zomermaanden één of meerdere cheques afstaan aan het Belgische Rode Kruis. Op die oproep werd massaal gereageerd. Meer dan 14.000 cheques, ter waarde van ruim 80.000 euro, werden teruggestuurd naar het Rode Kruis. Het is de tweede keer dat deze actie werd georganiseerd in samenwerking met Sodexo. De eerste editie vond plaats in 2008 en was meteen een schot in de roos. Ook toen werd 80.000 euro ingezameld. Dit geld ging naar de Rode Kruiskampen voor kwetsbare kinderen in 2009. De ruim 460 kinderen, vaak afkomstig uit kansarme gezinnen, genoten tijdens hun kamp van evenwichtige maaltijden en gezonde tussendoortjes.

Michel Croisé, CEO van Sodexo legt uit waarom zijn bedrijf deze actie steunt. “Sodexo vindt het belangrijk om een duurzaam bedrijf te zijn. Dat staat ook duidelijk in onze missie: wij willen bijdragen aan de levenskwaliteit van mensen van deze, maar ook van de volgende generaties. Daarom lanceerde Sodexo haar Better Tomorrow Plan. Met dit plan rond duurzaam ondernemen wil Sodexo de toekomst van de volgende generaties garanderen door een evenwicht te vinden tussen sociale en economische aspecten enerzijds en het milieu anderzijds. Daar sluit ook ons STOP Hunger-programma bij aan, een programma waarmee Sodexo

de strijd aanbindt met honger en ondervoeding in de landen waar Sodexo aanwezig is. De actie in samenwerking met het Rode Kruis past hier perfect in. Ik ben dan ook bijzonder tevreden met het resultaat van de actie. Als zelfs in tijden van crisis mensen gehoor geven aan onze oproep om de medemens in nood te helpen, dan kunnen wij daar alleen maar verheugd over zijn.” De tweede Rode Kruischequeactie is bovendien een bevestiging van een langetermijnsamenwerking tussen Sodexo en het Rode Kruis.

Michel Croisé: “Al sinds 2004 komen ieder jaar een 20-tal Sodexo-vrijwilligers koken tijdens de vakantiekampen van het Rode Kruis. Zo zorgen we niet alleen voor kwalitatieve voedingsmiddelen, maar bieden we ook de nodige helpende handen om de Rode Kruiskampen tot een succes te maken. Voor onze medewerkers die zich vrijwillig inzetten is zo’n kamp een fantastische ervaring. Ze ondervinden er aan den lijve hoe het STOP Hungerprogramma van Sodexo vruchten afwerpt.”

117

Op vraag van de federale overheid opende Rode Kruis-Vlaanderen in december 2009 een nieuw opvangcentrum in Heusden-Zolder. De gerenoveerde infrastructuur biedt een tijdelijke verblijfplaats voor 90 personen.

Financieel verslag 120 ~ Inkomsten Rode Kruis-Vlaanderen 122 ~ Kosten Rode Kruis-Vlaanderen 128 ~ Resultatenrekening

Inkomsten van Rode Kruis-Vlaanderen Inkomsten Rode Kruis-Vlaanderen - Algemeen overzicht

24,6 % Vergoedingen levering bloedproducten aan ziekenhuizen Vergoedingen geleverde diensten aan bedrijven en particulieren Schenkingen en legaten particulieren en bedrijven

2,7 % 54,7 % 8,7 %

Vergoedingen geleverde diensten aan de overheid

9,3 %

In 2009 heeft Rode Kruis-Vlaanderen 142,2 miljoen euro ontvangen. • 54,7 % daarvan (77,7 miljoen euro) bestaat uit vergoedingen voor de levering van bloedproducten aan ziekenhuizen, voor de uitvoering van hiv- en hepatitis C-tests op bloedproducten en voor de uitvoering van de cao in de ziekenhuissector. • 24,6 % (35 miljoen euro) bestaat uit vergoedingen voor geleverde diensten aan de overheid. • 9,3 % (13,2 miljoen euro) bestaat uit vergoedingen voor geleverde diensten aan bedrijven en particulieren. • Daarnaast zijn we ontzettend blij met de 12,4 miljoen euro uit schenkingen en legaten van particulieren en bedrijven (8,7 % van onze ontvangsten). • 3,9 miljoen euro (of 2,7 % van onze inkomsten) komt van de federale overheid en de Nationale Loterij onder de vorm van structurele subsidies voor onze algemene werking.

