Rijkswaterstaat Eindrapportage Onderzoek Financieel Business Plan Nationale Bewegwijzeringsdienst
Pagina 1
0
Managementsamenvatting
Inleiding In opdracht van Rijkswaterstaat (RWS) heeft Ernst & Young een onderzoek verricht naar het financiële business plan van de Nationale Bewegwijzeringsdienst (hierna NBD) in oprichting. Het doel van het onderzoek is het transparant maken van de financiële consequenties van de oprichting van de NBD, het inzichtelijk maken van de financiële omvang van de organisatie van de NBD en het uitwerken van de financiële consequenties van de oprichting van de NBD voor de wegbeheerders.
Vergelijk apparaatskosten bewegwijzering Om een uitspraak te kunnen doen over de financiële omvang, de financiële consequenties en de budgetneutraliteit voor de wegbeheerders van de oprichting van de NBD is een financiële benadering gemaakt van de apparaatskosten in de huidige situatie met ANWB – IBN – SBN en Tebodin en deze vergeleken met een benadering van de apparaatskosten van de toekomstige NBD.
Huidige situatie Voor wat betreft de apparaatskosten in de huidige situatie is uitgegaan van de samengevoegde begroting 2013 van ANWB – IBN – SBN en de formatie van elf fte van Tebodin. De medewerkers van de ANWB – SBN – IBN gaan fysiek over naar de NBD. De medewerkers gaan op gelijkwaardige arbeidsvoorwaarden (netto) over naar de NBD (inclusief 38 uur werkweek). De salarissen zijn voor de berekening van de personeelslasten van de NBD omgezet naar de schalen van de rijksoverheid. Voor de benadering van het kostenniveau van de formatie van Tebodin is uitgegaan van elf fte die op basis van een gewogen verdeling worden doorgerekend aan de hand van de overheidstarieven voor 2013. In verband met concurrentiegevoeligheid van de cijfers heeft Tebodin geen inzicht gegeven in de gehanteerde uurtarieven, de overhead en de ICT kosten. Er gaan geen medewerkers fysiek over van Tebodin naar de NBD. Tenslotte moet in ogenschouw worden genomen dat het verdienmodel en de diensten van de NBD afwijken van de huidige situatie met de ANWB – SBN - IBN en Tebodin.
Toekomstige situatie De NBD wordt als baten lastendienst gepositioneerd binnen RWS en heeft geen winstoogmerk. De NBD voert zowel wettelijke als niet wettelijke taken uit waarbij het van belang is een zuivere administratieve scheiding en kostentoerekening te maken om kruissubsidiëring en btw discussies te voorkomen. Op basis van het door de stuurgroep vastgestelde procesmodel voor de wettelijke en niet wettelijke taken van de NBD zijn medewerkers op functieniveau toegewezen aan processen en taken. Hierbij is uitgegaan van de zittende formatie bij ANWB – IBN – SBN en Tebodin. De financiële omvang van de NBD is berekend op basis van de overheidstarieven 2013. De overheidstarieven zijn vastgesteld door het ministerie van Financiën, hebben zich in de praktijk bewezen en zijn voor de NBD in de going concern situatie haalbaar. Voor personeel, huisvesting, (kantoor) automatisering en overhead is conform de overheidstarieven 2013 gerekend met een bedrag van € 30.206 per fte. Aanvullend hierop zijn nog kosten in rekening gebracht voor specifieke ICT toepassingen (onder andere database en projectadministratie) en overige reiskosten. Hierbij wordt opgemerkt dat dus niet met de daadwerkelijke kosten van de NBD wordt gerekend en dat de overheidstarieven 2013 geen verkooptarieven van de NBD zijn. Daarnaast is er sprake van een doorrekening van de going concern situatie van de NBD. Going concern wil zeggen dat alleen de exploitatiekosten van een volledig operationele NBD zijn meegenomen. De transitiekosten vallen hier expliciet buiten en moeten op een andere wijze worden berekend en gefinancierd.
