Risicocommunicatie Gezondheid als uitgangspunt, een kwestie van vertrouwen?? Henk Jans, arts Inhoudsmanager Bureau GMV 10 juli 2008
Presentatie • • • •
Beleving risico’s in relatie tot …(praktijk) Wat is een risico? Risicobeleving Risicocommunicatie bij GGD aan de hand van voorbeelden • Project Moerdijk 2
risicocommunicatie
RISICOCOMMUNICATIE over gezondheid en veiligheid………….
EEN KWESTIE VAN VERTROUWEN ……… 3
risicocommunicatie
Gezondheid, Milieu en Veiligheid en Risicocommunicatie
4
risicocommunicatie
Top 5 van risicovolle situaties waarover mensen ernstig bezorgd zijn, Bron: Franssen et al., 2004
Beoordeling aspecten leefomgeving 6
Beoordeling omgevingsrisico’s eigen woon- en leefomgeving
7
Bezorgdheid van Nederlanders om omgevingsrisico’s
8
Ervaring en beleving van mensen (Min VROM): • • • •
Voelen zich wel gelukkig in en met omgeving: Grote sociale cohesie 80-90 % tevreden 99% wil wel meer en beter
9
Risicobeleving versus berekende risico’s Al jaren is de bezorgdheid en onrust onder bewoners rondom industrieterrein Moerdijk veel hoger dan elders in de gemeente Geen objectieve gegevens die dit gevoel ondersteunen
10 risicocommunicatie
Onderzoeksgebied
11 risicocommunicatie
• Aanleiding onrust: – Toename in gezondheidsvragen bewoners – Onverwachte en niet te controleren incidenten op industrieterrein – Komst tweede industrieterrein / HSL / verbreding A-16 – GES • Standpunt GGD: meer inzicht geven in gezondheidsbeleving en –toestand ga • Besluit gemeente: aanvullend belevingsonderzoek !! 12 risicocommunicatie
Doelstelling • Inzicht in de beleving van: • Potentieel belastende milieufactoren • Ervaren hinder van deze milieufactoren • Bezorgdheid over milieufactoren in relatie tot gezondheid
13 risicocommunicatie
Dagelijks bang voor ongeluk met gevaarlijke stoffen? Grote industrie
Opslag/overslag/haven
wegverkeer
treinverkeer
14
percentage (%)
12 10 8 6 4 2
oe k gs ch en
H
ge n Ze ve nb er
Ze ve nb er
em st ad W i ll
-d or p
t
M oe rd i jk
Kl un de r
M oe rd i jk
e al uw
14 risicocommunicatie
ge m ee nt e
Zw
La ge
D
rim m el en
0
Geluid
15 risicocommunicatie Geur
K lu nd er t M oe rd ijk -d or p W ill em st ad Ze ve Ze nb ve er nb ge er n gs ch en H oe k
D rim m el en La ge Zw ge al uw m ee e nt e M oe rd ijk
percentage (%)
Dagelijks/wekelijks nadelig effect op gezondheid? Stof Buitenlucht
30
25
20
15
10
5
0
Ervaren gezondheid Gezondheidsklachten in verband gebracht met milieuverontreiniging ? Ja (%) Moerdijk-dorp
14
Klundert
10
Zevenbergen
8
Zevenbergschen Hoek
7
Gemeente Moerdijk
5
Lage Zwaluwe
4
Willemstad
4
Gemeente Drimmelen
3
16 risicocommunicatie
Conclusies belevingsonderzoek • Kernen rondom industrieterrein Moerdijk vaker ongerust en voelen zich meer bedreigd • Mensen rapporteren vaker gezondheidsklachten, die in verband gebracht met omgeving en milieu
17 risicocommunicatie
Aanbevelingen: Meer aandacht voor risicocommunicatie: • •
• • •
Informerend/vertrouwen bieden Burgerparticipatie / uitwisseling : burgerraad
Mogelijkheden nagaan voor monitoring Betere klachtenmelding en - afhandeling Integratie uitkomsten onderzoek in milieubeleid en gezondheidsbeleid
18 risicocommunicatie
Riskassessment
(science based)
Riskmanagement (policy based)
Risk-communication (interactief)
19 risicocommunicatie
Cyclus Risk-Management:
probleem evaluatie
risico’s stakeholders
acties
opties beslissingen
20 risicocommunicatie
Risk Assessment
Risicocommunicatie moet het antwoord zijn op het vinden van een goede balans tussen feiten en onzekerheden:
Risico-communicatie = Crisiscommunicatie = Voorlichting
Risicoschatter (wetenschapper) = Risicomanager (bestuurder) = Risico-communicator (onafhankeijk persoon)
22 risicocommunicatie
RISICO’S VOOR DE GEZONDHEID? (Toxicologisch kader) Giftigheid stof Gevaar Concentratie
Risico Kans op blootstelling
23 risicocommunicatie
DEFINITIES Risico staat voor de kans dat in een bepaalde situatie een bepaalde mate van schade optreedt (risico = kans x gevolg).