120

Structurele subsidies (federale overheid, Nationale Loterij) voor algemene werking

Totaal: 142,2 miljoen euro

Onze inkomsten in detail: • 54,7 % (77,7 miljoen euro) van onze inkomsten zijn vergoedingen die we krijgen van de ziekenhuizen voor de bloedproducten die we leveren, en dit tegen tarieven die vastgelegd zijn door de minister van Volksgezondheid. Deze tarieven zijn identiek voor alle bloeddiensten in België. Voor een patiënt blijft een bloedtransfusie gratis, want het ziekenhuis ontvangt een vergoeding van de mutualiteit voor elk zakje bloed dat een patiënt toegediend krijgt. In dit bedrag zitten eveneens vergoedingen voor de uitgevoerde hiv- en hepatitis C-tests op bloedproducten en voor de uitvoering van de cao in de ziekenhuissector. • 16,8 % (23,9 miljoen euro) van onze inkomsten zijn vergoedingen voor de opvang van asielzoekers. Deze opvang organiseren we in opdracht van Fedasil, het federale agentschap voor de opvang van asielzoekers. • 3,7 % (5,2 miljoen euro) van onze inkomsten is een bijdrage van diverse overheden voor onze internationale hulpverlening.

• 1 % (1,4 miljoen euro) van onze inkomsten zijn subsidies van de Vlaamse overheid. Deze subsidies zijn bestemd voor de Zorgbib, de vakanties voor kwetsbare kinderen, Jeugd Rode Kruis en onze eerstehulpopleidingen. • 1 % (1,4 miljoen euro) van onze inkomsten zijn vergoedingen voor de dienstverlening bij rampen en voor repatriëringen van Belgen uit het buitenland. • 1,6 % (2,4 miljoen euro) bestaat uit diverse loonsubsidies die we ontvangen. • 0,5 % (0,7 miljoen euro) van onze inkomsten zijn subsidies van provincies en gemeenten ter ondersteuning van de algemene werking van de provinciale zetels en de plaatselijke afdelingen. • 9,3 % (13,2 miljoen euro) van onze inkomsten zijn vergoedingen voor geleverde diensten aan bedrijven en particulieren. Hier gaat het voornamelijk om ziekenvervoer, preventieve hulpacties en bedrijfsopleidingen. Een groot deel van de hulpverlening van het Rode Kruis gebeurt gratis (eerstehulpopleidingen voor de bevolking, sociale activiteiten...). Voor andere activi-

Detail inkomsten voor internationale werking Inkomsten internationale werking 5%

17,7 %

27,8 %

Publiek Federale overheid Vlaamse overheden

9,4 %

Rode Kruisentiteiten Diverse inkomsten

Totaal: 10,5 miljoen euro 40,1 %

teiten, zoals het 105-ziekenvervoer, bedrijfseerstehulpcursussen en preventieve hulpacties, wordt wel een bijdrage gevraagd. • 8,7 % (12,4 miljoen euro) van de inkomsten van Rode Kruis-Vlaanderen komen uit schenkingen en legaten van particulieren en bedrijven. Hiervan is 2,8 miljoen euro afkomstig van de ruim 500.000 trouwe kopers van Rode Kruisstickers. • 2,7 % (3,9 miljoen euro) van onze inkomsten bestaan uit structurele subsidies van de federale overheid en de Nationale Loterij. In 2009 verkochten alle Rode Kruisafdelingen samen ruim 500.000 stickers.

In 2009 bedroegen de inkomsten voor de internationale werking van Rode Kruis-Vlaanderen 10,5 miljoen euro. De bijdrage van de federale overheid voor zowel humanitaire hulp als voor ontwikkelingsprojecten blijft de belangrijkste inkomstenbron (40,1 %). Samen met de Vlaamse, gewestelijke en gemeentelijke overheden (goed voor bijna 10 %) betekent dit dat het aandeel van de institutionele donoren de helft is van de totale inkomsten. De inkomsten vanuit de Rode Kruisentiteiten (17,7 %) bestaat voor bijna de helft uit een eigen bijdrage van Rode Kruis-Vlaanderen. Meer dan een kwart bestaat uit een bijdrage van de Europese Commissie aan het Internationale Rode Kruis voor een project in Namibië dat wordt uitgevoerd door Rode Kruis-Vlaanderen. De ‘diverse inkomsten’ bestaan uit giften van Rode Kruisafdelingen, bijdragen van buitenlandse Rode Kruispartners aan onze projecten en onze financiële inkomsten.