Pagina 2
Onderstaand een vergelijk op het niveau van de totale apparaatskosten voor enig jaar (basis prijspeil 2013).
Kostensoort Personeel ICT kantoorautomatisering Huisvesting Overige overhead Specifieke ICT applicaties Overige kosten Totaal
Totaal huidige situatie
Totaal NBD
Verschil
€
€
€
4.944.086
4.248.366
-695.720
282.417
190.553
-91.864
272.732
427.532
154.800
1.017.117
1.335.035
317.918
200.000
344.947
144.947
96.000
108.000
12.000
6.812.352
6.654.433
-157.919
Op basis van bovenstaand vergelijk en de gedane aannames kan worden gesteld dat de geraamde totale going concern apparaatskosten van de NBD in enig jaar lager zullen liggen dan de totale geraamde apparaatskosten in de huidige situatie met ANWB – SBN - IBN en Tebodin. In dit vergelijk is geen rekening gehouden met eventuele synergievoordelen als gevolg van het samenvoegen van de verschillende organisaties en zijn de transitiekosten buiten beschouwing gelaten. De verwachting is dat het realiseren van synergievoordelen op termijn aannemelijk is en zal leiden tot lagere kosten voor de wegbeheerders. De personeelskosten in de huidige situatie liggen op een hoger niveau dan in de toekomstige NBD situatie. Het verschil kan grotendeels worden verklaard door dat in de huidige situatie (begroting 2013) nog twee directeuren zijn opgenomen en ANWB – SBN – IBN WW premie betalen. Bij de specifieke ICT applicaties liggen de door de DID geraamde kosten in de toekomstige situatie op een hoger niveau vanwege de investeringen in de vernieuwing van de informatiesystemen en de aansluiting op de RWS infrastructuur.
Verdienmodel NBD De NBD moet kostendekkend opereren en als dienst binnen de kaders van de rechtmatigheid en het vigerende beleid maximaal doelmatig zijn. In het verdienmodel van de NBD wordt onderscheid gemaakt tussen vaste wettelijke taken, variabele wettelijke taken en niet wettelijke taken. Dit onderscheid wordt gemaakt omdat de verschillende taken een eigen (kosten)dynamiek kennen en de bekostiging van de NBD hier op een transparante en faire wijze moet aansluiten. Onderstaand een nadere toelichting: — Wettelijke taak met vast karakter (verdienmodel = abonnement): de wettelijke taken met een vast karakter hebben betrekking op het beheer van de database en een deel van het regulier overleg met de wegbeheerders. Vanwege het vaste karakter van deze taak worden de uitvoeringskosten gefactureerd aan de wegbeheerders op basis van een abonnement met als grondslag het aantal objecten. Een één op één vergelijk met de SBN situatie gaat niet helemaal op omdat er ook aanvullende werkzaamheden zoals het coördinatie overleg met de wegbeheerders op regionaal niveau (boven de projecten), overleg/inbreng in het kader van de richtlijn en het bijhouden van marktkennis zijn toegevoegd aan de vaste wettelijke taak van de NBD.
Pagina 3
—
—
Wettelijke taak met variabel karakter (verdienmodel = uren x voorcalculatorisch uurtarief per functie): de wettelijke taken met een variabel karakter hebben betrekking op planvorming en de overige coördinatie en kennen een meer variabel karakter. De kosten van de variabele wettelijke taken worden in rekening gebracht bij de wegbeheerders op basis van een vast voorcalculatorisch uurtarief per functie maal de inzet van de medewerker van de NBD in uren. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar de functies accountantmanager, projectcoördinator en ontwerper. Er wordt gerekend met een werkweek van 38 uur (1.450 uur declarabel op jaarbasis). De kosten voor de wegbeheerder kunnen vooraf (vaste prijs) of achteraf (nacalculatie) bepaald. De keuze voor één van beide methoden ligt bij de wegbeheerder. Niet wettelijke taak (verdienmodel = uren x voorcalculatorisch uurtarief per functie + opslag op inkoop materiaal en plaatsing voor inkoop): de kosten die betrekking hebben op de aanbesteding, inkoop en levering moeten worden gedekt uit de opslag op inkoop en materiaal (inclusief een risico opslag van 3%). De overige kosten moeten worden gedekt vanuit de declarabele uren op functies projectcoördinator realisatie, schade en technisch specialisten. Er wordt gerekend met een werkweek van 38 uur (1.450 uur declarabel op jaarbasis).