Het door een betrokkene veronderstelde risico wordt het gepercipieerde risico genoemd (risico-perceptie = beleving van het risico).
24 risicocommunicatie
RISK
KANS
X
GEVOLG
Kans op optreden van een ongewenste gebeurtenis met ongewenste gevolgen
25 risicocommunicatie
Risico Risico wordt dus uitgedrukt in een objectief getal, maar de beleving van het risico is geheel anders: risico is meer dan een getal, het is ook een beleefd ‘gevoel’
26 risicocommunicatie
Activiteit
Overlijdensrisico (per jaar)
sigaretten roken (1 pakje per dag)
1 op de 200 mensen
Motorrijder
1 op de 1.000 mensen
Bromfietser
1 op de 5.000 mensen
Autorijden
1 op de 5.700 mensen
asbest (beroepsmatige blootstelling) 1 op de 16.000 mensen Straling
1 op de 20.000 mensen
Fietsen
1 op de 26.000 mensen
Voetganger
1 op de 54.000 mensen
brand en verbranding
1 op de 100.000 mensen
brand en verbranding
1 op de 100.000 mensen
Vliegen
1 op de 814.000 mensen
Bliksem
1 op de 2 miljoen mensen
27 risicocommunicatie
NIVEAUS VAN RISICOBELEVING: Technici: RISK
Hazard
Bewoners: RISK
Hazard
+
Apathy
Hazard
+
Outrage
Of : RISK 28
Risicocommunicatie Mensen zijn bang voor zaken waarvan ze niet ziek worden én niet bang voor zaken waarvan ze wel ziek worden!
29 risicocommunicatie
Risicobeleving
30 risicocommunicatie
De mens lijdt het meest, van het lijden dat hij vreest
31 risicocommunicatie
Risicobeleving: wanneer worden mensen bang Gering
Ernst
Groot
Groot
Vrijwilligheid
Gering
Hoog
Beheersbaar
Laag
Veel
Voordelen
Weinig
Weinig
Aandacht media Vertrouwen instanties
Veel
Groot Groot
32 risicocommunicatie
Openheid
Gering Gering
Negatieve risicobeleving gevoed door: • gebrek aan vertrouwen in • gebrek aan wetenschappelijke basis: complex en veel onzekerheden • grote media invloed • publieke misvattingen • angst voor het onbekende 33 risicocommunicatie
Risicocommunicatie - Media
34 risicocommunicatie
Risicocommunicatie?? • Interactief proces van uitwisseling van informatie en opvattingen tussen individuen, groepen en (overheids)instellingen. • RC heeft niet alleen betrekking op de risico’s zelf, maar ook op de zorgen, opvattingen en reacties die samenhangen met risico’s en de wijze waarop door de betrokkenen wordt omgegaan met risico’s • Tweerichtingverkeer gericht op vertrouwen en zorg 35 Klankbordgroep Milieu & Gezondheid
Doel risicocommunicatie • Onderlinge communicatie verbeteren • Onderlinge betrekkingen/samenhang zichtbaar maken • Bijdrage aan een beter begrip tussen experts en publiek/leek • Emoties en zorg een plaats geven
36 risicocommunicatie
Verschil tussen experts en publiek • Experts en publiek verschillen in hun beleving van risico’s • Experts evalueren kwantitatief/technisch/ normatief • Leken (=werknemers) evalueren meer intuïtief/absoluut/democratisch • Maar niet at random, hebben hun eigen statistiek! 37 risicocommunicatie
Voorwaarden voor een effectieve risicocommunicatie • Betrouwbaarheid • Deskundigheid • Eerlijkheid, openheid en eenduidigheid (middel) • Afspraken nakomen/ken de verwachtingen • Empathie = sympathie • Rekening houden met emoties/ken de betrokkenen/houdt rekening met cultuur • Invloed geven aan……. 38 risicocommunicatie
RISICO-COMMUNICATIE ANNO 2004 Meest vookomende fouten: • verzwijgen waar het omgaat • halve informatie • tegenstrijdige informatie • onduidelijke informatie • bagatelliseren van probleem • niet alert zijn op ontstaan van onrust
“Risicocommunicatie is niet iets technisch, •maar iets menselijks” !!
Bedankt voor uw aandacht! Heeft u nog vragen?
Henk Jans
[email protected] 0900-3686868/06-53441216
41 risicocommunicatie