121

Kosten van Rode Kruis-Vlaanderen Algemeen overzicht De inkomsten van Rode Kruis-Vlaanderen worden aangewend om tal van activiteiten te realiseren. Voor heel wat van die activiteiten kunnen we rekenen op de onbezoldigde inzet van onze vrijwilligers. Ruw geschat presteerden zij in 2009 ruim 800.000 uur: van onschatbare waarde! Daarnaast moet Rode Kruis-Vlaanderen uiteraard zorgen voor degelijke opleidingen, ondersteuning en materiaal. Hieronder vindt u een algemeen overzicht van de operationele kosten per werkdomein. Op de volgende bladzijden krijgt u gedetailleerde informatie. Humanitaire activiteiten: 42,1 miljoen euro

(werking in Vlaanderen en internationale werking, zonder bloedvoorziening en opvang asielzoekers)

Bloedvoorziening: 76,4 miljoen euro Opvang asielzoekers: 23,9 miljoen euro

Toelichting De inkomsten van Rode Kruis-Vlaanderen werden geconsolideerd. Hierbij werden alleen inkomsten van externe bronnen opgenomen. Doorfacturatie van de ene Rode Kruisentiteit naar een andere Rode Kruisentiteit zit hier niet in vervat. Deze doorfacturatie vindt u echter wel terug in de kosten van Rode KruisVlaanderen. Op deze manier geven we een volledig beeld van de kosten van de verschillende Rode Kruisentiteiten. Hierdoor lijkt het onterecht alsof de kosten groter zijn dan de inkomsten. Het geconsolideerde resultaat bedraagt 2,2 miljoen euro of 1,5 % t.o.v. de omzet. Lees ook blz. 129: hoe besteedt Rode Kruis-Vlaanderen zijn eventuele winsten?

Totaal: 142,4 miljoen euro Rode Kruishulpverleners brengen een slachtoffer naar de eerstehulptent op het folkfestival Dranouter.

122

Kosten humanitaire activiteiten

(werking in Vlaanderen en internationale werking, zonder activiteiten rond bloedvoorziening en opvang van asielzoekers) Kosten humanitaire activiteiten 1,3 % 1,3 % 0,6 % 0,6 % 2% 4,3 %

18,5 %

4,7 % 4,9 % 8,2 %

Algemene werking hoofdzetel

Hulpdienst*

Algemene werking plaatselijke afdelingen*

Zorgbib*

Algemene werking provinciale zetels Internationale activiteiten

7%

21,8 %

24,8 %

Rode Kruisvakanties (aangepaste vakanties + vakantiekampen voor kwetsbare kinderen)* Jeugd Rode Kruis*

Ziekenvervoer en dispatching*

Dringende Sociale Interventie*

(Eerstehulp)opleidingen voor bevolking, bedrijven en vrijwilligers*

Sociale hulpverlening (met uitzondering van Zorgbib en Rode Kruisvakanties)*

Medisch Centrum Kaai 142 (Antwerpen haven)


*In deze cijfers is het aandeel van de kosten gemaakt door de plaatselijke afdelingen gebaseerd op een relevante steekproef bij de populatie van 254 afdelingen.

De uitgaven voor de humanitaire werking van Rode Kruis-Vlaanderen bedroegen 42,1 miljoen euro. Deze kosten kunnen verdeeld worden over volgende activiteiten: Algemene werking plaatselijke afdelingen: Deze kosten bevatten de kosten voor de algemene werking van de afdelingen. Dit wil zeggen: verplaatsingskosten, verzekeringen, huur van lokalen… De activiteitsgebonden kosten zijn opgenomen bij de verschillende activiteiten. Algemene werking provinciale zetels: De provinciale zetels zijn knooppunten waar de bevolking, Rode Kruisvrijwilligers en personeelsleden terecht kunnen voor informatie, opleidingen en bijscholingen. Zo ondersteunen ze de afdelingswerking. De provinciale zetels verzorgen ook de administratieve, logistieke en beleidsondersteunende Rode Kruiswerking. De activiteitsgebonden kosten zijn opgenomen bij de verschillende activiteiten. Algemene werking hoofdzetel: De hulpverleningsactiviteiten (Hulpdienst, Dringende Sociale Interventie, niet-dringend ziekenvervoer 105 en een deel van onze sociale werking) worden nationaal gecoördineerd.

Daarnaast bevat het aandeel van de hoofdzetel ook de kosten voor de ondersteunende diensten. Activiteitsgebonden kosten: • Internationale werking: voor details zie blz. 125 • Ziekenvervoer en dispatching: het kostenaandeel van het ziekenvervoer en de dispatching bedraagt 21,8 % van de totale kosten voor de nationale werking. • (Eerstehulp)opleidingen voor bevolking, bedrijven en vrijwilligers: deze kosten omvatten onder andere de huur van de lokalen om cursussen te geven, de onkostenvergoedingen, het (verband) materiaal dat tijdens de lessen gebruikt wordt. • Medisch Centrum Kaai 142 (Antwerpen haven): dit medisch centrum wordt beheerd door Rode Kruis-Vlaanderen en de werkgevers van de Haven van Antwerpen. Het Centrum biedt 24 uur op 24 dringende medische hulp aan havenarbeiders, zeelui en werknemers van bedrijven in en rond de haven. • Hulpdienst: hierin zitten alle kosten die gemaakt worden voor de hulpverlening bij rampen en de preventieve hulpverlening: onkostenvergoedingen, aankoop