Vergelijk tarieven Onderstaand wordt een overzicht gegeven van de huidige tarieven en opslagen die ANWB – SBN – IBN en Tebodin hanteren (exclusief btw). Partij
Tarieven (exclusief btw)
SBN - IBN
-
Abonnement op database: € 22 exclusief btw per object. Uurtarieven op functieniveau: account manager en projectcoördinator € 121 exclusief btw en ontwerper € 95 exclusief btw.
ANWB
-
Opslag inkoopvolume IBN: 12% exclusief btw. Uurtarieven op functieniveau: account manager en projectcoördinator € 140 exclusief btw en ontwerper € 95 exclusief btw. Bij de ANWB is het beheer van de database opgenomen in de uurtarieven.
Tebodin
-
Opslag inkoopvolume ANWB: 12% exclusief btw Tarieven mantelovereenkomst met RWS op basis van werkzaamheden die gekoppeld zijn aan de objecten. Deze tarieven geven de productiekosten weer en kunnen daarmee niet één op één worden vergeleken met de bovengenoemde uurtarieven of opslagen.
De doorrekening van de geraamde apparaatskosten van de NBD op prijspeil 2013 resulteert in de onderstaande tarieven en opslag (exclusief btw). Typering taak
Tarieven en opslagen (exclusief btw)
Wettelijke taak – vast karakter
Tarief: € 24,82 per object (geen btw van toepassing)
Wettelijke taak – variabel
Uurtarief:
karakter
Accountantmanager € 110,52 (geen btw van toepassing) Projectcoördinator € 98,98 (geen btw van toepassing) Ontwerper € 72,26 (geen btw van toepassing)
Pagina 4
Typering taak
Tarieven en opslagen (exclusief btw)
Niet wettelijke taak – variabel
Uurtarief:
karakter
Projectcoördinator realisatie € 83,31 (exclusief btw) Schade specialist € 119,02 (exclusief btw) Technisch specialist € 94,81 (exclusief btw) Opslag inkoop materialen en plaatsing: 6,7% op het inkoopvolume (inclusief 3% risico opslag, exclusief btw).
In de volgende tabel worden de apparaatskosten van de NBD in de going concern situatie afgezet tegen de dekking van deze apparaatskosten op basis van een abonnementstarief per object voor de vaste wettelijke taken, uurtarieven voor de variabele wettelijke en niet wettelijke taken en een opslag percentage (inclusief risico opslag op inkoop) voor de inkoop. Wettelijk vast
Wettelijk
Direct personeel
16,43
variabel 25,79
Indirect personeel Totaal personeel
2,87 19,30
4,51 30,30
Totaal wettelijk
Niet-wettelijk
Totaal NBD
42,22
12,82
55,04
7,38 49,60
2,24 15,06
9,62 64,66
Personeelskosten Organisatiekosten
€ €
1.364.489 € 960.045 €
1.936.773 € 965.943 €
3.301.262 € 1.925.988 €
947.104 € 480.079 €
4.248.366 2.406.067
Totale kosten
€
2.324.534 €
2.902.716 €
5.227.249 €
1.427.183 €
6.654.433
Dekking Objecten Dekking vast wettelijke taak Functie Accountmanager Projectcoördinator Ontwerper
Aantal 93.671
Tarief €
Uren
24,82
Tarief
6.567 € 17.759 € 5.801 €
Functie Projectcoördinator Realisatie
Percentage 6,7%
2.324.534 2.324.534
Dekking
110,52 € 98,98 € 72,26 €
725.746 1.757.775 419.196
€
2.902.717
Dekking variabel wettelijke taak
Inkoopopslag
Dekking € €
Inkoopvolume Dekking € 11.572.373 € 772.467
Uren 4.216 €
Tarief 83,31
€
351.241
119,02 € 94,81 €
250.899 399.748
Dekking niet-wettelijke taak
€
1.774.355
Dekking totale NBD Totale kosten NBD Toevoeging eigen vermogen o.b.v. risico opslag inkoop
€ € €
7.001.605 6.654.433 347.173