medisch materiaal… • Zorgbib: deze kosten omvatten o.a. de aankoop van nieuwe boeken, de collectiewissels, het onderhouden van de collectie, de huur van de opslagruimte voor de collectie… • Rode Kruisvakanties (vakantiekampen voor kwetsbare kinderen en aangepaste vakanties voor mensen met een handicap): een beperkt deel van de kosten voor de vakantiekampen voor kansarme kinderen wordt gedragen door de ouders van de kinderen. Het grootste deel betaalt Rode Kruis-Vlaanderen zelf. Van de kosten voor de aangepaste vakanties wordt één derde betaald door de Rode Kruisafdeling, één derde door Rode Kruis-Vlaanderen en één derde door de vakantieganger zelf. • Jeugd Rode Kruis: hierin zitten o.a. de aankoop van materiaal, de bijdrage aan de kampen vanuit de afdeling en de verzekering. • Dringende sociale interventie (DSI): de uitgaven voor DSI bestaan voornamelijk uit personeelskosten op het niveau van de hoofdzetel en de provinciale zetels. • Sociale Hulpverlening: hier doelen we op de projecten die niet in een vzw vervat zitten: de uitleendienst, Thuis in m’n tehuis, Spring eens binnen, Brugfigurenproject… 123

Music For Life: inkomsten en uitgaven Music For Life 2008 – Moeders op de vlucht voor oorlog en geweld Bron giften

Bedrag

Giften ontvangen van het publiek

€ 2.210.091

Bijdrage van de Federale regering

€ 1.000.000

Bijdrage van de Vlaamse regering

€ 300.000

TOTAAL

Bron bijdrage

€ 3.510.091

Bestemming fondsen Re-integratie van vluchtelingen in Burundi

€ 550.000

Steun aan intern verplaatste personen in Oeganda

€ 270.000

Steun aan intern verplaatste personen in Libanon

€ 200.000

Gezinsherenigingsactiviteiten (Tracing) van Rode Kruis-Vlaanderen

€ 270.000

Bijdrage aan de bescherming en bijstand van intern verplaatste personen in Colombia, Somalië, Sri Lanka, Soedan, Oeganda en de Filippijnen via het ICRC

€ 600.000

Vlaamse regering

Bijdrage aan de Gezinsherenigingsactiviteiten (Tracing) in Afrika (Oeganda, RD Congo en Malawi) en in Vlaanderen

€ 300.000

Federale regering

Bijdrage aan het ICRC voor de steun aan intern verplaatste personen in Somalië, Afghanistan en Pakistan

Grote publiek

Centrale kosten voor fondsenwerving (call centers, software, uitreiken fiscale attesten…) en organisatie, uitvoering en opvolging van de projecten TOTAAL

Music For Life 2009 - malaria De totale opbrengst van Music For Life 2009 voor de strijd tegen malaria bedroeg 3.649.595 euro. Hiervan werd in 2009 zelf 1.398.000 euro uitgegeven voor de aankoop van muggennetten bestemd voor Burundi. Aangezien deze editie van Music For Life op 26 december 2009 afsloot, zal een groot deel van de opbrengst uitgegeven worden in 2010. In het volgende jaarverslag leest u meer over de bestedingen. Lees meer over Music For Life 2009 op blz. 60-62 van dit jaarverslag.

124

Toegewezen bedrag

€ 1.000.000 € 320.091 € 3.510.091

Bijdragen aan het Internationale Rode Kruis Rode Kruis-Vlaanderen betaalde de verplichte ledenbijdrage van 233.053 euro aan de Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen (IFRC). Daarnaast schonken we in 2009 vrijwillig 75.362 euro aan het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC) in Genève en deden we een vrijwillige bijdrage aan de Standing Commission van het Internationale Rode Kruis ten bedrage van 1.418 euro.

Het Red Cross/EU Office dat als verbinding functioneert tussen de nationale verenigingen van het Rode Kruis in de landen van de Europese Unie en de Europese Unie zelf, ontving een ledenbijdrage van 16.354 euro.

Detail kosten voor internationale werking 2,6 %

4%

Kosten internationale werking

9,7 %

19,3 %

Werkingskosten Noodhulp en rehabilitatie Ontwikkelingsprojecten Afgevaardigden

64,4 %

Tracing, humanitair recht en sensibilisering


De bestedingen voor internationale activiteiten zijn gestegen met 1,4 miljoen euro ten opzicht van 2008. Het kostenaandeel van de ontwikkelingsprojecten neemt - net zoals de voorbije jaren - toe. Meer dan 64 % van de uitgaven waren in 2009 bestemd voor ontwikkelingsprojecten.

In absolute cijfers steeg het aandeel van de langetermijnprojecten met bijna 4 miljoen euro. Dit is vooral te danken aan de bestedingen naar aanleiding van Music For Life 2008 en 2009. De uitgaven voor noodhulp liggen met iets meer dan 2 miljoen euro be-

duidend lager dan in 2008. De reden hiervoor is dat er in 2009 geen grote natuurrampen waren. De werkingskosten liggen op bijna 10 % en omvatten de kosten voor de voorbereiding, opvolging en rapportering van alle internationale projecten.

125

Kosten opvang voor asielzoekers Opvang asielzoekers - Kosten volgens opvangconventie

3,7 %

Opvang asielzoekers - Bijkomende kosten

3,9 %

0,4 %

6,4 %

10,8 %

45,3 %

40 %

82,4 % 7,1 %

Personeel

Medische kosten

Huur gebouwen

Integratie

Werkingskosten

EVF

Investeringen

Voogden

Overhead



De uitgaven van het departement Opvang Asielzoekers kunnen in twee delen opgesplitst worden. Een eerste deel handelt over de uitgaven die voorzien zijn in de opvangconventie met Fedasil, waar een dagprijs voorzien is van maximum 35,61 euro per opvangplaats per dag. Deze uitgaven omvatten alle kosten voor de basisopvang van asielzoekers: de personeelskosten, de huur van de gebouwen en de investeringen in die gebouwen, de werkingskosten en de overheadkosten (de inzet van de centraal ondersteunende diensten van Rode KruisVlaanderen). Een tweede deel handelt over de uitgaven die niet voorzien zijn in deze dagprijs, maar bijkomend door Fedasil of andere instanties voorzien worden. Concreet gaat het hier dan over: • De medische kosten voor asielzoekers die in onze centra verblijven. • De kosten voor onze integratieactiviteiten: in 2009 voorzag Fedasil enkel in de financiering van de

126

personeelsleden die voor deze opdracht worden aangetrokken. De middelen, nodig om vorm te geven aan deze opdracht, moest Rode Kruis-Vlaanderen via andere kanalen verwerven. • De uitgaven in het kader van een specifiek project van het Europees Vluchtelingenfonds (EVF). • De voogdij voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen. De kosten van deze activiteit worden volledig vergoed door het Ministerie van Justitie en een toelage van de Sociale Maribel. Ook in 2009 is het Rode Kruis bij Fedasil en de verantwoordelijke minister blijven aandringen op een verhoging van de financiële middelen om een kwaliteitsvolle opvang te kunnen blijven garanderen. Voor 2010 werd een verhoging beloofd. Deze zal ons toelaten om een aantal structurele werken aan de infrastructuur uit te voeren, zodat we de bewoners een aangename – zij het niet zelf gekozen – thuis kunnen bieden. Daarnaast zullen we ook de loonkloof tussen medewerkers van Fedasil en het Rode Kruis gedeeltelijk kunnen dichten.

Kosten Dienst voor het Bloed Kosten Dienst voor het Bloed 0,2 %

31,3 %

33,8 %

Afname van bloedproducten Verwerking van bloedproducten Bedeling van bloedproducten Labotests Algemene werkingskosten

9,1 %

23,5 %

2,1 %

Wetenschappelijk onderzoek


De totale kosten van de Dienst voor het Bloed bedroegen 76,4 miljoen euro. Deze kosten kunnen verdeeld worden over volgende activiteiten:

tests uit op vraag van ziekenhuizen en externe labo’s. De uitgaven voor deze laatste tests bedragen 10 % van de totale uitgaven voor tests op bloed en bloedproducten.

Afname van bloedproducten Een grote uitgavenpost (31,3 %) van de Dienst voor het Bloed is de afname van bloed, plasma en bloedplaatjes (aankoop van kwalitatief afnamemateriaal en de lonen van artsen en verpleegkundigen die de afnamen veilig en vlot laten verlopen) en vergoedingen voor Rode Kruisafdelingen.

Algemene werkingskosten De algemene werkingskosten (33,8 %) zijn de uitgaven voor de centraal ondersteunende diensten (Personeelszaken, Financiën, Communicatie & Werving en ICT), voor het aanmaken en drukken van publicaties, het administratieve luik van de bloedtransfusiecentra, donorwerving en het departement Kwaliteit. Hieronder brachten we ook de afschrijvingen op investeringen en de kosten met betrekking tot de gebouwen.