Schade Technisch specialisten
2.108 € 4.216 €
Toelichting bovenstaande tabel: — De dekking vanuit de vaste wettelijke taken wordt gerealiseerd door een tarief per object in rekening te brengen. — De dekking vanuit de variabele wettelijke taken wordt gerealiseerd door een uurtarief in rekening te brengen. — De dekking vanuit de niet wettelijke taken wordt gerealiseerd door een opslag op de inkoop van materialen en plaatsing en een uurtarief voor specifieke werkzaamheden. Hierbij wordt uitgegaan van een marktaandeel van 80% voor de NBD (totaal geraamd gemiddeld inkoopvolume € 14,5 miljoen).
Pagina 5
—
—
Bij de opslag op de inkoop is een marktconforme risicopremie opgenomen van 3% op het inkoopvolume voor het afdekken van risico’s die samenhangen met het uitvoeren van de niet wettelijke taken. NBD moet kostendekkend opereren, het surplus wordt in afstemming met de stuurgroep toegevoegd aan het eigen vermogen van de NBD (maximaal 5%), geïnvesteerd in de dienstverlening van de NBD of teruggegeven aan de wegbeheerders in de vorm van lagere tarieven. Alle bedragen zijn exclusief btw.
Bij het vergelijk van de huidige situatie met de toekomstige NBD situatie speelt de btw een belangrijke rol. Op de leveringen in de huidige situatie vanuit ANWB – SBN – IBN en Tebodin aan de wegbeheerders wordt btw in rekening gebracht. In de toekomstige situatie zal voor het wettelijk deel geen btw in rekening worden gebracht aan de wegbeheerders. Bij de niet wettelijke taken van de NBD zal btw in rekening worden gebracht, behalve bij RWS omdat hier sprake is van een interne levering. Gemeenten, regionale instanties en provincies kunnen momenteel de btw volledig verrekenen met het btw compensatiefonds. Het kabinet op 21 januari 2013 heeft besloten af te zien van het afschaffen van het btw compensatiefonds waarmee de verrekening van de btw wordt gecontinueerd.
Consequenties wegbeheerders De volgende tabel bevat een fictieve doorrekening van de consequenties van de overgang van de huidige situatie naar de going concern situatie van de NBD voor de gemeenten, de provincies en de waterschappen die momenteel bij ANWB – SBN – IBN zijn aangesloten (alle bedragen exclusief btw). Wegbeheerder
Vast
Variabel
Objecten
Uren
Niet-wettelijk Inkoopvolume
Kleine gemeente / waterschap zonder projecten
30
-
Kleine gemeente / waterschap
30
40 €
Midden gemeente / waterschap
Kosten wegbeheerder
Uren
SBN/IBN
50.000
ANWB
-
€
660 €
12
€
12.640 €
54
NBD -
€
744
14.420 €
9.997
150
87 €
150.000
€
38.049 €
40.000 €
29.431
Grote gemeente / waterschap
2.000
400 €
400.000
250 €
168.050 €
141.500 €
142.913
Provincie (excl ZH / Overijssel)
1.500
450 €
500.000
500 €
205.350 €
181.500 €
158.771
Wettelijk Wegbeheerder
SBN/IBN
Kleine gemeente / waterschap zonder projecten €
660
Niet-wettelijk
ANWB €
5.188 €
NBD -
€
5.060 €
SBN/IBN 744
€
Kleine gemeente / waterschap
€
4.614 €
Midden gemeente / waterschap
€
13.515
€
11.640
€
12.590
€
Grote gemeente / waterschap
€
89.800
€
51.500
€
88.859
€
Provincie (excl ZH / Overijssel)
€
84.850
€
58.500
€
81.400
€
ANWB -
€
7.452 €
NBD -
-
€
5.383
24.534 €
28.360 €
16.841
78.250 €
90.000 €
54.054
123.000 €
77.371
120.500
€
9.360
€