Verwerking en bedeling van bloedproducten Als het bloed getest en goedgekeurd is, wordt het verwerkt. Afgenomen bloed is immers niet onmiddellijk geschikt om toe te dienen aan een patiënt. Het moet eerst gesplitst worden in de verschillende bestanddelen: rode bloedcellen, bloedplaatjes en plasma. Als het bloedproduct afgewerkt is, wordt het vervoerd naar de ziekenhuizen. Dit gebeurt uiterst zorgvuldig in koelcellen. De verwerking en de bedeling van bloedproducten nemen respectievelijk 9,1 % en 2,1 % van de totale kosten in. Labotests op bloed en bloedproducten De laboratoriumkosten nemen een belangrijke plaats in (23,5 %). Iedere bloedgift wordt uitgebreid getest om de veiligheid van de bloedproducten te garanderen. In deze uitgavenpost zijn de kosten voor laboratoriummateriaal en personeelskosten inbegrepen. Behalve eigen labotests voeren onze laboratoria ook gespecialiseerde

Wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling Wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling (0,2 %) is belangrijk voor de Dienst voor het Bloed om meerdere redenen. De Dienst voor het Bloed ziet het als zijn plicht om wetenschappelijk onderzoek op zijn werkgebied (bloedbanking en transfusie in het algemeen) te bevorderen en te stimuleren. Wetenschappelijk onderzoek ondersteunt en vergemakkelijkt het opzetten van nieuwe en betere technieken in de dagelijkse werking, waardoor ons bloed steeds veiliger wordt: Rode Kruis-Vlaanderen streeft naar 100 % veilig bloed.

127

Resultatenrekening 2009 Inkomsten

142.183.806

Omzet

80.254.648

Wijziging in de voorraad goederen in bewerking

171.346

Lidgeld, schenkingen, legaten en subsidies (toel. XII, B) Andere opbrengsten

2.738.448

Kosten

139.934.459

Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen

21.836.486

Diensten en diverse goederen

52.408.088

Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen

56.178.505

Afschrijvingen en waardeverminderingen en voorzieningen voor risico’s en kosten

7.693.088

Waardeverminderingen op voorraad, bestellingen in uitvoering en handelsvorderingen

492.666

Voorzieningen voor risico’s en kosten

272.723

Andere kosten

1.052.904

RESULTAAT

2.249.347

FINANCIELE OPBRENGSTEN

3.273.552

In 2009 zette Rode Kruis-Vlaanderen zijn noodhulpfonds in voor de hulpverlening naar aanleiding van de choleraepidemie in Nepal.

128

59.019.364

Hoe besteedt Rode Kruis-Vlaanderen zijn eventuele winsten? Eventuele winsten van Rode Kruis-Vlaanderen worden aangewend voor de verdere uitbouw van verscheidene Rode Kruisfondsen of als bestemde middelen voor grote projecten.

(Activiteits)fondsen Rode Kruis-Vlaanderen Om de financiering en de uitvoering van Strategie 2010, het strategische werkplan van Rode Kruis-Vlaanderen, te garanderen, heeft Rode KruisVlaanderen verschillende fondsen gecreëerd. Van alle fondsen (behalve het noodhulpfonds) wordt enkel de rente op het kapitaal aangewend. Zo scheppen we de noodzakelijke langetermijnzekerheid voor de activiteiten in kwestie: hun financiering is hierdoor minder afhankelijk van jaarlijkse schommelingen in subsidies of het beschikbare geld binnen het Rode Kruis.

Het sociaal fonds van Rode KruisVlaanderen wil de nodige financiële middelen verzamelen om op structurele basis zorgactiviteiten zoals vakanties voor kwetsbare kinderen en aangepaste vakanties voor mensen met een handicap, te ontwikkelen en te realiseren. Het vormingsfonds werd opgericht om financiële steun te geven aan nieuw op te starten vormingsinitiatieven. Deze kunnen van allerlei aard zijn. Met het noodhulpfonds wil Rode Kruis-Vlaanderen snel kunnen reageren op een onverwachte (en

dus niet te begroten) ramp. Immers, tegen de tijd dat de overheid fondsen toezegt of dat de fondsenwerving bij het brede publiek middelen opbrengt (doorgaans één tot twee weken na de ramp), is de noodhulpfase al voor een deel voorbij. Het is precies tijdens die fase dat snelle en adequate hulp de meeste levens kan redden. Wanneer er middelen uit dit fonds worden gebruikt, dan wordt het fonds nadien terug aangezuiverd met geld afkomstig van fondsenwerving bij het brede publiek of van de overheid. Het ontwikkelingsfonds van Rode Kruis-Vlaanderen verzekert continuïteit en groei in de internationale ontwikkelingsprojecten. Soms gaat het om de financiering van de eigen bijdrage in Rode Kruisprojecten die gedeeltelijk door de overheid worden gefinancierd, waardoor we meer van dergelijke projecten kunnen aanvaarden. Daarnaast is het onze bedoeling om projecten waar geen financiering voor te krijgen valt (zoals vergeten rampen of de versterking van de Rode Kruisverenigingen in het Zuiden), toch te kunnen aanpakken. De stichting wetenschappelijk onderzoek & ontwikkeling - Dienst voor het Bloed heeft tot doel het ontwikkelingswerk, de medische praktijk op basis van evidence-based criteria en 129

het wetenschappelijk onderzoek in de Dienst voor het Bloed van Rode Kruis-Vlaanderen te bevorderen. Dit gebeurt door steun aan onderzoekers zelf, of aan externe instellingen waarmee Rode Kruis-Vlaanderen wetenschappelijk onderzoek verricht. In het kader van het nieuwe strategische plan van Rode Kruis-Vlaanderen dat in 2009 werd voorbereid, werden er tevens principeafspraken gemaakt omtrent het versneld verder uitbouwen van de fondsen. De concretisering ervan zal Rode Kruis-Vlaanderen toelaten om nog meer projecten die niet via klassieke financiering kunnen worden gesponsord, onafhankelijk op te zetten met eigen financiering.

Wenst u of uw bedrijf te schenken? Met schenkers (zowel individuen als bedrijven), die een donatie doen aan een Rode Kruisfonds, kunnen in detail langetermijnafspraken gemaakt worden over hoe, waar en wanneer hun schenking zal worden gebruikt. Voor grotere schenkingen kan een apart fonds, ook op naam, worden gecreëerd.

Overzicht fondsen Sociaal fonds: 2,4 miljoen euro Vormingfonds: 0,7 miljoen euro Noodhulpfonds: 1,1 miljoen euro Ontwikkelingsfonds: 3,8 miljoen euro Stichting wetenschappelijk onderzoek & ontwikkeling Dienst voor het Bloed: 16,2 miljoen euro

130

Bestemde middelen voor grote projecten Eventuele winsten kunnen ook bestemd worden voor grote projecten. De mogelijke bouw van een nieuw zorghotel voor vakanties voor zwaar gehandicapte mensen in Zuienkerke is daar een voorbeeld van. Hiertoe wordt een investering van 6 miljoen euro voorzien. Het zorghotel zal een 45-tal permanent beschikbare plaatsen bieden. Dat is nodig, want de actuele vraag overstijgt ruim het aanbod, zeker voor mensen met een hoge zorgzwaarte. Voor dit unieke project werkt Rode Kruis-Vlaanderen samen met Toerisme Vlaanderen, Pasar en Kompas Camping. Daarnaast bereidt Rode Kruis-Vlaanderen ook investeringen in nieuwe plasmacentra voor, onder andere in Kortrijk, Geel en Hasselt.

Financieel beheer Rode Kruis-Vlaanderen belegt zijn middelen op een ethische wijze en met een defensief beleggingsprofiel, dit op voorstel van het Investeringscomité aan de Raden van Bestuur. Concreet betekent dit dat Rode Kruis-Vlaanderen niet rechtstreeks belegt in aandelen, derivaten of alternatieve producten. Alle effecten of hun onderliggende emittenten dienen te voldoen aan de ethische criteria zoals bepaald door of opgenomen in de Ethibel Sustainable Index, Social Responsability Index of analoge erkende indexen. De emittenten met een gekende band met wapenhandel, kinderarbeid, mensenhandel, drugsexploitatie worden dus uitgesloten. Het financieel beheer is geen kernactiviteit van de Rode Kruisbeweging en wordt daarom in zijn technische uitwerking uitbesteed bij deskundige instellingen.

131

Een antwoord op al uw vragen Met vragen kunt u altijd bij uw plaatselijke Rode Kruisafdeling terecht. Wilt u een preventieve hulppost aanvragen? Wilt u weten of er een Zorgbib in uw buurt actief is? Wilt u een cursus Eerste hulp volgen? De contactgegevens van onze 254 afdelingen vindt u op: www.rodekruis.be > Over Rode Kruis > Rode Kruis in jouw buurt.