Op basis van bovenstaande fictieve doorrekening kan worden gesteld dat: — Niet wettelijk deel: het opslag percentage en de uurtarieven van de NBD zijn in alle gevallen lager dan in de huidige situatie. — Wettelijk deel – variabel: de uurtarieven van de NBD zijn in alle gevallen lager dan in de huidige situatie. — Wettelijk deel – vast: de wegbeheerders die momenteel bij de ANWB zitten betalen geen abonnementstarief voor het beheer van de objecten in de database. Het beheer van de database zit bij de ANWB ingesloten in de uurtarieven van de wettelijke taken. Wegbeheerders zonder projecten maken in deze situatie geen kosten en zullen in de toekomstige NBD situatie jaarlijks een factuur ontvangen voor de vaste wettelijke taken. De afgelopen drie jaar hebben slechts acht gemeenten van de 300 gemeenten met meer dan 30 objecten geen projecten op het gebied van bewegwijzering gedaan. Het abonnementstarief van SBN kan niet één op één worden vergeleken met het abonnementstarief van de NBD omdat in het tarief van de NBD activiteiten met betrekking tot coördinatie en regionaal en algemeen overleg zijn ingesloten. Een vergelijk als bovenstaand kan niet worden gemaakt voor de wegbeheerders die zijn aangesloten bij Tebodin. RWS en de provincies Zuid Holland en Overijssel hebben in 2008 een raamovereenkomst met Tebodin afgesloten voor de bewegwijzering.
Pagina 6
In de raamovereenkomst zijn prijs- en tariefafspraken gemaakt met betrekking tot specifieke werkzaamheden binnen de verschillende modules en percelen. Deze prijs- en tariefafspraken omvatten de productiekosten van objecten per M2 en de kosten van Tebodin. Doordat Tebodin geen inzicht heeft gegeven in de gehanteerde uurtarieven, het aantal gerealiseerde uren per wegbeheerder en de toerekening van de overhead (huisvesting, ICT en overige overhead) is het niet mogelijk een gedegen vergelijk te maken op het niveau van de apparaatskosten.
Afsluitend Zoals eerder gesteld zullen de totale geraamde apparaatskosten van de NBD in de going situatie, gegeven de gedane aannames, op een lager niveau liggen dan de geraamde apparaatskosten in de huidige situatie. Hierbij is nog geen rekening gehouden met eventuele synergievoordelen als gevolg van het samenvoegen van de verschillende organisaties en zijn de transitiekosten buiten beschouwing gelaten. De verwachting is dat het realiseren van synergievoordelen op termijn aannemelijk is en zal leiden tot lagere kosten voor de wegbeheerders. De formatie vanuit Tebodin wordt in de vorm van een flexibele schil opgenomen in de bedrijfsvoering van de NBD. Hiermee wordt de NBD in de gelegenheid gesteld om de bedrijfsvoering nauwgezet te laten aansluiten op de vraag vanuit de wegbeheerders (variabel wettelijk deel en niet wettelijk deel). Voor de wegbeheerders die zijn aangesloten bij ANWB – SBN – IBN kan worden gesteld dat de uurtarieven en opslagen voor het variabel wettelijk en het niet wettelijk deel van de NBD lager zijn dan in de huidige situatie. De wegbeheerders die aangesloten zijn bij de ANWB en geen projecten doen, zullen worden geconfronteerd met een jaarlijkse factuur voor de vaste wettelijke taken van de NBD. Voor de wegbeheerders die zijn aangesloten bij Tebodin kan geen vergelijk worden gemaakt.