Ook de medewerkers van de provinciale zetels van het Rode Kruis helpen u graag verder. Algemene vragen of net heel specifieke vragen: de provinciale medewerkers beantwoorden al uw vragen of kunnen u doorverwijzen naar de geschikte personen. Rode Kruis-Antwerpen Belgiëlei 34, 2018 Antwerpen tel. 03 286 93 00 [email protected] Rode Kruis-Limburg Boomkensstraat 303, 3500 Hasselt tel. 011 28 09 20 [email protected] Rode Kruis-Oost-Vlaanderen Ottergemsesteenweg 413, 9000 Gent tel. 09 225 81 97 [email protected] Rode Kruis-Vlaams-Brabant Herestraat 49, 3000 Leuven tel. 016 39 80 70 [email protected] Rode Kruis-West-Vlaanderen Dirk Martensstraat 11, 8200 St. Andries-Brugge tel. 050 45 90 00 [email protected] Rode Kruis-Brussel-Hoofdstad Stallestraat 96, 1180 Ukkel tel. 02 371 31 63 [email protected]

132

Met vragen over bloed, plasma of bloedplaatjes geven kunt u terecht bij de medewerkers van de bloedtransfusiecentra van Rode Kruis-Vlaanderen. Ook voor algemene vragen over de Dienst voor het Bloed bent u bij hen aan het juiste adres. Antwerpen Wilrijkstraat 8, 2650 Edegem tel. 03 829 00 00 [email protected] Oost-Vlaanderen Ottergemsesteenweg 413, 9000 Gent tel. 09 244 56 56 [email protected] Vlaams-Brabant - Limburg Herestraat 49/BTC, 3000 Leuven tel. 016 31 61 61 [email protected] West-Vlaanderen Lieven Bauwensstraat 16, 8200 Brugge tel. 050 32 07 27 [email protected]

De centrale diensten van Rode Kruis-Vlaanderen staan ook steeds ter beschikking om vragen te beantwoorden. Centrale diensten Rode Kruis-Vlaanderen Motstraat 40, 2800 Mechelen tel. 015 44 33 22 [email protected]

Heeft u zeer specifieke vragen, dan vindt u hieronder de contactgegevens van de kaderleden van Rode Kruis-Vlaanderen. Algemene directie Philippe Vandekerckhove, gedelegeerd bestuurder: [email protected] Directie Dienst voor het Bloed Martine Baeten, medisch directeur: [email protected] Karin Genoe, directeur operationele zaken: [email protected] Directie Humanitaire Diensten Katja Verhelst, directeur Humanitaire Diensten Vlaanderen: [email protected] Centraal ondersteunende diensten Luc Botten, financieel-administratief directeur: [email protected] Filip Rylant, directeur Communicatie & Werving: [email protected] Leen Van Audenaerde, directeur HR: [email protected]

Colofon Foto’s en illustraties © Johan Blommaert: blz. 31 © Ans Brys: blz. 27 © Tom Goovaerts: blz. 37 © Marc Gysens: blz. 1, 18, 22, 24, 33, 34, 48, 76, 87, 89, 91, 95, 121, 122 © VRT 2008/Bart Musschoot: blz. 62 © Sodexo: blz. 116, 117 © Jean-Jacques Soenen: blz. 1, 8 © Stock XCHNG: blz. 72 © Frank Toussaint: blz. 29, 30, 46, 82, 86, 88, 115 © Bob Van Mol: blz. 1, 50, 69, 73, 101, 118 © Lieven Van Assche: blz. 26 © Ake van der Velden: blz. 13, 45 © Thomas Vanhaute: blz. 18, 26 © Pascal Vervoort: blz. 1, 20, 98 © Elisabeth Verwaest: blz. 12, 45, 69 © Rode Kruis-Vlaanderen: blz. 39, 41, 57, 61, 62, 70, 71, 74, 75, 78, 79, 80, 93 © Rode Kruis-Aalter: blz. 43 © IFRC: blz. 52 © IFRC/Isabelle Marin: blz. 53 © ICRC/Boris Heger: blz. 63, 64 © ICRC/Alain Pentucci: blz. 63 © ICRC/James Nachtwey: blz. 67 © Nepalese Rode Kruis: blz. 129 Redactie Ellen Coopman Frederika Hostens Sofie Pues Liesbeth Vergauwen Vormgeving Roel Craen Daniëlle Verlinden Verantwoordelijke uitgever Philippe Vandekerckhove Motstraat 40 2800 Mechelen D/2010/0665/4 2010_030

Het Rode Kruis ontvangt structurele steun van:

Dit jaarverslag werd gedrukt op FSC-papier. Surf naar jaarverslag.rodekruis.be voor een digitale versie van dit jaarverslag.

Rode Kruis-Vlaanderen | Motstraat 40 | 2800 Mechelen | www.rodekruis.be

Jaarverslag Rode Kruis-Vlaanderen

Recommend Documents